Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

გიორგი გვახარია, თბილისი


ტრადიციულად, აპრილში პოლიტიკოსთა გამოცოცხლებას

კულტურის მოღვაწეთა აქტიურობა მოჰყვება ხოლმე. ქუჩა თეატრად იქცევა და, შესაბამისად, იზრდება მოთხოვნილება ახალ სპექტაკლებზე, ე.ი. ახლებურად დადგმულ სანახაობაზე. იმარჯვებს ის, ვისაც ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავს – ქუჩაშიც და თეატრალურ დარბაზებშიც. ქუჩაში, კონკრეტულად კი, რუსთაველზე, პარლამენტის წინ, ხელისუფლება ცდილობს წინასწარ “დაჯავშნოს” ადგილი პოლიტიკურ-პატრიოტულ-თეატრალური ღონისძიებებისთვის, რათა 9 აპრილს ან 14 აპრილს ოპოზიციამ არ მოინდომოს წარმოდგენების გამართვა. თეატრის მართვა კი უფრო ადვილია – მსახიობი შეგიძლია ჩართო კულტურულ-მასობრივ ღონისძიებებში და ოდნავ მაინც “მოიმადლიერო” ანდა დაემუქრო, რომ შეუწყვეტ დაფინანსებას.

თეატრალების განაწყენება ხელისუფლებას ხელს არ აძლევს, რაც გასულ კვირასაც დადასტურდა: კულტურის, სპორტისა და ტურიზმის მინისტრი გიორგი გაბაშვილი შეხვდა მარჯანიშვილის თეატრის ხელმძღვანელობას და დაჰპირდა, რომ სახელმწიფო რუსთაველისა და მარჯანიშვილის თეატრებისთვის ერთნაირ თანხას გამოყოფს. ეს შეხვედრა მაშინ შედგა, როცა გაირკვა, რომ რუსთაველის თეატრის მსახიობებს მარჯანიშვილელებზე უფრო მეტს უხდიან, თანაც - გაცილებით მეტს... ეს შეხვედრა მაშინ შედგა, როცა რუსთაველის თეატრი საგასტროლოდ გაემგზავრა. ჯერჯერობით ხელისუფლება დედაქალაქის ორი უძველესი თეატრალური დასის დაპირისპირებას გადაურჩა... არადა, დაპირისპირების საბაბი ნამდვილად არსებობდა - მათ შორის, ფსიქოლოგიურიც: როცა ორივე თეატრი გაჩერებულია, უფრო სწორად, რემონტშია, მსახიობებს საშუალება აქვთ თავიანთი მოქალაქეობრივი და პროფესიული უფლებებისთვის ბრძოლა დაიწყონ. სხვათა შორის, ამის საბაბი თეატრალებს თავად ხელისუფლებამ მისცა: აპრილის დასაწყისში ქალაქის ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ უახლოეს ხანში მნიშვნელოვნად შეიცვლება მუნიციპალური თეატრების დაფინანსების სისტემა.

ამ განცხადებას მყისვე მოჰყვა თეატრალური საზოგადოების პროტესტი... და ინტერპრეტაცია: ქალაქის მერს თურმე არ მოსწონს არა მარტო ქართვლის დედის ქანდაკება, არამედ თეატრიც არ უყვარს... რადიო “თავისუფლება” ინტერპრეტატორთა კომენტარებს მოერიდა, სანამ ჩვენი მსმენელი თავად არ მოისმენდა, რას უპირებს მერია მუნიციპალურ თეატრებს. თავდაპირველად ზურაბ ჭიაბერაშვილმა აგვიხსნა, თუ როგორია ქალაქის თეატრების დაფინანსების სისტემა დღეს:

[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “დღეს ჩვენ ვაფინანსებთ 13 მუნიციპალურ თეატრს, იმის მიუხედავად, თუ თეატრი რამდენ პრემიერას მართავს წელიწადში, რამდენ წარმოდგენას თამაშობს, ერთნაირად ვაფინანსებთ მათ სახელფასო ხარჯს, კომუნალურ ხარჯს... რაც აუცილებლად უნდა იყოს განსხვავებული, იმის მიუხედავად, თუ რამდენად აქტიურია თეატრი.... ამ პერიოდის განმავლობაში კი, გარდა ამ 13 თეატრისა, გაჩნდნენ სხვა თეატრები, რომელთაც არა აქვთ ეს სტატუსი -“მუნიციპალური”, მაგრამ გაცილებით უფრო აქტიურები არიან, ვიდრე ეს თეატრები.”

