მარსზე „კიურიოსიტის“ დაჯდომა უკვე არახალი ამბავია და ამის შესახებ ბევრი ითქვა/დაიწერა. თუმცა „კიურიოსიტის“ ვოიაჟის გარდა ნასას ოფისიდან ლაივსტრიმის მაყურებელთა ყურადღება მიიპყრო კიდევ ერთმა ობიექტმა, უფრო სწორად, ადამიანმა. ეს იყო ბობაკ ფერდაუსი, რომელიც ასტრონავტიკისა და კოსმოსური სივრცის კვლევის სააგენტოში მოჰოკით გამოცხადდა. ასეთი ვარცხნილობით, ახალგაზრდა მეცნიერი „განწირული“ იყო „ინტერნეტ-სელებრიტობისთვის“. რამდენიმე წამში მასზე მიმებს შექმნიდნენ, ახალ-ახალ გვერდებს გაუკეთებდნენ ქსლებში და ტვიტერზე მის მიმდევართა რიცხვი რამდენიმე ათასით მოიმატებდა. თვითონ ფერდაუსი ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, რომ ბიუროში, სამართავ პულტთან ყოფნისას, უკვე მისი ფეისბუკი, იმეილი და ტვიტერი წამებში ახალი შეტყობინებებით ივსებოდა.
ფერდაუსიმ თავისი ვარცხნილობის გამო მალევე მიიპყრო მედიის ყურადღებაც და „კიურიოსიტის“ დაჯდომიდან რამდენიმე წუთში, მარსზე გადაღებულ ფოტოებთან ერთად, mohawk guy-ზე (ასე მოიხსენებენ ხოლმე ფერდაუსის) სტატიებიც სწრაფად გავრცელდა ინტერნეტში. ერთ-ერთი ასეთი სტატიის სათაურის წაკითხვის შემდეგ გადავწყვიტე ამ ბლოგის დაწერა.
KSL-ის საიტზე, 8 აგვისტოს შეხვდებოდით სტატიას შემდეგი სათაურით: Science Goes Punk: NASA's 'Mohawk Guy'. როცა პანკი დგება სკეიტზე, ამას „სკეიტპანკი“ ჰქვია, მაგრამ როცა პანკი მიდის ნასაში, ამას უკვე შეიძლება „სპეისპანკი“ დავარქვათ (ზოგადად სპეისპანკის შესახებ მეტი ინფორმაცია მიიღეთ ამ ბმულზე). მოკლედ, საკითხი ზუსტად ისე დგას, როგორც ბებერ და ტკბილ გონზო ჟურნალისტიკაში: When the going gets weird, the weird turn pro ანუ The geek turns into a freak and freak becomes a geek.
პანკ-როკი მუსიკალური მიმდინარეობაა, რომელიც 70-იანებიდან ეტაპობრივად დაშორდა როკენროლ-მოძრაობას და აგრესიული ჟღერადობით ახალგაზრდების ცნობიერება გადაატრიალა. 70-იანების პანკები როკ-მუსიკაში დამკვიდრებული სენტიმენტალიზმისგან დისტანცირებას ცდილობდნენ. უფრო მარტივად და გასაგებად რომ ვთქვათ, ისინი თითქოს ეთანხმებოდნენ „საქართველო-ფენიქსის“ (ქართული ფუტურისტული მანიფესტი, 1922 წელი) ავტორებს შემდეგ ფრაზაში: „უდიდესი ცოდვა, რომელიც ექმნა სიყვარულმა, არის მთვარეზე ლოცვა და სენტიმენტალიზმი.“ ჰოდა, ზუსტად მაშინ, როცა ხალხს ჯერ კიდევ სჯეროდა, რომ all they needed was love, Sex Pistols-მა განაცხადა, რომ მომავალი არ არსებობს. პანკები ცდილობდნენ მაშინ უკვე მეინსტრიმად ქცეული როკენროლ-მოძრაობის უარყოფას. 1977 წელს The Clash-ის სიმღერაში შემდეგი ტექსტიც კი გამოჩნდა: No Elvis, Beatles or the Rolling Stones in 1977. The Clash-ის ვოკალისტმა, ჯო სტრამერმა ერთ-ერთ ინტევიუში ახსნა კიდეც, თუ რას ნიშნავდა პანკი: „პანკ-როკის დანიშნულება თავისუფლებაა. ჩვენი მიზანია ვაკეთოთ ის, რაც გვინდა.“
ეს არის პანკი. სპეისპანკი კი იგივეა, ოღონდ გრავიტაციის გარეშე. სპეისპანკი აკეთებს იმას, რაც უნდა, ოღონდ არა მხოლოდ დედამიწაზე. პირიქით, შეიძლება დედამიწაზე ის სავსებით ჩვეულებრივი ადამიანი იყოს, მაგრამ როგორც კი სამყაროს მოწყდება, რაიმე სიგიჟე ჩაიდინოს.
