ბლოგები

უსაქმურობამ მიჩვევა იცის. ძალიან თავისუფალი ხდები. თავისუფლება კი დიდი რამეა. არავისზე ხარ დამოკიდებული და მერე გიჭირს ამ დამოუკიდებლობლობის დაკარგვა.

შენი დღე მაშინ იწყება, როცა გინდა და არ მთავრდება, თუ არ გინდა. დროს შენ თვითონ განაგებ. მაგრამ ეს ფურცელზე უფრო დამაჯერებლად ჩანს. სინამდვილეში საქმე ასე მარტივად არ არის. ისეთი რამეები ჩაგითრევს, რომ ილუზორულ თავისუფლებასაც შეელევი შენდაუნებურად.

ყოველ შემთხვევაში, მე ასე დამემართა. ტელევიზორმა ჩამითრია. უფრო სწორად, საზაფხულო სპორტულმა სატელევიზიო სეზონმა.

ყველაფერი ჩოგბურთში საფრანგეთის ღია ჩემპიონატით დაიწყო. ნადალის გამო ჩავუჯექი. ძალიან მაგარია, მაგრამ კი არ ვგულშემატკივრობდი, პირიქით: უკვე იმდენჯერ აქვს მოგებული საფრანგეთი, რომ მინდოდა, სხვას გაემარჯვა. არაფერი გამომივიდა. ისე მოიგო, ერთი წამითაც არ შეგეპარებოდა ეჭვი. ერთადერთი, ჯოკოვიჩთან დაღვარა ოფლი ნახევარფინალში.

სხვა გზა არ მქონდა - უიმბლდონს დავუწყე ლოდინი. ვიცოდი, რომ ესპანელს ბალახზე უჭირს. მაგრამ იქ უკვე სხვა ინტერესები მქონდა. თუმცა, უიმბლდონამდე სხვა რაღაცები მოხდა და ჩემს ინტერესებზე მოგვიანებით მოგიყვებით.

სხვა რაღაცებიდან პირველ რიგში სნუკერი იყო. შეფილდის მსოფლიო ჩემპიონატის შემდეგ ერთი თვე დავისვენე, სეზონის პირველი ორი ტურნირი, ევროპის და აზიის პირველი ტურები „გავმაზე“, მაგრამ „უსი კლასიკზე“ ვეღარ მოვითმინე და ჩავუჯექი. ფინალამდე ყველაფერი ისე წარიმართა, როგორც მინდოდა. ფინალში კი რობერტსონმა დაამარცხა ჰიგინსი. პირიქით მინდოდა, მაგრამ არა უშავს, წინა ტურნირში ჰიგინსმა მოუგო.

უიმბლდონამდე ფეხბურთში კონფედერაციის თასს შევავლე თვალი. ამ შეჯიბრისადმი ზოგადი სკეპტიკური დამოკიდებულება უკანასკნელმა ტურნირმა სასიამოვნოდ გამიქარწყლა. ერთი, ტაიტის ჰყავდა მხიარული გუნდი, თორემ ყველა დანარჩენმა შეძლებისდაგვარად იმუშავა.

ამასობაში უიმბლდონიც დაიწყო. დაიწყო, მარა რა დაიწყო! პირველ წრეში ნადალი გამოვარდა, მეორეში - ფედერერი. ქალები ნაკლებად მაინტერესებდა (ამ შემთხვევაში), მაგრამ შარაპოვას აზარენკა და სერენა უილიამსი რო მიყვნენ, გამიხარდა - ქალთა ტურნირს შავკანიანი ამერიკელი, ან თეთრკანიანი სლავი კი არა, ევროპელი მოიგებდა. ასეც მოხდა - ფრანგმა ბარტოლიმ გაიმარჯვა.

კაცებშიც სერიოზულად დაიძაბა სიტუაცია. ბოლოს და ბოლოს ფინალში ხომ რეიტინგის პირველი ორი ნომერი გავიდა. ნახევარფინალებიც ძალიან მაგარი იყო. პირველში ჯოკოვიჩმა და დელ პოტრომ ისეთ დონეზე ითამაშეს, რომ სულ ერთი იყო, ვინ მოიგებდა. მეორეში კი ვნახე მომავლის ჩოგბურთელი, პოლონელი იანოვიჩი, რომელიც მალე დიდი მუზარადის ტურნირების მოგებას დაიწყებს. მანამდე კი წააგო მარეისთან, რომელიც ერთი დღის შემდეგ პირველად გახდა უიმბლდონის ჩემპიონი.

