21 წლის წინ, 1993 წლის 2-12 ივლისს, მთელი საქართველოს ყურადღება ოჩამჩირის რაიონის სოფელ ტამიშისაკენ იყო მიპყრობილი. სეპარატისტული აფხაზეთის სამხედრო ძალებმა 21 წლის წინ „ტამიშის დესანტის“ სახელით ცნობილი სასტიკი რეიდი განახორციელეს საქართველოს არმიის ზურგში. სოფელ ნაოდში, დაუცველ ტერიტორიაზე, მოულოდნელად შემოჭრილმა რუსულ-ჩრდილოკავკასიურ-აფხაზურმა დესანტმა დახოცა ასეულობით საქართველოს ჯარისკაცი და მთელი ათი დღის განმავლობაში ეჭირა დაკავებული პლაცდარმი.
21 წლის წინანდელ მოვლენებს გაიხსენებს ამ ბრძოლების უშუალო მონაწილე გენერალი დავით თევზაძე, საქართველოს თავდაცვის მინისტრი 1998-2003 წლებში. 1993 წლის ივლისში დავით თევზაძე ხელმძღვანელობდა შეიარაღებული ძალების მე-11 ბრიგადას და დესანტის განადგურების ოპერაციის დროს მძიმედ დაიჭრა.
რადიო თავისუფლება: ბატონო დავით, როგორ დაიწყო და რატომ მოხდა იმ პლაცდარმზე მოწინააღმდეგის ძალების დესანტირება ასე შეუმჩნევლად თუ მოულოდნელად?
დავით თევზაძე: სიმართლე რომ ითქვას, რაღაცა რომ მოხდებოდა, ამას, გარკვეულწილად, ინტუიციურად ყველა გრძნობდა, იმიტომ რომ ძალიან დიდი ხნის მანძილზე, პრაქტიკულად მარტის შემდეგ, ფრონტებზე რეალურად არაფერი ხდებოდა და ეს ძალიან ჰგავდა იმას, რომ რაღაც მზადდებოდა. გამოსაცნობი იყო, უბრალოდ, და ამაზე, ალბათ, დაზვერვის სამსახურებს სერიოზულად უნდა ეზრუნათ. შეიძლება მათ ჰქონდათ კიდეც ინფორმაცია, რადგან, როგორც მერე გამოირკვა, რამდენჯერმე ითქვა, რომ ამ ოპერაციის შესახებ ცნობილი იყო ვიღაც-ვიღაცებისთვის. ყოველ შემთხვევაში, იმ დღეს და იმ დილით ჯარებისათვის ეს მოულოდნელობა აღმოჩნდა. მეტიც, გადმოსხდომის წერტილში პრაქტიკულად ჩვენ იქ საფარი არ გვქონდა. მეტიც, ეს მოხდა ჩვენსა და ოჩამჩირის ზოლებს შორის. ეს კლასიკურად გაკეთდა მათი მხრიდან, ადგილის შერჩევა.
რადიო თავისუფლება: და ეს ის ადგილია, თუ არ მეშლება, სადაც რუსეთს იმ დროისათვის საზღვაო ბაზა ჰქონდა.
დავით თევზაძე: ოჩამჩირეში [რუსებს] ჰქონდათ ბაზა, მაგრამ დესანტის გადმოსხდომა მოხდა ოჩამჩირესა და კინდღს შორის, ნაოდში. ანუ ეს ის ადგილი იყო, რომელიც პასუხისმგებლობის ზოლი არავისი იყო - არც ოჩამჩირის იყო და არც ჩვენი. ასეთი სიცარიელე ფრონტებს შორის არის ხოლმე. აქ მოხდა ეს გადმოჯდომა და ჩვენი ხაზი აღმოჩნდა მთლიანად მოუმზადებელი, იმიტომ რომ ფრონტი შექცეული იყო ჩრდილოეთისკენ.
რადიო თავისუფლება: სოხუმისკენ? გუმისთისკენ?
დავით თევზაძე: ჩვენი ფრონტი შექცეული იყო ჩრდილოეთისკენ, ანუ კავკასიისკენ - ჯგერდა, ლაბრა. ანუ ზღვის მხარეს ჩვენ არაფერი არ გვქონდა. ჩვენ ვიჭერდით და ვაკონტროლებდით მათ გადაადგილებებს ჯერ ჯგერდას, ჩლოუს და ლაბრას შორის. ეს იყო ძირითადი. ამიტომ იყო სირთულე პირველ საათებში, განსაკუთრებით. მეტიც, [დესანტის] გადმოსხმა დილისკენ მოხდა და ჩვენთვის ეს ცნობილი გახდა მას შემდეგ, რაც რეალურად ამუშავდა ოჩამჩირის არტილერია, რომელმაც დაინახა გემები, რომლებიც იტვირთებოდნენ. არტილერიის ხელმძღვანელმა - მაშინ ლეჟავა იყო, თუ არ მეშლება - თავის თავზე აიღო პასუხისმგებლობა, ვინაიდან არანაირი ბრძანება ცეცხლის გახსნაზე მას არ ჰქონია. აი, ამ საარტილერიო ზალპის შემდეგ ბრიგადაში, რა თქმა უნდა, განგაში გამოცხადდა.