არის თუ არა ბობაკ ფერდაუსი სპეისპანკი, თვითონ გადაწყვიტეთ. მე კი მანამდე ერთ ნამდვილ პანკზე, ასტრონავტზე, პილოტზე და, უბრალოდ, სამყაროში ყველაზე გაბედულ ადამიანზე მოგიყვებით.
1960 წლის 16 აგვისტოს, სანამ იური გაგარინი პირველად გაფრინდებოდა კოსმოსში, ცაში აიჭრა ჰელიუმით სავსე გიგანტური საჰაერო ბუშტი. ბუშტს სტრატორსფეროსკენ მიჰყავდა ერთი ადამიანი, ამერიკის სამხედრო-საჰაერო ძალების პოლკოვნიკი, ჯო კიტინჯერი. ეს გახლდათ პროექტ „ექსელსიორის“ ბოლო, მესამე გაფრენა, რომლის მიზანიც დიდი სიმაღლიდან ვარდნის შემთხვევაში საჭირო საპარაშუტო სისტემის შექმნა იყო. თუმცა, ეს გაცილებით მეტი იყო, ვიდრე, უბრალოდ, სასინჯი გაფრენა საპარაშუტო სისტემისთვის. აქ გამოცდას გადიოდა ადამიანის გამძლეობა, გამბედაობა, და ეს გამოცდა ჯო კიტინჯერს უნდა ჩაებარებინა.
გაფრენამდე მას საგანგებოდ აღჭურვილი ტანსაცმელი ჩააცვეს, რის გამოც პოლკოვნიკის სხეულის მასა ორჯერ გაიზარდა. კიტინჯერს მანამდეც ჰქონდა მიღებული მონაწილეობა დიდი სიმაღლიდან სასინჯ ხტომებში. ერთხელ მან გონებაც დაკარგა და მაშინ პილოტი გადაარჩინა პარაშუტმა, რომელიც ავტომატურად გაიხსნა. ამჯერად დავალება უფრო რთული ჩანდა. კიტინჯერის საჰაერო ბუშტი, „ექსელსიორ 3“, დედამიწის ზედაპირიდან უკვე 31 კილომეტრით იყო დაშორებული. ეს სტრატოსფეროა, აქედან ხელის გულივით მოჩანს მთელი სამყარო. კიტინჯერი საგრძნობლად გასცდა ღრუბლებს და ჭექა-ქუხილის ზონასაც კი. ეს თითქმის უკანასკნელი ზღვარია, რომელიც დედამიწის ატმოსფერულ გარსს ოზონის შრემდე მიჰყვება. ოზონს მიღმა კი უკვე ვეღარაფერი გიცავს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან. ცოტაც და ყველაზე გაბედული ადამიანი სამყაროში სამუდამოდ დაიკარგებოდა იქ, სადაც წესრიგი უწესრიგობაა.
როცა „ექსელსიორ 3“-მა 31 333 მეტრის სიმაღლეს მიაღწია, კიტინჯერმა გააკეთა ის, რაც 1960 წლის შემდეგ აღარავის გაუმეორებია. ის გადმოხტა. კიტინჯერის თავისუფალი ვარდნა თითქმის 15 წუთს გრძელდებოდა. ნახტომისას მან გაიარა სტრატოსფერო, ტროპოპაუზა და შემოიჭრა ტროპოსფეროში, განავითარა მაქსიმალური სიჩქარე - 988 კილომეტრი საათში - და გაუძლო მინუს 70 გრადუსიან ტემპერატურას. კიტინჯერი ჰყვება, რომ სტრატოსფეროდან ხტომისას ის იმდენად თავისუფლად მოფრინავდა, რომ ვერაფერიც ვერ იგრძნო. მისი მასა თითქმის ნოლს უდრიდა - პილოტი ხომ ლამის კოსმოსიდან გადმოხტა დედამიწაზე. საბოლოოდ ჯო კიტინჯერი ნიუ მექსიკოს უდაბნოში დაეშვა და მისი შესრულებული ნახტომი მსოფლიოში დღემდე განუმეორებლად რჩება.
