Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

არანაივური, მაგრამ სუპერი - ერლენდ ლუ


თბილისის საერთაშორისო წიგნის ფესტივალის დროს თბილისს სტუმრობდა ნორვეგიელი მწერალი ერლენდ ლუ, რომლის რომანი „ნაივური სუპერი“ 37 ენაზეა თარგმნილი და, მათ შორის, ქართულადაც. ერლენდ ლუს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში იცნობენ და უყვართ. რადიო თავისუფლება სწორედ მასთან მასთან ინტერვიუს გთავაზობთ.

ეკა ქევანიშვილი: როგორი შეგრძნებაა უცხო ქვეყნებში მოგზაურობისას, მით უმეტეს, ისეთ პატარა ქვეყანაში,როგორიც საქართველოა, თან, როცა გიწვევენ, როგორც მწერალს - ხართ ხოლმე ასეთი მოგზაურობებით დაინტერესებული?

ერლენდ ლუ: კი, ძალიან. მე ხშირად მიწვევენ სხვადასხვა ქვეყანაში, მაგრამ რადგან ცხოვრების საკმაოდ დატვირთული გრაფიკი მაქვს, - ოჯახი, სამსახური, - ყველგან ვერ მივდივარ. ამიტომ ვირჩევ ხოლმე. საქართველო ის შემთხვევა იყო, როცა დავთანხმდი და მართლაც მაინტერესებდა მისი ისტორია - როგორი ატმოსფეროა აქ დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან 20 წლის შემდეგ, რას აკეთებს ახალგაზრდობა, რა აინტერესებს მას.

ეკა ქევანიშვილი: თქვენ უნივერსტიტეტის სტუდენტებთან შეხვედრაზე აღნიშნეთ, რომ თქვენი მწერლური ენა მარტივია და ცოტა ირონიულიც. რატომ არჩიეთ ეს სტილი, მაინტერესებს, და ის ყველა თქვენს წიგნს ახასიათებს, თუ მხოლოდ „ნაივური სუპერისთვისაა“ დამახასიათებელი?

ერლენდ ლუ: „ნაივური სუპერი“, ალბათ, მაინც განსაკუთრებულია ამ მხრივ, იმიტომ რომ მე ბევრი ვიმუშავე ენაზე თემასთან მის დასაახლოებლად. ვცდილობდი მომეძებნა მარტივი, თითქმის ბავშვური ენა, თუმცა ჩემს დანარჩენ წიგნებშიც შეამჩნევთ ენის გამარტივების ტენდენციას. მაგრამ ეს შეგნებულად კეთდება. მე ბევრი ვიმუშავე, რომ ამისთვის მიმეღწია. არ მიყვარს იმ ავტორების წიგნები, ვისი ენაც ძალიან ხელოვნურია და საგულდაგულოდ შემუშავებული. ეს საჩემო არაა. მე მინდა ხოლმე, რომ ენა იყოს სუფთა და გასაგებად მარტივი. ხოლო ირონიას რაც შეეხება, ირონია, ზოგადად, ბევრნაირად შეიძლება გამოიხატოს და სხვადასხვაგვარი იყოს. „ნაივური სუპერის“ გმირსა და სამყაროს შორის არის გარკვეული გაუცხოება და ის მოვლენებს აღიქვამს ასე, ირონიულად, მაგრამ, საერთო ჯამში, მაინც არ ვიტყოდი, რომ ეს ირონიული წიგნია, უფრო რაღაც თბილი ირონია დევს მასში. ანუ იმას ვგულისხმობ, რომ ირონიაში გაცილებით კომპლექსური აზრი შეიძლება იდოს, ვიდრე მისი პირდაპირი მნიშვნელობაა. ეს წიგნი რომ დავწერე, მეც ზუსტად მისი გმირისტოლა ვიყავი, 25 წლის.

ეკა ქევანიშვილი: ჯერ კიდევ გიყვართ ეს წიგნი?

ერლენდ ლუ: მე კმაყოფილი ვარ ამ წიგნით. სანამ დავწერდი, სიმართლე გითხრათ, არცთუ ისე ნათელი წარმოდგენა მქონდა, რა უნდა დამეწერა და მეთქვა ამ წიგნით, მაგრამ როცა დავასრულე, მივხვდი, რომ სწორედ ის იყო, რისი აღწერაც და თქმაც მსურდა. ამ წიგნში ბევრი რეალური ამბავია იმ თვალსაზრისით, რომ გამოვიყენე რეალური წერილები და ა.შ. აი, მაგალითად, წიგნი სრულდება ერთი ავსტრალიელი ფიზიკოსისგან ჩემთვის გამოგზავნილი ნამდვილი წერილით. როცა ამ წიგნს ვწერდი, მე მას მართლა მივწერე წერილი, რომელშიც ორ კითხვაზე პასუხის გაცემას ვთხოვდი, მაგრამ ვერ მოიცალა და მისი მდივნისგან მივიღე წერილი, რომ ბევრი საქმე ჰქონდა და ჩემთვის საპასუხოდ არ ეცალა. ასე რომ, ესეც რეალურია, კი.

