თეა თოფურია
დაიბადა 1977 წლის 26 ოქტომბერს, სოხუმში. 1998 წელს დაამთავრა თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტი. 1998 წლიდან მუშაობს ჟურნალისტად და რედაქტორად სხვადასხვა მედია და არასამთავრობო ორგანიზაციებში. 2012 წლიდან არის რადიო თავისუფლების თბილისის ბიუროს კორესპონდენტი.
დღეს საქართველოში საარსებო მინიმუმად ერთ საშუალო მომხმარებელზე 170 ლარი და 80 თეთრია დაწესებული, ანუ სახელმწიფო ფიქრობს, რომ ეს თანხა საკმარისია იმისთვის, რომ ადამიანმა თვის განმავლობაში თავი გაიტანოს. რადიო თავისუფლებამ ექსპერიმენტის ჩატარება გადაწყვიტა და მეც ვცდილობ, ერთი თვე საარსებო მინიმუმით ვიცხოვრო. რა გამომდის, აგერ, დაინახავთ.
171 ლარი როგორმე თვის ბოლომდე რომ გაგყვეს, რამდენიმე აუცილებელი წესის დაცვაა საჭირო. ეს წესები პირველივე დღეს შევიმუშავე:
1. არავითარი მზა კერძები - ძვირია;
2. არავითარი ხორცი, კარაქი, არაჟანი... ხორცი საარსებო მინიმუმის კალათაში კი შედის, მაგრამ მე მისი საყიდელი ფული ჯერ ვერ გამოვნახე.
3. არავითარი კაფე და ტაქსი, მით უფრო ახლა, როცა ტაქსით მგზავრობას მატარებლის ბილეთის ფასი აქვს.
4. არავითარი მკურნალობა, - მხოლოდ ის, რასაც სახელმწიფო დაზღვევა ფარავს, მაგალითად, მოტეხილი ფეხი. მაგრამ რა უნდა ქნას მან, ვისაც ანტიდეპრესანტი, კონტრაცეპტივი, ტკივილგამაყუჩებელი ან, თუნდაც, D ვიტამინი და ხველების წამალი სჭირდება? ალბათ, ნერვები აივანზე ჯდომით და მზის ჩასვლის ყურებით უნდა დაიწყნაროს, არასასურველი ორსულობისგან კი უფრო იაფი საშუალებით დაიცვას თავი, მაგალითად, დაწვეს და დაიძინოს.
5. არავითარი შინაური ცხოველები. შენ რომ გშია, კიდევ არა უშავს, მაგრამ სხვა რომ გიყურებს მშიერი თვალებით, ნამდვილად აუტანელია. მე ახლა მხოლოდ პატარა ზაზუნა მყავს, რომელსაც სტაფილოს ნაფქვენიც ჰყოფნის, მაგრამ დრო იყო, ღორმუცელა ტაქსა მყავდა. ერთხელ, კრილოვის ყვავივით, მთელი თავი ყველი მომპარა, ერთხელ კი ნამცხვრის ნატეხი შეუვარდა მაცივრის ქვეშ. კარგა ხანი მაცივარს უყეფდა, მერე კი იქვე წამოწვა საყარაულოდ, იქნებ ნამცხვარი თავის ფეხით გამოვიდეს გარეთო.
საგულდაგულოდ მოვიძიე სახლში მორჩენილი პროდუქტები: კილო წიწიბურა, კილო ოსპი და ერთი ქილა პომიდვრის კონსერვი. კონსერვი ზუსტად ისევე გამიხარდა, როგორც ფილმ „პიანისტში“ უხარია მთავარ გმირს დაკონსერვებული კიტრის აღმოჩენა (ვისაც არ ახსოვს, მოქმედება ფაშისტებისგან დაპყრობილ პოლონეთში ხდება, მთავარი გმირი კი ებრაელი პიანისტია).
