ბლოგები

საქართველოს პრეზიდენტის პირველივე ჩასვლა ავღანეთში „ცუდად დაებედა“ ჰელმანდის პროვინციაში მყოფ ქართულ სამხედრო დანაყოფს. საქართველოს შეიარაღებული ძალების მთავარსარდლის ვიზიტის მეორე დღეს, 22 თებერვალს, დაიღუპა სამი ქართველი სამხედრო მოსამსახურე: ვალიკო ბერაია, რუსლან მელაძე და პაატა კაჭარავა - „თალიბებთან შეტაკებისას საბრძოლო მანქანის აფეთქების შედეგად.“

ამაზე დიდი დანაკარგი ქართულ კონტინგენტს მხოლოდ ორი წლის წინ, 2010 წლის ოქტომბერში, ჰქონდა. მაშინ, ნაღმზე აფეთქების შედეგად, დაიღუპა ერთბაშად ოთხი ქართველი ჯარისკაცი, მათ შორის ერთი ოფიცერი: პოლკოვნიკი რამაზ გოგიაშვილი.

როგორც ორი წლის წინ, საზოგადოება ამჯერადაც ორ ნაწილად გაიყო, თუმცა ეს უკვე აღარ არის ორი არათანაბარი ნაწილი, როცა ავღანეთში ქართველი სამხედროების ყოფნის მიზანშეუწონლობაზე მხოლოდ თითო-ოროლა პაციფისტი ანდა ქრონიკული ოპოზიციონერი საუბრობდა. 2010 წელს ქართული ქვედანაყოფის მისია ავღანეთში მხოლოდ ერთი წლის დაწყებული იყო, 2008 წლის ომიდან ახლად გამოფხიზლებული საზოგადოება ბევრად უფრო მეტი თანაგრძნობით და გაგებით ეკიდებოდა მძიმე სამხედრო მისიას და, რაც მთავარია, ავღანეთში იმხანად მხოლოდ ექვსი ქართველი ჯარისკაცი იყო დაღუპული. 22 თებერვლის ინციდენტის შემდეგ კი დაღუპული ჯარისკაცების რაოდენობა 15-მდე გაიზარდა.

შესაბამისად, ოპონენტების რიგებიც დღითიდღე იზრდება. ზოგიერთმა აქტივისტმა „ფეისბუკის“ საშუალებით წამოიწყო ვირტუალური აქცია სახელწოდებით „დაგვიბრუნეთ ჩვენი ჯარისკაცები!“ სხვები ვირტუალური აქციის ქუჩაში გადატანას ემხრობიან, ლეიბორისტულმა პარტიამ კი სხვა პარტიებს მოუწოდა, ხელი მოაწერენ შესაბამის პეტიციას. სხვა საკითხია, რომ ხელისუფლება ამ პროტესტს არ იმჩნევს და კვლავინდებურად ცდილობს, საქმე ისე წარმოაჩინოს, თითქოს მოსახლეობა უდრტვინველად და სტოიკურად ხვდებოდეს ავღანეთის უსაფრთხოებისათვის გაღებულ მსხვერპლს.

ხელისუფლების სირაქლემის პოზიცია უამრავ სპეკულაციას ასაზრდოებს. მათ შორის ყველაზე გავრცელებული ვერსიაა, თითქოს „ავღანეთში სამი ქართველი ჯარისკაცი სააკაშვილისთვის დაგეგმილ საჩვენებელ სპეცოპერაციას შეეწირა.“ სხვები კი წერენ, ჯარისკაცები უკვე დაღუპულები იყვნენ და სააკაშვილი ავღანეთში იმიტომ ჩაფრინდა, რომ ქვედანაყოფი გაემხნევებინაო.

ტიპური ქართული ვითარებაა: დომინირებს სპეკულაციები, ერთმანეთშია არეული ჭორ-მართალი და შეთქმულებათა ნაირ-ნაირი თეორიები. შესაბამისად, საქართველოს ხელისუფლებაც დიდად არ იწუხებს თავს განმარტებებით და ჯიუტად აგრძელებს არჩეულ კურსს.

