დავით კაკაბაძე:
გადაცემის მეორე ნაწილში გთავაზობთ რადიოჟურნალ "მეათე სტუდიის" 531-ე გამოშვებას. დღეს შევეცდებით დავადგინოთ, როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში; გესაუბრებით პრობლემებზე, რომელთა წინაშე შეიძლება აღმოჩნდნენ არასამთავრობო ორგანიზაცია ?სამართლიანი არჩევნების? წევრები მომავალი არჩევნების წინ; მოგითხრობთ მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღეზე, რომელიც წლეულს საქართველოშიც აღინიშნება; გიამბობთ იმაზე, თუ როგორ ეცნობა ავსტრიელი მკითხველი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას; რადიოჟურნალის ბოლოს კი "საინტერესო ამბების კალეიდოსკოპს შემოგთავაზებთ. "მეათე სტუდიას" პრაღიდან უძღვება დავით კაკაბაძე.
[მუსიკა]
როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში?
დავით კაკაბაძე:
როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში? აქვთ თუ არა იმედი, რომ პარლამენტში მოხვედრის შემთხვევაში, ისინი გარკვეულ გავლენას იქონიებენ საკანონმდებლო ორგანოს მუშაობაზე? ამ საკითხების გასარკვევად გიორგი კაკაბაძე ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებს ესაუბრა.
გიორგი კაკაბაძე:
მემარჯვენე ოპოზიციური ბლოკის, ?მრეწველები-ახლების?, ერთ-ერთი ლიდერი, ზურაბ ტყემალაძე, ვარაუდობს, რომ მათი წარმომადგენლები 15%-იან ბარიერს გადალახავენ საპარლამენტო არჩევნებში.
[ტყემალაძის ხმა] ?ამის რეალური შანსი გვაქვს: ვატარებთ კვლევებს, სოციოლოგიურ გამოკითხვებს, რაც ამის თქმის საფუძველს გვაძლევს.?
ხომ არ არსებობს არჩევნების გაყალბების საშიშროება?
[ტყემალაძის ხმა] ?რა თქმა უნდა, ამის საშიშროება არსებობს, განსაკუთრებით იმ ნაწილში, რომ ამომრჩევლების რაოდენობა შეიძლება ხელოვნურად გაიზარდოს. მაგრამ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში ჩვენ გვყავს ორი წევრი და მათი იმედი გვაქვს.? (სტილი დაცულია)
ზურაბ ტყემალაძის თქმით, როგორც საქართველოს პოლიტიკური სპექტრისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა, ისე საერთაშორისო ორგანიზაციებმა ყველაფერი უნდა იღონონ იმისათვის, რომ საპარლამენტო არჩევნებში დარღვევების რიცხვი მინიმუმადე იქნეს დაყვანილი.
ბატონი ზურაბის განცხადებით, ?მრეწველები-ახლების? ბლოკი სწორედ იმიტომ მიდის პარლამენტში, რომ აქტიური მონაწილეობა მიიღოს საპარლამენტო მოღვაწეობაში. იგი არ გამორიცხავს მმართველ ძალასთან თანამშრომლობას და, ამასთანავე, ამბობს:
[ტყემალაძის ხმა] ?თუ ისინი დასთანხმდებიან თანამშრომლობას, ჩვენც სიამოვნებით ვითანამშრომლებთ მათთან, თუ არადა, ვიქნებით ძალიან მწვავე, მაგრამ კონსტრუქციული ოპოზიცია.?
ბლოკ ?ედპ-ტრადიციონალისტების? ერთ-ერთი ლიდერის, გუბაზ სანიკიძის, აზრით, თუ არჩევნები მასობრივი გაყალბების გარეშე ჩაივლის, რაც, მისი თქმით, სამწუხაროდ, უკვე ჩვევად იქცა საქართველოში, მაშინ ბლოკის შანსები საკმაოდ მაღალი იქნება. ამდენად, ნორმალურ საარჩევნო ვითარებაში იგი ვერ ხედავს 7%-იანი ბარიერის დაძლევის რაიმე სიძნელეს.
საინტერესოა, თუ რას დაუკავშირდება ბლოკის შესაძლო საპარლამენტო მოღვაწეობის ერთ-ერთი მიმართულება. გუბაზ სანიკიძე ამბობს:
[სანიკიძის ხმა] ?მმართველ პარტიაში ძალიან სერიოზული აზრთა სხვადასხვაობაა, მათ არ აქვთ საერთო ხედვა ქვეყნის მოწყობაზე, ქვეყნის მომავალზე. ამიტომ, თუ ჩვენ პარლამენტში მოვხვდებით, მაშინ, რა თქმა უნდა, რეალური შანსი გვექნება, რომ დავშალოთ მმართველი პარტია.?
სოციალისტური პარტიის პოლიტიკური მდივნის ზაქარია ქუცნაშვილის თქმით, 7%-იანი ბარიერის გადალახვა პარტიის წარმატებად ჩაითვლება.
[ქუცნაშვილის ხმა] ?ისევე, როგორც მიმაჩნია, რომ ყველა ოპოზიციური პარტია დღეს იბრძვის 7%-იანი ბარიერის დაძლევისთვის და ის დაპირებები, რომ 10 და 20 პროცენტს მივიღებთო, - ეს არის საზოგადოებისა და თავისი თავის მოტყუების მცდელობა.? (სტილი დაცულია)
ზაქარია ქუცნაშვილი მიიჩნევს, რომ, პარლამენტში მოხვედრის შემთხვევაში, სოციალისტების ფრაქცია აუცილებლად იქონიებს გავლენას საპარლამენტო მუშაობაზე. მისი თქმით, ?ეს გავლენა თავისი შინაარსით არ დაუკავშირდება გადაწყვეტილების მიღებისთვის საჭირო ხმათა რაოდენობას, მაგრამ საკმარისი იქნება იმისათვის, რომ ხელისუფლებამ შეუსრულოს ხალხს მიცემული დაპირებები.?
გარდა ამისა, სოციალისტების საპარლამენტო მოღვაწეობა დაუკავშირდება არსებული პრობლემების გადაწყვეტის ალტერნატიული გზების შემოთავაზებას.
სოციალისტური პარტია არ აპირებს თანამშრომლობას მმართველ პოლიტიკურ ძალასთან, რადგან არ იზიარებს საქართველოს ხელისუფლების არც საგარეო და არც საშინაო პოლიტიკას.
[ქუცნაშვილის ხმა] ?საუბარი გაორმაგებულ პენსიებზე უკვე აღარ მიდის, საუბარია მხოლოდ ნაწყალობები სამი ლარის დამატებაზე; უკვე საერთოდ აღარ მიდის საუბარი 115-ლარიან მინიმალურ ხელფასზე, მცირე და საშუალო ბიზნესის სფეროში დასაქმებული მეწარმეების გადასახადისგან გათავისუფლებაზე. ასე რომ, საშინაო პოლიტიკაში ვიქნებით ძალიან რადიკალურად დაპირისპირებული ხელისუფლებასთან.?
რაც შეეხება არჩევნების შესაძლო გაყალბებასა და მის თავიდან აცილებას, ზაქარია ქუცნაშვილი აღნიშნავს, რომ სოციალისტურ პარტიას არ მისცეს საარჩევნო ადმინისტრაციაში წევრების დანიშვნის უფლება. ამიტომ პარტია აორმაგებს დამკვირვებლების რაოდენობას უბნებზე და მათ ავალებს, რომ უზრუნველყონ როგორც მიცემული ხმების დათვლა, ისე დაცვა.
გიორგი კაკაბაძე, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
?სამართლიანი არჩევნები? ახალი არჩევნების წინ
დავით კაკაბაძე:
"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებას" საქართველოში არჩევნებზე მეთვალყურეობის მდიდარი გამოცდილება აქვს. 2 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნების შესახებ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბება მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა ამ ორგანიზაციის აღწერა-შეფასებებმაც. დღეს საზოგადოება რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნებისთვის ემზადება. დავით პაიჭაძე ახლა იმაზე მოგითხრობთ, თუ რა პრობლემები ელით არასამთავრობო ორგანიზაციის წევრებს.
დავით პაიჭაძე:
?სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება? იყო პირველი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელმაც 2 ნოემბრის არჩევნებში ხმების პარალელური დათვლა (ე.წ. PVT) განახორციელა. სწორედ PVT-ის მონაცემები აღმოჩნდა ერთ-ერთი არგუმენტი არჩევნების გაყალბებაში მოქალაქეების დასარწმუნებლად. საზოგადოების წარმომადგენლის თამარ ჟვანიას თქმით, PVT-ის ჩატარების რესურსი ორგანიზაციამ შეინარჩუნა:
[ჟვანიას ხმა] ?28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებზე ჩვენ ვიქნებით ერთადერთი, ვინც განახორციელებს პარალელურ დათვლას. კანონმდებლობა არავის არ უკრძალავს, ჩაატაროს პარალელური დათვლა ? ეს შეუძლია გააკეთოს ნებისმიერ სადამკვირვებლო ორგანიზაციას. თუმცა პარალელურ დათვლას ადეკვატური რესურსები სჭირდება. ვგულისხმობ ტექნიკურ, პროგრამულ უზრუნველყოფას, ადამიანურ რესურსებს და ორგანიზაციის ნდობას.?
თამარ ჟვანია ამბობს, რომ ტექნიკური, ადამიანური და ნდობის რესურსის ქონას ორგანიზაცია კი არ იჩემებს, არამედ ამას აღიარებენ მათი დონორი საერთაშორისო ორგანიზაციები. პარალელური დათვლის გარეშე არჩევნების მონიტორინგს კიდევ რამდენიმე სადამკვირვებლო არასამთავრობო ორგანიზაცია განახორციელებს.