ეკა ქევანიშვილი: ჩვენ ამ წიგნზე ვლაპარაკობთ, რადგან მხოლოდ ეს ერთი წიგნია ქართულად ნათარგმნი, თუმცა, როგორც ვიცი, მალე კიდევ ერთი წიგნი ითარგმნება. იქნებ მის შესახებაც გვითხრათ რამდენიმე სიტყვა... და ასევე მაინტერესებს, რომელი თქვენი წიგნის თარგმნას ურჩევდით ქართველ გამომცემლებს.

ერლენდ ლუ: მე დავწერე სულ ათი რომანი. „ნაივური სუპერი“ რიგით მეორე იყო. მესამე წიგნი, რომელიც 1999 წელს გამოვიდა და რომელსაც ჰქვია „L”(ეს არის ნიშანი, რომელიც სასწავლო მანქანებზეა მიკრული და ნიშნავს სწავლებას), უფრო დოკუმენტური პროზაა. ეს არის წიგნი ჩემზე, ჩემს ძმასა და რამდენიმე მეგობარზე, რომლებიც ექსპედიციაში მიემგზავრებიან. რაღაცნაირი იუმორისტული წიგნია. ამის თარგმნას ვურჩევდი მომავალში თქვენს გამომცემლობებს. მაგრამ წიგნი, რომელიც მალე ქართულად ითარგმნება, არის „დოპლერი“. ეს რაღაც გამოგონილი სახელია ოჯახის უფროსისა, რომელიც უიღბლო ტიპია და გადაწყვეტს მოწყდეს ყოველდღიურ ცხოვრებას და ტყეში ცხოველებთან წავიდეს საცხოვრებლად. ის ცდილობს გაარკვიოს რა სჭირს მის ცხოვრებას და რატომ სჭირდება იცხოვროს ტყეში. ეს წიგნი მოიცავს გარკვეულ კრიტიკას მთელი ცივილიზებული სამყაროს წინააღმდეგ - რომ ყველაფერი მოწესრიგებული და წინასწარ დაგეგმილი უნდა იყოს ცხოვრებაში, რომ აუცილებლად უნდა გქონდეს კარგი სახლი და ოჯახი და კარგი სამსახური, ანუ ამ წიგნის გმირი ამ ყველაფერს აპროტესტებს.

ეკა ქევანიშვილი: რომ გკითხონ, რაზე წერ შენ, ერლენდ ლუ, და რატომ უნდა წაგიკითხო, რას უპასუხებდით?

ერლენდ ლუ: მე ვერავის დავაძალებ წამიკითხონ, მაგრამ თუ მაინც ამ კითხვას დამისვამენ.. თავიდან მე ცხოვრების პატარა ეპიზოდების შესახებ ვწერდი. მაგალითად, რა ხდება ორი ადამიანის ურთიერთობაში, რაზე ვფიქრობთ და ვლაპარაკობთ სინამდვილეში. მე ეს დეტალები უფრო მაინტერესებს ხოლმე ვიკვლიო, ვიდრე რაღაც გლობალურ ამბებზე ვწერო. მე არ მგონია, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი კითხულობს ჩემს წიგნებს, რადგან იქ არ არის ის მომენტები, რომ აი, ახლა რა მოხდება, ამ ფურცლის იქით რა მოხდება. ჩემთან უფრო მეტი დიალოგებია, სიტუაციები, რაღაც აღმოჩენები. თან, მგონია, რომ ყველა ჩემი წიგნი ერთმანეთისგან განსხვავებულია. არ ვიცი კიდევ რა ვთქვა. მე ძალიან ინტუიტიური ადამიანი ვარ - ვწერ და რაც გამოვა, გამოვა. შეიძლება არ მქონდეს ძალიან კონკრეტული იდეა, მაგრამ მაქვს წერის გამუდმებული მოთხოვნილება. ყოველდღე მიწევს რაღაცის წერა და ამას ვაკეთებ 17 წლის ასაკიდან. ყოველდღე რომ არ ვწერო, ალბათ, გადავრჩები და კითხვით ჩავანაცვლებ ამ პროცესს. მაგრამ ეს ჩემი თვითგამოხატვის გზაა. და როცა შეგიძლია რაღაც ფორმით ეს გამოხატო, უფრო ბედნიერი და გაწონასწორებული ხარ.