გარდა ამისა, ვიყიდე მზესუმზირა წონით, 3 სტაფილო და 3 ხახვი, 3 ერთჯერადი ცხვირსახოცი, კილო შაქარი, კილო ბრინჯი, ყავა და... ჰო, ამას არ უნდა ვამბობდე - ნამცხვარი. მე ტკბილეული მიყვარს და სუსნაობის გადაჩვევა ერთ დღეში მარტივი არ არის.
ეს ყველაფერი 11 ლარი და 10 თეთრი დამიჯდა. გზის ფულს არ ვთვლი, რადგან, როგორც წესი, ისეთ რაღაცებზე დავდივარ, მართლა მინიმუმზე რომ ვცხოვრობდე, არ ვივლიდი, მაგალითად, სამსახურში და სასწავლებლად, რომლის საფასურიც წელიწადში 2 500 ლარია.
ესე იგი ვარ უმუშევარი, უსწავლელი, ნერვებდაწყვეტილი... თავიდან მციოდა კიდეც, რადგან ეკონომიის მიზნით გათბობა გამოვრთე, მაგრამ ორი დღის მერე, წელი რომ ამტკივდა, ისევ ჩავრთე. ჩემს სურდოს სახელმწიფო არ უმკურნალებს, წამალი კი გათბობაზე იაფი არ ჯდება. თან ვირთხასაც გაუხარდა, დრუნჩი გამოყო. მანამდე სიცივისგან ისე იყო ნახერხში ჩაფლული, ვერც შეამჩნევდი.
ბრინჯი ერთი სტაფილოთი და ერთი ხახვით გემრიელი გამოდგა. სანაცვლოდ მზესუმზირამ არ გაამართლა - იაფი კი იყო, მაგრამ მძაღე, თუმცა მაინც ბოლომდე შევჭამე. ბიუჯეტური კერძის მომზადებაც არ გამომივიდა. მჭადის ფქვილი მაწონში მოვზილე, ყველი აღარ დასჭირდება-მეთქი, და ისეთი უბედურება მივიღე, გადასაყრელი გახდა. არადა, 4 ლარი კი დავხარჯე.
წინა თვის კომუნალური გადასახადები აღმოჩნდა: დენი - 10 ლარი, დასუფთავება - 2.50, წყალი - 4, გაზი - 21.22, სულ - 37. 72 ლარი. ჩემი მინიმუმი თვალსა და ხელს შუა ილევა, მაგრამ ჯანდაბას, ის მაინც მეცოდინება, რომ გადასახადები გადავიხადე.
სახლში მოძიებული წიწიბურა მოვხარშე და მთელი დღე მას ვჭამდი. რამდენიმე დღის წინანდელი პურიც დავჭერი და ორცხობილად გავხუხე. ნამცხვარი ისევ ვიყიდე, რა თქმა უნდა, საკუთარი თავის ტუქსვით და მორალის კითხვით. კიდევ იძულებული გავხდი, ნათურა მეყიდა, რადგან გადაიწვა. ხუთლარიანი ავარჩიე. უფრო იაფი წინა კვირას ვცადე და იმან ერთი კვირაც ვერ გაძლო.
ეკლესიაში სეფისკვერში ლარი გადავიხადე. ჩვეულებრივი შაბათი იყო. როცა შაბათი მიცვალებულების დღეს ემთხვევა, მიცვალებულებზე მეტად ადგილობრივი გაჭირვებულები „ცხონდებიან“ ხოლმე. ხალხს პანაშვიდის გადასახდელად პური, ღვინო, ზეთი და წყალი მოაქვს და მერე იმათ ურიგებენ, ვინც მოწყალებას ითხოვს. რამდენჯერმე ისე ამწაპნეს ზეთი, მღვდელმა ლოცვის დაწყებაც ვერ მოასწრო. ერთმა მოხუცმა ბებომ კი ფერისცვალებას ჩანთები ისე გაავსო ხილით, რომ ვეღარ ზიდა და სახლამდე მე მათრევინა. მოკლედ, ზეთი თუ გამომელია, მიცვალებულთა დღეს დაველოდები, ხანდახან ცოცხლებიც მაგათ ხარჯზე ვართ.