აი, მარეის კი ნამდვილად ვგულშემატკივრობდი. რაღაც სხვანაირი სითბო მაქვს ამ შოტლანდიელების მიმართ; ნათესაური სითბო. შარშან გული ამიჩუყდა, როცა ორი ნასვამი მოხუცი შოტლანდიელი სერი ამერიკის ღია პირველობის ნახევარფინალის შემდეგ ფინალში გასული მარეის პრესკონფერენციაზე შეიჭრა და ფინალისტის დედას მშობლიურად მიეფერა. აბა, როგორ არ უნდა აგიჩუყდეს გული, როცა ერთი მოხუცი უკვე ვადაგასული ჯეიმს ბონდი, შონ კონერია, მეორე კი - მუდმივად ლოყებაჟაღჟაღებული ალექს ფერგიუსონი?! აბა, როგორ არ უნდა მოეგო მარეის მეორე დღეს თავისი პირველი „დიდი სლემი“ ასეთი გულშემატკივრების ხელში?!

მაგ ლოგიკით უიმბლდონი კიდევ უფრო უნდა მოეგო. ამდენი მსოფლიო მნიშვნელობის ბრიტანელი ერთად, რაც იმ დღეს ცენტრალურ კორტზე იყო, მხოლოდ 1997 წელს ვნახე, პრინცესა დაიანას დაკრძალვაზე.

ერთი სიტყვით, წლევანდელი უიმბლდონით კმაყოფილი დავრჩი. ცოტა ბოლო კვირაში ვინერვიულე, როცა პარალელურად „ტურ დე ფრანსმა“ დაიწყო გახურება და ამ ორი შეჯიბრის ნაწილობრივი გადაფარვა მოხდა. მაგრამ დისტანციური მართვის პულტის ეფექტიანმა ხმარებამ დისკომფორტი მინიმუმამდე დაიყვანა. საბოლოოდ მთლიანად „ტურზე“ გადავერთე და მაგრად ვისიამოვნე, განსაკუთრებით ბოლო ეტაპზე, როცა მესამეადგილოსანი ესპანელი როდრიგესი ტრასაზე სიგარას ეწეოდა, გამარჯვებული ინგლისელი ფრუმი შამპანურს სვამდა, ხოლო მელ გიბსონის „აპოკალიპტოს“ გმირივით შეუპოვარი, სულ ახალგაზრდა მეორეადგილოსანი, კოლუმბიელი კინტანა ბავშვივით იცინოდა. იყო კიდევ რაღაც საინტერესო ნიუანსები მე-100, საიუბილეო „ტურთან“ დაკავშირებით, მაგრამ ამით აღარ დაგღლით.

აღმოჩნდა, რომ ზუსტად ორი თვე ტელევიზორში მარტო სპორტს ვუყურებდი. ამან ძალიან მომწყვიტა ქართულ რეალობას. დაბრუნება უაღრესად მძიმე და დეპრესიული გამოდგა. ნელ-ნელა მივეპარე სამამულო საინფორმაციო პროგრამებს და უცებ სხვა ეპოქაში აღმოვჩნდი:

პირადი ცხოვრების ამსახველი, უკანონოდ მოპოვებული ჩანაწერები, რომლებიც უკვე განადგურებული უნდა ყოფილიყო, კიდევ უფრო გამრავლებულა. შესაბამისად, უფრო გაიზარდა იმ ლოკალურ თუ უცხოელ უსაქმურთა რიცხვი, რომლებიც ამ ჩანაწერების მომავალთან დაკავშირებით, საკუთარი აზრით კეკლუცობენ. ეს ერთი.
მეორე: მიუხედავად იმისა, რომ, თურმე, მათს ინტერესებში არ შედიოდა, რუსებმა კიდევ უფრო გადმოწიეს თავიანთი „საზღვრები“ შიდა ქართლის ტერიტორიაზე და მესერი მწვანედ შეღებეს.

