Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

გაყინული კონფლიქტები თუ გაყინული მშვიდობა? ინტერვიუ ლიანა კვარჩელიასთან


ამ ორიოდე დღის წინ პრაღაში დამთავრდა სამდღიანი საერთაშორისო კონფრენეცია სახელწოდებით: “სამხრეთი კავკასია 2008 წელს და შემდგომ: გაყინული კონფლიქტები თუ გაყინული მშვიდობა?”

კონფერენციაში მონაწილეობდნენ საქართველოს, სომხეთის, აზერბაიჯანისა და სხვა ქვეყნების, საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენელები, პოლიტიკოსები, დიპლომატები, პოლიტოლოგები, არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლები. ფორუმზე იყვნენ სტუმრები თბილისიდან და სოხუმიდანაც. აფხაზეთის ჰუმანიტარული პროგრამების ცენტრში მუშაობს ლიანა კვარჩელია, რომელმაც – ერთ-ერთ სამუშაო ჯგუფში კამათის მსვლელობისას – დასვა საკითხი საქართველოში ევროპის კავშირის მეთვალყურეთა მისიის გამო, რომ აფხაზეთში მათი შესვლის პრობლემა მხოლოდ ის არის, რომ მათი მანდატი საქართველოს ეხება.

ლიანა კვარჩელიასთან საუბარში, მისთვის დასმული პირველი შეკითხვა შეეხებოდა სწორედ სოხუმის მოთხოვნას, შეიცვალოს ევროკავშირის მეთვალყურეთა მისიის სახელწოდება.

[ლიანა კვარჩელია] “საქმე ისაა, რომ თუ მიზანი, ამოცანა მართლაც ვითარების მეთვალყურეობაა, მაშინ შეგვიძლია მოვძებნოთ კომპრომისული ვარიანტები. სხვადასხვა აზრი არსებობს ამის შესახებ, მაგალითად, ახლა იქ მოქმედ გაეროს მისიას შეიძლება ეწოდოს ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში მეთვალყურეობის მისია. ეს იქნებოდა მეტ-ნაკლებად ნეიტრალური კომპრომისული დასახელება. ახლა ამის მოწოდება ისე ხდება, თითქოს ეს პოლიტიკური ამოცანაა, რომელიც დაამტკიცებდა, რომ საქართველოს იურისდიქცია აფხაზეთზეც ვრცელდება, მეთვალყურეთა საკითხის განხილვა ხდება იმ კონტექსტში, რომ მეთვალყურებს შეუძლიათ მუშაობა მთელ საქართველოში, ესე იგი აფხაზეთშიც. და რაკი ამას ასეთი პოლიტიკური დატვირთვა ენიჭება, აფხაზურ მხარესთან მოლაპარაკება იქ მეთვალყურეთა შეშვების შესახებ შეუძლებელი ხდება.“

[რადიო თავისუფლება] “თქვენ თვლით, რომ ეს ფორმულირება საქართველოს ეკუთვნის? თუ საერთაშორისო თანამეგობრობის პოზიციაა, რადგან ის თვლის, რომ საქართველო გაეროს მიერ ოფიციალურად, საერთაშორისო სამართლით, ამ საზღვრებშია აღიარებული”?

[ლიანა კვარჩელია] “მე მესმის, რომ საქართველო აღიარებულია იმ, ასე ვთქვათ, საბჭოთა საზღვრებში. მაგრამ დღეს რეალური ვითარება შეიცვალა და ამიტომ, ჩემი აზრით, საერთაშორისო თანამეგობრობა ვეღარ დახუჭავს თვალს იმაზე, რომ დღეს რეალობა სხვაა. თუ საერთაშორისო თანამეგობრობა მართლაც დაინტერსებულია იმით, რომ დაძაბულობა არ იყოს, მან ამ რეალობას თვალი უნდა გაუსწოროს. თუ ის იტყვის, რომ მეთვალყურეობა ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში მოხდება, ეს აფხაზეთის აღიარებას არ ნიშნავს; ეს იქნება ძიება ისეთი კომპრომისული ფორმულირებისა, რომელიც რეალობას გაითვალისწინებს”.

