ბლოგები

ვისაც ბორის გროისის წიგნი, "გეზამტკუნსტვერკ სტალინი" გაახსენდა, ვეტყვი, რომ არ ვაპირებ "მიშას" და "სოსოს" შედარებას. ვაგრძელებ აზრს, რომ საქართველოს პოლიტიკური პრობლემები კულტურული პრობლემებია. კულტურაში ვგულისხმობ საზოგადოების "მთავარ" საკითხებზე თავისებურ პასუხებს: მაგ. რა არის თავისუფლება? როგორ უნდა იცხოვრონ ადამანებმა ერთად? და ა.შ. "გეზამტკუნსტვერკ მიშა" ერთ-ერთი ასეთი პრობლემის გამოხატულებაა. ეს პრობლემა კი რეალობასთან ქართველების დამოკიდებულებაა.

რეალობის წარმოდგენა აუცილებლად ფიქციონალურია. მისი ნებისმიერი გაორება სიმბოლურ ენაზე (ყველა ენა სიმბოლურია) გულისხმობს აღსაწერი რეალობის სახის ცვლილებას. ამ ცვლილებას კი შემოაქვს მინიმალური, მაგრამ მნიშვნელოვანი განსხვავება, რომელსაც "გამოგონილის" სფეროში გადავყავართ. ეს განსხვავება, მაგალითად, ისტორიკოსებისათვის, გახდა კამათის საგანი, შეგვიძლია თუ არა ვილაპარაკოთ ფაქტებზე თუ მხოლოდ ამ ფაქტების რეპრეზენტაციაზე? თავისი რადიკალური ფორმით ეს სხვაობა ჩანს მაგ. ფილმში "Matrix", სადაც რეპრეზენტაციის ფიქციონალურობა სრულ და გამიზნულ ტყუილადაა წარმოჩენილი, რეალობის უშუალოდ აღქმა მხოლოდ რჩეულებს შეუძლიათ. "სინამდვილეში" ფიქციონალურობის, გამოგონილის ზღვარი რეალობას და მის რეპრეზენტაციას შორის არასოდესაა ასეთი მკაფიო.


ეს სხვაგან დაფარული, დამალული, შენიღბული ფორმა თავს აცხადებს ლადო ასათიანის ლექსში "საქართველოში". "რადგან სიცოცხლე ასე ნავარდობს, სიკვდილის ყველა კარი დარაზეთ". რეალობა, რეალობის პრინციპის საფუძველი, ადამიანისთვის სიკვდილია. ამ სიკვდილს და მიმავალ ახალგაზრდობას ქართული კულტურა არ იღებს, არ აღიარებს, კარს ურაზავს და ისე იქცევა, თითქოს სიკვდილი საერთოდ არ არსებობდეს ("არც მაშინ ვტოვებთ სიცოცხლეს"). ქართული კულტურა არ იღებს რეალობას და მის სანაცვლოდ (გადარაზულ კარს "აქეთ") ქმნის სიცოცხლის ზეიმის მითოსს. ეს მითოსი იყო საბჭოთა საქართველოს არსებობის პრინციპი, რომელიც დღემდე ცოცხალია.