მერე კიდევ საქართველოს 93-პროცენტიანი რჩეული რუსეთში შეხვდა საქართველოდან გახიზნულ პროვინციელ დიქტატორს, რომლის რეპუტაცია ბევრად უარესია, ვიდრე ერთად აღებული დამოუკიდებელი საქართველოს ყველა პოლიტიკური ლიდერისა.

ამასობაში ციხეში დარჩენილი პატიმრების ნაწილი გააქტიურდა _ ჩვენ რატომ არ შეგვეხო ამნისტია, როგორც იმ 12 ათასსო და მიმართეს ბოლო 25 წლის მანძილზე საქართველოში პროტესტის ყველაზე პოპულარულ და, აქედან გამომდინარე, ყველაზე ნაკლებად ეფექტიან ფორმას - შიმშილობას.

ყველაფერს კი წერტილი დაუსვა ექსპერტიზის ბიუროს მიერ ქალიშვილობის დადგენის კომერციალიზაციასთან დაკავშირებულმა აჟიოტაჟმა. ეს უკვე არა მარტო დროში, არამედ სივრცეში წანაცვლებაც იყო - გასული საუკუნის 50-იანი წლების ლათინური ამერიკა: მთელი ეს ამბავი, თავისი ფემინისტური გარნირით, ლიოსას კალმის დონის სერიალის სიუჟეტს ჰგავდა.

იყო კიდევ ჩვენი შორსმჭვრეტელი პოლიტიკოსებისთვის დამახასიათებელი, ურთიერთბრალდებებზე აგებული განცხადებები, მათივე, უკვე ჩვეულებად ქცეული მოძრაობები ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულული ერთი პოლიტიკური დაჯგუფებიდან მეორეში და უამრავი წვრილმანი, რაც ახლო მომავალში მდგომარეობის სულ ცოტათი მაინც გამოსწორების ყოველგვარ იმედს კლავს.

ამ ამბებიდან მოწყვეტის ეფექტიან საშუალებად კი პრემიერლიგა მიმაჩნია. უბრალოდ, 17 აგვისტომდე უნდა გავძლო. მერე კი ისე ჩამითრევს, რომ წინასაარჩევნო ბატალიებს კი არა, პრეზიდენტის შეცვალასაც კი ვერ ვიგრძნობ. ვინმე კი იგრძნობს?!

სისტემა, რომელიც უნდა დაინგრეს 2 (წერილი 1):

Homo sacer-ი ძველი რომაული სამართლის ერთი უცნაური და ბოლომდე გაურკვეველი ფუნქციის სუბიექტია, რომელიც სიტყვასიტყვით „წმინდა ადამიანს“ ნიშნავს, ანუ ამ სტატუსის მქონე ადამიანი წმინდაა, საკრალურია. ასეთი სახელწოდების ფონზე, 21-ე საუკუნის ადამიანისთვის შეიძლება ერთგვარი პარადოქსიც იყოს ის გარემოება, რომ ჰომო საკერი რომაული საზოგადოების ყველაზე უფასურ არსებას ეწოდებოდა, რომლის სიცოცხლის ღირებულება იმდენად დაბალი იყო, რომ მისი მსხვერპლად შეწირვა არ შეიძლებოდა. სამაგიეროდ მისი მოკვლაც არ ითვლებოდა დანაშაულად. ასეთ სტატუსს ზოგი იღებდა სასჯელად ფიცის გატეხვისთვის. დამნაშავე ის არის, ვინც სიკვდილით ვერ დაისჯება, რადგანაც სიკვდილით დასჯა რომში იმ ღმერთისათვის მსხვერპლშეწირვად მიიჩნეოდა, რომლის წინაშეც დამნაშავემ „შესცოდა“. ამ თვალსაზრისით, სიკვდილით დასჯა განწმენდის რიტუალიცაა, რომლის გვიანდელ გამოძახილად შუა საუკუნეებში კოცონზე დაწვა შეიძლება ჩაითვალოს. იქ ცეცხლს რელიგიური ფუნქცია ჰქონდა, მას მწვალებელი ან დამნაშავე ეშმაკისა თუ ავი სულებისგან უნდა განეწმინდა.