[რადიო თავისუფლება] “თვით დასავლეთსაც სჭირდება ცოტა უკეთ ამის ახსნა და ხომ არ ფიქრობთ, რომ აფხაზეთის მთავრობა ამას მაინც მოსკოვის გზით აკეთებს, დასავლეთზე პირდაპირ არ გადის და არ ცდილობს, ეს კრემლის გზით კი არა, პირდაპირ აუხსნას დასავლეთს?”

[ლიანა კვარჩელია] “გულწრფელად რომ გითხრათ, აფხაზეთის მთავრობა მოკლებულია დასავლეთთან პირდაპირი კავშირის საშუალებას. როცა აფხაზეთში დიპლომატები ჩადიან, მათ, ბუნებრივია, აცნობენ აფხაზეთის პოზიციას, აცნობენ, აგრეთვე, პრესისა და მასმედიის გზით. მაგრამ ისეთი კავშირები, როგორიც საქართველოს აქვს, აფხაზეთს არ აქვს არც დასალეთთან და არც აშშ-თან. მეტიც, აფხაზეთის წარმომადგენელებს, მაგალითად, არ აძლევენ გაეროს უშიშროების საბჭოში გამოსვლის საშუალებას, მათ არ აძლევენ ვიზას”.

[რადიო თავისუფლება] “ეს ოფიციალურად, მაგრამ როცა ისინი ერთმანეთს ხვდებიან აფხაზეთის მხარე მათ ამცნობს ხოლმე, რომ ამ მხრივ კომპრომისთვის მზად არის?¨

[ლიანა კვარჩელია] “რა თქმა უნდა ეუბნებიან. ზუსტად ვიცი, რომ დღეს ინტენსიური მოლაპარაკება მიმდინარეობს აფხაზეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და გაეროს მისიის წარმომადგენელებს შორის, თუ როგორ მოძებნონ ეს ფორმულირება, რომელიც მისაღები იქნება. აფხაზეთი ცდილობს, თავისი გზავნილი მიაწოდოს მათ, მაგრამ მე მგონია, რომ დასავლეთის თანამეგობრობა მეტისმეტად უწევს ანგარმშს საქართველოს მოთხოვნებს. ვფიქრობ, საერთაშორისო თანამეგობრობას, დროდადრო მაინც, საკუთარი პოლიტიკაც უნდა ჰქონდეს”.

[ლიანა კვარჩელია] “მინდა გკითხოთ დევნილებად წოდებული პირების შესახებაც. აი, თქვენ ამბობთ ხოლმე “ჩვენო”. ისინიც თქვენ ხართ, რადგან ისინი თქვენთან უფრო იყვნენ დაკავშირებული, ვიდრე თბილისთან, ისინი თავიანთ აფხაზ დებსა და ძმებთან ერთად უფრო ნაკლებად მოგზაურობდნენ თბილისში, ვიდრე მოსკოვსა თუ სხვაგან. რას იტყვით, აი, ეს დამოუკიდებლი აფხაზეთი ფიქრობს მათ შესახებ, თუ ჰყოფს მათ სხვადასხვა ჯგუფებად, ვინ მომხრეა და ვინ არა?”