ამ პრინციპს სხვადასხვა გამოხატულება აქვს. არაპოლიტიკური მაგალითით რომ დავიწყო, "ტუსოვკაზე" შევჩერდები. ჩემს, საბჭოთა კავშირში დაბადებულ თაობას, (მანიაკალური) ამბიცია ჰქონდა, ყოფილიყო ძალიან მაგარი (ყველაზე და ყველაფერზე უკეთესი). ოღონდ დიდი სურვილი არ გასჩენია, რამე გაეკეთებინა იმისათვის, რომ საკუთარი თავისათვის დაწესებულ კრიტერიუმებს შესაბამებოდა. რეალურსა და სასურველს შორის ხარვეზს ჩემი თაობის ქართველი იმით ავსებს, რომ თავისი თავის და სხვების დარწმუნებას ცდილობს: ყველაზე მაგარი მუსიკოსი, მხატვარი, ინტელექტუალი ვარ, ოღონდ მართლაო. დარწმუნების მექანიზმი არის "ტუსოვკა", სადაც მუსიკოსი მხატვარს, დიზაინერი ინტელექტუალს და ა.შ. გამუდმებით არწმუნებს იმაში, რომ ის ყველაზე მაგარია. გზა იოლია, მაგრამ არაპროდუქტიული. ანუ,
. ("მამების" თაობას თუ ჰყავდა ოთარ იოსელიანი, რობერტ სტურუა, თამაზ გამყრელიძე, გია ყანჩელი - ასე თუ ისე, თავ-თავიანთ სფეროებში მსოფლიო რანგის ადამიანები, - ჩემს თაობას [თუნდაც] ამ მასშტაბის არცერთ სფეროში ჯერ არაფერი არ შეუქმნია). "ტუსოვკის" გარეთ ამ კოლექტიური მითოსის არავის სჯერა.

პოლიტიკაშიც რეალობის აღქმის იგივე მექანიზმი მუშაობს. როგორია რეალობა? ნაციონალურმა მოძრაობამ შეძლო - წინამორბედ პარტიასთან შედარებით - მმართველობის რადიკალური გაუმჯობესება და მოსახლეობის წინაშე სახელმწიფოს საბაზისო ვალდებულებების შესრულება (შუქი, გაზი, ხელფასები, გზები). რამდენიმე სფეროში ჩაატარა რევოლუციური რეფორმები, რომლებიც მტრისთვისაც და მოყვრისთვისაც სამაგალითო გახდა და საქართველოს მართლა შესძინა "მოდელის" სტატუსი (რატომ და როგორ გამოუვიდა საქართველოს და არ გამოუვიდა სხვა ქვეყნებს). ეს წარმატება ნებისმიერი პარტიისათვის ძალიან დიდი იქნებოდა (საკმარისი იმისათვის, რომ პარტია უპრობლემოდ აერჩიათ მეორედ და, შესაძლოა, ინერციით, მესამედაც). ამ შემთხვევაში შეიძლებოდა საუბარი იმაზე რა არ გაკეთდა (მაგ. აგრარული რეფორმა), რა არ გაკეთდა ბოლომდე (მაგ. ჯანდაცვის სისტემის რეფორმა) და რა გაფუჭდა (მაგ. საშუალო განათლება). პრობლემა იმაშია, რომ ნაციონალური მოძრაობისათვის (ოპოზიციას ისევ გამოვტოვებ, იმიტომ, რომ ეს პრობლემა მმართველი პარტიის შემთხვევაში უფრო კარგად ჩანს, თუმცა ოპოზიციის შემთხვევაშიც სტრუქტურულად იგივეა) ეს წარმატებები საკმარისი არ არის. მისი ამბიცია განუზომლად უფრო დიდია.

ამ ამბიციის მასშტაბი საუკეთესოდ პარტიის და მთავრობის ერთ-ერთმა მენადამ აჩვენა, როდესაც ერთ-ერთი ფეისბუქური დისკუსიისას მითხრა, რომ "მიშამ შექმნა ქვეყანა" (სანამ მე თითებს ვიფხანდი ფეისბუქზე). აი, ეს "მიშამ შექმნა ქვეყანა" არის სწორედ "გეზამტკუნსტვერკ მიშა": მითოსით კომპენსირებული უკვდავების აუსრულებელი ოცნება. ნაციონალურ მოძრაობას (და მის თავმჯდომარეს) არ აკმაყოფილებს წარმატებული პარტიის "იმიჯი", მას დემიურგობა სწყურია: ძალითა მით ძლიერითა შექმნას ქვეყანა და მისცეს (თავის) კაცთ. ამ დემიურგულ მითოსს (როგორც თავის დროზე ვერგილიუსი - ავგუსტუსისთვის და ევსებიოს კესარიელი კონსტანტინტესათვის) აფორმებს სამთავიანი ტელევიზია რომელიც დღე და ღამე დაუღალავად ცდილობს იმ "რეალობის" შექმნას, რომელიც დემიურგობის მსურველს უნდა რომ დაინახოს. ჭაობში ქალაქის დაარსება (პეტრე პირველის იმიტაცია), ათათურქის მიბაძვა (სურვილი იყო "ერის მამა"), წმინდა გიორგი და შლიოპანცი (რომლებიც დემიურგის გამოსახულების სუბსტიტუტებია, რადგანაც მისი ძეგლის დადგმა "პირდაპირ" აკრძალულია) ამ მითოსის ნაწილებია, რომელსაც წარმოშობს რეალობის მიუღებლობა და აქედან გამომდინარე მისი ოცნებით ჩანაცვლების სურვილი. მითოსი, რომლისაც ნაციონალური მოძრაობის "ტუსოვკის" გარეთ არავის ჯერა და რომელიც, სხვათა შორის, ნიღბავს იმ "მთავარს", რაც არ გაკეთებულა.