ხმების პარალელური დათვლის გარდა, ?სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება? ამომრჩეველთა აქტივობასაც გამოთვლის. თამარ ჟვანია ორივე პროცედურას ასე განმარტავს:
[ჟვანიას ხმა] ?საარჩევნო უბნის დამკვირვებელი დღის განმავლობაში ინიშნავს, რამდენი ბიულეტენი (კონვერტი) ჩავარდა საარჩევნო ყუთში და დადგენილი პერიოდულობით ამ ინფორმაციას აწვდის PVT ცენტრს. ხმების პარალელური დათვლა დამკვირვებელ ორგანიზაციას საშუალებას აძლევს კენჭისყრის დღის განმავლობაში და კენჭისყრის დამთავრებიდან უმოკლეს ვადაში იცოდეს, ამომრჩეველთა რა პროცენტმა მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა და გამოავლინოს, მოხდა თუ არა ამომრჩეველთა აქტივობის ხელოვნური გაზრდა სავალდებულო კვორუმის მიღებისა თუ რომელიმე საარჩევნო სუბიექტის სასარგებლოდ. ხმების პარალელური დათვლა გულისხმობს დამკვირვებელი ორგანიზაციის მიერ PVT დამკვირვებლისაგან არჩევნების ღამეს მიღებული ოფიციალური, უბნის ოქმის მონაცემების საფუძველზე არჩევნების შედეგების სწრაფ დაჯამებას. PVT დამკვირვებლები შესაბამის ინფორმაციას PVT ცენტრს აწვდიან PVT უბნებში ხმების დათვლის დასრულებისთანავე.?
მოკლედ, ?სამართლიანი არჩევნების საზოგადოებას? ისევ ექნება საშუალება, წარმოადგინოს ფაქტობრივი მტკიცებულებები იმისა, რამდენად სამართლიანად ჩატარდა არჩევნები და, უსამართლობის შემთხვევაში, შეაფასოს გაყალბების დონე.
თამარ ჟვანიასთან საუბრისას ერთ, თითქოსდა, საჩოთირო გარემოებას შევეხეთ. ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას დღეს ?სამართლიანი არჩევნების? ყოფილი ხელმძღვანელი ზურაბ ჭიაბერაშვილი უდგას სათავეში. შეიძლება ითქვას, რომ ?სამართლიანი არჩევნების? ავტორიტეტი ჭიაბერაშვილის ხელმძღვანელობისას გაიზარდა და პირიქით ? ზურაბ ჭიაბერაშვილის რეპუტაციაც სწორედ ?სამართლიან არჩევნებში? საქმიანობის შედეგად გახდა საცნაური საზოგადოებისთვის. არ არის გამორიცხული, ?სამართლიან არჩევნებს? ყოფილ თავმჯდომარესთან კონფრონტაციაც მოუხდეს. რამდენად იმოქმედებს ეს სუბიექტური ფაქტორი არასამთავრობო ორგანიზაციის ობიექტურობაზე?
[ჟვანიას ხმა] ?ჩვენი ორგანიზაცია წასვლის დღიდანვე მზად იყო, ზურაბი განეხილა არა როგორც ყოფილი ხელმძღვანელი, არამედ როგორც სახელისუფლებო ორგანოს, ცესკოს თავმჯდომარე, საჯარო პირი, რომელიც ატარებს და ადმინისტრირებას უწევს არჩევნებს.?
თამარ ჟვანია ამბობს, რომ ერთი კაცის ფაქტორი არჩევნებზე ვერ იმოქმედებს. მეორეც, ცენტრალური საარჩევნო კომისია დღეს უფრო ღიაა და უპრობლემოდ იღებს კრიტიკას.
[ჟვანიას ხმა] ?ჩვენმა ორგანიზაციამ ძალიან ბევრჯერ გააკრიტიკა ცესკო მას შემდეგ, რაც ზურაბ ჭიაბერაშვილი მის თავმჯდომარედ გადავიდა. გავაკრიტიკეთ საარჩევნო სიების, უბნების გვიან გახსნისა და უმოქმედობის გამო და ეს კრიტიკა მიღებულ იქნა. ცესკოს თავმჯდომარემ გვთხოვა, ყოველთვის მიგვეწოდებინა მისთვის ასეთი ინფორმაცია.?
ხშირ შემთხვევაში ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ გაითვალისწინა და გამოასწორა ხარვეზები, რაზედაც მას არასამთავრობო ორგანიზაციამ მიუთითა.
არჩევნების ყველაზე მძიმე პრობლემად ?სამართლიანი არჩევნების? წარმომადგენელს თამარ ჟვანიას აჭარაში შექმნილი ვითარება ესახება:
[ჟვანიას ხმა] ?4 იანვარს, საპრეზიდენტო არჩევნების დღეს, აჭარაში რეგისტრაცია გაიარა 80 ათასმა კაცმა. ეს სია რომ ჩამოვიდა თბილისში, აღმოჩნდა სრულიად უვარგისი. იქ სუფთა ფურცლიდან უნდა დაეწყოთ ამომრჩეველთა სიის შედგენა. შედეგად რა მივიღეთ? ძველი, 80 ათასიანი სია არ ვარგა, უფრო ძველი, 300 ათასიანი სია ხომ საერთოდ არ ვარგა და ამას ყველა აღიარებს. ახალი რეგისტრაციაც არ ჩატარებულა. რომელ არჩევნებზეა ლაპარაკი, თუ სია არ იქნა??
დავით პაიჭაძე, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
საქართველოში მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღე აღინიშნება
დავით კაკაბაძე:
წელს "მსოფლიოს ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღე" 16-18 აპრილს, 127 ქვეყანაში აღინიშნება. ამ ქვეყნების სიაში საქართველოს ვერ იპოვით, მაგრამ უკვე მესამე წელია, რაც "მოხალისეობის დღე" საქართველოშიც იმართება. ისევე, როგორც მსოფლიოს 127 ქვეყანაში, ახალგაზრდები საქართველოშიც შეეცდებიან, მოაგვარონ პრობლემები რომელიც იმ მომენტში ყველაზე აქტუალურია კონკრეტული ქალაქისთვის, დაბისა თუ სოფლისთვის. მაინც, რატომ უჩნდებათ ახალგაზრდებს წელიწადში ერთხელ მოხალისეობის სურვილი? ამის გარკვევას თამარ ჩიქოვანი შეეცადა.
თამარ ჩიქოვანი:
საქართველოში მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღის აღნიშვნის იდეა საარჩევნო სისტემების საერთაშორისო ფონდის სამოქალაქო განათლების პროგრამის თანამშრომლებს გაუჩნდათ. გულახდილად რომ ითქვას, პროგრამის კოორდინატორის მაია გოგოლაძის ნაამბობი, თუ რა ხდება ამ დღეს, იმდენად წააგავს ბევრი ჩვენგანის ბავშვობის დროინდელი თემურელებისა თუ პიონერების მოქმედებას, რომ თავისთავად ჩნდება ეჭვი, ხომ არ აღდგა ჩვენთან ?კეთილი საქმეების? იძულების წესით კეთების სამწუხარო ტრადიცია. მაია გოგოლაძე ჩემს ეჭვს არ იზიარებს და აი, რატომ:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ? მომავალი აქცია, რომელიც იქნება - მე არ ვიცი, რას შემოგვთავაზებენ რაიონებიდან, ანუ რა ფორმა მიეცემა ამ აქციას - იქნება ეს მოხუცთა დახმარება, საქველმოქმედო აქციები...რა ტიპის - ამას თვითონ განსაზღვრავენ. ამიტომ, ვფიქრობ, არსებითია განსხვავება მიდგომაში.? (სტილი დაცულია)
თუ ჯერ ძნელია დანამდვილებით იმის თქმა, რას გააკეთებენ მცხეთელი, ქუთაისელი, ზესტაფონელი, ახალციხელი, ბორჯომელი, რუსთაველი და თელაველი მოხალისეები, - აქცია მხოლოდ ამ ქალაქებში ჩატარდება, - შეიძლება წინა აქციების ჩამონათვალით იმის დადგენა, თუ რა პრობლემის მოგვარება ეხალისებათ ახალგაზრდა მოხალისეებს. მაგალითად, შარშან მცხეთაში მოხალისეებმა მცხეთის პარკი დაასუფთავეს, დარგეს ხეები და მოაწყვეს გამოფენა; ქუთაისში - ტანსაცმელი და წიგნები მიუტანეს მზრუნველობას მოკლებულ ბავშვებს; ზესტაფონში მოხალისეებმა ხის ნარგავები და ყვავილები დარგეს ზესტაფონის პარკში ბავშვთა სახლის აღსაზრდელებთან ერთად და ა.შ. და ა.შ.
მაია გოგოლაძის თქმით, მართალია, მოხალისეების დღე, მსოფლიოს მასშტაბით, წელიწადში ერთხელ აღინიშნება, მაგრამ ქართველი მოხალისეები წლის მანძილზე საკმაოდ აქტიურად ეხმარებიან მათ, ვისაც მზრუნველობა და ყურადღება აკლია:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ?ეს არის მოხუცთა დახმარება - დავუშვათ, თუ ზამთარია, შეშას დაუჩეხენ, წყალს მოუტანენ. ეს არის საქველმოქმედო აქციები ? მაგალითად, შეგროვება ტანსაცმლის მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის, მოხუცებისთვის. ეს გახლავთ საქველმოქმედო კონცერტები, რომელიც ტარდება ბავშვთა, მოხუცთა თავშესაფარში.?
ფსიქოლოგი ჯანა კახიანი მოხალისეობის ინსტიტუტის დანერგვას მიესალმება, ოღონდ იმ პირობით, რომ აქცია ერთჯერადი ხასიათის არ იქნება:
[ჯანა კახიანის ხმა] "საიდან იწყება სამშობლოს სიყვარული? რა არის სამშობლო, ასე რომ ვთქვათ? ეს არის შენი სახლი, შენი ეზო, შენი სკოლა, შენი ახლობლები... და აი, ამის მოვლა, გაჭირვებულის მოვლა, რასაკვირველია, ეს ემფატია, რომელიც თავიდანვეა ჩადებული, როგორც გენი, შეიძლება სადღაც შორის იყოს და ეს უნდა... თვითრეალიზაცია მოხდეს, რეალიზება და ამოწევა ზევით იმ დადებითი რაღაცების, რაც ადამიანშია ჩადებული. და ეს ბავშვობიდან უნდა დაიწყო." (სტილი დაცულია)
და მაინც, რატომ უჩნდებათ ახალგაზრდებს მოხალისეობის სურვილი? - ისევ და ისევ მაია გოგოლაძის აზრით, ახალგაზრდებს საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენის სურვილი ამოძრავებთ:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ?მათ უნდათ საკუთარი შესაძლებლობების დემონსტრირება, რომ შეუძლიათ რეალურად იზრუნონ იმისათვის, რომ მათ გარშემო გარემო შეიცვალოს და რომ მათ ამაში აქვთ არსებითი როლი, ანუ რეალური საქმით ერთი დღე თუ სამი დღე შეუმსუბუქონ ბედი იმ ადამიანებს, ვისაც სჭირდება დახმარება და ვინც ჩვენს საზოფადოებაში გამიჯნულია.? (სტილი დაცულია)
თამარ ჩიქოვანი, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
ავსტრიელი მკითხველი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას ეცნობა
დავით კაკაბაძე:
წელიწადში ერთხელ, რამდენიმე დღის მანძილზე, ავსტრიის წარმტაც ალპებში, ზალცბურგის მახლობლად მდებარე პატარა სოფელი რაურისი მთელი ქვეყნის ლიტერატურულ დედაქალაქად იქცევა ხოლმე. აქ წლეულს უკვე 34-ედ ეწყობა "რაურისის ლიტერატურული დღეები", რომელსაც ავსტრიელი მწერლები, პოეტები, კრიტიკოსები და, რა თქმა უნდა, მკითხველებიც, ქვეყნის კულტურული ცხოვრების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მოვლენად მიიჩნევენ. და მაინც, ცოდვა გამხელილი ჯობია: წლევანდელი ლიტერატურული ფორუმი ისევე არ მიიპყრობდა რადიო "თავისუფლების" ქართული სამსახურის ყურადღებას, როგორც არ მიუპყრია "რაურისის ლიტერატურული დღეების" წინა 33 "გამოშვებას". მაგრამ წლევანდელი ფორუმი ქართველებისთვის, ქართული ლიტერატურისთვის სრულიად გამორჩეულია: მის პროგრამაში შეტანილ თემებს შორის ერთი ასეთი თემაც გახლავთ: "იდუმალი საქართველო".