თეატრი, რომელსაც არა აქვს “მუნიციპალურის” სტატუსი, “დამოუკიდებლად” ითვლება – “დამოუკიდებლად ხელისუფლებისგან”... ასეთ თეატრებს დამოუკიდებლობა საშუალებას აძლევს ყველანაირი გზით მოიპოვონ მაყურებელი... დადგან, მაგალითად, ეროტიკული წარმოდგენა და თავად აგონ პასუხი იმაზე, რასაც დგამენ. არც ხელისუფლება ჩააყენონ უხერხულ მდგომარეობაში, რათა საზოგადოებრივი (და თეატრალური) მორალის დამცველებმა მერე მერიის შენობასთან არ გამართონ საპროტესტო მიტინგები, ეს რას აფინანსებთო... მაგრამ თეატრის წინ თუ თეატრალურ დარბაზში ქართულ საზოგადოებას პროტესტი საუკუნეა, რაც არ გამოუხატავს... “მორალის დამცველები” მხოლოდ ერთხელ აღშფოთდნენ, ისიც ბრიტანული თეატრალური დასის, “ვოლკანოს”, სპექტაკლზე, რომელიც აკადემიურ, ე.ი. მუნიციპალურ, დარბაზში – მარჯანიშვილის თეატრში -დაიდგა. მარჯანიშვილის თეატრის დირექციამ თავად დაუჭირა მხარი “პროტესტანტებს”, ბრიტანელი მსახიობების წარმოდგენები მოხსნა, ამიტომ ხალხის რისხვას გადაურჩა.

ეს იყო და ეს. “არამუნიციპალურებს” კი ისეთი არაფერი დაუდგამთ, საზოგადოებაში დისკუსია რომ დაწყებულიყო თანამედროვე თეატრზე... ხოლო როცა დამოუკიდებელი თეატრი დისკომფორტს არ უქმნის არც საზოგადოებას და არც ხელისუფლებას, რატომაც არ უნდა დააფინანსო ეს დასი? მით უმეტეს, როცა დამოუკიდებელი თეატრი უფრო პოპულარულია, ვიდრე მუნიციპალური? ეს კითხვა, როგორც ჩანს, ქალაქის მერსაც დაებადა:


[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “მე ვკითხულობ, თუ ქალაქის მერია დაინტერესებული უნდა იყოს ქალაქში ცოცხალი კულტურული ცხოვრებით, მაშინ ის ხომ დაინტერესებული უნდა იყოს იმ თეატრებით, სადაც ცოცხალი კულტურული ცხოვრებაა, ამიტომ მნიშვნელოვანია განვსაზღვროთ დაფინანსების ახალი სისტემა, რომლითაც, მთავარი კრიტერიუმი იქნება ის, თუ რამდენი პრემიერა აქვს თეატრს, რამდენად ბევრი მაყურებელი დადის თეატრში, ანუ მაყურებლის რაოდენობის მიხედვით უნდა იყოს დაფინანსებაც.”

რაოდენობა განსაზღვრავს ხარისხს – სჯერა თბილისის მერს და კონკრეტულად გვიამბობს დაფინანსების ახალ სისტემაზე, რომელიც ხანგრძლივი და დეტალური გაანგარიშების შემდეგ ჩამოყალიბდა:

[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “ვთქვათ, იდგმება სპექტაკლი... თუ ჩვენ ამ ხარჯს, რაც სპექტაკლზეა გამოყოფილი, გავყოფთ სპექტაკლის რაოდენობაზე, გავყოფთ დარბაზში სკამების რაოდენობაზე, გავითვალისწინებთ კომუნალურ ხარჯებს, რაც საჭიროა სპექტაკლის თამაშის დროს ან რეპეტიციის დროს, გამოვა, რომ ჩვენ ვიღებთ თვითღირებულებას ბილეთისა... თვითღირებულება ბილეთისა შეიძლება იყოს 100 ლარი. 100 ლარად ბილეთი არ გაიყიდება, სალაროში ბილეთი იყიდება 10 ლარად. საიდან იფარება 90 ლარი? მუნიციპალიტეტის ფუნქციაა დაფაროს განსხვავება ბილეთის სალარო ფასსა და ბილეთის თვითღირებულებას შორის, იმისათვის რომ თეატრმა თავისი თავი შეინახოს.”

ქალაქის მერი ურჩევს ქართველ თეატრალებს ნელ-ნელა ეძებონ დაფინანსების ალტერნატიული წყაროები, მიმართონ თეატრის მოყვარულ ბიზნესმენებს, იმ მეწარმეებს, რომლებიც ხშირად დადიან მათ სპექტაკლებზე. ქალაქის მერი აფრთხილებს მუნიციპალურ თეატრებს, რომ მერია აღარ იქნება “მეწველი ძროხა”, რომელიც გასცემს ფულს ერთხელ ან ორჯერ დადგმულ წარმოდგენებზე:

[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “შეიძლება ისეთი შემთხვევაც იყოს, რომ ამ დარჩენილი 90-დან მუნიციპალიტეტმა დაფაროს 50... და 40 კი - კერძო ბიზნესმა, ანუ თეატრი ჩამოკიდებული უნდა იყოს არა მერიაზე, არამედ მერია უნდა განიხილებოდეს როგორც დაფინანსების ერთ-ერთი და არა ერთადერთი წყარო, ანუ დაფინანსების წყარო უნდა იყოს მრავალი, რაც იქნება თეატრის სტაბილურობის ერთ-ერთი გარანტიც... მაგრამ პრობლემა ისაა, რომ ამას სჭირდება კარგი მენეჯმენტი, კარგი გათვლა და დათვლა.”