მაგრამ რაც დრო გავა, ვითარება სულ უფრო დამძიმდება და არ არის გამორიცხული, ავღანეთში საქართველოს მონაწილეობის საწინააღმდეგო აქციას ის ადამიანებიც შეუერთდნენ, ვინც აქამდე შეგნებულად ემხრობოდა ამ არაპოპულარულ, მაგრამ საჭირო გადაწყვეტილებას.

აალებული საზოგადოებრივი აღშფოთებისთვის „ნავთის“ დასხმის ეფექტი აქვს იმ გარემოებას, რომ, 2010 წლის ოქტომბრისგან განსხვავებით, საქართველო აპირებს, სულ მალე კიდევ ერთი ბატალიონით გაზარდოს თავისი სამხედრო მისია ავღანეთის უსაფრთხოების მხარდამჭერ საერთაშორისო ოპერაციაში. თბილისის ეს გადაწყვეტილება ზოგისთვის გაუგებარია, საზოგადოების უდიდესი ნაწილისათვის კი - მეტისმეტად სარისკო. მათ შორის მათთვისაც, ვინც, ზოგადად, ემხრობა საერთაშორისო სამხედრო მისიებში ქართველი ჯარისკაცების მონაწილეობას და მიაჩნია, რომ საქართველო გონივრული ქვედანაყოფით უნდა იყოს წარმოდგენილი დასავლურ კოალიციაში იმ სახელმწიფოების მხარდამხარ, რომლებმაც ქვეყანას დიდი დახმარება გაუწიეს და ახლაც უწევენ დამოუკიდებლობის განმტკიცებასა და გაერთიანებაში.

არ დავმალავ: მომხრეთა რიცხვს დღემდე მივეკუთვნები მეც. მაგრამ ვხვდები, რომ არ მაქვს საკმარისი არგუმენტი, დავიცვა ხელისუფლება, რომელიც სულ მალე კიდევ 750 ჯარისკაცს გაგზავნის ავღანეთში და მერე ყველგან იტრაბახებს თავისი მომხრე ტელეკომპანიების საშუალებით, რომ ნატოს არაწევრ ქვეყნებს შორის საქართველოს ISAF-ში ყველაზე მეტი ჯარისკაცი ჰყავს; სხვადასხვა ტრიბუნებიდან მოჰყვება იმის მტკიცებას, რომ მაშინ, როცა სხვები ტოვებენ ავღანეთის მიწას, ქართველები ისეთი მაგრები ვართ, რომ, დიდი მსხვერპლისა და საკუთარი მოუგვარებელი პრობლემების მიუხედავად, ვაორმაგებთ ნატოს მხარდაჭერას.

„ის კონტინგენტი, რომელსაც ავღანეთში გავგზავნით, რაოდენობის თვალსაზრისით (750 კაცი - კ.ლ), ამის ნათელი გამოხატულებაა. ჩვენი შესაძლებლობიდან გამომდინარე, შესაძლოა, ბევრ დასავლეთევროპულ ქვეყანასაც კი შერცხვეს იმ წვლილისა, რასაც ამ ქვედანაყოფით გავიღებთ“, - განაცხადა ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივანმა ეკა ტყეშელაშვილმა რადიო თავისუფლებასთან ინტერვიუში.

ტრაბახსა და უსაფუძვლო ამპარტავნობაში კი ბადალი მართლაც არ გვყავს. თანაც ამას ისე ვაკეთებთ, რომ სხვებს შეურაცხყოფას ვაყენებთ. „საქართველოს უმაღლესი მთავარსარდალი არის პირველი სახელმწიფო ლიდერი, რომელიც ჩავიდა ჰელმანდის პროვინციაში“- განაცხადა საზოგადოებრივი მაუწყებლის კორესპონდენტმა, რომელიც 20 თებერვალს ჰელმანდის პროვინციაში ახლდა მიხეილ სააკაშვილს.