რადიო თავისუფლება: ამ ზალპმა მიაღწია რაიმე შედეგს? რომელიმე მცურავი საშუალება განადგურდა?
რადიო თავისუფლება: განადგურებით არაფერი არ გაუნადგურებია, მაგრამ, როგორც მე მუბნებიან, ორი მცურავი საშუალება იყო, საკმაოდ დიდი მოცულობის. ერთი გადმოცლილი იყო და მეორემ დატოვა აკვატორია. ანუ ორივემ დატოვა აკვატორია, აერიდნენ ამ საარტილერიო ცეცხლს და, სავარაუდოდ, როგორც ჩანს, მეორის გადმოცლა არ მოხდა. ეს, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანი ყო. პირველი რამდენიმე საათი იყო აბსოლუტური გაუგებრობა, ვიდრე დაზვერვის ჯგუფები იქნა გაშვებული და სურათი შეიკრა ჩვენთვის სადღაც შუადღისთვის. მაგრამ ამ დროს ჩვენ საკმაოდ დიდი ზარალი გვქონდა მოყენებული. ზარალი განიცადა ჩოლოყაშვილის ბატალიონმა, რომელიც მოწინააღმდეგეს გზაზე შეხვდა, და ტრისტან წითელაშვილის „ავაზამ“ განიცადა საკმაოდ დიდი ზარალი, ტექნიკის მხრივაც.
რადიო თავისუფლება: დიდი დესანტი იყო? დიდი შენაერთი გადმოვიდა, საბოლოო ჯამში?
დავით თევზაძე: ახლა მე მიჭირს ზუსტი რიცხვის დასახელება. საბედნიეროდ, ახლა აფხაზები ცემენ თავის ვარიანტს იმ მოვლენების, რომლის მონაწილეებიც ჩვენ ვიყავით. მე მაინც მეგონა ყოველთვის, რომ მათი ძალები იყო ჩვენზე ნაკლები და ახლა, ბოლოს, ვნახე - ავტორი არ მახსოვს - დაახლოებით დღე დღეში აღწერილი იგივე მოვლენები და იკვეთება, რომ მათი ძალები მეტი იყო. ეს უშუალოდ დესანტი არ მყავს მე მხედველობაში, არამედ აფხაზური ძალები პლუს ეს დესანტი დაახლოებით ერთ- ნახევარჯერ აღემატებოდნენ ჩვენს ძალებს.
რადიო თავისუფლება: რატომ შეარჩია მოწინააღმდეგემ ეს მიმართულება? რა სტრატეგიული მიმზიდველობა ჰქონდა მას?
დავით თევზაძე: ჯერ ერთი, ის, პირველ რიგში, სრულ იზოლაციაში აქცევდა ოჩამჩირის დაჯგუფებას. და თუ შეტევა განვითარდებოდა სოხუმის მიმართულებით, გამორიცხული იქნებოდა ოჩამჩირის მხრიდან რაიმე ეფექტური ღონისძიების გატარება. მეორე მხრიდან სოხუმი რეალურად ექცეოდა რკალში. მათ რომ მოეხერხებინათ თუნდაც კოდორთან მისვლა (გზად ჩვენი ბრიგადა იდგა და, უბრალოდ, ეს უშლიდათ ხელს), რეალურად ის, რაც სექტემბერში მოხდა, გაცილებით ადრე მოხდებოდა. ანუ სტრატეგიულად ზუსტად იყო გათვლილი, რადგან ზოლი, რომელშიც მოწინააღმდეგის დესანტი გადმოჯდა, რეალურად არავის მიერ არ იყო დაცული იმ პერიოდში. ახლა ჩვენ, უსაქმურობისგან, ზოგჯერ ამ პერიოდში, ვიდრე ეს მოხდებოდა, ხშირად დავდიოდით, ვსინჯავდით პოზიციებს და ერთხელ გამოითქვა ვარაუდი, რომ კარგი იქნებოდა, ვთქვათ, მანდ გარკვეული რეზერვის ჩაყენება, თუნდაც ზღვის კონტროლისათვის. მაგრამ, სამწუხაროდ, მაშინ ეს ვერ მოხერხდა, იმიტომ რომ რაღაც მოდუნებულივით იყო სიტუაცია, ყოველ შემთხვევაში, ასე იგრძნობოდა.