ბევრს დღემდე სჯერა, რომ ასტრონავტების კოსმოსში გაშვება და მათი უკან უსაფრთხოდ დაბრუნება დიდწილად იმის გამოა შესაძლებელი, რომ ჯო კიტინჯერმა ეს გიჟური ნახტომი განახორციელა. სწორედ აქ გაიარა გამოცდა იმ კოსტიუმების თუ პარაშუტების ადრეულმა ვარიანტებმა, რომელთა დახმარებითაც უამრავი სხვა ოპერაციის ჩატარება გახდა შესაძლებელი.
16 აგვისტოს ამ მოვლენიდან 52 წელი შესრულდება და კიტინჯერი დღემდე რჩება ყველაზე გაბედულ სკაიდაივერად დედამიწის ზურგზე. თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, არც ისე დიდი ხნით. ამჟამად თვითონ ჯო კიტინჯერი ჩართულია პროექტში „რედ ბულ სტრატოს“, რომლის მიზანიც ამერიკელი პილოტის მიერ ნახევარი საუკუნის წინ დაფიქსირებული შედეგის გაუმჯობესებაა. სულ ცოტა დარჩა იმ მომენტამდე, როცა ავსტრიელი სკაიდაივერი, ფელიქს ბაუმგარტნერი, დედამიწაზე 36,576 მეტრიდან გადმოხტება და ახალ რეკორდს დაამყარებს. ბაუმგარტნერის მენტორი თვით ჯო კიტინჯერია. ბაუმგარტნერმა უკვე ორი საცდელი ნახტომი განახორციელა, ბოლოს ის 29.455 მეტრიდან გადმოხტა. ნახტომი წარმატებული გამოდგა და სკაიდაივერიც მშვიდობიანად დაეშვა დედამიწაზე.
ახლოვდება მესამე, საბოლოო ნახტომის დროც. ეს იქნება უდიდესი ნახტომი კაცობრიობის ისტორიაში, რომლისთვის თვალის მიდევნებაც ინტერნეტით შეგეძლებათ. ამ ბმულზე შეგიძლიათ იხილოთ პროექტის ტაიმლაინი და დეტალური ინფორმაცია მიიღოთ დაგეგმილი ნახტომის შესახებ. ასევე შეგიძლიათ ტვიტერზე აედევნოთ „რედ ბულ სტრატოსს“ და თითქმის ყოველდღიურად ადევნოთ თვალი პროექტის მიმდინარეობას.
2013 წლის 16 აგვისტო, ალბათ, უკვე აღარ იქნება სამყაროს ისტორიაში ყველაზე დიდი ნახტომის დღე, თუმცა კიტინჯერი მაინც ყოველთვის დარჩება ლეგენდად, რომელმაც 1960 წელს 31 კილომეტრის სიმაღლიდან გადმოხტომა გაბედა და სამუდამოდ დაიმსახურა სტატუსი - სპეისპანკი.
ფერდაუსიმ თავისი ვარცხნილობის გამო მალევე მიიპყრო მედიის ყურადღებაც და „კიურიოსიტის“ დაჯდომიდან რამდენიმე წუთში, მარსზე გადაღებულ ფოტოებთან ერთად, mohawk guy-ზე (ასე მოიხსენებენ ხოლმე ფერდაუსის) სტატიებიც სწრაფად გავრცელდა ინტერნეტში. ერთ-ერთი ასეთი სტატიის სათაურის წაკითხვის შემდეგ გადავწყვიტე ამ ბლოგის დაწერა.
KSL-ის საიტზე, 8 აგვისტოს შეხვდებოდით სტატიას შემდეგი სათაურით: Science Goes Punk: NASA's 'Mohawk Guy'. როცა პანკი დგება სკეიტზე, ამას „სკეიტპანკი“ ჰქვია, მაგრამ როცა პანკი მიდის ნასაში, ამას უკვე შეიძლება „სპეისპანკი“ დავარქვათ (ზოგადად სპეისპანკის შესახებ მეტი ინფორმაცია მიიღეთ ამ ბმულზე). მოკლედ, საკითხი ზუსტად ისე დგას, როგორც ბებერ და ტკბილ გონზო ჟურნალისტიკაში: When the going gets weird, the weird turn pro ანუ The geek turns into a freak and freak becomes a geek.
