ბლოგები

18 დეკემბერს ევროკომისიამ გამოაქვეყნა საბოლოო ანგარიში, რომლის საფუძველზეც 2016 წლის დასაწყისში უნდა მომზადდეს კანონპროექტი საიმისოდ, რათა ევროკავშირის წესში #539/2001 შეტანილ იქნეს ცვლილება. ამ ცვლილებით, საქართველოს მოქალაქეებს, რომლებიც ბიომეტრიულ პასპორტებს ფლობენ, შეეძლებათ ექვსი თვის განმავლობაში 90 დღით დარჩნენ შენგენის ზონის ქვეყნებში. შენგენის ზონა კი მოიცავს ევროკავშირის ყველა ქვეყანას დიდი ბრიტანეთისა და ირლანდიის გარდა, ასევე, ოთხ არაწევრ სახელმწიფოს: შვეიცარიას, ნორვეგიას, ისლანდიასა და ლიხტენშტაინს. სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის შემთხვევაში, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ, ასევე, შენგენის ზონის წევრობის ოთხ კანდიდატ ქვეყანაში გამგზავრებაც: ხორვატიაში, რუმინეთში, ბულგარეთსა და კვიპროსში.

აქამდე ევროკავშირის არაწევრი ერთადერთი პოსტსაბჭოთა ქვეყანა, რომელმაც ევროკავშირთან ლიბერალური სავიზო რეჟიმი მიიღო, მოლდავეთი იყო. ეს მოხდა 2014 წლის 28 აპრილს. ევროკომისიის საბოლოო ანგარიშიდან უვიზო მიმოსვლის უფლების მიღებამდე მოლდავეთს დაახლოებით ხუთი თვე დასჭირდა. სანამ სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაცია მოხდებოდა, ევროკომისიის წინადადება განიხილა ჯერ ევროკავშირის პარლამენტმა და შემდეგ ევროკავშირის მინისტრთა საბჭომ, რომელშიც კავშირის წევრი ქვეყნების იუსტიციისა და შინაგან საქმეთა მინისტრები შედიან. საქართველოსაც ამავე პროცედურების გავლა მოუწევს. მოლდავეთამდე იგივე გზა გაიარეს ბალკანეთის ქვეყნებმაც: სერბიამ, ჩერნოგორიამ, მაკედონიამ, ბოსნია-ჰერცეგოვინამ და ალბანეთმა.

სავარაუდოა, რომ ჩვენ და უკრაინა, ბალკანეთის ქვეყნებისა და მოლდავეთის მსგავსად, წარმატებით გავივლით პროცესს, რომელიც შენგენის ზონის ქვეყნებთან ლიბერალურ სავიზო რეჟიმამდე მიგვიყვანს. სანამ ეს მოხდება, კარგად უნდა გავიაზროთ ის, თუ რას უნდა ველოდეთ და რას − არა სავიზო ლიბერალიზაციისგან.

დავიწყოთ იმით, რომ სავიზო ლიბერალიზაცია არ გულისხმობს იმას, რომ ჩვენ გვექნება ევროკავშირში ემიგრირების უფლება. შენგენის ზონაში სამუშაო ვიზის მოსაპოვებლად საქართველოს მოქალაქეებს კვლავაც დასჭირდებათ ევროკავშირის ქვეყნებში მომუშავე კომპანიებთან გაფორმებული კონტრაქტების წარმოდგენა (და ესეც არ არის ვიზის მიღების გარანტია). რაც შეეხება ევროკავშირის ქვეყნებში თავშესაფრის მიღებას, ეს არც ისე იოლი საქმეა და ამ პროცედურის წარმატებით გავლისთვის საქართველოს მოქალაქეებს დასჭირდებათ იმის დასაბუთება, რომ საქართველოში მათ სდევნიან, ანუ ამ ქვეყანაში მათი უსაფრთხოება დაცული არ არის. ამის დასაბუთება, როგორც წესი, მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში ხერხდება (მაგალითად, საქართველოში სექსუალური უმცირესობების წარმომადგენლებს ზოგჯერ შეიძლება ჰქონდეთ ამის საფუძველი). უმრავლეს შემთხვევაში, საქართველოს მოქალაქეებს − განსაკუთრებით, დომინანტური ეთნოსისა და რელიგიის წარმომადგენლებს − ეს გაუჭირდებათ.