სინამდვილეში კი ბოლო 14 თვის განმავლობაში ჰელმანდის პროვინციაში, მაგალითად, ორჯერ იმყოფებოდა ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი დევიდ კამერონი: 2010 წლის დეკემბერში და 2011 წლის ივლისში.

თუმცა, მანამდე იყო შემთხვევა, როდესაც დევიდ კამერონმა ჰელმანდში ჩასვლა გადაიფიქრა უსაფრთხოების გარანტიის არარსებობის გამო და ბრიტანელ პრემიერ-მინისტრს არც მორიდებია, ესეც ეცნობებინა საზოგადოებისათვის, რათა ჩანასახშივე აღეკვეთა ზედმეტი ჭორები. ქართველი ჟურნალისტები კი, რაც მეტს ვილაპარაკებთ პრეზიდენტის უშიშრობაზე, მით უფრო მეტად გავახსენებთ ხალხს 2008 წლის აგვისტოს გორის ეპიზოდს, სადაც მთავარსარდალი მაინცდამაინც გაბედულად ვერ მოიქცა.

ამას ვამბობ არა ნიშნის მოგებით, არამედ იმის ხაზგასასმელად, რომ ყავლგასული პროპაგანდისტული კლიშეების გამოყენებით ხელისუფლება თავის თავსაც ვნებს და პარტნიორი ქვეყნის ლიდერებსაც ჩრდილს აყენებს. დიდი ხანია, დადგა დრო, უარი ეთქვას სტერეოტიპებს; დადგა დრო, საქართველოს ხელისუფლებამ ანგარიში ჩააბაროს ხალხს, განუმარტოს საზოგადოებას, რა ვითარებაში და როდის დაიღუპნენ ჯარისკაცები ჰელმანდის პროვინციაში, როდემდე იგეგმება ქართული ქვედანაყოფების ყოფნა ავღანეთში და როდის დაბრუნდებიან ქართველი ჯარისკაცები სამშობლოში.

ეს შეკითხვები დიდი ხანია მოითხოვს ცხად პასუხებს. და იმაზე აპელირება, რომ მავანი და მავანი „ურწმუნო თომაა“ და მაინც ვერაფერს შეიგნებს, არასწორია. მით უფრო, რომ ჯარისკაცების დიდი რაოდენობით დაღუპვა ყველა ნორმალურ საზოგადოებაში იწვევს აღშფოთებას და კრიტიკას ამ ჯარისკაცების უცხოეთში გამგზავნი ხელისუფლების მისამართით. ოღონდ ერთიცაა: სხვა ქვეყნებში, საქართველოსგან განსხვავებით, დიდი ხანია შეიცვალა მიდგომა და ავღანეთში დაღუპულ ჯარისკაცებს პატივს მიაგებენ არა ფარულად, არამედ სახალხოდ. მათ ეთხოვებიან სახელმწიფო მეთაურები და პოლიტიკოსები, ჯარისკაცებს სამხედრო პატივით მარხავენ ძმათა სასაფლაოებზე, ჭირისუფალს არ უკრძალავენ ჟურნალისტებთან ურთიერთობას, გამოსაქვეყნებლად ხელმისაწვდომია დაღუპული ჯარისკაცების სურათები და ბიოგრაფიები, რაც ჩვენში დღემდე ისეა გასაიდუმლოებული, თითქოს ქართველი ჯარისკაცები ავღანეთში ტერორისტებთან ბრძოლას კი არ შეეწირნენ, არამედ კრიმინალურ გარჩევებს.