რადიო თავისუფლება: ეს ის პერიოდია, როდესაც მაისის ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებაა დადებული და ამითაც იყო განპირობებული ეს მოდუნება?
დავით თევზაძე: დიახ, აი, ეს არის ზუსტად!
რადიო თავისუფლება: ეს, რაც შეეხება წინაპირობას და მოწინააღმდეგის სტრატეგიულ ჩანაფიქრს. ახლა ამ ოპერაციაში თქვენს მონაწილეობაზე ვისაუბროთ. რამდენადაც ვიცი, თქვენ 1993 წლის 4 ივლისს ტამიშში დესანტის წინააღმდეგ ერთ-ერთ პირველ ოპერაციას უხელმძღვანელეთ და დაიჭერით კიდეც.
დავით თევზაძე: გეტყვით ახლა. ყველაზე მძიმე დღე იყო 2 ივლისი, ღამე იყო ძალიან მძიმე რეალურად. 3-ში მეტ-ნაკლებად ვიგრძენით, რომ სიტუაცია შეიძლება სტაბილიზირდეს. ამან შეგვიქმნა ჩვენ გარკვეული იმედი კონტრშეტევის განხორციელებისა. მაშინ რეალურად მოხდა სოხუმიდანაც ძალების გადმოსროლა და მობილიზება. საკმაოდ საინტერესო ვარიანტი დამუშავდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, იმ ვარიანტმა აღარ იმუშავა მერე. ეს ჩვეულებრივი ამბავია.
რადიო თავისუფლება: ანუ არაორგანიზებულობა იყო ოპერაციის მართვაში?
დავით თევზაძე: არა, იცით, როგორ იყო? მოხდა მართვების გადაფარვა. კორპუსის წარმომადგენლობამ ზუსტად არ იცოდა ბრიგადის ჩანაფიქრი და როცა გამოჩნდა კორპუსის წარმომადგენელი, მან მოითხოვა თავის თავზე მართვის აღება და რეალურად, გარკვეულწილად, ბევრი რამე ადგილზე გადათამაშდა, რის წინ წასვლა ვერ მოხდა. მეტიც, ჩაფიქრებული იყო საფლანგო დარტყმები და ვერც ის დარტყმები განხორციელდა. ამასობაში, ახლა მე დაჭრას არ ვიტყოდი, მაგრამ მძიმედ დავშავდი.
რადიო თავისუფლება: კონტუზირებული იყავით და თქვენ გვერდით თქვენი თანამებრძოლიც დაიღუპა.
დავით თევზაძე: კი.
რადიო თავისუფლება: ამ საბრძოლო ეპიზოდზე ძალიან ბევრია სალაპარაკო. იმედი მაქვს, რომ თქვენ, როგორც ტამიშის დესანტის განადგურების ოპერაციის ერთ-ერთი მეთაური და კაცი, რომელსაც კალამი გიჭრით, ოდესმე დაწერთ ამ ბრძოლის ისტორიას. ამ ინტერვიუს ბოლოს კი უნდა ვთქვა, რომ ჩვენი საუბარი შედგა შავნაბადას მონასტერთან, სადაც ყოველი წლის 2 ივლისს იკრიბებიან 21 წლის წინანდელი ტამიშის ბრძოლების მონაწილეები, მოიკითხავენ მწყობრში დარჩენილებს და პატივს მიაგებენ დაღუპულებს. მოდი, თქვენც თქვით ორი სიტყვა იმ ბიჭებზე, ვინც თქვენ გვერდით მაშინ იბრძოდა და დაიღუპა.
დავით თევზაძე: რა არის, იცი? რაც დრო გადის... თავიდან ასე მეგონა, რომ დრო ყველაფერს არჩენს და ეს ჭრილობაც მოშუშდებოდა. მით უფრო მძიმედ მაწვება ის განცდა, რომ ადამიანები, რომლებიც იმ დღეს დაიღუპნენ, ჩემს ბრძანებას ასრულებდნენ. არც ერთს არ უკითხავს, რატომ გავაკეთო ესო. უბრალოდ, მისმენდნენ და ძალიან მენდობოდნენ. ღმერთმა აცხონოს მათი სულები! მერე სულ ვფიქრობდი, რატომ გადავრჩი? თუნდაც ჩემ გვერდით დაიღუპა ადამიანი, რომელსაც მაშინ სამი შვილი დარჩა. ვერ მოვნახე ამ შეკითხვაზე პასუხი და ბევრჯერ მიფიქრია, ალბათ, რაღაც მაქვს დაშავებული, რომ კიდევ აქ ვიწვალო, თორემ იმათ, ვინც ვალი მოიხადა, გზა პირდაპირ სამოთხისაკენ გაიხსნეს. ეს 2 ივლისს იყო.