ეკა ქევანიშვილი: პირველი დღეები თუ გახსოვთ, როცა პოპულარული გახდით. როგორ გაიხსენებდით იმ დღეებს?

ერლენდ ლუ: კი, როგორ არა, კარგად მახსოვს და სწორედ ამ წიგნის, „ნაივური სუპერის“ შემდეგ მოვიდა ეს პოპულარობაც. ეს იყო 1996 წელი. თავიდან დიდმა გამომცემლობებმა უარი თქვეს მის გამოცემაზე და, ალბათ, 3 000- 5 000 ცალი დაიბეჭდა. საკმაოდ კარგი გამოხმაურებაც მოჰყვა, მაგრამ მეტი არაფერი. ამით თითქოს ყველაფერი დასრულდა. მერე კი მოხდა ისე, რომ სტუდენტებმა დაიწყეს ამ წიგნის ერთმანეთში გაცვლა და გაცილებით მეტმა ადამიანმა წაიკითხა ის. მომდევნო წელს დაიბეჭდა უფრო დიდი ტირაჟით, ვიდრე ეს იყო პირველად, და საზოგადოების უფრო დიდი ნაწილიც იყო მზად ამ წიგნისთვის. ამის მერე ნორვეგიაში უკვე გამიცნეს და სხვა ენებზეც დაიწყო ამ წიგნის თარგმნა. აი, მას მერე უკვე ბევრ ქვეყანაში მიცნობენ, როგორც მწერალს. ვერ ვიტყვი, რომ ეს ცუდია - ხალხი თბილად მხვდება, თავაზიანად. ვგრძნობ ამ დამოკიდებულებას. მაგრამ ისე ცნობილიც არ ვარ, ცხადია, როგორც, მაგალითად, ბრედ პიტი, ანუ ეს პოპულარობის გაცილებით მცირე მასშტაბია.

ეკა ქევანიშვილი: რა არის ის, რაც გიყვართ და, პირიქით, რაც არ გიყვართ ლიტერატურაში?

ერლენდ ლუ: ვერ ვიტყვი, რომ რაღაც განსაკუთრებულად არ მიყვარდეს. თითქმის ყველა ჟანრის წიგნს ვკითხულობდი და ყველა საინტერესო ავტორს. დღეს, უბრალოდ, უფრო შერჩევით ვკითხულობ. ასე ფეხდაფეხ არ მივყვები, რა გამოდის, და ვერც ლიტერატურულ ჟურნალ-გაზეთებს ვკითხულობ. მე უფრო ვეცნობი იმ თემებთან დაკავშირებულ ლიტერატურას, რაზეც ვმუშაობ. რასაც არასოდეს ვკითხულობ, ეს არის კრიმინალური საკითხავი. ადრე ვკითხულობდი ასეთებსაც, მაგრამ მერე შევეშვი. ეს წიგნები ჩემში არაფერს ტოვებს და არ მაინტერესებს. აი, მაგალითად, დენ ბრაუნის „და ვინჩის კოდი“ რომ გამოვიდა, ყველა კითხულობდა. მისი ავტორი არ ფიქრობს ენაზე, არ ფიქრობს მკითხველზე, მარტო იმას ცდილობს, როგორმე შემდეგ გვერდზე გადაფურცლო. აი, ასეთი ლიტერატურა მართლა არ მიყვარს.

ეკა ქევანიშვილი: ისეთი ავტორები თუ გყავთ, რომლებსაც სულ კითხულობთ, რომლებიც დროდადრო კიდეც გენატრებათ ხოლმე?

ერლენდ ლუ: ბევრი განსხვავებული ავტორი მყავს ასეთი - ტოლსტოიდან დაწყებული, კნუტ ჰამსუნით დამთავრებული. თომას მანი, მარკესი...ჰერმან მელვილის „მობი დიკი“ მართლა ჩემი აბსოლუტური ფავორიტია. ძალიან მაგარია მართლა - მდიდარი, იუმორით სავსე, ჭკვიანური... ძალიან მიყვარს რიჩარდ ბროტიგენი, ამერიკელი ბიტთაობის პოეტი, რომელსაც მე დღემდე ძალიან ხშირად ვკითხულობ. ძალიან გამორჩეული ავტორია, დეპრესიულიც და, ამავე დროს, იუმორით აღსავსეც. ის ამბობს, რომ ყველაფერი შეიძლება დაწერო, რომ არ არსებობს წესები - უბრალოდ, უნდა მიჰყვე შენს თავს.