მოლდავეთის მაგალითი გვიჩვენებს, რომ ბოლო ერთი წლის განმავლობაში, მას შემდეგ, რაც ამ ქვეყანას ევროკავშირთან ლიბერალური სავიზო რეჟიმი დაუწესეს, ემიგრანტთა რიცხვი მკვეთრად არ გაზრდილა. ამის საპირისპიროდ, ბალკანეთის რეგიონიდან ევროკავშირის ქვეყნებს თავშესაფრის თხოვნით იმდენმა მოქალაქემ მიმართა (განსაკუთრებით, ეთნიკურ უმცირესობათა წევრებმა), რომ ევროკავშირის წევრი ზოგიერთი სახელმწიფო ერთხანს ბალკანეთის ქვეყნებთან სავიზო რეჟიმის დროებით აღდგენის საკითხსაც განიხილავდა.

2015 წლის დასაწყისში ევროკომისიამ გამოაქვეყნა რიგით მეხუთე ანგარიში ბალკანეთის ქვეყნებში ამ მხრივ შექმნილ ვითარებაზე. ანგარიშის თანახმად, მართალია, ევროკავშირი მტკიცედ დგას თავის პოზიციაზე, რომ შეინარჩუნოს ლიბერალური სავიზო რეჟიმი ბალკანეთის რეგიონის სახელმწიფოებთან, ამ ქვეყნებმა მაინც უნდა გადადგან მთელი რიგი ნაბიჯები იმისათვის, რათა მდგომარეობა გამოსწორდეს. ამ ნაბიჯებს შორის დასახელებულია ისიც, რომ უნდა გამოსწორდეს ეთნიკური უმცირესობების, განსაკუთრებით ბოშების, მდგომარეობა.

ასეთი სცენარისთვის საქართველოს მთავრობა მზად უნდა იყოს და წინასწარვე უნდა მიიღოს ზომები საიმისოდ, რათა ვითარება არ გამწვავდეს. თუ პროცესები „ბალკანური სცენარით“ განვითარდა, ეს წაგებიანი იქნება მათთვის, ვისაც ევროკავშირში ტურისტული მიზნით წასვლა, საგანმანათლებლო ღონისძიებებში მონაწილეობა ან ნათესავების მონახულება სურს. ყოველივე ამასთან ერთად, დაზარალდება ქვეყნის პოლიტიკური მომავალიც. ამავე დროს, ძნელია იმ ხალხის გამტყუნებაც, ვისაც საქართველოში ეკონომიკურად იმდენად უჭირს, რომ რისკზე წასვლას და უცხოეთში არალეგალად დარჩენას, ან თავშესაფრის მოთხოვნას გადაწყვეტს.

შენგენის ზონის ქვეყნებთან სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაცია იქნება ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი ჩვენი ქვეყნის ევროკავშირთან და ევროპულ ცივილიზაციასთან დაახლოების კუთხით. მით უფრო მნიშვნელოვანია ეს ახლა, როცა ქუთაისის საერთაშორისო აეროპორტის ამოქმედების შედეგად არნახულად გაიაფდა ავიამიმოსვლა საქართველოსა და ევროპას შორის. გარდა კულტურული, საგანმანათლებლო და რეკრეაციული დატვირთვისა, ვიზების ლიბერალიზაციას პოლიტიკური მნიშვნელობაც ექნება. ჩვენი ევროპული იდენტობა და ჩვენი ქვეყნის ევროპული კურსი ამით კიდევ უფრო განმტკიცდება, რაც, საბოლოო ანგარიშით, საწინდარია იმისა, რომ უფრო თავისუფალ, დემოკრატიულ, ეკონომიკურად განვითარებულსა და სოციალურად სამართლიან ქვეყანაში ვიცხოვროთ.