„ჩვენ კარგად გვესმის განსხვავება ლიდერსა და მესიანიზმს შორის“ - თქვა დავით უსუფაშვილმა დავით პაიჭაძის გადაცემაში, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში. სრულიად დარწმუნებული ვარ, რომ ეს ასეა და რომ რესპუბლიკურ პარტიას - როგორი პრეტენზიებიც უნდა ჰქონდეს ამ პოლიტიკურ ორგანიზაციასთან საზოგადოების ნაწილს - მართლაც ყოველთვის ახასიათებდა ანტიმესიანიზმი. ბოლოს და ბოლოს, თუ არ ვცდები, პარტიის წესდებაში წერია, რომ რესპუბლიკელები საპარლამენტო რესპუბლიკის მომხრეები არიან. სხვა საქმეა, რამდენად თავისუფალია მესიანიზმის ვნებისგან საქართველოს საზოგადოება - ის ხალხი, ვინც „ქართული ოცნების“ ლიდერს მართლაც აღიქვამს მესიად (შეიძლება სხვა სიტყვას უწოდებს), სოციალურ ქსელებში წერს, თუ გინდა რომ ბერა შენს გვერდით იყოს, შეუერთდი ამ ჯგუფსო. ანდა ის ხალხი, ვინც ქორწილებში, ქელეხებზე, დაბადების დღეებზე, ქართული ეკლესიის ლიდერის სადღეგრძელოს სვამს, როგორც მხსნელისა... თუ გნებავთ, მესიის.

სრულიად დარწმუნებული ვარ, რომ დავით უსუფაშვილს ესმის განსხვავება ლიდერსა და მესიას შორის. მაგრამ, ალბათ, ისიც გააზრებული აქვს, რომ ეს განსხვავება ნიუანსებზეა აგებული. და თუ ნიუანსი ვერ შეიგრძენი, ნაცმოძრაობის აქტივისტი პედაგოგისა არ იყოს, იტყვი, რომ „ლიდერი ყოველთვის მართალია“ (როგორც სალომე ჯაშის დოკუმენტურ ფილმში); ანუ ლიდერს თავად გადააქცევ მესიად.

აქვს თუ არა ამ ნიუანსების შეგრძნება საზოგადოებას? აი, ესაა პრობლემა.

შექსპირი, მაგალითად, თვლიდა, რომ არა აქვს!

ბერლინის კინოფესტივალის გამარჯვებული, ძმები ტავიანების ფილმი „კეისარი უნდა მოკვდეს“ რომ არა, ალბათ უკვე არასდროს წავიკითხავდი შექსპირის ტრაგედია „იულიუს კეისარს“. ტავიანების ფილმზე რეცენზიის დაწერა მომინდა და ეს, მართლაც რომ, ძალიან უცნაური წიგნი გადმოვიღე თაროდან. ითვლება, რომ ტრაგედიის მთავარი გმირი არა იულიუს კეისარი, არამედ ბრუტუსია - ის, ვინც მართლაც დემოკრატიისთვის (და არა ძალაუფლებისთვის) იბრძვის.

ბრუტუსი ამბობს, რომ კლავს არა კეისარს, არამედ „კეისრის სულს“, ე.ი. „კეისარიზმს“, მაგრამ კეისრის სული გამოეცხადება და ამარცხებს მას. ასე იქცევა ბრუტუსი - ტრაგიკული გმირი - კაცად, რომელიც იძულებული შეიქნა, დანაშაულში მიეღო მონაწილეობა.

მაგრამ იქნებ ტრაგედიის მთავარი გმირი არა ბრუტუსი, არამედ ხალხია? ანდა... ვიყოთ პოლიტკორექტულები და ვუწოდოთ ხალხს „ბრბო“. რატომ არაა მთავარი გმირი ბრბო? ბრბო, რომელიც კლავს, ბრბო, რომელიც აცოცხლებს. ბრბო, რომელსაც სახე არა აქვს... ტრაგედიის მეორე მოქმედება უკვე ჩვენი ცხოვრების პაროდიად აღიქმება: ბრუტუსი კეისრის გარდაცვალების ამბავს აცხადებს. ხალხი მოუწოდებს მას, გახდეს რომის ლიდერი, მაგრამ მერე ტრიბუნაზე ადის მარკუს ანტონიუსი; ბრბო ახლა მისი გამოსვლითაა მოხიბლული და მას ასახელებს ლიდერად.