ასეთი სათაური დღეების ორგანიზატორებმა, როგორც თვითონ ამიხსნეს, იმიტომ შეარჩიეს, რომ ქართული ლიტერატურა ავსტრიელებისთვის მართლაც ბურუსით არის მოსილი. თორემ ისე, სახელწოდება "იდუმალი საქართველოს" უკან სხვა არაფერი დგას, თუ არა თანამედროვე ქართული პროზისა და პოეზიის რამდენიმე ნიმუში.
როგორც "რაურისის ლიტერატურული დღეების" შემოქმედებითი ხელმძღვანელისგან, ბრიტა შტაინვენდტნერისგან შევიტყე, საქართველოსადმი მის ინტერესს ცნობილ ავსტრიელ მწერალთან, ილზე აიხინგერთან მეგობრობა უდევს საფუძვლად. საქმე ის გახლავთ, რომ ილზე აიხინგერისა და მასზე არანაკლებ ცნობილი მწერლის, გიუნტერ აიხის ვაჟს, ტრაგიკულად დაღუპულ კლემენს აიხს ეკუთვნის საქართველოს თემაზე შექმნილი ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო გერმანულენოვანი დოკუმენტური ნაწარმოები: "ჩანაწერები საქართველოდან". და სწორედ ეს წიგნი ქცეულა ბრიტა შტაინვენდტნერისთვის საქართველოთი დაინტერების უმთავრეს მიზეზად.
ბრიტა შტაინვენდტნერი: "ეს უბრალო მიზეზით აიხსნება. ჩემი ახლო მეგობარი გახლავთ ილზე აიხინგერი და, რა თქმა უნდა, კლემენს აიხის წიგნი წავიკითხე. წიგნმა ისე მომხიბლა, რომ ჯერ კიდევ ამ რამდენიმე წლის წინათ გავიფიქრე, საქართველო აუცილებლად უნდა შევიტანო დღეების პროგრამაში-მეთქი. თუმცა, ჩემს გადაწყვეტილებაში კიდევ ერთმა ფაქტორმა შეასრულა როლი: ჩვენი კულტურის განყოფილების გამგე, რომელიც, ასე ვთქვათ, პოლიტიკურ სფეროს განაგებს და რომელიც ხუთი წლის მანძილზე უცხოეთში მოქმედ ავსტრიის კულტურის ცენტრებს ხელმძღვანელობდა, გაოგნებული მიამბობდა ხოლმე, რა ფანტასტიკურად ლაპარაკობენ გერმანულად საქართველოში, რამდენად ზრუნავს საქართველო გერმანულენოვანი ლიტერატურის პროპაგანდისთვის. და რაკი ისედაც დაგეგმილი გვქონდა უცხოური ლიტერატურის პროგრამის გაფართოება, გადავწყვიტე, ეს საქმე საქართველოთი დაგვეწყო."
"რაურისის ლიტერატურულ დღეებში" საქართველოს სამი წარმომადგენელი მონაწილეობს: დათო ბარბაქაძე, ზვიად რატიანი და თენგიზ ხაჭაპურიძე. გარდა იმისა, რომ ავსტრიელ კოლეგებსა და ლიტერატურით დაინტერესებულ ადამიანებს საკუთარ ნაწარმოებებსა თუ თარგმანებს უკითხავენ, ისინი მათ ზალცბურგში გამომავალი ლიტერატურული ჟურნალ "ზალცის" ახალ ნომერსაც აცნობენ; ნომერს, რომელიც მთლიანად თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას ეძღვნება.
ჟურნალის სარედაქციო კოლეგიის წევრთან, ბარბარა შტასტან საუბრისას დავინტერესდი, როგორ გაჩნდა იდეა, მთელი ნომერი ქართული ლიტერატურისთვის მიეძღვნათ.
ბარბარა შტასტა: "იდეამ თვითონ მოგვძებნა, დათო ბარბაქაძის სახით. მან გაიცნო გეორგ თრაკლის სახელობის ფონდის თავმჯდომარე ჰანს ვაიქსელბაუმი და სწორედ მათი ურთიერთკავშირის შედეგად გაჩნდა აზრი, გამოცემულიყო ჟურნალი. საბოლოოდ ჟურნალი კი არა, თანამედროვე ქართული ლიტერატურის მთელი ანთოლოგია შეგვრჩა ხელში."
იდეამ დათო ბარბაქაძის სახით თვითონ მოგვძებნაო, გვითხა ბარბარა შტასტამ. თავად დათოს როგორღა გაუჩნდა ასეთი თამამი და, ერთი შეხედვით, თითქმის განუხორციელებადი იდეა?
დათო ბარბაქაძე: "ეს ყველაფერი მოხდა სრულიად შემთხვევით. მოხდა ასე, რომ წინა წელს მე ვიყავი მიწვეული ზალცბურგში, თრაკლის მთარგმნელთა საღამოზე. და თრაკლის სახლ-მუზეუმის დირექტორი არის ბატონი ჰანს ვაიქსელბაუმი, უნიკალური პიროვნება, რომელიც ოდესღაც ყოფილა საქართველოში და საქართველო იმდენად კარგად დაამახსოვრდა, რომ გადაწყვიტა, რომ აი, ეს კავშირი გაეგრძელებინა საქართველოსთან და შემთხვევით ისარგებლა, სწორედ იმ შემთხვევით, რომ მე ვიყავი ზალცბურგში და შემომთავაზა ასეთი წინადადება: ძალიან ცნობილ ლიტერატურულ ჟურნალში, "ზალცში", გაგვეკეთებინა ერთი ნომერი, რომელიც მიეძღვნებოდა ქართულ ლიტერატურას."
ჟურნალ "ზალცის" გამომცემელია ლიტერატურული გაერთიანება "ლეზელამპე" (ანუ, სიტყვასიტყვით თუ ვთარგმნით, "საკითხავი ნათურა"). მას სათავეში უდგას ჩვენთვის უკვე ნაცნობი ბარბარა შტასტა, რომელიც გაერთიანების საქმიანობას ასე აგვიწერს:
ბარბარა შტასტა: "ლეზელამპე" ლიტერატურული ფორუმია, გაერთიანებაა, რომელიც ატარებს საჯარო კითხვის საღამოებს, ცდილობს, ლიტერატურაზე საუბრებით წიგნი და მკითხველი ერთმანეთს დაუახლოვოს. გარდა ამისა, იგი გამოსცემს ლიტერატურულ ჟურნალ "ზალცს". "ლეზელამპე" 1968 წლიდან არსებობს და ავსტრიაში მოქმედი ლიტერატურული გაერთიანებებიდან ერთ-ერთი უძველესია. ხოლო ჟურნალი "ზალცი" 70-იანი წლების დასაწყისიდან გამოიცემა. ნულოვანი ნომერი 73 წელს გამოვიდა."
რა იცოდა "ლეზელამპეს" ხელმძღვანელმა ქართულ ლიტერატურაზე ამ ერთი წლის წინათ?
ბარბარა შტასტა: "ჩემდა სამარცხვინოდ, უნდა ვაღიარო, რომ ბევრი არაფერი. თავიდან ისიც კი ვიფიქრე, რა უნდა ქართულ ლიტერატურას ზალცბურგის ლიტერატურულ ჟურნალში-მეთქი. მაგრამ პროექტის განხორციელების პროცესში თანდათან სულ უფრო იზრდებოდა ჩვენი აღფრთოვანება და ამასობაში ქართული ლიტერატურა შემიყვარდა კიდეც. მაგრამ ერთი წლის წინათ, როგორც გითხარით, მასზე ბევრი არაფერი ვიცოდი, უფრო სწორად კი სულაც არაფერი."
ბარბარა შტასტასგან განსხვავებით, ქართულ ლიტერატურას დიდი ხანია, კარგად იცნობს მისი თანამემამულე უტე აიზინგერი. ამ ავსტრიელ პოეტსა და მთარგმნელს, რომელიც, სხვათა შორის, ქართველი მოქანდაკის, გიორგი ოქროპირიძის მეუღლეა, ჟურნალ "ზალცის" გამომცემლებმა რამდენიმე ამოცანა დაუსახეს.
უტე აიზინგერი: "ჩემი ამოცანა თარგმანების რედაქტირება იყო. გარდა ამისა, ჟურნალისთვის ქართული ლიტერატურის შესახებ მოკლე ისტორიული ნარკვევი დავწერე. ჟურნალში დაბეჭდილია წერილი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე, ჩემი წერილის საგანი კი გახლდათ, ზოგადად, ქართული ლიტერატურა, მისი მრავალასეულწლიანი ან, შეიძლება ითქვას, ათასწლოვანი ისტორია."