დღეს მეგობრის ხაჭაპურებმა კი დამანაყრა, მაგრამ სანაცვლოდ შამპუნი გამომელია. რადგან ისედაც ბევრი ფული მაქვს დახარჯული, ახალი აღარ მიყიდია. თავი საპნით დავიბანე და მერე ბალზამი მივაშველე. მართალია, დილით დავარცხნა გამიჭირდა, მაგრამ ეგ არაფერი. აი, ტანსაცმელი რომ გამიცვდეს, მერე რას ვშვრები? ახალი რამის ყიდვა შეუძლებელია. ალბათ, ისევ სამოწყალოდ გამოტანილი ძველმანებიდან უნდა მოირგოს კაცმა რამე. ამიტომაცაა, დღეს ბებიები, როგორც წესი, შვილიშვილების გამონაცვალი ტანსაცმლით რომ დადიან. მარტო ჩვენთან თუ ნახავ ბოტასებში გამოწყობილ მოხუცს, თინეიჯერულ მაისურზე შალის ბებრული ჟაკეტი რომ აქვს შემოცმული.
ჩემი დღევანდელი მენიუ ყიყლიყოა - კვერცხი და პური. წიწიბურა ისევ მოვხარშე, ყავაც ჯერ არის. თუმცა ამ ყველაფერში უკვე 100 ლარი მაქვს დახარჯული, არადა, წინ კიდევ სამი გრძელი კვირაა.
ვერ გავიგე, საარსებო მინიმუმი ზამთარ-ზაფხულ ნაძვივით ერთი და იგივე რატომ არის?! ზამთარში აშკარად ორმაგს ხარჯავ. მეორე კვირა ისე დაიწყო, ხილი ვერ ვიყიდე, როცა ზაფხულში ერთი ყუთი ვაშლატამა შეიძლება ხუთ ლარად მოგცენ.
დღეს პატარა (სამლარიანი) პიცა და ნამცხვარი მქონდა. ეს მენიუ მალე შიმშილობად დამიჯდება, მაგრამ თავს ვერაფერს ვუხერხებ. მზესუმზირაც მოვხალე, არ განაყრებს, მაგრამ ყურადღება კარგად გადააქვს. ეს ყველაფერი 5.70 ლარი დამიჯდა.
მე რომ პომიდვრის კონსერვი მეგონა, სინამდვილეში ტომატ-პასტა აღმოჩნდა. იხტიბარი მაინც არ გავიტეხე და „ჩიჟი-პიჟი“ მოვამზადე. პურთან ერთად ურიგო არ იყო.
სტაფილო გამომელია და აღარც ტუალეტის ქაღალდი და ჭურჭლის სარეცხი ჟელე მაქვს. თან, ორი დღეა მაკრატელს ვეძებ. დამეკარგა და არ მინდა ახალი ვიყიდო. მთელი სახლი გადავაქოთე.
ნაცნობის მონაყოლი მახსენდება. ზამთარში თოვლისგან მოწყვეტილ სოფელში მარტო ჩარჩა. ცერზე ფრჩხილი ჰქონდა ჩაზრდილი. ვერტმფრენს ხომ არ გამოიძახებდა ფრჩხილების დასაჭრელად და: „ავიღე ქლიბი, გავლესე ქვაზე, გავატარე ცეცხლზე და ჩემით ამოვიძრე“... მთაში თუ მოხვდით, ასეთი ხალხური ოპერაციების ამბებს ბევრს მოგიყვებიან, იქ მწარე რეალობა ერთგვარ ფოლკლორად ჩამოყალიბდა. მით უმეტეს, სწორედ რეგიონებში ცხოვრობენ მარტოხელა მოხუცები, ვისი პენსიაც 180 ლარია - იგივე, რაც საარსებო მინიმუმი.