ეკა ქევანიშვილი: თქვენი წიგნებიდან დღეს ყველაზე პოპულარულად რომელი წიგნი ითვლება?

ერლენდ ლუ: ყველაზე ხშირად მაინც თარგმნიან „ნაივურ სუპერსა“ და „დოპლერს“. პირველი, დაახლოებით, 37 ენაზე თარგმნეს, „დოპლერი“, მგონი, ოცზე მეტ ენაზე ითარგმნა. ახალგაზრდებსაც როცა ვხვდები, ყველაზე მეტად ამ ორ წიგნზე მეკითხებიან. არის კიდევ ერთი წიგნი, რომელიც ერთი გოგოს სუიციდურ მიდრეკილებებზეა ლაპარაკი. ეს შავი კომედიაა და ამ წიგნზეც ხშირად მეკითხებიან ხოლმე და დიდ ყურადღებსაც ვიღებ ახალგაზრდებისგან.

ეკა ქევანიშვილი: წერის გარდა კიდევ რისი კეთება გიყვართ? თქვენი ერთი ჩვეულებრივი დღე როგორია?

ერლენდ ლუ: საკმაოდ ადრე ვდგები, რადგან ჩვენ სამი ვაჟი გვყავს, ისინი სკოლაში არიან გასასტუმრებელი. მერე ველოსიპედით ჩემს ოფისში მივდივარ. ბევრი შეხვედრები მაქვს ხოლმე. ბოლო ორი წელია, ვმუშაობ ტელესერიალების სცენარების ტექსტებზე და სულ შეხვედრები მაქვს და დისკუსიები ამის გარშემო. მაგრამ როცა წიგნზე ვმუშაობ, მივდივარ ჩემს ოფისში და იქ საათებს ვატარებ, მერე სახლში ვბრუნდები და ვაკეთებ შინაურ საქმეებს - შეიძლება ერთი ბიჭი სადმეა წასაყვანი, ან შეიძლება სადილის მომზადების ჩემი ჯერია და ასე... თუ დრო მრჩება, ფილმების ყურება მიყვარს, - საერთოდ, კინო ძალიან მიყვარს, - ან ვკითხულობ, ან გიტარაზე ვუკრავ. ისეთს არაჩვეულებრივს არაფერს ვაკეთებ, მაგრამ ვაკეთებ იმას, რაც მსიამოვნებს და ამ მხრივ კმაყოფილი ვარ ცხოვრებით.

ეკა ქევანიშვილი: თქვენს ქვეყანაში წიგნებში აღებული ჰონორარით ცხოვრება შესაძლებელია?

ერლენდ ლუ: მწერლების უმრავლესობისთვის ეს ასე ადვილი საქმე არ არის, მაგრამ ჩვენ კარგი მხარდაჭერისა და დახმარების სისტემა გვაქვს მწერლებისათვის. გააჩნია, როგორ ყიდი წიგნს. მე, მაგალითად, არ ვარ ის ავტორი, რომლის წიგნებიც 50 000-იანი ტირაჟით იყიდება. საუკეთესო შედეგი იყო, როცა ჩემი წიგნები ნორვეგიაში 20-25 000-იანი ტირაჟით გაიყიდა, ანუ რაც მეტია ტირაჟი, ცხადია, უფრო შესაძებელია უზრუნველი ცხოვრება მოიწყო და, თან, ნორვეგიაში წიგნებს მაღალი ფასი აქვს, კარგად იყიდება, ხალხი ბევრ წიგნს ყიდულობს და, როგორც გითხარით, დახმარების სისტემებიც საკმაოდ კარგად მუშაობს.

ეკა ქევანიშვილი: ახლა რაზე წერთ?

ერლენდ ლუ: ახლა ვმუშაობ წიგნზე, რომლის მთავარი გმირები უნდა იყვნენ 13-14-15 წლის ბავშვები. ჩემთვის ეს ძალიან საინტერესო ასაკია- ეს არის პერიოდი, როცა ან წყვეტ კითხვას, ან, პირიქით, იწყებ კითხვას. ამიტომ ვცდილობ ამ ასაკის ახალგაზრდებს ველაპარაკო. არ ვიცი, როგორ გამომივა, მაგრამ ამ მცდელობის პროცესში ვარ.
  • 16x9 Image

    ეკა ქევანიშვილი

    მუშაობს საქართველოს შიდა პოლიტიკის, ადამიანის უფლებების, ქალთა და ბავშვთა, უმცირესობების, ეკოლოგიის, ჯანდაცვისა და სხვა სოციალურ საკითხებზე. რადიო თავისუფლების ჟურნალისტია 2008 წლიდან. 

XS
SM
MD
LG