ჰომო საკერი, მიუხედავად იმისა, რომ მისი სახელი სიწმინდეს ატარებს, გამორიცხულია საკრალური სფეროდან, ანუ არ ექვემდებარება მსხვერპლად შეწირვას და ამ გზით სიწმინდის, საკრალურის სფეროში შესვლას. ამავე დროს, იგი გაძევებულია პროფანული, ანუ სამოქალაქო სფეროდანაც, რამდენადაც ის კანონს მიღმა დგას, კანონი მას აღარ იცავს და, შესაბამისად, მისი წამება ან მოკვლა ნებადართულია. ჯორჯო აგამბენი სტრუქტურულ ანალოგიას ხედავს უფლებაწართმეულ ჰომო საკერსა და საგანგებო მდგომარეობით კანონზე მაღლა დამდგარ სუვერენს შორის: ორივე სამართლის გარეთ იმყოფება. განსხვავება კი ისაა, რომ კანონზე მაღლა დგომით სუვერენი ძალადობაზე სრულ უფლებას ფლობს, მაშინ როდესაც კანონით დაუცველი ჰომო საკერი ძალადობისათვისაა განწირული. „სუვერენი არის ის სფერო, რომელშიც მოკვლა შესაძლებელია მკვლელობის ჩაუდენლად და მისგან მსხვერპლშეწირვის შეუსრულებლად, ხოლო წმინდა (საცერ) ჰქვია იმას, რაც მოკვლადია, მაგრამ არა მსხვერპლი, ის არის სიცოცხლე, რომელიც ამ სფეროში თავსდება“ – წერს აგამბენი. იტალიელი ფილოსოფოსი ჰომო საკერს, ანუ „წმინდა ადამიანს“ „გაწმინდებულ“, ანუ „შიშველ სიცოცხლეს“ უკავშირებს. ის შეგნებულად უვლის გვერდს რელიგიათმცოდნეობაში დამკვიდრებულ მოსაზრებას საკრალურის (სიწმინდის) ორბუნებოვნების შესახებ, რომლის თანახმადაც სიწმინდე საკუთარ თავში შეიცავს უწმინდურობასაც და, ამდენად, მისგან სრული გამიჯვნის აუცილებლობას. სიწმინდის თავდაპირველი კრიტერიუმია ადამიანის, საგნისა ან ადგილის მიუკარებლობა თუ ხელშეუხებლობა, მისი გატანა და იზოლაცია ყოფითი, ანუ პროფანული სივრციდან. წმინდა ან შიშველი სიცოცხლე კი ადამიანის ყოფის ის ფორმაა, რომელსაც, გარდა ბიოლოგიური არსებობისა, წართმეული აქვს ყველა სხვა უფლება, უპირველეს ყოვლისა კი სამართლებრივი დაცვა. აგამბენის თეორიის თანახმად, „შიშველი სიცოცხლე“ ძალაუფლების სუვერენულობის პროდუქტია. სუვერენული ძალაუფლება, რომელიც საგანგებო მდგომარეობის პირობებში ვლინდება, - იქნება ეს რეალური თუ ფიქციური საგანგებო მდგომარეობა - ხელისუფლების კანონით განსაზღვრული ჩარჩოებიდან გასვლას გულისხმობს. ამ თვალსაზრისით, ჰომო საკერი არა მხოლოდ ისტორიული, არამედ არადროითი შინაარსის ფენომენია, რომელიც, აგამბენისავე აზრით, 21-ე საუკუნეშიც ახალი სიმძაფრით გამოჩნდა აბუ ღრაიბისა თუ გუანტანამოს საპყრობილეებში. სუვერენულობის ეს ზესამართლებრივი ძალაუფლება წარმოშობს ანომიურ, სამართლის გარეშე სივრცეებს და კანონისგან დაუცველ ადამიანებს, ჰომო საკერებს, რომლებიც ძალაუფლების აღვირახსნილობის აუცილებელი შედეგია.