[ლიანა კვარჩელია] “აგვისტოს მოვლენებამდე ექსპერტთა ჯგუფებში განიხილებოდა საკითხი, რა საფუძველზე შეძლებდა საქართველო აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარებას. და დევნილების საკითხი შეიძლებოდა ამ მოგვარების ნაწილი გამხდარიყო. რა თქმა უნდა, აფხაზებისთვის დემოგრაფიული საკითხი ძალიან მტკივნეულია, რადგან თუ კვლავ იქნება ქართველების დემოგრაფიული უპირატესობა, მუდამ იარსებებს საშიშროება, რომ განმეორდეს 92 წლის ვითარება. ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე, სააკაშვილმა ძალიან გაააქტიურა დევნილების საკითხი; და თან გაააქტიურა დესტრუქციულად. იმის ნაცვლად, დაეთვალათ რეალურად არსებული, საქართველოში მცხოვრები დევნილები, თანხმობა ეთქვათ იმათ რეგისტრირებაზე, ვინც უკან დაბრუნდა და გამოეცხადებინათ ისეთი ციფრები, რომლებიც აფხაზებს არ დააფრთხობდა და არ აფიქრებინებდა, ახლა ეს ხალხი დაბრუნდება და კვლავ კოშმარი იქნებაო, კეთდებოდა საპირისპირო. ვინც დაბრუნდა, კოლაბორაციონისტად შერაცხეს. დღეს გვაქვს საფუძველი, ვიფიქროთ, რომ დავით სიგუა, რომელიც დაბრუნდა და თანამშრომლობდა აფხაზეთის ხელისუფლებასთან, მოკლეს იმიტომ, რომ არა მხოლოდ თანამშრმლობდა, ის გალის რაიონში საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეც იყო. დევნილთა რიცხვებს ასამმაგებდნენ, აათმაგებდნენ – ხუთასი ათასი და ექვსასი ათასი რიცხვებია, რომლებიც სრულ ასიმილაციას, აფხაზების გადასანსვლას ნიშნავს. ვფიქრობ, ამ პოლიტიკამ არც დევნილებს უშველა, არც საქართველოს და ვითარება, უბრალოდ, გაიყინა.

[რადიო თავისუფლება] “ესე იგი, ასე ვთქვათ, თქვენ, აფხაზეთის რესპუბლიკა, მზად იყო მიეღო დევნილები?”

[ლიანა კვარჩელია] “დიახ, რაღაც ნაწილი, ის ნაწილი, რომელიც არ შექმნიდა უთანასწორობას. იქ არის, მაგალითად, შერეული ოჯახები, ასევე ისინი, ვისაც არ უომია, რომლებიც საქართველოში არც კი წასულან. არის სხვადასხვა კატეგორიის ხალხი. არიან ისეთები, რომლებიც ხელს უწყობდნენ ჯარების შემოყვანას, აწყობდნენ ანტიაფხაზურ მიტინგებს, ჯერ კიდევ გამსახურდიას დროს. ასე რომ, განსხვავებული შემთხვევები არსებობს.”

[რადიო თავისუფლება] “თქვენ გსურთ დამოუკიდებელი სახელმწიფო გქონდეთ პოლიტიკური თვალსაზრისით. როგორ შეძლებს ამ სახელმწიფოში განვითარდეს აფხაზეთის კულტურა? არის აფხაზეთში ხალხი, ვინც არა მარტო დამოუკიდებლობაზე ფიქრობს. კულტურა ხომ აღიარებულია, მაგრამ ის შეიძლება გაქრეს, თუკი ისეთი უზარმაზარი ქვეყანა, როგორიც რუსეთია, აფხაზეთს სრულად დაეუფლა. არის თუ არა ეს დიდი საფრთხე კულტურისთვის?”

[ლიანა კვარჩელია] “პრინციპში, აფხაზეთში რუსეთის გავლენა ყოველთვის დიდი იყო – საბჭოთა დროსაც და მაშინაც, როცა აფხაზეთი არ იყო აღიარებული. მაშინ მდგომარეობა უარესი იყო. მაგრამ ამ დროის მანძილზე ხდებოდა იმის გაცნობიერება, რომ აუცილებელია საკუთარი იდენტურობისა და ენის დაცვა, კულტურის განვითარება. ეს ახლა მეტად აქტუალურია. ვერ უარვყოფთ ამ დიდი მეზობელი ქვეყნის გავლენას, რუსული ენა სამუშაო ენის სტატუსით სარგებლობს და არის კიდეც ასეთი. ამიტომ უზენაესი ამოცანაა აფხაზურის, როგორც სახელმწიფო ენის, სამოქმედო ენად გადაქცევა. პარლამენტმა მიიღო კანონი ენის შესახებ, რომელსაც დიდხანს განიხილავდენენ, რადგან ჩვენთან მართლაც მულტიკულტურული საზოგადოებაა. დაახლოებით თანაბარია აფხაზების, სომხების, ქართველების (იმ 60 ათასს ვგულისხმობ, რომელიც დაბრუნდა) და რუსების რაოდენობა. მიზანია, ერთი მხრივ, არ გადავიქცეთ ეთნოკრატიულ სახელმწიფოდ და, მეორე მხრივ, გვახსოვდეს, რომ აფხაზებს სხვა სამშობლო არ აქვთ და მათი კულტურა სხვაგან ვერსად განვითარდება. შესაბამისად, უზენაესი ამოცანაა, შევქმნათ თანამედროვე დემოკრატიული საზოგადოება, სადაც გარანტირებული იქნება სხვათა უფლებების პატივისცემა და, ამავე დროს, ყველაფერი უნდა ვიღონოთ იმისთვის, რათა ჩვენი კულტურა სხვაში არ აითქვიფოს. რაც შეეხება მატერიალურ კულტურას, არქიტექტურულ და არქეოლოგიურ ძეგლებს, საერთაშორისო ორგანიზაციები არ არიან დაინტერესებული, იუნესკო ჩვენთან არ მუშაობს. რა თქმა უნდა, დაინტერესებული ვართ, ამ მხრივ დახმარება აღმოგვიჩინონ, მაგრამ...”