1921 წლის მარტში მოსკოვში გახსნილი ბოლშევიკური პარტიის მეათე ყრილობა სერგო ორჯონიკიძეს კარგს არაფერს უქადდა: ყრილობის დელეგატების ნაწილი მოითხოვდა, აღარ აერჩიათ ორჯონიკიძე ბოლშევიკური პარტიის ცენტრალურ კომიტეტში. დელეგატები ორჯონიკიძეს აბრალებდნენ უხეშობას, ბოლშევიკების რეგიონალური ლიდერების შეურაცხყოფას, მათი აზრის უგულებელყოფას და ა. შ. ორჯონიკიძისათვის სიტუაციას ისიც ამძიმებდა, რომ იგი ყრილობას ვერ ესწრებოდა: სერგო ამ დროს წითელი არმიის საშუალებით საქართველოს ოკუპაციით იყო დაკავებული.

მოსკოვში ორჯონიკიძეს ერთადერთ ადვოკატად სტალინი ეგულებოდა, რაც საკმარისი არ აღმოჩნდა: სტალინი ყრილობაზე გამოსვლისას ვერ დაარწმუნებს დელეგატებს, რომ ორჯონიკიძე ცენტრალური კომიტეტის ღირსეული წევრი იყო. ორჯონიკიძის გადარჩევა-არგადარჩევის ბედს საბოლოოდ გადაწყვეტს ლენინი, რომელიც ყრილობაზე იუმორნარევი სიტყვით - ორჯონიკიძე მარცხენა ყურით ყრუ ყოფილა და ამიტომ სჩვეოდა თურმე ყვირილი - დაიცავს სერგოს (ორჯონიკიძეს მართლა ჰქონდა სმენის პრობლემები). სერგოს სასარგებლოდ ლენინის მიერ წარმოთქმული სიტყვა გადამწყვეტ როლს ითამაშებს ცენტრალურ კომიტეტში ორჯონიკიძის დარჩენაში.

ყრილობის დელეგატების ნაწილი ჩათვლის, რომ ლენინი ამ მხრივ გამოხატავდა მადლიერებას ორჯონიკიძის და სტალინის მიმართ, რომლებიც სწრაფად შეძლებენ საქართველოს ოკუპაციას. შეგახსენებთ, რომ 1921 წლის ზამთარში ლენინი საქართველოზე თავდასხმის წინააღმდეგი გახლდათ და მხოლოდ სტალინის და ორჯონიკიძის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ ულიანოვი დათანხმდება მათ სამხედრო ოპერაციის ჩატარებაზე. ლენინის გეგმებში დამოუკიდებელი საქართველო არასდროს შედიოდა, უბრალოდ, მაშინ, როცა ბოლშევიკური რუსეთი პოლონეთთან ომს აგებდა და იძულებული იყო, ვარშავასთან დამამცირებელ შეთანხმებაზე მოეწერა ხელი (რიგის ხელშეკრულება); მაშინ, როდესაც რუსეთის გლეხობა აჯანყებული იყო ბოლშევიკების წინააღმდეგ; როდესაც პეტროგრადის ქარხნის მუშები საყოველთაო გაფიცვას აწყობდნენ (რომელიც მალე კრონშტადტის აჯანყებაში გადაიზრდება), ულიანოვის აზრით, ამ დროს სამხრეთით ახალი ფრონტის გახსნა მოსკოვისათვის სარისკო იყო.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს დაპყრობა ერთადერთი სასიამოვნო სიურპრიზი იყო, რომელიც სტალინმა და ორჯონიკიძემ ლენინს მიართვეს 1921 წლის ზამთარში, მეათე ყრილობაზე ულიანოვის პოზიცია სულ სხვა რამით იყო განპირობებული: 1920 წლის ბოლოს ტროცკი მოახერხებს ბოლშევიკური პარტიის აპარატის დიდი ნაწილის საკუთარი თავის გარშემო მობილიზებას და ამგვარად შეძლებს ხელში დიდი ძალაუფლების კონცენტრირებას. ფიზიკურად დასუსტებულ ულიანოვს ყველაზე ნაკლებად პოლიტიკური დასუსტება სჭირდებოდა. ამიტომაც ლენინი ომს გამოუცხადებს ტროცკის. ამ ბრძოლაში ულიანოვისთვის სტალინი ის ადამიანი იქნება, ვისაც დაეყრდნობა, და ეს ლენინს გამარჯვებას მოუტანს: მეათე ყრილობის შემდეგ ძალაუფლება პოლიტბიუროში ისევ ლენინის სასარგებლოდ გადანაწილდება, რაც ბელად ულიანოვთან ერთად სტალინსაც გააძლიერებს.