ამ თეორიული შესავლის შემდეგ დავუბრუნდეთ საქართველოს ციხეებში პატიმრების წამების ფაქტებს, რომელთა გასაჯაროება სამოქალაქო პროტესტის აფეთქებისა და სისტემის დანგრევის მოთხოვნის წინაპირობა იყო, რასაც ნაციონალური მოძრაობის მმართველობის დასასრული მოჰყვა. არჩევნების შემდეგ აღმოჩენილი ფაქტები და ვიდეომასალები უკვე იმის ვარაუდის საფუძველს იძლევა, რომ წამებას სისტემური ხასიათი ჰქონდა. თუ ამ მოვლენის რაციონალურ ან პრაგმატულ ახსნას შევეცდებით, რაკი პატიმრების წამება და გაუპატიურება ვიდეოზე აღიბეჭდებოდა, ერთადერთი სავარაუდო დასკვნა შეიძლება იყოს კომპრომატის შექმნისა და ამ გზით პატიმრების იძულებით გაჯაშუშების მცდელობა, რაც სისტემის პარანოიდული ლოგიკითაც უნდა აიხსნას, რამდენადაც ის პერმანენტულ ომში იმყოფება. რაციონალური, პრაგმატული ახსნა, ანუ ადამიანის „გადმობირება“, თუნდაც ძალდატანებით, ამ პირს ფასეულს ხდის და გარკვეულ მნიშვნელოვნებასაც სძენს, და მას, მართალია, საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, მაგრამ მაინც უბრუნებს საზოგადოებრივ ფუნქციას. ამგვარად ნაწამები და იძულებით გაჯაშუშებული ადამიანი მსხვერპლი ხდება, ანუ მის მდგომარეობას ერთგვარი „საკრალური“, მოწამეობრივი შეფერილობა ემატება. მაგრამ უკვე დაფიქსირებული წამების ფაქტების თუ წამების ამსახველი ვიდეომასალის რაოდენობა და მასშტაბები თითქმის შეუძლებელს ხდის რაციონალურ ახსნას. სინამდვილესთან უფრო მიახლოებული უნდა იყოს პატიმრებზე ძალადობაში ჰომო საკერების სერიული რეპროდუქციის დანახვა. ესაა ადამიანის ყოფიერების მხოლოდ ბიოლოგიურ არსებობამდე დაყვანა, სიცოცხლე, რომელსაც არანაირი ფასი აღარ შემორჩენია, ადამიანი, რომელსაც კანონით მინიჭებული ყველა უფლება წართმეული აქვს და, სრულიად დაუცველი, გადაცემულია ძალადობისათვის. ამ ტიპის ძალადობას არანაირი „ეკონომია“, არანაირი გამოყენებითობა არ გააჩნია. მისი არსი სწორედ მისი სიჭარბე, ზედმეტობაა, რომელიც ყოველგვარი გონიერებისა და ეკონომიის გადალახვისკენაა მიმართული და სწორედ ამ გზით უკავშირდება სუვერენულობის იმ იდეას, რომელიც აგამბენამდე ფრანგმა თეორეტიკოსმა ჟორჟ ბატაიმ აღწერა. ბატაიმ სუვერენულობის, სუვერენული ძალაუფლების სწორედ ეკონომიკური ფაქტორი წარმოაჩინა: სუვერენულობა არაგამოყენებით სიჭარბეში ხორციელდება, რაც ყოველგვარი ეკონომიკური პრინციპისა და კანონის საწინააღმდეგოა და რასაც, საბოლოო ჯამში, თვითგანადგურებამდე მიჰყავს სუვერენულობის სუბიექტი.