კეისარი რომაელებს მანამდე უნდოდათ, სანამ ის მათ სანახაობებს უდგამდა. თეატრს უდგამდა. შექსპირი დარწმუნებულია, რომ ბრბო იმასთან იქნება, ვინც უკეთეს „თეატრს“ შესთავაზებს: დღეს კეისარი, ხვალ ბრუტუსი, ზეგ - მარკუსი... კარგ „თეატრს“ კი ორი რამ სჭირდება: ან ბევრი ფული, ანდა ირაციონალურ-სიმბოლური „ატრაქციონები“ (როგორც ამას ეკლესია აკეთებდა და აკეთებს ხოლმე). ორივე ერთად თუა, ეს ხომ, საერთოდ, საუკეთესო თეატრია!

ბრბოს მანიპულაციის გამო ახალი ლიდერი იმის გამართლებას იწყებს, რასაც უწინ თავად ებრძოდა. ისტორიაში ლიდერი იშვიათად, ძალიან იშვიათად არ ავადდება ლიდერის დაავადებით. ლიდერის სურვილი, გადაიქცეს მესიად, ასევე ნაცნობი გრძნობაა, ისტორიის კანონზომიერებაა; თუ გნებავთ, ისტორიის „ავადმყოფობა“. „ლიდერიზმიდან“ ხომ მხოლოდ ერთი ნაბიჯია „მესიანიზმამდე“...

სადღაც წავიკითხე: შექსპირის ოცნება იყო საზოგადოების პოლიტიკური ხედვის რეფორმირებაო. ანუ, იგი ოცნებობდა პოლიტიკურ წყობაზე, სადაც ლიდერები ცალ-ცალკე კი არ გამოვიდოდნენ სიტყვით (როგორც დღევანდელ საქართველოშია), არამედ დისკუსიას, დიალოგს გამართავდნენ და ამ „თეატრში“ ხალხი თავად აირჩევდა თავის ლიდერს. ესაა დემოკრატია, რომელზეც მე-16 საუკუნის ინგლისში, შექსპირის გარდა, სხვებიც ოცნებობდნენ. მოგვიანებით მარქსი აღორძინების ეპოქის „დემოკრატიაზე“ იტყვის, ბურჟუაზიამ დაანგრია პატრიარქალური ურთიერთობები, გაწყვიტა ფეოდალური ძაფები, ადამიანს თავის „პატრონთან“ რომ აკავშირებდა, მაგრამ ადამიანებს შორის დატოვა ერთი კავშირი - ღია ინტერესიო; ექსპლუატაცია (ფარული რელიგიური და პოლიტიკური ინტერესებით), შეცვალა ღია და ხისტი ექსპლუატაციითო.

ხალხი (თუ გნებავთ, უწოდეთ მას „ბრბო“) ზუსტად ისე მანიპულირებს ლიდერებით, როგორც ლიდერები და პოლიტიკური ელიტა ეწევა ხალხის მანიპულაციას... უფრო სწორად, ექსპლუატაციას. საზოგადოების პოლიტიკური ხედვის რეფორმირება კი მხოლოდ მაშინ მოხდება, როცა ადამიანი თავისუფლების გემოს იგრძნობს, მიხვდება, რა კარგია ლიდერებისა და მესიების გარეშე ცხოვრება; მიხვდება, რომ თავადაც ბევრი რამ შეუძლია.

ამ მხრივ, ძმები ტავიანების ფილმი „კეისარი უნდა მოკვდეს“ თავისებური პოლემიკაცაა შექსპირთან. იტალიური კინოს კლასიკოსებმა, 81 და 83 წლის რეჟისორებმა, გადაიღეს სპექტაკლი „იულიუს კეისარი“, რომელსაც პატიმრები თამაშობენ სამხრეთ იტალიის ერთ ციხეში... ანუ შექსპირს თამაშობენ „ბნელები“: კრიმინალები, მაფიასთან კავშირში მხილებულები, მეტიც - მკვლელობისთვის გასამართლებულები! თამაშობენ გენიალურად! შეიძლება უკეთ, ვიდრე პროფესიონალი მსახიობები. ყოველი მათგანი პირველად გრძნობს თავისუფლების სიტკბოს სცენაზე; ეს თავისუფლება დროებითია - პრემიერის შემდეგ ისინი საკნებს უბრუნდებიან - მაგრამ უბრუნდებიან სრულიად სხვა ადამიანები. ისინი, ვინც „მოკლა კეისარი“, „მოკლა ლიდერი“, კერპი, და იგრძნო, რომ ძალიან ბევრი რამ შეუძლია.