პანკ-როკი მუსიკალური მიმდინარეობაა, რომელიც 70-იანებიდან ეტაპობრივად დაშორდა როკენროლ-მოძრაობას და აგრესიული ჟღერადობით ახალგაზრდების ცნობიერება გადაატრიალა. 70-იანების პანკები როკ-მუსიკაში დამკვიდრებული სენტიმენტალიზმისგან დისტანცირებას ცდილობდნენ. უფრო მარტივად და გასაგებად რომ ვთქვათ, ისინი თითქოს ეთანხმებოდნენ „საქართველო-ფენიქსის“ (ქართული ფუტურისტული მანიფესტი, 1922 წელი) ავტორებს შემდეგ ფრაზაში: „უდიდესი ცოდვა, რომელიც ექმნა სიყვარულმა, არის მთვარეზე ლოცვა და სენტიმენტალიზმი.“ ჰოდა, ზუსტად მაშინ, როცა ხალხს ჯერ კიდევ სჯეროდა, რომ all they needed was love, Sex Pistols-მა განაცხადა, რომ მომავალი არ არსებობს. პანკები ცდილობდნენ მაშინ უკვე მეინსტრიმად ქცეული როკენროლ-მოძრაობის უარყოფას. 1977 წელს The Clash-ის სიმღერაში შემდეგი ტექსტიც კი გამოჩნდა: No Elvis, Beatles or the Rolling Stones in 1977. The Clash-ის ვოკალისტმა, ჯო სტრამერმა ერთ-ერთ ინტევიუში ახსნა კიდეც, თუ რას ნიშნავდა პანკი: „პანკ-როკის დანიშნულება თავისუფლებაა. ჩვენი მიზანია ვაკეთოთ ის, რაც გვინდა.“
ეს არის პანკი. სპეისპანკი კი იგივეა, ოღონდ გრავიტაციის გარეშე. სპეისპანკი აკეთებს იმას, რაც უნდა, ოღონდ არა მხოლოდ დედამიწაზე. პირიქით, შეიძლება დედამიწაზე ის სავსებით ჩვეულებრივი ადამიანი იყოს, მაგრამ როგორც კი სამყაროს მოწყდება, რაიმე სიგიჟე ჩაიდინოს.
არის თუ არა ბობაკ ფერდაუსი სპეისპანკი, თვითონ გადაწყვიტეთ. მე კი მანამდე ერთ ნამდვილ პანკზე, ასტრონავტზე, პილოტზე და, უბრალოდ, სამყაროში ყველაზე გაბედულ ადამიანზე მოგიყვებით.
1960 წლის 16 აგვისტოს, სანამ იური გაგარინი პირველად გაფრინდებოდა კოსმოსში, ცაში აიჭრა ჰელიუმით სავსე გიგანტური საჰაერო ბუშტი. ბუშტს სტრატორსფეროსკენ მიჰყავდა ერთი ადამიანი, ამერიკის სამხედრო-საჰაერო ძალების პოლკოვნიკი, ჯო კიტინჯერი. ეს გახლდათ პროექტ „ექსელსიორის“ ბოლო, მესამე გაფრენა, რომლის მიზანიც დიდი სიმაღლიდან ვარდნის შემთხვევაში საჭირო საპარაშუტო სისტემის შექმნა იყო. თუმცა, ეს გაცილებით მეტი იყო, ვიდრე, უბრალოდ, სასინჯი გაფრენა საპარაშუტო სისტემისთვის. აქ გამოცდას გადიოდა ადამიანის გამძლეობა, გამბედაობა, და ეს გამოცდა ჯო კიტინჯერს უნდა ჩაებარებინა.
გაფრენამდე მას საგანგებოდ აღჭურვილი ტანსაცმელი ჩააცვეს, რის გამოც პოლკოვნიკის სხეულის მასა ორჯერ გაიზარდა. კიტინჯერს მანამდეც ჰქონდა მიღებული მონაწილეობა დიდი სიმაღლიდან სასინჯ ხტომებში. ერთხელ მან გონებაც დაკარგა და მაშინ პილოტი გადაარჩინა პარაშუტმა, რომელიც ავტომატურად გაიხსნა. ამჯერად დავალება უფრო რთული ჩანდა. კიტინჯერის საჰაერო ბუშტი, „ექსელსიორ 3“, დედამიწის ზედაპირიდან უკვე 31 კილომეტრით იყო დაშორებული. ეს სტრატოსფეროა, აქედან ხელის გულივით მოჩანს მთელი სამყარო. კიტინჯერი საგრძნობლად გასცდა ღრუბლებს და ჭექა-ქუხილის ზონასაც კი. ეს თითქმის უკანასკნელი ზღვარია, რომელიც დედამიწის ატმოსფერულ გარსს ოზონის შრემდე მიჰყვება. ოზონს მიღმა კი უკვე ვეღარაფერი გიცავს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან. ცოტაც და ყველაზე გაბედული ადამიანი სამყაროში სამუდამოდ დაიკარგებოდა იქ, სადაც წესრიგი უწესრიგობაა.