უტე აიზინგერის წერილი გახლავთ საქართველოს ლიტერატურის ისტორიის მოკლე მიმოხილვა, რომელსაც დათო ბარბაქაძე ასე აფასებს:
დათო ბარბაქაძე: "უტეს წერილთან დაკავშირებით შეიძლება ითქვას, რომ დახატა ჟურნალი ამ წერილმა. ინფორმაციები, რომლებიც უტეს აქვს თავის წერილში თავმოყრილი... ამ ინფორმაციების თავმოყრას ნებისმიერი ადამიანი მოახერხებდა, მაგრამ ეს არის იშვიათი შემთხვევა, როცა ადამიანმა მართლა დაწერა სიყვარულით წერილი, იშვიათი სიყვარულით არის დაწერილი, დაწერილია არამაღალფარდოვნად, რასაც, როგორც წესი, სიყვარულით დაწერილ წერილებში ვერ აღწევს თავს ავტორი, და დაწერილია, ასე ვთქვათ, შიგნიდან საქმის ცოდნით. ესე იგი, ეს არ არის, ვთქვათ, ერთ თვეში დაწერილი წერილი. ესე იგი, დიდხანს შინაგანად მზადდებოდა სათქმელი, რომელიც იქ არის."
ავტორებისა და ტექსტების შერჩევა "ზალცის" რედკოლეგიამ სწორედ დათო ბარბაქაძეს დაავალა. ჩვენი საუბრის დასასრულს დავინტერესდი, რომელი ავტორები და რა პრინციპით შეარჩია მან საგანგებო ნომრისთვის.
დათო ბარბაქაძე: "ეს არის ჩემი ვერსია. ობიექტურობაზე ამ ჟურნალს პრეტენზია ვერ ექნება, იმიტომ, რომ უნდა ყოფილიყო, როგორღაც, ერთი ლიტერატორის ვერსია. საქმე ეხებოდა უშუალოდ თანამედროვე ლიტერატურას. საქმე არ ეხებოდა 80-იან წლებს, 70-იან წლებს.. ესე იგი, უშუალოდ უნდა ყოფილიყო მიმდინარე, ცოცხალი ლიტერატურა და ის ავტორები, რომლებიც ამზადებდნენ ამ თანამედროვე ლიტერატურას. ჩემს წინაშე იდგა ამოცანა, რა უნდა გამეკეთებინა? ის ავტორები, რომლებიც პოპულარულები არიან, ვთქვათ, თინეიჯერებში ან, ვთქვათ, სხვადასხვა გზებით მუდმივად იმყოფებიან ტალღაზე, თუ უნდა ყოფილიყო ნამდვილად ის ლიტერატურა, რომელიც, ჩემი აზრით, ყოველ შემთხვევაში, არის ლიტერატურა, რომელიც ქმნის, ასე ვთქვათ, თანამედროვე, ცოცხალ ქართულ მწერლობას? შევარჩიე შემდეგი ავტორები: პოეტებიდან ბადრი გუგუშვილი, ესე იგი გარდაცვლილებიდან ბადრი გუგუშვილი და კარლო კაჭარავა. იმის გამო, რომ ამათი პოეზია, ფაქტიურად, განმსაზღვრელი აღმოჩნდა შემდგომი თაობის, უშუალოდ თანამედროვე თაობის პოეტებისთვის. ესენი იყვნენ ის პოეტები, რომლებიც თავიანთი პირადი ცხოვრებით, არა მხოლოდ შემოქმედებით, ცხოვრებით ქმნიდნენ ამ პოეტურ მაგალითებს; იმ ტიპის პრეცედენტებს ქმნიდნენ, რომლებიც ღირებულია, ასე ვთქვათ, თანამედროვე არაკონიუნქტურული ლიტერატურისთვის. წარმოდგენილია პოეტებიდან, ასევე, დავით ჩიხლაძე, ჩემთვის პირადად ძალიან მნიშვნელოვანი პერსონა. ახლა ის ამერიკაში ცხოვრობს, მაგრამ მნიშვნელოვანია სწორედ ის პრეცედენტი, რასაც ის ქმნიდა თავისი ცხოვრებით და თავისი შემოქმედებით. და ჩემი აზრით, დომინირებადი რაც არის დღესდღეობით ქართულ პოეზიაში, ეს ყველაფერი მაინც დათოს გზით წავიდა. იმიტომ, რომ მან, ეტყობა რაღაც ის ძირითადი ნერვი, ძირითადი ხაზი მოძებნა, რომელსაც გაყვა სწორედ ის პოეზია, რომელიც დღეს დომინირებადია. საქმე არ ეხება ხარისხს, იმიტომ, რომ ხარისხი არის, რა თქმა უნდა, მის შემდეგ წამოსული თაობის ხარისხი არის ძალიან დაბალი. მაგრამ მე მინდოდა, რომ ეს არ დაკარგულიყო, ასე ვთქვათ, ის ხმა, ის ლიტერატურული პრეცედენტი, რასაც დათო ქმნიდა. არის ჩემი ტექსტიც შესული, ახლა ამაზე არ ვილაპარაკებ. რაც შეეხება პროზას, არის წარმოდგენილი აკა მორჩილაძე, ზურა ქარუმიძე, ირმა ტაველიძე. რაც შეეხება ზურა ქარუმიძეს და აკა მორჩილაძეს, ორივე არის ძალიან მნიშვნელოვანი ავტორი თანამედროვე ქართული პოსტმოდერნული, ასე ვთქვათ, ლიტერატურის. ახლა პოსტმოდერნი, მართალია, წარსულსაა ჩაბარებული ევროპაში, მაგრამ ჩვენთან, ასე თუ ისე, საჭირო იყო, რომ ღირსეულად ყოფილიყო ათვისებული ეს ფენომენი და მე მგონია, რომ ამ ორი ავტორის შემოქმედებაში ეს ძალიან კარგად აისახა. რაც შეეხება ირმა ტაველიძეს, ირმა ტაველიძე არის ახალგაზრდა ავტორი და ეს არის იშვიათი შემთხვევა, როცა მდედრობითი სქესის წარმომადგენელი, ასე ვთქვათ, მუშაობს პროზაში, რომელიც არ არის, ასე ვთქვათ, მსუბუქი პროზა. ეს არის ძალიან მძიმე პროზა, პროზა, სადაც მიდის მუშაობა ურთულეს ფსიქოლოგიურ ნიუანსებზე."
[მუსიკა]
ფრანც კაფკასა და თომას ბერნჰარდის ტრადიციებზე აღზრდილ ავსტრიელ მკითხველს, წესით, არ უნდა გაუჭირდეს ქართველ ავტორთა ტექსტების "ურთულეს ფსიქოლოგიურ ნიუანსებში" გზის გაკვლევა.
[მუსიკა]
კალეიდოსკოპი
დავით კაკაბაძე:
რადიოჟურნალის ბოლოს მარიამ ჭიაურელი "საინტერესო ამბების კალეიდოსკოპს" გვთავაზობს
[მუსიკა]
მარიამ ჭიაურელი:
საუდის არაბეთში გამომავალმა გაზეთმა ?არაბ ნიუსმა? ოთხშაბათს გამოაქვეყნა ინფორმაცია, რომელიც, ალბათ, ბევრ მამაკაცს ჩააფიქრებს ? ამავე ქვეყნის მკვიდრთ ვგულისხმობ. მათ შორის გავრცელებული მოსაზრებით, ქალები არ არიან წინააღმდეგი მრავალცოლიანობისა, რომელიც საუდის არაბეთში დაშვებულია. ზემოხსენებული ?არაბ ნიუსი? კი გვამცნობს ქალზე, რომელსაც ძალიან არ უნდოდა, მის ქმარს სხვა ცოლიც მოეყვანა. იმდენად არ უნდოდა, რომ ყველაფერი იღონა ქმრის გასაკოტრებლად... გააკოტრა კიდეც და ახლა ღარიბი, მაგრამ ბედნიერი ოჯახში ჰყავს. მრავალცოლიანობა კი ფინანსურად უზრუნველყოფილების ფუფუნებაა.
[მუსიკა]
შვეიცარიაში მრავალცოლიანობა დაშვებული რომ იყოს, ამის სურვილი არ ვიცი, მაგრამ ფინანსური საშუალება, ალბათ, ბევრს ექნებოდა. ბოლო გამოკვლევით, რომელიც საერთაშორისო საკონსულტაციო ფირმა ?მერსერმა? ჩაატარა, გაირკვა, რომ ცხოვრების საუკეთესო პირობებით მსოფლიოში შვეიცარიის ორი ქალაქი ლიდერობს ? ციურიხი და ჟენევა. სია შედგენილია პოლიტიკური, სოციალური და ეკოლოგიური გარემოს, განათლების დონისა და ტრანსპორტის სისტემის გათვალისწინებით. საერთოდ, პირველ ათეულში უმთავრესად ევროპის ქალაქები მოხვდნენ, ბოლო ათეული კი თითქმის მთლიანად აფრიკას ერგო. გამონაკლისია მხოლოდ ბოლო ადგილი: ის ბაღდადს უკავია.
[მუსიკა]
ოთხი არია ?ბისზე? და ლუჩანო პავაროტის გულწრფელი მადლობა დარბაზში შეკრებილი ათასობით მსმენელისათვის ? ასე დამთავრდა იტალიელი ვარსკვლავის ბოლო გამოსვლა, რომლითაც ის ნიუ-იოკის ოპერას, ?მეტროპოლიტენს? გამოეთხოვა. იმ საღამოს, 13 მარტს პავაროტიმ პუჩინის ?ტოსკაში? იმღერა და, მართალია, ასაკს ცოტა არ იყოს გაუფერულებული აქვს ხმა, ერთ დროს ფურორებს რომ ახდენდა, დიდი წარმატებით. ნიუ-იორკელები, სხვა თუ არაფერი, ძველი გამოსვლებისათვის და დიდებული კარიერისათვის უხდიდნენ მადლობას მუსიკოსს, რომელმაც მათს ოპერაში, მეტროპოლიტენში 379-ჯერ იმღერა. ჩვენც ვამჯობინეთ, ლუჩანო პავაროტის ძველი ? 1988 წელს გაკეთებული ჩანაწერით დაგემშვიდობოთ.
[მუსიკა]
დავით კაკაბაძე:
ლუჩანო პავაროტისთან ერთად თქვენც გემშვიდობებით, ძვირფასო რადიომსმენელებო. დღევანდელი "მეათე სტუდია" პრაღაში მოამზადეს მარიამ ჭიაურელმა და დავით კაკაბაძემ. თბილისის სტუდიაში ხმის ოპერატორის პულტთან იჯდა ლევან გვარამაძე. გადაცემას დავით კაკაბაძე უძღვებოდა. მომავალ შეხვედრამდე.