მაგრამ ლენინ-სტალინის ალიანსი დიდხანს არ გასტანს: ლენინის განუწყვეტელი ავადმოყოფობა და პარალელურად 1922 წელს სტალინის გენერალურ მდივნად დანიშვნა იმდენად გააძლიერებს ამ უკანასკნელს, რომ ძალაუფლებაში ძალთა თანაფარდობის შესანარჩუნებლად ამჯერად ულიანოვი იძულებული იქნება, ტროცკი მოიხმოს მოკავშირედ და ჯუღაშვილს ბრძოლა გამოუცხადოს. 1922 წლის ბოლოს ორჯონიკიძის მიერ პროვოცირებული ე.წ. „საქართველოს საქმე“ ამის მშვენიერ საბაბს მისცემს ლენინს.

კონფლიქტის მიზეზი გახდება უთანხმოება თბილისელ და მოსკოველ ბოლშევიკებს შორის იმაზე, თუ რა პრინციპით უნდა გაერთიანებულიყვნენ ერთიან სახელმწიფოში კრემლის მიერ სოვიეტიზირებული რესპუბლიკები. სტალინი, რომელიც ბოლშევიკებს შორის „ეროვნულ საკითხებში ექსპერტის“ ავტორიტეტით სარგებლობდა და ნაციონალურ საკითხებში სახალხო კომისრის (მინისტრის) პოსტიც ეკავა, თვლიდა, რომ მას უნდა გადაეწყვიტა, ფორმალურად როგორი იქნებოდა ეს გაერთიანება. სტალინის პროექტის მიხედვით, საქართველო (ისევე როგორც სხვა რესპუბლიკები) უნდა შესულიყო რუსეთის ფედერაციაში ავტონომიის სახით. სტალინის ეს პოზიცია ახალი არ იყო: იგი იმეორებდა 1913 წელს ვენაში ყოფნისას მის მიერ ნაციონალურ საკითხებზე დაწერილ სტატიაში ჩამოყალიბებულ ხედვას, რომელსაც ლენინი მაშინ სრულად იზიარებდა.

1922 წელს თბილისში ორჯონიკიძეს (რომელიც „ნაციონალურ საკითხში“ მთლიანად მხარს უჭერდა სტალინს) მწვავე კონფლიქტი მოუვა ქართველი ბოლშევიკების ლიდერ ბუდუ მდივანთან, რომელიც სსრკ-ში საქართველოს ცალკე რესპუბლიკად შესვლას მოითხოვდა. თბილისელი ბოლშევიკებისათვის, რომლებიც ისედავ განაწყენებული იყვნენ მოსკოველ კოლეგებზე (რომლებიც საქართველოს ტერიტორიის ნაწილს თურქეთს გადასცემენ, ხოლო აზერბაიჯანთან და სომხეთთან საკამათო ტერიტორიებს ამ უკანსკნელ რესპუბლიკებს დაუკანონებენ), სტალინის პროექტი ის უკანასკნელი წვეთი იქნება, რომელიც ქართული ბოლშევიზმის ფიალას აავსებს. კამათის დროს ორჯონიკიძეს ერთ-ერთი თბილისელი ბოლშევიკი „სტალინის ტრაკს“ უწოდებს, რაც პოლიტიკურ კონფლიქტს ფიზიკურ დაპირისპირებამდე მიიყვანს. ულიანოვი „ხელზე დაიხვევს“ თბილისში მომხდარ ამ ინციდენტს და სტალინის წინააღმდეგ გასალაშქრებლად ამჯერად მოკავშირედ ტროცკის მოიხმობს: „ჩემი გადაუდებელი თხოვნაა, შენ თავზე აიღო ქართული საქმის დაცვა ცენტრალურ კომიტეტში“ - მისწერს ულიანოვი ბრონშტეინს. ლენინი მხარს დაუჭერს ქართველი ბოლშევიკების ლიდერ ბუდუ მდივანს და მოითხოვს ფორმალურად დამოუკიდებელი (რომელსაც რეალურ დამოუკიდებლობასთან არაფერი საერთო არ ჰქონდა) რესპუბლიკების კავშირის შექმნას. ამასთან ერთად, მისი მოთხოვნით, პოლიტბიურო შექმნის კომისიას, რომლის მიზანიც „ქართულ საქმის“ შესწავლა გახლდათ.

