K-278 „კომსომოლეცი“ თავის პირველ საპატრულო ოპერაციას ასრულებდა, როცა ბირთვულ საწვავზე მომუშავე და ბირთვული იარაღით აღჭურვილმა საბჭოთა წყალქვეშა ნავმა ავარია განიცადა ბარენცის ზღვაში 1989 წლის 7 აპრილს. დაიღუპა ეკიპაჟის 42 წევრი.
ოცდაათი წლის შემდეგ ნორვეგიელ მეცნიერთა ექსპედიციამ დაადასტურა, რომ 1,7 კილომეტრზე ჩაძირული „კომსომოლეცი“ განაგრძობს გარემოზე ზეგავლენას.
„აღმოვაჩინეთ, რომ რადიაქტიური ცეზიუმის დონე თითქმის მილიონჯერ აღემატება [დაუბინძურებელი] ზღვის წყლისას,“ უთხრა რადიო თავისუფლებას ნორვეგიის საზღვაო კვლევის ინსტიტუტის თანამშრომელმა ჰილდე ელისე ჰელდალმა.
ნორვეგიელ მეცნიერთა დასკვნის გამოქვეყნებამდე რამდენიმე კვირით ადრე კი რუსეთი კვლავ მოექცა ყურადღების ცენტრში მსგავსი ინციდენტის გამო. იმავე ბარენცის ზღვაში ხანძარი გაჩნდა გასაიდუმლოებულ ბირთვულ წყალქვეშა ნავში, რასაც 14 მეზღვაურის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ეს ამ ტიპის ყველაზე უფრო მსხვერპლიანი ინციდენტია 2008 წლის შემდეგ.
ნორვეგიელი მეცნიერები ნორვეგიის ნაპირებიდან 350 კილომეტრზე ჩაძირული „კომსომოლეცის“ ნარჩენებს 1990-ანი წლებიდან სწავლობენ.
მონიტორინგი მოიცავს ყოველწლიურ ექსპედიციებს წყლისა და გრუნტის სინჯების მოსაპოვებლად. მაგრამ ეს ოპერაციები შეზღუდულია, ამბობს ჰელდალი, ვინაიდან „არ ვიცით, რამდენად ახლოს ვიმყოფებით ჩაძირულ ხომალდთან“.
წელს ნორვეგიელებმა პირველად გამოიყენეს ახალი საშუალება - ნორვეგიული წარმოების წყალქვეშა დრონი Aegir 600, რომლის დახმარებითაც შეიძლება სურათებისა და ვიდეოს გადაღება და სინჯების აღება ხომალდიდან ძალიან ახლოს.
შედეგი გამაოგნებელია როგორც ვიზუალური, ისე სამეცნიერო თვალსაზრისით.
8 ივლისს გამოქვეყნებულ ვიდეოკადრებზე ასახულია არქტიკულ სიღრმეებში დანთქმული ხომალდის შთამბეჭდავი კადრები, ხომალდისა, რომელიც თავისი დროის ერთ-ერთ ყველაზე მოწინავე წყალქვეშა ნავად ითვლებოდა.
ბირთვული ტორპედოები
„კომსომოლეცი“ აღჭურვილი იყო დაწნეხილ წყალზე მომუშავე ბირთვული რეაქტორით და ექვსი 533-მილიმეტრიანი ტორპედოთი, რომლებიც წყალქვეშა ნავების წინააღმდეგ საბრძოლველად იყო განკუთვნილი. „კომსომოლეცს“ ეკუთვნის თავისი დროის რეკორდი სიღრმეში დაშვებაში - 1984 წელს მან 1020 მეტრს მიაღწია.
მას შემდეგ, რაც ის თავისი კლასის წყალქვეშა ნავის პროტოტიპად დამტკიცდა, „კომსომოლეცმა“ განვითარებისა და გამოცდების ხანგრძლივი პროცესი გაიარა, მაგრამ საბჭოთა სამხედრო ფლოტში მისი მოქმედების ვადა ძალიან ხანმოკლე იყო.
ის პირველ საპატრულო მისიას ასრულებდა 335 მეტრს სიღრმეზე, როცა ძრავაში გაჩენილი ცეცხლი სწრაფად გავრცელდა და წყალქვეშა ნავის რეაქტორის გაჩერება გამოიწვია. ეკიპაჟმა საავარიო რეჟიმში 11 წუთში მოახერხა გემის ზედაპირზე აყვანა. მოხერხდა ეკიპაჟის 69 წევრის უდიდესი ნაწილის ევაკუაცია, ოთხი ადამიანი ცეცხლში დაღუპა. მაგრამ ხანძარს გადარჩენილთაგან ბევრი გადახურებისგან დაიღუპა.
„კომსომოლეცი“ რამდენიმე საათი იწვოდა, სანამ ჩაიძირებოდა. მან ფსკერზე წაიყოლა ბირთვული იარაღით აღჭურვილი ორი ტორპედო. მთლიანობაში დაიღუპა ეკიპაჟის 42 წევრი.
საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ცოტა ხნით ადრე, 1991 წლის აგვისტოში, წყალქვეშა ნავის კორპუსის შესასწავლად საბჭოთა მკვლევრებმა ადამიანის მიერ მართული აპარატები გამოიყენეს. მოპოვებული ვიდეოკადრები მოწმობს, რომ აფეთქება მოხდა გემის წინა ნაწილში, სადაც განლაგებული იყო ბირთვული ქობინებით აღჭურვილი ტორპედოები.
1992 წელს მოეწყო მეორე ექსპედიცია, რომელშიც მეცნიერთა ჯგუფი შედიოდა - ერთი მათგანი ნორვეგიელი იყო. მათ აიღეს წყლის, ფსკერის გრუნტისა და ორგანიზმების სინჯები. მაგრამ ჭარბი რადიაცია ვერ აღმოაჩინეს, იტყობინება აშშ-ის სადაზვერვო კვლევის ცენტრი.
მხოლოდ 1993 წელს დადგინდა რადიაქტიური ცეზიუმ-137-ის გაჟონვა. რუსეთის მიერ ჩატარებულმა ამ გამოკვლევამ, რომელშიც ნიდერლანდელი, ნორვეგიელი და ამერიკელი სპეციალისტებიც მონაწილეობდნენ, ასევე აღმოაჩინა დიდი ხვრელი ტორპედოების სექციაში.
გადაწყდა, რომ ტორპედოები ადგილზე დარჩებოდა და დაილუქებოდა.
„გაჟონვა მთელი ამ ხნის განმავლობაში“
მაშინ რუსეთის წყალქვეშა სამუშაოების საგანგებო კომიტეტის თავმჯდომარემ, თენგიზ ბორისოვმა თქვა, რომ „თუკი იქნება გაჟონვა, მაშინ ნორვეგიის ზღვაში 600-700 წლის განმავლობაში შეუძლებელი იქნება თევზჭერა.“
1997 წელს ნორვეგიის თავდაცვითი კვლევების უწყების მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგად დადგინდა, რომწყალქვეშა ნავის კორპუსი და რეაქტორის კამერა სულ მცირე კიდევ 1000 წელი გაუძლებს კოროზიას.
ჰელდალის თქმით, მისი ექსპედიციის წევრებმა იცოდნენ წინა რუსული ექსპედიციებიდან, რომ მათ გაჟონვა ჩაძირული ხომალდის ვენტილაციის მილში აღმოაჩინეს.
ამავე მილიდან ხუთი სინჯის აღების შემდეგ ნორვეგიულმა ექსპედიციამ სხვადასხვა დონის რადიაცია აღმოაჩინა. ერთ-ერთი სინჯის რადიაცია ნორმას არ აღემატებოდა. ერთ-ერთში რადიაციის დონე დაუბინძურებელ წყალთან შედარებით 30 000-ჯერ უფრო მაღალი იყო. ორ სინჯში რადიაცია ნორმას 100 000-ჯერ აღემატებოდა, ერთში კი - თითქმის მილიონჯერ.
ჰელდალის თქმით, მისი ექსპედიციის მიერ ჩატარებული გამოკვლევის შედეგები ჰგავს რუსული ექსპედიციის მონაცემებს და ადასტურებს, რომ „კომსომოლეციდან“ რადიაცია „მთელი ამ ხნის განმავლობაში ჟონავდა“.
აბსოლუტურად უსაფრთხო“
თუმცა ჰელდალმა რადიო თავისუფლებას უთხრა, რომ, მიუხედავად იმისა, რომ უკანასკნელი კვლევის შედეგები ერთი შეხედვით შემაშფოთებლად შეიძლება გამოიყურებოდეს, განგაშის საფუძველი არ არსებობს. ნებისმიერი დაბინძურება სწრაფად ქრება და წყალქვეშა ნავის კორპუსიდან სულ რაღაც ნახევარ მეტრში რადიაცია აღარ შეინიშნება.
ნორვეგიელი მეცნიერის თქმით, მოდელირების შედეგად დადგინდა, რომ „კომსომოლეციდან“ მთელმა რადიაქტიურმა ცეზიუმმაც რომ გამოჟონოს, ყველაზე უარესი სცენარის შემთხვევაშიც კი ეს გავლენას ვერ მოახდენს ბარენცის ზღვაში თევზებსა და სხვა ცოცხალ არსებებზე, ვინაიდან საქმე გვაქვს ძალიან დიდ სიღრმესთან.
„ჩვენ მიერ ჩატარებული მონიტორინგის საფუძველზე შემიძლია გითხრათ, რომ ამ რეგიონის თევზი და ზღვის პროდუქტი აბსოლუტურად უსაფრთხოა საჭმელად“, თქვა ჰელდალმა.
დაწერეთ კომენტარი