გუშინ სტაფილო ვიყიდე, ასე რომ, დღეს ისევ სტაფილოიანი ბრინჯი მაქვს. დიდი ქვაბით გავაკეთე - მაინც ერთსა და იმავეს ვჭამ და ყოველდღე რატომ ვხარშო?! კიდევ ზეთში შემწვარი პურიც მივაყოლე, ერთგვარი ფოკაჩა. რა თქმა უნდა, რასაც იტალიური ფოკაჩა ჰქვია, ის სულ სხვაგვარად მზადდება და ბევრად გემრიელიც არის, მაგრამ გაჭირვებაში ესეც წავა. ჩვეულებრივი პური დავჭერი, ზეთში შევწვი და ნივრისა და თავშავას ნარევი გადავუსვი.
ყავაში 2.50 ლარი დავხარჯე. მეტი დღეს არაფერი შემიძენია - რაც მქონდა, იმას დავყაბულდი.
უკვე კარგა ხანია, თმა შესაღები მაქვს, მაგრამ როგორ შევიღებავ, როცა ორლარიანი მაკრატელი ვერ მიყიდია. სალონში თმის შეღებვას 35 ლარი სჭირდება. დავფიქრდი, არსებობდა თუ არა რამე ხალხური მეთოდი და სწორედ აქ მივხვდი, რატომ იმდუღრებიან გოგონები ლეღვის ნახარშით. მიუხედავად იმისა, რომ მალე ჩემი ჭაღარით დამბლადორს დავემსგავსები, გამოსავალს მაინც ვერ ვხედავ. არადა, საზოგადოება ქალისგან ყოველთვის ფორმაში ყოფნას მოითხოვს. მაგალითისთვის შეგვიძლია დეზდემონა გავიხსენოთ, რომელიც დახრჩობის შემდეგ კიდევ რამდენჯერმე გამოდის სიტყვით და ეს ყველას ნორმალური ამბავი ჰგონია.
დღესაც სტაფილოიანი ბრინჯის დღეა. კვერცხიც შევიწვი. თუმცა უკვე მიფუჭდება ჯანმრთელობა და მასთან ერთად ხასიათიც. კიდევ ერთი, რაც ამ მინიმუმს ახასიათებს, ისაა, რომ სტუმარი თუ მოგივა, დიდი-დიდი ყავა შესთავაზო, ხოლო მაღაზიაში ვალი თუ აიღე, მის დასაბრუნებლად ახლა სხვაგან მოგიწევს ვალის აღება.
დღეს დაბადების დღეზე მოვხვდი და ერთბაშად ტორტის ორი ნაჭერი გადავსანსლე. უგემრიელესი მარწყვის ტორტი იყო, მაგრამ, როგორც დარტანიანის მსახური პლანშე იტყოდა, როგორი კარგიც არ უნდა იყოს სადილი, მხოლოდ ერთხელ გაძღები. ის წიწიბურა, დღეს რომ უნდა მეჭამა, ხვალისთვის შევინახე.
საღამოს ახალი განსაცდელი დამატყდა თავს: შარვალი, რომელიც ყველაზე მეტად მიხდებოდა, ტანზე შემომეხა. იმ ეგზისტენციალური კრიზისის წინაშე დავდექი, რომლის წინაშეც პერიოდულად ყველა ქალი დგება - კარადა ტანსაცმლითაა სავსე, მაგრამ ჩასაცმელი მაინც არაფერი გაქვს, რადგან ეს დაძველდა, იმაში ვეღარ ეტევი, ის მოგბეზრდა, ეს „გამოსასვლელია“, ის - გასაუთოებელი, კიდევ ის „ამაზონიდან“ გამოიწერე და „რა შევუკვეთე და რა ჩამომივიდა“ დაგემართა... მაგრამ ახლა მინდა-არ მინდას დრო არ არის - ერთ-ერთს ვიცვამ. ახალი ტანსაცმლის საყიდლად, თუნდაც მეორადებში, ფული, უბრალოდ, არ მაქვს.