[მუსიკა]
გადაცემის მეორე ნაწილში გთავაზობთ რადიოჟურნალ "მეათე სტუდიის" 531-ე გამოშვებას. დღეს შევეცდებით დავადგინოთ, როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში; გესაუბრებით პრობლემებზე, რომელთა წინაშე შეიძლება აღმოჩნდნენ არასამთავრობო ორგანიზაცია ?სამართლიანი არჩევნების? წევრები მომავალი არჩევნების წინ; მოგითხრობთ მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღეზე, რომელიც წლეულს საქართველოშიც აღინიშნება; გიამბობთ იმაზე, თუ როგორ ეცნობა ავსტრიელი მკითხველი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას; რადიოჟურნალის ბოლოს კი "საინტერესო ამბების კალეიდოსკოპს შემოგთავაზებთ. "მეათე სტუდიას" პრაღიდან უძღვება დავით კაკაბაძე.
[მუსიკა]
როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში?
დავით კაკაბაძე:
როგორ აფასებენ საკუთარ შანსებს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში? აქვთ თუ არა იმედი, რომ პარლამენტში მოხვედრის შემთხვევაში, ისინი გარკვეულ გავლენას იქონიებენ საკანონმდებლო ორგანოს მუშაობაზე? ამ საკითხების გასარკვევად გიორგი კაკაბაძე ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებს ესაუბრა.
გიორგი კაკაბაძე:
მემარჯვენე ოპოზიციური ბლოკის, ?მრეწველები-ახლების?, ერთ-ერთი ლიდერი, ზურაბ ტყემალაძე, ვარაუდობს, რომ მათი წარმომადგენლები 15%-იან ბარიერს გადალახავენ საპარლამენტო არჩევნებში.
[ტყემალაძის ხმა] ?ამის რეალური შანსი გვაქვს: ვატარებთ კვლევებს, სოციოლოგიურ გამოკითხვებს, რაც ამის თქმის საფუძველს გვაძლევს.?
ხომ არ არსებობს არჩევნების გაყალბების საშიშროება?
[ტყემალაძის ხმა] ?რა თქმა უნდა, ამის საშიშროება არსებობს, განსაკუთრებით იმ ნაწილში, რომ ამომრჩევლების რაოდენობა შეიძლება ხელოვნურად გაიზარდოს. მაგრამ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში ჩვენ გვყავს ორი წევრი და მათი იმედი გვაქვს.? (სტილი დაცულია)
ზურაბ ტყემალაძის თქმით, როგორც საქართველოს პოლიტიკური სპექტრისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა, ისე საერთაშორისო ორგანიზაციებმა ყველაფერი უნდა იღონონ იმისათვის, რომ საპარლამენტო არჩევნებში დარღვევების რიცხვი მინიმუმადე იქნეს დაყვანილი.
ბატონი ზურაბის განცხადებით, ?მრეწველები-ახლების? ბლოკი სწორედ იმიტომ მიდის პარლამენტში, რომ აქტიური მონაწილეობა მიიღოს საპარლამენტო მოღვაწეობაში. იგი არ გამორიცხავს მმართველ ძალასთან თანამშრომლობას და, ამასთანავე, ამბობს:
[ტყემალაძის ხმა] ?თუ ისინი დასთანხმდებიან თანამშრომლობას, ჩვენც სიამოვნებით ვითანამშრომლებთ მათთან, თუ არადა, ვიქნებით ძალიან მწვავე, მაგრამ კონსტრუქციული ოპოზიცია.?
ბლოკ ?ედპ-ტრადიციონალისტების? ერთ-ერთი ლიდერის, გუბაზ სანიკიძის, აზრით, თუ არჩევნები მასობრივი გაყალბების გარეშე ჩაივლის, რაც, მისი თქმით, სამწუხაროდ, უკვე ჩვევად იქცა საქართველოში, მაშინ ბლოკის შანსები საკმაოდ მაღალი იქნება. ამდენად, ნორმალურ საარჩევნო ვითარებაში იგი ვერ ხედავს 7%-იანი ბარიერის დაძლევის რაიმე სიძნელეს.
საინტერესოა, თუ რას დაუკავშირდება ბლოკის შესაძლო საპარლამენტო მოღვაწეობის ერთ-ერთი მიმართულება. გუბაზ სანიკიძე ამბობს:
[სანიკიძის ხმა] ?მმართველ პარტიაში ძალიან სერიოზული აზრთა სხვადასხვაობაა, მათ არ აქვთ საერთო ხედვა ქვეყნის მოწყობაზე, ქვეყნის მომავალზე. ამიტომ, თუ ჩვენ პარლამენტში მოვხვდებით, მაშინ, რა თქმა უნდა, რეალური შანსი გვექნება, რომ დავშალოთ მმართველი პარტია.?
სოციალისტური პარტიის პოლიტიკური მდივნის ზაქარია ქუცნაშვილის თქმით, 7%-იანი ბარიერის გადალახვა პარტიის წარმატებად ჩაითვლება.
[ქუცნაშვილის ხმა] ?ისევე, როგორც მიმაჩნია, რომ ყველა ოპოზიციური პარტია დღეს იბრძვის 7%-იანი ბარიერის დაძლევისთვის და ის დაპირებები, რომ 10 და 20 პროცენტს მივიღებთო, - ეს არის საზოგადოებისა და თავისი თავის მოტყუების მცდელობა.? (სტილი დაცულია)
ზაქარია ქუცნაშვილი მიიჩნევს, რომ, პარლამენტში მოხვედრის შემთხვევაში, სოციალისტების ფრაქცია აუცილებლად იქონიებს გავლენას საპარლამენტო მუშაობაზე. მისი თქმით, ?ეს გავლენა თავისი შინაარსით არ დაუკავშირდება გადაწყვეტილების მიღებისთვის საჭირო ხმათა რაოდენობას, მაგრამ საკმარისი იქნება იმისათვის, რომ ხელისუფლებამ შეუსრულოს ხალხს მიცემული დაპირებები.?
გარდა ამისა, სოციალისტების საპარლამენტო მოღვაწეობა დაუკავშირდება არსებული პრობლემების გადაწყვეტის ალტერნატიული გზების შემოთავაზებას.
სოციალისტური პარტია არ აპირებს თანამშრომლობას მმართველ პოლიტიკურ ძალასთან, რადგან არ იზიარებს საქართველოს ხელისუფლების არც საგარეო და არც საშინაო პოლიტიკას.
[ქუცნაშვილის ხმა] ?საუბარი გაორმაგებულ პენსიებზე უკვე აღარ მიდის, საუბარია მხოლოდ ნაწყალობები სამი ლარის დამატებაზე; უკვე საერთოდ აღარ მიდის საუბარი 115-ლარიან მინიმალურ ხელფასზე, მცირე და საშუალო ბიზნესის სფეროში დასაქმებული მეწარმეების გადასახადისგან გათავისუფლებაზე. ასე რომ, საშინაო პოლიტიკაში ვიქნებით ძალიან რადიკალურად დაპირისპირებული ხელისუფლებასთან.?
რაც შეეხება არჩევნების შესაძლო გაყალბებასა და მის თავიდან აცილებას, ზაქარია ქუცნაშვილი აღნიშნავს, რომ სოციალისტურ პარტიას არ მისცეს საარჩევნო ადმინისტრაციაში წევრების დანიშვნის უფლება. ამიტომ პარტია აორმაგებს დამკვირვებლების რაოდენობას უბნებზე და მათ ავალებს, რომ უზრუნველყონ როგორც მიცემული ხმების დათვლა, ისე დაცვა.
გიორგი კაკაბაძე, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
?სამართლიანი არჩევნები? ახალი არჩევნების წინ
დავით კაკაბაძე:
"სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებას" საქართველოში არჩევნებზე მეთვალყურეობის მდიდარი გამოცდილება აქვს. 2 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნების შესახებ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბება მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა ამ ორგანიზაციის აღწერა-შეფასებებმაც. დღეს საზოგადოება რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნებისთვის ემზადება. დავით პაიჭაძე ახლა იმაზე მოგითხრობთ, თუ რა პრობლემები ელით არასამთავრობო ორგანიზაციის წევრებს.
დავით პაიჭაძე:
?სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება? იყო პირველი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელმაც 2 ნოემბრის არჩევნებში ხმების პარალელური დათვლა (ე.წ. PVT) განახორციელა. სწორედ PVT-ის მონაცემები აღმოჩნდა ერთ-ერთი არგუმენტი არჩევნების გაყალბებაში მოქალაქეების დასარწმუნებლად. საზოგადოების წარმომადგენლის თამარ ჟვანიას თქმით, PVT-ის ჩატარების რესურსი ორგანიზაციამ შეინარჩუნა:
[ჟვანიას ხმა] ?28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებზე ჩვენ ვიქნებით ერთადერთი, ვინც განახორციელებს პარალელურ დათვლას. კანონმდებლობა არავის არ უკრძალავს, ჩაატაროს პარალელური დათვლა ? ეს შეუძლია გააკეთოს ნებისმიერ სადამკვირვებლო ორგანიზაციას. თუმცა პარალელურ დათვლას ადეკვატური რესურსები სჭირდება. ვგულისხმობ ტექნიკურ, პროგრამულ უზრუნველყოფას, ადამიანურ რესურსებს და ორგანიზაციის ნდობას.?
თამარ ჟვანია ამბობს, რომ ტექნიკური, ადამიანური და ნდობის რესურსის ქონას ორგანიზაცია კი არ იჩემებს, არამედ ამას აღიარებენ მათი დონორი საერთაშორისო ორგანიზაციები. პარალელური დათვლის გარეშე არჩევნების მონიტორინგს კიდევ რამდენიმე სადამკვირვებლო არასამთავრობო ორგანიზაცია განახორციელებს.
ხმების პარალელური დათვლის გარდა, ?სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება? ამომრჩეველთა აქტივობასაც გამოთვლის. თამარ ჟვანია ორივე პროცედურას ასე განმარტავს:
[ჟვანიას ხმა] ?საარჩევნო უბნის დამკვირვებელი დღის განმავლობაში ინიშნავს, რამდენი ბიულეტენი (კონვერტი) ჩავარდა საარჩევნო ყუთში და დადგენილი პერიოდულობით ამ ინფორმაციას აწვდის PVT ცენტრს. ხმების პარალელური დათვლა დამკვირვებელ ორგანიზაციას საშუალებას აძლევს კენჭისყრის დღის განმავლობაში და კენჭისყრის დამთავრებიდან უმოკლეს ვადაში იცოდეს, ამომრჩეველთა რა პროცენტმა მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა და გამოავლინოს, მოხდა თუ არა ამომრჩეველთა აქტივობის ხელოვნური გაზრდა სავალდებულო კვორუმის მიღებისა თუ რომელიმე საარჩევნო სუბიექტის სასარგებლოდ. ხმების პარალელური დათვლა გულისხმობს დამკვირვებელი ორგანიზაციის მიერ PVT დამკვირვებლისაგან არჩევნების ღამეს მიღებული ოფიციალური, უბნის ოქმის მონაცემების საფუძველზე არჩევნების შედეგების სწრაფ დაჯამებას. PVT დამკვირვებლები შესაბამის ინფორმაციას PVT ცენტრს აწვდიან PVT უბნებში ხმების დათვლის დასრულებისთანავე.?