[რადიო თავისუფლება] “არის აფხაზეთის საზოგადებაში ხალხი, ვინც თვლის, რომ აფხაზეთის ძლიერი დაახლოება რუსეთთან მისთვის დამღუპველი შეიძლება იყოს?”

[ლიანა კვარჩელია] “იცით, ჩემი აზრით აფხაზეთში ასე აპოკალიპსურად არავინ სვამს საკითხს. ჯერ ერთი, მიუხედავად იმისა, რომ სანქციები რუსეთის მიერ იქნა შემოღებული (მართალია, საქართველოს მოხოვნით, მაგრამ მაინც რუსეთის მიერ), 92 წელს შევარდნაძის ჯარი იქ ელცინის თანხმობით შევიდა, აფხაზეთში მაინც აფასებენ იმას, რომ რუსეთი საარსებოდ რაღაც სივრცეს გვიტოვებდა. ეს არ იყო პოზიცია, რომ რადაც უნდა დაჯდეს, უნდა აღდგეს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა. აფასებენ იმასაც, რომ რუსეთი სანქციების რეჟიმიდან გავიდა (ოფიციალურად ეს გაზაფხულზე გაკეთდა, ფაქტობრივად კი უფრო ადრე), ხალხს პენსიებს უხდიდა და ასე შემდეგ. მაგრამ გარკვეულწილად, განსაკუთრებით ინტელექტუალურ წრეებში, გააზრებული აქვთ ისიც, რომ ყველა სხვა სახელმწიფოს მხრიდან არაღიარების პირობებში სრულიად გარდაუვალია კიდევ უფრო მჭიდრო ურთიერთობის განვითარება რუსეთთან. ფიქრობენ იმაზე, რა უნდა გაკეთდეს, რომ ეს ურთიერთობა იყო პროდუქტიული და, ამავე დროს, საფრთხე არ შეექმნას თვითმყოფადობას? ცხადია, რუსეთთან დაიდო ჩარჩო-ხელშეკრულება. გაფორმდება სხვა შეთანხმებები, და მე ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ ჩვენი ხელმძღვანელობის ის წარმომადგენელები, ვისთანაც მისაუბრია, აცნობიერებენ, რომ პირველ რიგში უნდა ვიხელმძღვანელოთ ჩვენი საკუთარი ეროვნული ინტერსებით. მაგრამ უნდა გესმოდეთ: სანამ არსებობს მუქარა საქართველოს მხრიდან, სანამ მთელი მსოფლიო აფხაზეთის აღიარების საწინააღმდეგოდ არის განწყობილი, ჩვენ ყოველთვის დაუცველად ვიგრძნობთ თავს და რუსეთში ყოველთვის დავინახავთ ჩვენი უსაფრთხოების გარანტს.”
  • 16x9 Image

    ოქროპირ რუხაძე

    ვიდეოპროექტის და პოდკასტის „შინ - უცხოეთში“ ავტორი. მუშაობს საერთაშორისო პოლიტიკის, კულტურის თემებზე. რადიო თავისუფლების პრაღის ბიუროს ჟურნალისტი 1996 წლიდან.

ამავე თემაზე

XS
SM
MD
LG