როცა „ექსელსიორ 3“-მა 31 333 მეტრის სიმაღლეს მიაღწია, კიტინჯერმა გააკეთა ის, რაც 1960 წლის შემდეგ აღარავის გაუმეორებია. ის გადმოხტა. კიტინჯერის თავისუფალი ვარდნა თითქმის 15 წუთს გრძელდებოდა. ნახტომისას მან გაიარა სტრატოსფერო, ტროპოპაუზა და შემოიჭრა ტროპოსფეროში, განავითარა მაქსიმალური სიჩქარე - 988 კილომეტრი საათში - და გაუძლო მინუს 70 გრადუსიან ტემპერატურას. კიტინჯერი ჰყვება, რომ სტრატოსფეროდან ხტომისას ის იმდენად თავისუფლად მოფრინავდა, რომ ვერაფერიც ვერ იგრძნო. მისი მასა თითქმის ნოლს უდრიდა - პილოტი ხომ ლამის კოსმოსიდან გადმოხტა დედამიწაზე. საბოლოოდ ჯო კიტინჯერი ნიუ მექსიკოს უდაბნოში დაეშვა და მისი შესრულებული ნახტომი მსოფლიოში დღემდე განუმეორებლად რჩება.
ბევრს დღემდე სჯერა, რომ ასტრონავტების კოსმოსში გაშვება და მათი უკან უსაფრთხოდ დაბრუნება დიდწილად იმის გამოა შესაძლებელი, რომ ჯო კიტინჯერმა ეს გიჟური ნახტომი განახორციელა. სწორედ აქ გაიარა გამოცდა იმ კოსტიუმების თუ პარაშუტების ადრეულმა ვარიანტებმა, რომელთა დახმარებითაც უამრავი სხვა ოპერაციის ჩატარება გახდა შესაძლებელი.
16 აგვისტოს ამ მოვლენიდან 52 წელი შესრულდება და კიტინჯერი დღემდე რჩება ყველაზე გაბედულ სკაიდაივერად დედამიწის ზურგზე. თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, არც ისე დიდი ხნით. ამჟამად თვითონ ჯო კიტინჯერი ჩართულია პროექტში „რედ ბულ სტრატოს“, რომლის მიზანიც ამერიკელი პილოტის მიერ ნახევარი საუკუნის წინ დაფიქსირებული შედეგის გაუმჯობესებაა. სულ ცოტა დარჩა იმ მომენტამდე, როცა ავსტრიელი სკაიდაივერი, ფელიქს ბაუმგარტნერი, დედამიწაზე 36,576 მეტრიდან გადმოხტება და ახალ რეკორდს დაამყარებს. ბაუმგარტნერის მენტორი თვით ჯო კიტინჯერია. ბაუმგარტნერმა უკვე ორი საცდელი ნახტომი განახორციელა, ბოლოს ის 29.455 მეტრიდან გადმოხტა. ნახტომი წარმატებული გამოდგა და სკაიდაივერიც მშვიდობიანად დაეშვა დედამიწაზე.
ახლოვდება მესამე, საბოლოო ნახტომის დროც. ეს იქნება უდიდესი ნახტომი კაცობრიობის ისტორიაში, რომლისთვის თვალის მიდევნებაც ინტერნეტით შეგეძლებათ. ამ ბმულზე შეგიძლიათ იხილოთ პროექტის ტაიმლაინი და დეტალური ინფორმაცია მიიღოთ დაგეგმილი ნახტომის შესახებ. ასევე შეგიძლიათ ტვიტერზე აედევნოთ „რედ ბულ სტრატოსს“ და თითქმის ყოველდღიურად ადევნოთ თვალი პროექტის მიმდინარეობას.
2013 წლის 16 აგვისტო, ალბათ, უკვე აღარ იქნება სამყაროს ისტორიაში ყველაზე დიდი ნახტომის დღე, თუმცა კიტინჯერი მაინც ყოველთვის დარჩება ლეგენდად, რომელმაც 1960 წელს 31 კილომეტრის სიმაღლიდან გადმოხტომა გაბედა და სამუდამოდ დაიმსახურა სტატუსი - სპეისპანკი.