საქართველო დღეს ისევე ერთპარტიულად იმართება საოლქო (გუბერნატორების) და რაიკომის მდივნების (გამგებლების) მეშვეობით, როგორც ადრე. არ არსებობს ნამდვილი თვითმმართველობა. მიუხედავად ბევრი წარმატებისა, "იმედის" სერვილისტი ჟურნალისტების მიერ "სააკაშვილის ეპოქად" მონათლული ნაციონალური მოძრაობის მეორე ლეგისლატურის დასასრულს საქართველო პოსტსაბჭოთა ქვეყნად რჩება და ამ "პოსტსაბჭოთობის" ჩამოშორება ჯერ ვერ მოახერხა.

ნაციონალურმა მოძრაობამ, ახლის შენების ისტერიულ სურვილში, მაინც მოახერხა დაენგრია ძველი. ეს, მე თუ მკითხავთ, სულაც არ არის ცოტა, თუმცა არაფრით შეესაბამება მითოსს. ამიტომაც "გეზამტკუნსტვერკ მიშას" საუკეთესო სიმბოლოდ, ძეგლად და პოლიტიკურ კენოტაფად გამოდგება ძველი საბჭოთა უნივერმაღის გამოღრუტნული, ფოტოფასადაფარებული შენობა, რომელსაც გარედან აწერია: "აქ ორიათასრომელიღაც წელს აშენდება რაღაც (ძალიან მაგარი)".

რამდენად კარგი იქნება ის, რაც ცარიელ ადგილას აშენდება, პირდაპირ იქნება იმაზე დამოკიდებული, რამდენად შევძლებთ კულტურული პარადიგმის შეცვლას. მგონი დროა, დარაზული კარები გავხსნათ და რეალობა ვაღიაროთ.

28 თებ. , “არსენალი” - “ტოტენჰემი” 5:2
3 მარტი, “ლივერპული” - არსენალი” 1:2
6 მარტი, “არსენალი” - “მილანი” 3:0

ლონდონის “არსენალმა” 10 დღეში ზედიზედ სამი დიდი გუნდი დაამარცხა. და მართალია, ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში ვერ გააღწია, მე მაიძულა ეს პოსტი დამედო ბლოგზე.

საზღვარგარეთ ყოფნისას პირველად მივდიოდი სტადიონზე ფეხბურთის სანახავად. საზღვარგარეთი ინგლისი იყო, სტადიონი - “ჰაიბერი”. შესაბამისად, “არსენალი” თამაშობდა. მისი მეტოქე ლიგის თასის მეოთხედფინალში კი “ლივერპული” იყო.

ამ თამაშზე მე თვითონ ბილეთს ვერ ვიშოვიდი, დაპატიჟებული ვიყავი. დამპატიჟებელსაც არ უშოვია, თამაშის დღემდე დიდი ხნით ადრე იყიდა. დამპატიჟებელს კოლინი ერქვა. მის სახელს ამ შემთხვევაში არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, უბრალოდ ბევრად უკეთ ჟღერს, ვიდრე დამპატიჟებელი.