მოკლედ, ?სამართლიანი არჩევნების საზოგადოებას? ისევ ექნება საშუალება, წარმოადგინოს ფაქტობრივი მტკიცებულებები იმისა, რამდენად სამართლიანად ჩატარდა არჩევნები და, უსამართლობის შემთხვევაში, შეაფასოს გაყალბების დონე.
თამარ ჟვანიასთან საუბრისას ერთ, თითქოსდა, საჩოთირო გარემოებას შევეხეთ. ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას დღეს ?სამართლიანი არჩევნების? ყოფილი ხელმძღვანელი ზურაბ ჭიაბერაშვილი უდგას სათავეში. შეიძლება ითქვას, რომ ?სამართლიანი არჩევნების? ავტორიტეტი ჭიაბერაშვილის ხელმძღვანელობისას გაიზარდა და პირიქით ? ზურაბ ჭიაბერაშვილის რეპუტაციაც სწორედ ?სამართლიან არჩევნებში? საქმიანობის შედეგად გახდა საცნაური საზოგადოებისთვის. არ არის გამორიცხული, ?სამართლიან არჩევნებს? ყოფილ თავმჯდომარესთან კონფრონტაციაც მოუხდეს. რამდენად იმოქმედებს ეს სუბიექტური ფაქტორი არასამთავრობო ორგანიზაციის ობიექტურობაზე?
[ჟვანიას ხმა] ?ჩვენი ორგანიზაცია წასვლის დღიდანვე მზად იყო, ზურაბი განეხილა არა როგორც ყოფილი ხელმძღვანელი, არამედ როგორც სახელისუფლებო ორგანოს, ცესკოს თავმჯდომარე, საჯარო პირი, რომელიც ატარებს და ადმინისტრირებას უწევს არჩევნებს.?
თამარ ჟვანია ამბობს, რომ ერთი კაცის ფაქტორი არჩევნებზე ვერ იმოქმედებს. მეორეც, ცენტრალური საარჩევნო კომისია დღეს უფრო ღიაა და უპრობლემოდ იღებს კრიტიკას.
[ჟვანიას ხმა] ?ჩვენმა ორგანიზაციამ ძალიან ბევრჯერ გააკრიტიკა ცესკო მას შემდეგ, რაც ზურაბ ჭიაბერაშვილი მის თავმჯდომარედ გადავიდა. გავაკრიტიკეთ საარჩევნო სიების, უბნების გვიან გახსნისა და უმოქმედობის გამო და ეს კრიტიკა მიღებულ იქნა. ცესკოს თავმჯდომარემ გვთხოვა, ყოველთვის მიგვეწოდებინა მისთვის ასეთი ინფორმაცია.?
ხშირ შემთხვევაში ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ გაითვალისწინა და გამოასწორა ხარვეზები, რაზედაც მას არასამთავრობო ორგანიზაციამ მიუთითა.
არჩევნების ყველაზე მძიმე პრობლემად ?სამართლიანი არჩევნების? წარმომადგენელს თამარ ჟვანიას აჭარაში შექმნილი ვითარება ესახება:
[ჟვანიას ხმა] ?4 იანვარს, საპრეზიდენტო არჩევნების დღეს, აჭარაში რეგისტრაცია გაიარა 80 ათასმა კაცმა. ეს სია რომ ჩამოვიდა თბილისში, აღმოჩნდა სრულიად უვარგისი. იქ სუფთა ფურცლიდან უნდა დაეწყოთ ამომრჩეველთა სიის შედგენა. შედეგად რა მივიღეთ? ძველი, 80 ათასიანი სია არ ვარგა, უფრო ძველი, 300 ათასიანი სია ხომ საერთოდ არ ვარგა და ამას ყველა აღიარებს. ახალი რეგისტრაციაც არ ჩატარებულა. რომელ არჩევნებზეა ლაპარაკი, თუ სია არ იქნა??
დავით პაიჭაძე, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
საქართველოში მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღე აღინიშნება
დავით კაკაბაძე:
წელს "მსოფლიოს ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღე" 16-18 აპრილს, 127 ქვეყანაში აღინიშნება. ამ ქვეყნების სიაში საქართველოს ვერ იპოვით, მაგრამ უკვე მესამე წელია, რაც "მოხალისეობის დღე" საქართველოშიც იმართება. ისევე, როგორც მსოფლიოს 127 ქვეყანაში, ახალგაზრდები საქართველოშიც შეეცდებიან, მოაგვარონ პრობლემები რომელიც იმ მომენტში ყველაზე აქტუალურია კონკრეტული ქალაქისთვის, დაბისა თუ სოფლისთვის. მაინც, რატომ უჩნდებათ ახალგაზრდებს წელიწადში ერთხელ მოხალისეობის სურვილი? ამის გარკვევას თამარ ჩიქოვანი შეეცადა.
თამარ ჩიქოვანი:
საქართველოში მსოფლიო ახალგაზრდობის მოხალისეობის დღის აღნიშვნის იდეა საარჩევნო სისტემების საერთაშორისო ფონდის სამოქალაქო განათლების პროგრამის თანამშრომლებს გაუჩნდათ. გულახდილად რომ ითქვას, პროგრამის კოორდინატორის მაია გოგოლაძის ნაამბობი, თუ რა ხდება ამ დღეს, იმდენად წააგავს ბევრი ჩვენგანის ბავშვობის დროინდელი თემურელებისა თუ პიონერების მოქმედებას, რომ თავისთავად ჩნდება ეჭვი, ხომ არ აღდგა ჩვენთან ?კეთილი საქმეების? იძულების წესით კეთების სამწუხარო ტრადიცია. მაია გოგოლაძე ჩემს ეჭვს არ იზიარებს და აი, რატომ:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ? მომავალი აქცია, რომელიც იქნება - მე არ ვიცი, რას შემოგვთავაზებენ რაიონებიდან, ანუ რა ფორმა მიეცემა ამ აქციას - იქნება ეს მოხუცთა დახმარება, საქველმოქმედო აქციები...რა ტიპის - ამას თვითონ განსაზღვრავენ. ამიტომ, ვფიქრობ, არსებითია განსხვავება მიდგომაში.? (სტილი დაცულია)
თუ ჯერ ძნელია დანამდვილებით იმის თქმა, რას გააკეთებენ მცხეთელი, ქუთაისელი, ზესტაფონელი, ახალციხელი, ბორჯომელი, რუსთაველი და თელაველი მოხალისეები, - აქცია მხოლოდ ამ ქალაქებში ჩატარდება, - შეიძლება წინა აქციების ჩამონათვალით იმის დადგენა, თუ რა პრობლემის მოგვარება ეხალისებათ ახალგაზრდა მოხალისეებს. მაგალითად, შარშან მცხეთაში მოხალისეებმა მცხეთის პარკი დაასუფთავეს, დარგეს ხეები და მოაწყვეს გამოფენა; ქუთაისში - ტანსაცმელი და წიგნები მიუტანეს მზრუნველობას მოკლებულ ბავშვებს; ზესტაფონში მოხალისეებმა ხის ნარგავები და ყვავილები დარგეს ზესტაფონის პარკში ბავშვთა სახლის აღსაზრდელებთან ერთად და ა.შ. და ა.შ.
მაია გოგოლაძის თქმით, მართალია, მოხალისეების დღე, მსოფლიოს მასშტაბით, წელიწადში ერთხელ აღინიშნება, მაგრამ ქართველი მოხალისეები წლის მანძილზე საკმაოდ აქტიურად ეხმარებიან მათ, ვისაც მზრუნველობა და ყურადღება აკლია:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ?ეს არის მოხუცთა დახმარება - დავუშვათ, თუ ზამთარია, შეშას დაუჩეხენ, წყალს მოუტანენ. ეს არის საქველმოქმედო აქციები ? მაგალითად, შეგროვება ტანსაცმლის მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის, მოხუცებისთვის. ეს გახლავთ საქველმოქმედო კონცერტები, რომელიც ტარდება ბავშვთა, მოხუცთა თავშესაფარში.?
ფსიქოლოგი ჯანა კახიანი მოხალისეობის ინსტიტუტის დანერგვას მიესალმება, ოღონდ იმ პირობით, რომ აქცია ერთჯერადი ხასიათის არ იქნება:
[ჯანა კახიანის ხმა] "საიდან იწყება სამშობლოს სიყვარული? რა არის სამშობლო, ასე რომ ვთქვათ? ეს არის შენი სახლი, შენი ეზო, შენი სკოლა, შენი ახლობლები... და აი, ამის მოვლა, გაჭირვებულის მოვლა, რასაკვირველია, ეს ემფატია, რომელიც თავიდანვეა ჩადებული, როგორც გენი, შეიძლება სადღაც შორის იყოს და ეს უნდა... თვითრეალიზაცია მოხდეს, რეალიზება და ამოწევა ზევით იმ დადებითი რაღაცების, რაც ადამიანშია ჩადებული. და ეს ბავშვობიდან უნდა დაიწყო." (სტილი დაცულია)
და მაინც, რატომ უჩნდებათ ახალგაზრდებს მოხალისეობის სურვილი? - ისევ და ისევ მაია გოგოლაძის აზრით, ახალგაზრდებს საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენის სურვილი ამოძრავებთ:
[მაია გოგოლაძის ხმა] ?მათ უნდათ საკუთარი შესაძლებლობების დემონსტრირება, რომ შეუძლიათ რეალურად იზრუნონ იმისათვის, რომ მათ გარშემო გარემო შეიცვალოს და რომ მათ ამაში აქვთ არსებითი როლი, ანუ რეალური საქმით ერთი დღე თუ სამი დღე შეუმსუბუქონ ბედი იმ ადამიანებს, ვისაც სჭირდება დახმარება და ვინც ჩვენს საზოფადოებაში გამიჯნულია.? (სტილი დაცულია)
თამარ ჩიქოვანი, რადიო "თავისუფლებისთვის", თბილისი.