28 სექტემბერს პოლიტბიუროს სხდომაზე კამენევსა და სტალინს შორის ნიშანდობლივი წერილების გაცვლა მოხდება:

კამენევი: „დამოუკიდებლობის (საქართველოს - ლ.ო.) დასაცავად ილიჩმა (ლენინმა - ლ. ო.) გადაწყვიტა ომი გამოაცხადოს. მთავაზობს, რომ ქართველებს შევხვდე“.

სტალინი: „ჩემის აზრით, ილიჩის წინააღმდეგ სიმტკიცის გამოჩენა გვმართებს“.

კამენევი: „ვინაიდან ილიჩი თავისას არ იშლის, მე მგონი, წინააღმდეგობის გაწევა უარესი იქნება“.

სტალინი: „არ ვიცი. გააკეთოს ისე, როგორც ფიქრობს“.

ამის პარალელურად ლენინი ქართველ ბოლშევიკებს მისწერს წერილს, რომელსაც კამენევი პირადად წაუღებს მათ თბილისში. ლენინის უსტარი იწყებოდა ღირსშესანიშნავი ფრაზით: „ძვირფასო მეგობრებო! აღშფოთებული ვარ ორჯონიკიძის უხეშობით და სტალინის წაქეზებით“. კულუარულ ბრძოლებს მიჩვეული კამენევი არ დააყოვნებს, რომ ზინოვიევს გაუზიაროს საკუთარი დასკვნები: „ლენინს არა მარტო შერიგება სურს კავკასიაში, არამედ მას გარკვეული ორგანიზაციული დასკვნების გამოტანა სწადია ზევით.“ (კამენევის პუნქტუაცია შენარჩუნებულია - ლ.ო.). სიმბირსკში დაბადებული ლენინის მიერ დიდმპყრობელურ, ველიკოდერჟავნიკულ, რუსულ შოვინიზმში დადანაშაულებული გორში დაბადებული სტალინი უკან დაიხევს: 1923 წლის 7 მარტს იგი ორჯონიკიძეს წერილს გაუგზავნის და მას კომპრომისზე წასვლას მოსთხოვს. პარალელურად სტალინი ბოდიშს მოუხდის ლენინს.

ეჭვს არ იწვევს, რომ ლენინის მიერ „ორგანიზაციული დასკვნების გამოტანა“ არ ნიშნავდა სტალინის ძალაუფლებიდან ჩამოშორებას: ავადმყოფობით სულ უფრო და უფრო დასუსტებული ლენინის მხრიდან ადგილი ჰქონდა მხოლოდ მორიგ პოლიტიკურ მანევრს, რათა საკუთარი ქვეშევრდომების მოპაექრე ჯგუფებს შორის ძალთა თანაფარდობა აღედგინა. საეჭვოდ შეიძლება მკითხველისათვის რჩებოდეს, თუ რა დამოკიდებულება ჰქონდა სტალინს საქართველოსთან. ამასთან დაკავშირებით ძირითადად მოჰყავთ ხოლმე სტალინის შვილის, ვასილის მიერ საკუთარი დის, სვეტლანასთვის ნათქვამი საყოველთაოდ ცნობილი ფრაზა: „მამაჩვენი ადრე ქართველი ყოფილა“. ნაკლებად ცნობილია სტალინის მიერ იაპონელი ჟურნალისტისათვის მიცემული ინტერვიუ, რომელშიც ჯუღაშვილი ამბობს: „მე გარუსებული ქართველი ვარ“. მე კი მკითხველისათვის მიმინდვია, თვითონ გადაწყვიტოს, თუ ვინ იყო სტალინი: „ყოფილი“ ქართველი, გარუსებული ქართველი, თუ უბრალოდ ბოლშევიკი, ოღონდ საქართველოს მტერი ბოლშევიკი...