კოლინი ჩემი ამხანაგის ამხანაგი იყო და თამაშის დღემდე არ ვიცნობდი. ერთი კვირით ადრე დამირეკა და მითხრა, ამ დღეს არაფერი დაგეგმო, ჩვენი საერთო მეგობრის თხოვნით, “ლივერპულის” თამაშზე წაგიყვანო.

თამაშის დაწყებამდე საკმაოდ ადრე მომაკითხა და მითხრა, ყველაფერს ისე გავაკეთებთ, როგორც ნაღდი ინგლისელი გულშემატკივრებიო. ლონდონთან ახლოს, რედინგში ვცხოვრობდი. მანქანით იყო და ვიფიქრე, ლონდონში იმით წავიდოდით, მაგრამ მანქანა სადგურთან დავტოვეთ და ჩვენ საგარეუბნო მატარებელში ჩავჯექით. ნახევარ საათში ლონდონში ვიყავით. პადინგტონის სადგურზე მეტროს ხაზზე გადავჯექით და დაიწყო...

ყოველ გაჩერებაზე ვაგონში ხალხის რაოდენობა მნიშვნელოვნად იზრდებოდა. მეც ვგრძნობდი, რომ ნელ-ნელა გაურკვეველი მღელვარება მეუფლებოდა. მეტროს დიქტორიც გააქტიურდა. ჯერ გამოაცხადა - იმის გამო რომ სტადიონის მისადგომები გადატვირთულია, მატარებელი “ჰაიბერისთან” არ გააჩერებსო. კოლინს გადავხედე და შევატყე, რომ მსუბუქად ღელავდა. ეტყობა მიმიხვდა, რადგან უკითხავად მიპასუხა იქიდანაც ახლოა, არ დაგვაგვიანდებაო. ცოტა ხანში დიქტორმა ისევ ამოიღო ხმა - “ჰაიბერის-წინა” სადგურზე მხოლოდ იმათ ავუშვებთ, ვისაც ფეხბურთის ბილეთი აქვსო. დიდი ხანია სტადიონზე არ ვყოფილვარო, ისე ამოიხვნეშა კოლინმა, რომ მივხვდი - ჩვენ საერთო მეგობარს რომ არ ეთხოვა თბილისიდან, ის კიდევ დიდხანს არ მოხვდებოდა ფეხბურთზე.

ამასობაში დიქტორმა ახალი ცნობით “გაგვახარა”: იმ მიზეზით, რომ სტადიონის მისასვლელებთან მოსალოდნელზე მეტი ხალხი მიაწყდა, თამაშის დაწყება 45 წუთით გადაიტანესო. თამაშამდე პაბში შესვლას მოვასწრებთო, ისევ ჩვენ სასარგებლოდ შემომიბრუნა კოლინმა.

ამასობაში, დანიშნულების ადგილს მივადეგით. ჩემი მაგნიტურსაფარიანი ბილეთი წესისამებრ ჩავუშვი ავტომატში, მეტროდან რომ გამოვსულიყავი, მაგრამ ავტომატი ბილეთს არ ღებულობდა. აღმოჩნდა, რომ ხალხის დიდი ნაკადის შეუფერხებლად გასატარებლად, ავტომატები გაეთიშათ.

ჩემი მოლოდინის საწინააღმდეგოდ პაბში ქალებიც იყვნენ, თუმცა იქაური ატმოსფერო მაინც საფეხბურთო მასკულინური მუხტით იყო გაჟღენთილი. გემრიელმა ლუდმა ოდნავ დამამშვიდა, მაგრამ ცოტა ხნით: რაც უფრო ვუახლოვდებოდით სტადიონს, მით უფრო იზრდებოდა აღგზნებული ადამიანების რიცხვი ჩვენს ირგვლივ. რაიონს პოლიციის შვეულმფრენები აკონტროლებდნენ. სტადიონის მისადგომებთან ცხენოსანი პოლიცია დაგვხვდა. ამხელა ცხენებს პირველად ვხედავდი, თუმცა, უფრო მცირე ზომისანი ვერ გაუძლებდნენ მათზე ამხედრებული გოლიათების სიმძიმეს. უკანასკნელი ბარიერი კონტროლიორი იყო. მან ბეტონისკედლებიან ვიწრო გასასვლელში შემიშვა, რომელშიც მხოლოდ ერთი კაცი გაეტეოდა და ჩემ ზოგად ნერვიულობას კლაუსტროფობიის ორიოდე წამიც დაემატა, მაგრამ მე უკვე “ჰაიბერიზე” ვიყავი.