ასე შეიძლება 90-იანელების პრაქტიკას დაუბრუნდე - მახსოვს, იმ წლებში ჩემმა ნათესავმა ქალმა როგორ ითხოვა მეზობლისგან მუყაოს თაბახზე გამოჭრილი თარგი და შავი ნაჭრისგან თავის ბიჭებს საცვლები შეუკერა. წარსულიდან კიდევ ერთჯერადი და 20-თეთრიანი შამპუნები მენატრება. ახალი ფლაკონი დღემდე არ მიყიდია.
დღეს ორი რამ მაქვს: გუშინ მოხარშული წიწიბურა და დაბალი წნევა, ამიტომ თავი გავინებივრე და ლარნახევრიანი ხაჭაპურიც დავაყოლე. ვიყიდე ჭურჭლის სარეცხი სითხეც. საღამოს ყიყლიყო შევიწვი ბევრი პურით და ერთი კვერცხით. კვერცხი მეტ პურს რომ ჰყოფნოდა, წყალიც ჩავამატე.
საბოლოოდ, ამ კვირაში 42.87 ლარი მაქვს დახარჯული, რაც წინა კვირის 100 ლართან ერთად 142.87 ლარს შეადგენს. თუ გავითვალისწინებთ, რომ საარსებო მინიმუმი მხოლოდ 170 ლარია, გამოდის, რომ ორი კვირა მხოლოდ 29 ლარი უნდა ვიმყოფინო. ნეტავ, ჭურჭლის ჟელეს რაღაზე ვყიდულობდი, საჭმელი მე აღარ მექნება და ჭურჭელი რამ უნდა გახადოს გასარეცხი?!
დღეს დავალიანების გამო ინტერნეტი გამეთიშა. 170 ლარიდან მხოლოდ 29 ლარი დამრჩა და ეს თანხა თვის ბოლომდე უნდა ვიმყოფინო. არანაირი იმედი არ მაქვს, რომ მომავალ თვეს მეტი ფული მექნება. შესაბამისად, დავალიანების გადახდაზე ფიქრით დრო არც დამიკარგავს. თავისუფალი ქსელი მოვძებნე და უსინდისოდ დავუკავშირდი. შეიძლებოდა საქმე უფრო რთულადაც ყოფილიყო. როგორც წესი, მეზობლების ინტერნეტქსელები დახურულია და ადვილი არ არის გამოიცნო, „თაზო 85-ის“ პაროლი 1234 არის, 4321 თუ სულაც ამგვარი ნიშნების გროვა - ldns03/.
აი, ასე ითვისებ სხვის საკუთრებას, როდესაც შენი აღარ გაგაჩნია.
დღეს ბავშვობა გავიხსენე და სიგუას ხაჭაპური გამოვაცხვე. ვინც არ იცის, განვუმარტავ: თენგიზ სიგუა 1992-1993 წლებში საქართველოს პრემიერ-მინისტრი გახლდათ, მაშინ კი ხალხი შიმშილობდა.
თონის პური დავჭერი, მარილწყალში ჩავალბე და ზეთში შევწვი. მთხლეობა გამოვიდა! თუმცა ჩემს სასახელოდ უნდა ვთქვა, რომ მაინც შევჭამე.
გამომელია ყავა, სარეცხის ფხვნილი, ნაგვის პარკები და, სიმართლე რომ ვთქვა, ნაგავიც. ფული თითქმის აღარ მაქვს, ამიტომ შვრიის ფანტელს ზეთი, შაქარი და კვერცხი ავურიე და გამოვაცხვე. სიგუასას კი სჯობდა.
ღარიბი კაცი ხალხს უმეტესად გამხდარი წარმოუდგენია, არადა, რაც ეს ექსპერიმენტი დავიწყე, ერთი კილო მაინც მოვიმატე, რადგან ძირითადად პურს და ცომეულს ვჭამდი.