ძმები ტავიანები კი უბრუნდებიან ნეორეალისტების იდეას, თუ გნებავთ ილუზიას: ხალხი მანამდე იქნება „ბნელი“, სანამ ამას მმართველი ელიტები მოისურვებენ. სანამ ადამიანს არ ექნება საშუალება, ასწავლოს თავის შვილებს... ასწავლოს, გამოკვებოს, წამალი მისცეს. ხალხი „საეკლესიო თეატრს“ მიაკითხავს, რადგან მხოლოდ აქ მიეცემა კომუნიკაციის, კონტაქტის, აზრის გამოთქმის საშუალება... სხვაგან მას კარს ჩაუკეტავენ, როგორც „ბნელს“, კრიმინალს, მაფიასთან კავშირში შემჩნეულს. ასეთი ხალხი, რომელსაც არავინ აგრძნობინა თავისუფლების გემო, არავინ უთხრა, რომ მისი შესაძლებლობები უსაზღვროა, აუცილებლად აირჩევს ლიდერს, რომელსაც ცოტა ხანში „მესიად“ აქცევს.

და თუ ეს მოხდა დღევანდელ საქართველოში, პასუხი პირველ რიგში ხელისუფლებას მოეთხოვება. ხელისუფლება, ცხადია, ვერ ითამაშებდა „მასწავლებლის“ როლს. ისიც საეჭვოა, რომ გულწრფელი მონდომების შემთხვევაში, საბჭოური განათლების სისტემის ჯერ კიდევ სიმძლავრის ფონზე, მიეგნო ბევრი „თავისუფლების მასწავლებლისთვის“... მაგრამ ის კი ნამდვილად შეეძლო, რომ საეჭვო მომღერლების ჩამოყვანაზე, პროპაგანდისტულ-პატრიოტულ ღონისძიებებზე ფულის დახარჯვის ნაცვლად, ჭკვიანი ხალხი მოეწვია ქვეყანაში, პროფესიონალები ყველა სფეროში და, რაც მთავარია, ის ხალხი, ვისაც უყვარს თავისუფლება და ვინც, შექსპირისა არ იყოს, საზოგადოების პოლიტიკური ხედვის რეფორმირებას შეძლებდა.

ხელისუფლებამ ეს არ გააკეთა. როგორც ჩანს, უბრალოდ იმ მიზეზით, რომ არ ენდო ხალხს, მაღალი წარმოდგენის არ იყო ხალხზე და მის შესაძლებლობებზე (განსხვავებით პაოლო და ვიტორიო ტავიანებისგან). ამიტომ ახლა იძულებულია, ახალი მესიის აღორძინების ტენდენციას საკუთარი მესიის შექმნის პროცესი დაუპირისპიროს. საქართველოს პრეზიდენტი აშენებს ახალ ქალაქებს, ხსნის ახალ საავადმყოფოებს, უშიშარია და ჩადის ავღანეთში! მოძრაობს! უკეთესია, ვიდრე ახალი ლიდერი, რომელიც ვიღაცებისთვის მართლაც იქცა მესიად. ამ ყველაფრის მუდმივი და „სრულმეტრაჟიანი“ ჩვენება ჯერჯერობით კარიკატურას უფრო ჰგავს - მესიის კარიკატურას! იმისათვის, რომ ვიწინასწარმეტყველოთ, რა მოხდება ხვალ, ისტორიის კანონზომიერებები უნდა გავიაზროთ; უსამართლო და „ავადმყოფი“ ისტორიისა, რომელსაც ადამიანი, როგორც წესი, დიდად არ ანაღვლებს.... ბოლოს და ბოლოს, შექსპირი გადავიკითხოთ, რათა კიდევ ერთხელ დავრწმუნდეთ, რომ ცხოვრება თეატრია.