[მუსიკა]
ავსტრიელი მკითხველი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას ეცნობა
დავით კაკაბაძე:
წელიწადში ერთხელ, რამდენიმე დღის მანძილზე, ავსტრიის წარმტაც ალპებში, ზალცბურგის მახლობლად მდებარე პატარა სოფელი რაურისი მთელი ქვეყნის ლიტერატურულ დედაქალაქად იქცევა ხოლმე. აქ წლეულს უკვე 34-ედ ეწყობა "რაურისის ლიტერატურული დღეები", რომელსაც ავსტრიელი მწერლები, პოეტები, კრიტიკოსები და, რა თქმა უნდა, მკითხველებიც, ქვეყნის კულტურული ცხოვრების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მოვლენად მიიჩნევენ. და მაინც, ცოდვა გამხელილი ჯობია: წლევანდელი ლიტერატურული ფორუმი ისევე არ მიიპყრობდა რადიო "თავისუფლების" ქართული სამსახურის ყურადღებას, როგორც არ მიუპყრია "რაურისის ლიტერატურული დღეების" წინა 33 "გამოშვებას". მაგრამ წლევანდელი ფორუმი ქართველებისთვის, ქართული ლიტერატურისთვის სრულიად გამორჩეულია: მის პროგრამაში შეტანილ თემებს შორის ერთი ასეთი თემაც გახლავთ: "იდუმალი საქართველო".
ასეთი სათაური დღეების ორგანიზატორებმა, როგორც თვითონ ამიხსნეს, იმიტომ შეარჩიეს, რომ ქართული ლიტერატურა ავსტრიელებისთვის მართლაც ბურუსით არის მოსილი. თორემ ისე, სახელწოდება "იდუმალი საქართველოს" უკან სხვა არაფერი დგას, თუ არა თანამედროვე ქართული პროზისა და პოეზიის რამდენიმე ნიმუში.
როგორც "რაურისის ლიტერატურული დღეების" შემოქმედებითი ხელმძღვანელისგან, ბრიტა შტაინვენდტნერისგან შევიტყე, საქართველოსადმი მის ინტერესს ცნობილ ავსტრიელ მწერალთან, ილზე აიხინგერთან მეგობრობა უდევს საფუძვლად. საქმე ის გახლავთ, რომ ილზე აიხინგერისა და მასზე არანაკლებ ცნობილი მწერლის, გიუნტერ აიხის ვაჟს, ტრაგიკულად დაღუპულ კლემენს აიხს ეკუთვნის საქართველოს თემაზე შექმნილი ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო გერმანულენოვანი დოკუმენტური ნაწარმოები: "ჩანაწერები საქართველოდან". და სწორედ ეს წიგნი ქცეულა ბრიტა შტაინვენდტნერისთვის საქართველოთი დაინტერების უმთავრეს მიზეზად.
ბრიტა შტაინვენდტნერი: "ეს უბრალო მიზეზით აიხსნება. ჩემი ახლო მეგობარი გახლავთ ილზე აიხინგერი და, რა თქმა უნდა, კლემენს აიხის წიგნი წავიკითხე. წიგნმა ისე მომხიბლა, რომ ჯერ კიდევ ამ რამდენიმე წლის წინათ გავიფიქრე, საქართველო აუცილებლად უნდა შევიტანო დღეების პროგრამაში-მეთქი. თუმცა, ჩემს გადაწყვეტილებაში კიდევ ერთმა ფაქტორმა შეასრულა როლი: ჩვენი კულტურის განყოფილების გამგე, რომელიც, ასე ვთქვათ, პოლიტიკურ სფეროს განაგებს და რომელიც ხუთი წლის მანძილზე უცხოეთში მოქმედ ავსტრიის კულტურის ცენტრებს ხელმძღვანელობდა, გაოგნებული მიამბობდა ხოლმე, რა ფანტასტიკურად ლაპარაკობენ გერმანულად საქართველოში, რამდენად ზრუნავს საქართველო გერმანულენოვანი ლიტერატურის პროპაგანდისთვის. და რაკი ისედაც დაგეგმილი გვქონდა უცხოური ლიტერატურის პროგრამის გაფართოება, გადავწყვიტე, ეს საქმე საქართველოთი დაგვეწყო."
"რაურისის ლიტერატურულ დღეებში" საქართველოს სამი წარმომადგენელი მონაწილეობს: დათო ბარბაქაძე, ზვიად რატიანი და თენგიზ ხაჭაპურიძე. გარდა იმისა, რომ ავსტრიელ კოლეგებსა და ლიტერატურით დაინტერესებულ ადამიანებს საკუთარ ნაწარმოებებსა თუ თარგმანებს უკითხავენ, ისინი მათ ზალცბურგში გამომავალი ლიტერატურული ჟურნალ "ზალცის" ახალ ნომერსაც აცნობენ; ნომერს, რომელიც მთლიანად თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას ეძღვნება.
ჟურნალის სარედაქციო კოლეგიის წევრთან, ბარბარა შტასტან საუბრისას დავინტერესდი, როგორ გაჩნდა იდეა, მთელი ნომერი ქართული ლიტერატურისთვის მიეძღვნათ.
ბარბარა შტასტა: "იდეამ თვითონ მოგვძებნა, დათო ბარბაქაძის სახით. მან გაიცნო გეორგ თრაკლის სახელობის ფონდის თავმჯდომარე ჰანს ვაიქსელბაუმი და სწორედ მათი ურთიერთკავშირის შედეგად გაჩნდა აზრი, გამოცემულიყო ჟურნალი. საბოლოოდ ჟურნალი კი არა, თანამედროვე ქართული ლიტერატურის მთელი ანთოლოგია შეგვრჩა ხელში."
იდეამ დათო ბარბაქაძის სახით თვითონ მოგვძებნაო, გვითხა ბარბარა შტასტამ. თავად დათოს როგორღა გაუჩნდა ასეთი თამამი და, ერთი შეხედვით, თითქმის განუხორციელებადი იდეა?
დათო ბარბაქაძე: "ეს ყველაფერი მოხდა სრულიად შემთხვევით. მოხდა ასე, რომ წინა წელს მე ვიყავი მიწვეული ზალცბურგში, თრაკლის მთარგმნელთა საღამოზე. და თრაკლის სახლ-მუზეუმის დირექტორი არის ბატონი ჰანს ვაიქსელბაუმი, უნიკალური პიროვნება, რომელიც ოდესღაც ყოფილა საქართველოში და საქართველო იმდენად კარგად დაამახსოვრდა, რომ გადაწყვიტა, რომ აი, ეს კავშირი გაეგრძელებინა საქართველოსთან და შემთხვევით ისარგებლა, სწორედ იმ შემთხვევით, რომ მე ვიყავი ზალცბურგში და შემომთავაზა ასეთი წინადადება: ძალიან ცნობილ ლიტერატურულ ჟურნალში, "ზალცში", გაგვეკეთებინა ერთი ნომერი, რომელიც მიეძღვნებოდა ქართულ ლიტერატურას."
ჟურნალ "ზალცის" გამომცემელია ლიტერატურული გაერთიანება "ლეზელამპე" (ანუ, სიტყვასიტყვით თუ ვთარგმნით, "საკითხავი ნათურა"). მას სათავეში უდგას ჩვენთვის უკვე ნაცნობი ბარბარა შტასტა, რომელიც გაერთიანების საქმიანობას ასე აგვიწერს:
ბარბარა შტასტა: "ლეზელამპე" ლიტერატურული ფორუმია, გაერთიანებაა, რომელიც ატარებს საჯარო კითხვის საღამოებს, ცდილობს, ლიტერატურაზე საუბრებით წიგნი და მკითხველი ერთმანეთს დაუახლოვოს. გარდა ამისა, იგი გამოსცემს ლიტერატურულ ჟურნალ "ზალცს". "ლეზელამპე" 1968 წლიდან არსებობს და ავსტრიაში მოქმედი ლიტერატურული გაერთიანებებიდან ერთ-ერთი უძველესია. ხოლო ჟურნალი "ზალცი" 70-იანი წლების დასაწყისიდან გამოიცემა. ნულოვანი ნომერი 73 წელს გამოვიდა."
რა იცოდა "ლეზელამპეს" ხელმძღვანელმა ქართულ ლიტერატურაზე ამ ერთი წლის წინათ?
ბარბარა შტასტა: "ჩემდა სამარცხვინოდ, უნდა ვაღიარო, რომ ბევრი არაფერი. თავიდან ისიც კი ვიფიქრე, რა უნდა ქართულ ლიტერატურას ზალცბურგის ლიტერატურულ ჟურნალში-მეთქი. მაგრამ პროექტის განხორციელების პროცესში თანდათან სულ უფრო იზრდებოდა ჩვენი აღფრთოვანება და ამასობაში ქართული ლიტერატურა შემიყვარდა კიდეც. მაგრამ ერთი წლის წინათ, როგორც გითხარით, მასზე ბევრი არაფერი ვიცოდი, უფრო სწორად კი სულაც არაფერი."
ბარბარა შტასტასგან განსხვავებით, ქართულ ლიტერატურას დიდი ხანია, კარგად იცნობს მისი თანამემამულე უტე აიზინგერი. ამ ავსტრიელ პოეტსა და მთარგმნელს, რომელიც, სხვათა შორის, ქართველი მოქანდაკის, გიორგი ოქროპირიძის მეუღლეა, ჟურნალ "ზალცის" გამომცემლებმა რამდენიმე ამოცანა დაუსახეს.
უტე აიზინგერი: "ჩემი ამოცანა თარგმანების რედაქტირება იყო. გარდა ამისა, ჟურნალისთვის ქართული ლიტერატურის შესახებ მოკლე ისტორიული ნარკვევი დავწერე. ჟურნალში დაბეჭდილია წერილი თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე, ჩემი წერილის საგანი კი გახლდათ, ზოგადად, ქართული ლიტერატურა, მისი მრავალასეულწლიანი ან, შეიძლება ითქვას, ათასწლოვანი ისტორია."