სუვერენულობის იმ თეორიებში, რომლებიც კარლ შმიტის მოძღვრებიდან მომდინარეობს, სუვერენულობა გამოიყვანება „საგანგებო მდგომარეობის“ პრინციპიდან, რომელიც, ერთი მხრივ, კანონიერების გადაბიჯების საფუძველია, მეორე მხრივ, ხელისუფლებას „მტრების“ განადგურებისა და „წესრიგის“ დამყარებისა თუ „სამართლიანობის აღდგენის“ შეუზღუდავ თავისუფლებას აძლევს. ამასთანავე, სუვერენს ანიჭებს „მტრისა“ და „წესრიგის“ თუ „სამართლიანობის“ განსაზღვრის უფლებამოსილებას. მოკლედ რომ შევაჯამოთ, ძალაუფლება თავის შეუნიღბავ და შემზარავ ბუნებას განსაკუთრებულ, „საგანგებო“ მდგომარეობებში ავლენს და ეს ბუნება გულისხმობს სამართლებრივი და ეკონომიკური ზღვრების გადაბიჯებას, რაც წარმოშობს მისივე მსგავს ობიექტებს, ოღონდ საწინააღმდეგო მოდუსით. თუ სუვერენული ძალაუფლება აბსოლუტური ფასეულობაა, მისი სამართლებრივ-ეკონომიკური ანტიპოდი, ჰომო საკერი, ყოველგვარ ფასეულობასაა მოკლებული. ზღვარგადასული ძალაუფლება და მოდერნის ხანის ჰომო საკერი – გაუფასურებული ადამიანური სიცოცხლე - სისტემის ორეულია: ერთის არსებობა თავის თავში მეორესაც მოიცავს.

მნიშვნელოვანი და არამეორეხარისხოვანი დეტალია ძალადობის სექსუალური ფორმა, რამაც ციხის ვიდეოების გამოქვეყნებისთანავე საზოგადოების ყველაზე დიდი აღშფოთება გამოიწვია. საქმე ეხებოდა არა მხოლოდ წამების აქტს, არამედ გამორჩეულად მის ფორმას. სექსუალურ ძალადობას საკმაოდ ღრმა და არქაული ფესვები აქვს და ის უმეტესწილად ომში გამოიყენებ(ოდ)ა: გამარჯვებული მამაკაცი დამარცხებულის ცოლს, დედას თუ ასულს ეუფლება და მათი გაუპატიურებით საკუთარ ტრიუმფს აღნიშნავს. გაუპატიურებას შურისძიების დანიშნულებაც ჰქონდა. ასეთი ფაქტები საქართველოს ისტორიაშიცაა დადასტურებული, მაგალითად, როდესაც მე-11 საუკუნის შუა ხანებში ბაგრატ IV-სა და კლდეკარის ერისთავს – ლიპარიტ ბაღვაშს შორის მრავალწლიანი საომარი კონფლიქტი მიმდინარეობდა. ბიზანტიელი ისტორიკოსის გიორგი კედრენეს ცნობით, 1048 წელს ბაგრატი თავს დაესხა კლდეკარს და ლიპარიტის ცოლი გააუპატიურა. ამის საპასუხოდ, ლიპარიტი დაეცა ბაგრატის სასახლეს და დედა და ცოლი გაუუპატიურა.
თუ გაუპატიურება ომების დროს ინარჩუნებს თავის წმინდად სექსუალურ შინაარსს, როგორც მოთხოვნილების დაკმაყოფილება და სიამოვნება, მამრობითი სქესის პატიმრებზე განხორციელებულ სექსუალურ ძალადობას მხოლოდ სასჯელის და უკიდურესი დამცირების მნიშვნელობა აქვს. გაუპატიურების აქტის ჰომოსექსუალური ფორმა დესექსუალიზებულია, ანუ ის არ ემსახურება სექსუალური სიამოვნების განცდას, მაგრამ, ამასთანავე, სწორედ ეს ფორმა, ანუ ჰომოსექსუალობა უბრუნებს მას სექსუალურ შინაარსს, რომელიც საქართველოში ჰომოფობური ისტერიის ერთ-ერთი გამაძლიერებელი ფაქტორიც გახდა. გარდა ამისა, ჰომოსექსუალობა, როგორც საქართველოში მოქმედი გამორჩეულად მწვავე კულტურული ტაბუ, რომელიც მკვლელობების შემთხვევაშიც კი იჩქმალება, რათა ამით არ შეილახოს გარდაცვლილის ხსოვნა, იმის გარანტიასაც იძლეოდა, რომ ასეთი ფორმის ძალადობა არასდროს არ „გასკდებოდა“.

(გაგრძელება იქნება)