და შემდეგ დაკვირვებამდეც მივედი: მესამე ხარისხის სიმსუქნე, ერთმანეთთან შეუსაბამო ტანსაცმელი, ნახევრად შეღებილი თმა, გაფუჭებული კბილები და მზისგან დამწვარი კანი - აი, ასეთია ღარიბი ადამიანის გარეგნობა საქართველოში.
სამსახურში კეთილ ხალხს რა გამოლევს. ნასტასიამ ქადა მიყიდა, ბექამ პიცა გამიყო, ზვიადმა - მანდარინი; ყავას, კარგა ხანია, ტასოს ვპარავ, პრეზენტაციის გასაშუქებლად მისულს კი ფურშეტიც დამხვდა.
ამერიკას არ აღმოვაჩენ, თუ ვიტყვი, რომ როგორც ყველა ქვეყანაში, საქართველოშიც არის ადამიანების ჯგუფი, რომელიც წინასწარ არკვევს, სად რა ღონისძიება იმართება, შემდეგ კი სუფთად ჩაცმული, საქმიანი სახით მიდის ამ ღონისძიებაზე დასასწრებად. მიზანი ერთადერთია - ფურშეტი! რეგიონებში ამგვარ „ივენთებს“ ქელეხი ან იშვიათად ქორწილი ანაცვლებს. პირველ შემთხვევაში მიცვალებული ვერ გააპროტესტებს, ამ კაცს არ ვიცნობდიო, მეორე შემთხვევაში კი პატარძლისიანებს სიძის ნათესავი ჰგონიხარ, სიძისას კი - პირიქით.
დღეს მოხარშული ბრინჯი და მურაბა მქონდა, კიდევ ერთი ნაჭერი ნამდვილი ხაჭაპური.
ვწევარ და ვფიქრობ, რომ მალე ახალი წელი მოვა. რა უნდა დადოს სუფრაზე იმ ადამიანმა, რომელიც საარსებო მინიმუმით ცხოვრობს, - მაგალითად, მარტოხელა მოხუცმა, 200-ლარიანი პენსიით? ინდაურს და გოზინაყს ვინ ჩივის, საწუწნ კანფეტსაც ვერ იყიდის. არადა, როგორ უყვართ მოხუცებს, ბამბაზიის ხალათის ჯიბეებში პატარა ბავშვებივით რომ მალავენ კარამელებს...
თუ ექსპერიმენტი გავაგრძელე, ახალ წლამდე მეც საბოლოოდ გავველურდები. შეიძლება გრინჩივით შობაც მოვიპარო და აღდგომამდე არ გამოვაჩინო, ან პირიქით, გავიგო, მეზობლებიდან ვის აქვს მრღნელების ფობია და 31-ში ჩემი ზაზუნით მივადგე: „გილოცავთ ვირთხის წეეეელს!“ ისე, ხალხი რომ ყველაფერში მხსნელს ეძებს, თორემ ამ გაბურძგნულის იმედად როგორ უნდა იყოს ადამიანი.
მეცხრამეტე დღეს ჩემი 29 ლარი ბოლო თეთრამდე ამოიწურა. სხვათა შორის, ბოლო თეთრები არა საჭმელში, არამედ ჰიგიენის საშუალებებში დავხარჯე. რომ არ შემეძინა, პირდაუბანელი ვრჩებოდი, შესაბამისად, შევიძინე და იძულებულიც გავხდი ექსპერიმენტი შემეწყვიტა. იმის იქით მხოლოდ ბანალური შიმშილი მელოდა.
მგონი, გაცილებით მოსახერხებელია, ადამიანი კი არა, კოღო იყო. კოღოს საარსებო მინიმუმი თვეში 30 წვეთი სისხლია. ამოირჩევ ვინმეს და ყოველდღე დაკბენ. ასე კი, ადამიანი რომ ხარ და მუდმივად „ხვალ რა ვჭამოს“ დარდობ, მარტივად რომ ვთქვათ... ძნელია.