პრობლემა არა მარტო ისაა, რომ მუნიციპალური თეატრების მენეჯმენტის დონე ძალიან დაბალია. პრობლემა, შეიძლება ითქვას, ზოგადსაკაცობრიოა... ქალაქის მერს ვკითხეთ, ხომ არ გამოიწვევს ასეთი სისტემა დედაქალაქის თეატრების ტოტალურ კომერციალიზაციას, ხომ არ დაკარგავს ქართული თეატრი თავის სახეს?

[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “გარდა ამისა, იქნება ცალკე თანხა მერიის ბიუჯეტში, რომელიც იქნება საკონკურსო...სარდაფში, როცა ვილაპარაკეთ ამაზე, ოთარ ეგაძემ მითხრა: აი, ჩვენ ვდგამთ საკასო სპექტაკლებსაც, სადაც ბევრი მაყურებელი დადის, მაგრამ არის “გველისმჭამელიც”, რაც იყო ჩვენი სულიერი მოთხოვნილებაო...ასეთი სპექტაკლი, როცა თეატრი არ არის გარანტირებული, რომ მას მაყურებელი ეყოლება (თუმცა მე მგონია, რომ პრინციპი – შეიძლება ღირებული იყოს, მაგრამ მაყურებელი არ დადიოდეს, არასწორია, მით უმეტეს თბილისური, სნობური მაყურებელი, რომელსაც თეატრი უყვარს), მაგრამ მაინც – მუნიციპალიტეტს უნდა ჰქონდეს ფული, კონკურსებით გაცემული, რომელიც იქნება ამ რისკების დამზღვევი.”(სტილი დაცულია)

გამოდის, რომ მერის სიტყვებით, “თბილისურ, სნობურ მაყურებელს” მერია კონკურსებში გამარჯვებულ პროექტებს შესთავაზებს. ვინ იქნება ამ პროექტების შემფასებელი? თეატრმცოდნეები? კულტურის ჩინოვნიკები? თუ თავად სნობები? და კიდევ – ხომ არ გამოიწვევს ეს სისტემა თეატრალური დასების დაპირისპირებას...ე.ი. იმას, რასაც ამ კვირაში გადაურჩა დედაქალაქის თეატრალური სამყარო... მერე ვინ მივა თეატრალებთან მოსალაპარაკებლად? ისევ კულტურის მინისტრი თუ ქალაქის მერი?


[ზურაბ ჭიაბერაშვილის ხმა] “თეატრი როცა რისკს წევს და უშვებს იმას, რომ სპექტაკლი შეიძლება არასაკასო გამოვიდეს, ასეთ შემთხვევაში მას შეეშველოს მუნიციპალიტეტი და მუნიციპალიტეტმაც გასწიოს რისკი წინასწარ, ანუ რამდენი მაყურებელი მოვა, იმის მიხედვით კი არ მისცეს დაფინანსება, არამედ კონკურსის შერჩევით, თეატრალურ დასებს შორის გათამაშდეს რამდენიმე გრანტი და აღარ იქნება დამოკიდებული დაფინანსება მოსულ მაყურებელზე.”(სტილი დაცულია)

ქალაქის მერთან ინტერვიუს მოსმენის შემდეგ, ინტერპრეტაციებსაც შეგიძლიათ მიმართოთ... შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, როგორ დაიხურება ფინანსების გარეშე დარჩენილი თეატრები ბაზრობებივით... და როგორ გამოვლენ უმუშევარი მსახიობები ქუჩაში – ქუჩის სპექტაკლებში მონაწილეობის მისაღებად. ასე შეიძლება აღორძინდეს მოხეტიალე მსახიობების თეატრი – “ბერიკაობა” – ე.ი. წარმოდგენა ნიღბებით. ვინ იქნება ნიღბის ქვეშ – მსახიობი, ქუჩის გამყიდველი თუ პოლიტიკოსი, მნიშვნელობა არა აქვს. ქუჩის თეატრებს თბილისში ყოველთვის ჰყავდა მაყურებელი.
  • 16x9 Image

    გიორგი გვახარია

    ჟურნალისტი, ხელოვნებათმცოდნე, პროფესორი. აშუქებს კულტურის ისტორიის, კინოს, ხელოვნების საკითხებს, ადამიანის უფლებებს. რადიო თავისუფლებაში მუშაობს 1995 წლიდან. 

XS
SM
MD
LG