უტე აიზინგერის წერილი გახლავთ საქართველოს ლიტერატურის ისტორიის მოკლე მიმოხილვა, რომელსაც დათო ბარბაქაძე ასე აფასებს:
დათო ბარბაქაძე: "უტეს წერილთან დაკავშირებით შეიძლება ითქვას, რომ დახატა ჟურნალი ამ წერილმა. ინფორმაციები, რომლებიც უტეს აქვს თავის წერილში თავმოყრილი... ამ ინფორმაციების თავმოყრას ნებისმიერი ადამიანი მოახერხებდა, მაგრამ ეს არის იშვიათი შემთხვევა, როცა ადამიანმა მართლა დაწერა სიყვარულით წერილი, იშვიათი სიყვარულით არის დაწერილი, დაწერილია არამაღალფარდოვნად, რასაც, როგორც წესი, სიყვარულით დაწერილ წერილებში ვერ აღწევს თავს ავტორი, და დაწერილია, ასე ვთქვათ, შიგნიდან საქმის ცოდნით. ესე იგი, ეს არ არის, ვთქვათ, ერთ თვეში დაწერილი წერილი. ესე იგი, დიდხანს შინაგანად მზადდებოდა სათქმელი, რომელიც იქ არის."
ავტორებისა და ტექსტების შერჩევა "ზალცის" რედკოლეგიამ სწორედ დათო ბარბაქაძეს დაავალა. ჩვენი საუბრის დასასრულს დავინტერესდი, რომელი ავტორები და რა პრინციპით შეარჩია მან საგანგებო ნომრისთვის.
დათო ბარბაქაძე: "ეს არის ჩემი ვერსია. ობიექტურობაზე ამ ჟურნალს პრეტენზია ვერ ექნება, იმიტომ, რომ უნდა ყოფილიყო, როგორღაც, ერთი ლიტერატორის ვერსია. საქმე ეხებოდა უშუალოდ თანამედროვე ლიტერატურას. საქმე არ ეხებოდა 80-იან წლებს, 70-იან წლებს.. ესე იგი, უშუალოდ უნდა ყოფილიყო მიმდინარე, ცოცხალი ლიტერატურა და ის ავტორები, რომლებიც ამზადებდნენ ამ თანამედროვე ლიტერატურას. ჩემს წინაშე იდგა ამოცანა, რა უნდა გამეკეთებინა? ის ავტორები, რომლებიც პოპულარულები არიან, ვთქვათ, თინეიჯერებში ან, ვთქვათ, სხვადასხვა გზებით მუდმივად იმყოფებიან ტალღაზე, თუ უნდა ყოფილიყო ნამდვილად ის ლიტერატურა, რომელიც, ჩემი აზრით, ყოველ შემთხვევაში, არის ლიტერატურა, რომელიც ქმნის, ასე ვთქვათ, თანამედროვე, ცოცხალ ქართულ მწერლობას? შევარჩიე შემდეგი ავტორები: პოეტებიდან ბადრი გუგუშვილი, ესე იგი გარდაცვლილებიდან ბადრი გუგუშვილი და კარლო კაჭარავა. იმის გამო, რომ ამათი პოეზია, ფაქტიურად, განმსაზღვრელი აღმოჩნდა შემდგომი თაობის, უშუალოდ თანამედროვე თაობის პოეტებისთვის. ესენი იყვნენ ის პოეტები, რომლებიც თავიანთი პირადი ცხოვრებით, არა მხოლოდ შემოქმედებით, ცხოვრებით ქმნიდნენ ამ პოეტურ მაგალითებს; იმ ტიპის პრეცედენტებს ქმნიდნენ, რომლებიც ღირებულია, ასე ვთქვათ, თანამედროვე არაკონიუნქტურული ლიტერატურისთვის. წარმოდგენილია პოეტებიდან, ასევე, დავით ჩიხლაძე, ჩემთვის პირადად ძალიან მნიშვნელოვანი პერსონა. ახლა ის ამერიკაში ცხოვრობს, მაგრამ მნიშვნელოვანია სწორედ ის პრეცედენტი, რასაც ის ქმნიდა თავისი ცხოვრებით და თავისი შემოქმედებით. და ჩემი აზრით, დომინირებადი რაც არის დღესდღეობით ქართულ პოეზიაში, ეს ყველაფერი მაინც დათოს გზით წავიდა. იმიტომ, რომ მან, ეტყობა რაღაც ის ძირითადი ნერვი, ძირითადი ხაზი მოძებნა, რომელსაც გაყვა სწორედ ის პოეზია, რომელიც დღეს დომინირებადია. საქმე არ ეხება ხარისხს, იმიტომ, რომ ხარისხი არის, რა თქმა უნდა, მის შემდეგ წამოსული თაობის ხარისხი არის ძალიან დაბალი. მაგრამ მე მინდოდა, რომ ეს არ დაკარგულიყო, ასე ვთქვათ, ის ხმა, ის ლიტერატურული პრეცედენტი, რასაც დათო ქმნიდა. არის ჩემი ტექსტიც შესული, ახლა ამაზე არ ვილაპარაკებ. რაც შეეხება პროზას, არის წარმოდგენილი აკა მორჩილაძე, ზურა ქარუმიძე, ირმა ტაველიძე. რაც შეეხება ზურა ქარუმიძეს და აკა მორჩილაძეს, ორივე არის ძალიან მნიშვნელოვანი ავტორი თანამედროვე ქართული პოსტმოდერნული, ასე ვთქვათ, ლიტერატურის. ახლა პოსტმოდერნი, მართალია, წარსულსაა ჩაბარებული ევროპაში, მაგრამ ჩვენთან, ასე თუ ისე, საჭირო იყო, რომ ღირსეულად ყოფილიყო ათვისებული ეს ფენომენი და მე მგონია, რომ ამ ორი ავტორის შემოქმედებაში ეს ძალიან კარგად აისახა. რაც შეეხება ირმა ტაველიძეს, ირმა ტაველიძე არის ახალგაზრდა ავტორი და ეს არის იშვიათი შემთხვევა, როცა მდედრობითი სქესის წარმომადგენელი, ასე ვთქვათ, მუშაობს პროზაში, რომელიც არ არის, ასე ვთქვათ, მსუბუქი პროზა. ეს არის ძალიან მძიმე პროზა, პროზა, სადაც მიდის მუშაობა ურთულეს ფსიქოლოგიურ ნიუანსებზე."
[მუსიკა]
ფრანც კაფკასა და თომას ბერნჰარდის ტრადიციებზე აღზრდილ ავსტრიელ მკითხველს, წესით, არ უნდა გაუჭირდეს ქართველ ავტორთა ტექსტების "ურთულეს ფსიქოლოგიურ ნიუანსებში" გზის გაკვლევა.
[მუსიკა]
კალეიდოსკოპი
დავით კაკაბაძე:
რადიოჟურნალის ბოლოს მარიამ ჭიაურელი "საინტერესო ამბების კალეიდოსკოპს" გვთავაზობს
[მუსიკა]
მარიამ ჭიაურელი:
საუდის არაბეთში გამომავალმა გაზეთმა ?არაბ ნიუსმა? ოთხშაბათს გამოაქვეყნა ინფორმაცია, რომელიც, ალბათ, ბევრ მამაკაცს ჩააფიქრებს ? ამავე ქვეყნის მკვიდრთ ვგულისხმობ. მათ შორის გავრცელებული მოსაზრებით, ქალები არ არიან წინააღმდეგი მრავალცოლიანობისა, რომელიც საუდის არაბეთში დაშვებულია. ზემოხსენებული ?არაბ ნიუსი? კი გვამცნობს ქალზე, რომელსაც ძალიან არ უნდოდა, მის ქმარს სხვა ცოლიც მოეყვანა. იმდენად არ უნდოდა, რომ ყველაფერი იღონა ქმრის გასაკოტრებლად... გააკოტრა კიდეც და ახლა ღარიბი, მაგრამ ბედნიერი ოჯახში ჰყავს. მრავალცოლიანობა კი ფინანსურად უზრუნველყოფილების ფუფუნებაა.
[მუსიკა]
შვეიცარიაში მრავალცოლიანობა დაშვებული რომ იყოს, ამის სურვილი არ ვიცი, მაგრამ ფინანსური საშუალება, ალბათ, ბევრს ექნებოდა. ბოლო გამოკვლევით, რომელიც საერთაშორისო საკონსულტაციო ფირმა ?მერსერმა? ჩაატარა, გაირკვა, რომ ცხოვრების საუკეთესო პირობებით მსოფლიოში შვეიცარიის ორი ქალაქი ლიდერობს ? ციურიხი და ჟენევა. სია შედგენილია პოლიტიკური, სოციალური და ეკოლოგიური გარემოს, განათლების დონისა და ტრანსპორტის სისტემის გათვალისწინებით. საერთოდ, პირველ ათეულში უმთავრესად ევროპის ქალაქები მოხვდნენ, ბოლო ათეული კი თითქმის მთლიანად აფრიკას ერგო. გამონაკლისია მხოლოდ ბოლო ადგილი: ის ბაღდადს უკავია.
[მუსიკა]
ოთხი არია ?ბისზე? და ლუჩანო პავაროტის გულწრფელი მადლობა დარბაზში შეკრებილი ათასობით მსმენელისათვის ? ასე დამთავრდა იტალიელი ვარსკვლავის ბოლო გამოსვლა, რომლითაც ის ნიუ-იოკის ოპერას, ?მეტროპოლიტენს? გამოეთხოვა. იმ საღამოს, 13 მარტს პავაროტიმ პუჩინის ?ტოსკაში? იმღერა და, მართალია, ასაკს ცოტა არ იყოს გაუფერულებული აქვს ხმა, ერთ დროს ფურორებს რომ ახდენდა, დიდი წარმატებით. ნიუ-იორკელები, სხვა თუ არაფერი, ძველი გამოსვლებისათვის და დიდებული კარიერისათვის უხდიდნენ მადლობას მუსიკოსს, რომელმაც მათს ოპერაში, მეტროპოლიტენში 379-ჯერ იმღერა. ჩვენც ვამჯობინეთ, ლუჩანო პავაროტის ძველი ? 1988 წელს გაკეთებული ჩანაწერით დაგემშვიდობოთ.
[მუსიკა]
დავით კაკაბაძე:
ლუჩანო პავაროტისთან ერთად თქვენც გემშვიდობებით, ძვირფასო რადიომსმენელებო. დღევანდელი "მეათე სტუდია" პრაღაში მოამზადეს მარიამ ჭიაურელმა და დავით კაკაბაძემ. თბილისის სტუდიაში ხმის ოპერატორის პულტთან იჯდა ლევან გვარამაძე. გადაცემას დავით კაკაბაძე უძღვებოდა. მომავალ შეხვედრამდე.
[მუსიკა]