სტადიონი გუგუნებდა, ათასფრად აჭრელებულ ტრიბუნებზე ჭარბობდა წითელი (გუნდების ფერები), არაბუნებრივად (ჩემი ჭკუით) ძლიერ განათების ფონზე “არაბუნებრივად” მწვანედ ხასხასებდა მოედანი.

სანამ ჩვენი ადგილებისკენ დავიძრებოდით, კოლინმა ყურში ჩამჩურჩულა მუდარით - ბილეთები “არსენალის” ტრიბუნაზე გვაქვს და რაც არ უნდა მოხდეს, არ გამოხატო “ლივერპულისადმი” შენი სიმპატიებიო. მისი გაფრთხილება არ მჭირდებოდა: ეს ის პერიოდი იყო, როცა ინგლისელი ფანების უსაქციელობის გამო ინგლისურ კლუბებს აკრძალული ჰქონდათ ევროპაში თამაში.

მაშინ ჯერ კიდევ არ იყო გაუქმებული ფეხზე დასადგომი ადგილები და ჩვენც სწორედ იქით მივემართებოდით “არსენალის” გავეშებულ ფანებთან ერთად, ისინი სიარულის დროს ტრიბუნის თუნუქით დაფარულ კედელს რიტმულად ურტყამდნენ ხელს და მთელი ხმით ბღაოდნენ იმას, რაც ჩემი ყურებისთვის ჟღერდა, როგორც „ოსენალ“ !!!

ჩემი პასიურობით გაღიზიანებულმა ჩემს უკან მყოფმა ჯეელმა საკმაოდ უხეშად მიბიძგა მხარში და მომიწოდა ფანებს ავყოლოდი. სხვა რა გზა მქონდა?! ჩემ მხრივ, წინ მდგომი კოლინი გავაფრთხილე და ჩვენც ყალბი ენთუზიაზმით მუშტების ბრაგუნი და ბღავილი ავტეხეთ. მაშინ ამის თავი არ მქონდა, ახლა კი ვხვდები, რომ ორივენი ძალიან ვგავდით ფაშისტების ქეიფზე მოხვედრილ და ყასიდად დალხენილ ლუი დე ფიუნესის დ ბურვილის ძებნილ გმირებს ფილმიდან “დიდი გასეირნება”.

ჩვენს ადგილებზე მისული, კიდევ ერთი რამით დავრჩი გაოცებული - ძალიან ბევრი გულშემატკივარი ყურსასმენებით უსმენდა ვოქმენს. აღმოჩნდა, რომ ისინი მუსიკას კი არა, სხვა მატჩების რეპორტაჟებს უსმენდნენ. გავოცდებოდი აბა რა - რადიო-ვოქმენები თუ არსებობდა, მაშინ ჩვენთან არც კი ვიცოდით.

თვითონ თამაშზე რა უნდა გითხრათ - “ლივერპული” და “არსენალი” იბრძოდნენ. იმ დღეს “არსენალს” გაუმართლა, 1 - 0 მოიგო.

ეს ძველი ამბავი მაშინ გამახსენდა, როცა ჩემმა მეგობარმა მომიყვა, თუ როგორ წაიყვანა გერმანელი დიპლომატი “დინამოს” სტადიონზე, თბილისში, საქართველოს ჩემპიონატის ცენტრალურ თამაშზე. “გადაჭედილი” ტრიბუნების დანახვაზე გერმანელს უკითხავს, სტადიონი რატომ არის დაჯარიმებულიო.