Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

პარასკევი, 8 იანვარი 2016

8 იანვარს გერმანიაში მიუნხენის თანამედროვე ისტორიის ინსტიტუტის თაოსნობით გამოდის ჰიტლერის წიგნის, „მაინ კამპფის“ („ჩემი ბრძოლა“) სამეცნიერო გამოცემა.

რამდენად სწორი გადაწყვეტილებაა კაცობრიობის მთელი ისტორიის მანძილზე დაწერილი ყველაზე საშინელი წიგნის დღეს გამოქვეყნება? ინტერნეტის ეპოქაში, როდესაც „მაუსის ერთი მოსმით“ შეგიძლია ეს წიგნი პირდაპირ „გადმოქაჩო“ ან შეიძინო, წიგნის არგამოცემა აზრს კარგავს. გარდა ამისა, არსებობს კიდევ იურიდიული ასპექტი: ჰიტლერის სიკვდილიდან 70 წლის შემდეგ (2015 წლის დასასრულიდან), წიგნი საავტორო უფლებებისგან თავისუფალი ხდება და თეორიულად ნებისმიერი ადამიანი შეძლებს „მაინ კამპფის“ გამოქვეყნებას. (2015 წლის ბოლომდე წიგნის საავტორო უფლებები ეკუთვნოდა ბავარიის მთავრობას, რომელიც წიგნს არ გამოსცემდა.)

"მაინ კამპფის" კრიტიკული გამოცემა
"მაინ კამპფის" კრიტიკული გამოცემა

„მაინ კამპფის“ კრიტიკული გამოცემის განსახორციელებლად შეიკრიბა მეცნიერთა დიდი ჯგუფი, რომელშიც მეორე მსოფლიო ომის წამყვან ისტორიკოსებთან ერთად გაერთიანებული არიან ამ კონფლიქტიდან ერთი შეხედვით ისე დაშორებული სპეციალისტები, როგორებიც გახლავან გერმანისტები და გენეტიკოსები. მეცნიერთა ამ ჯგუფის მიერ კომენტირებულია ყველა ის აბსურდული დებულება, რომელიც „მაინ კამპფში“ ჰიტლერის მიერ არის ფორმულირებული. კომენტარების საერთო რაოდენობა 3 700-ზე მეტია.

„მაინ კამპფის“ კრიტიკულ გამოცემაში თავმოყრილია მთელი ის ცოდნა, რაც ბოლო სამოცდაათი წლის მანძილზე დააგროვეს ისტორიკოსებმა იმ დანაშაულებების შესახებ, რომლებიც პირდაპირ კავშირშია ჰიტლერის წიგნთან. ამ დანაშაულებების უდიდესი ნაწილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზეა ჩადენილი: ვერმახტის მიერ ებრაელი მშვიდობიანი მოსახლეობის, მათ შორის ქალების და ბავშვების, სისტემური განადგურება პირველად იწყება უკრაინის ტერიტორიაზე 1941 წლის გვიან ზაფხულს-ადრეულ შემოდგომას. შეგახენებთ ასევე, რომ „მაინ კამპფის“ რასისტული იდეოლოგიით გამსჭვალული გერმანელი სამხედროების კისერზეა 2,8-2,9 მილიონი საბჭოთა სამხედრო ტყვის სიკვდილი 1941-1942 წლის ზამთარში.

ჰიტლერმა „მაინ კამპფის“ ძირითადი ნაწილი 1924 წელს დაწერა ციხეში ჯდომისას. წიგნის პირველ ტომში არის ავტობიოგრაფიული ჩანაწერენი, რომლებიც მას საშუალებას აძლევს საკუთარი მსოფლმხედველობა - რასიზმი, ანტისემიტიზმი, - წარმოაჩინოს. წიგნის მეორე ტომი წარმოადგენს ჰიტლერის პოლიტიკურ რეცეპტებს გერმანიის ასაღორძინებლად. ერთი საინტერესო დეტალი: მიუხედავად ებრაელების სრული დიაბოლიზაციისა, მკითხველი ამ ორტომეულში ვერ ნახავს მათი მასობრივი განადგურებისაკენ პირდაპირ მოწოდებას. სამაგიეროდ საბჭოთა კავშირის (რომელსაც ჰიტლერი წიგნში რუსეთად მოიხსენიებს) სრული კოლონიზება, როგორც საშუალება გერმანიის აღორძინებისა, პირდაპირ არის განცხადებული „მაინ კამპფში“.

"მაინ კამპფის" 1940 წლის გამოცემა
"მაინ კამპფის" 1940 წლის გამოცემა

ეს წიგნი ხშირად განიხილება ჰიტლერის პოლიტიკურ პროგრამად. სინამდვილეში, როცა ჰიტლერი „მაინ კამპფს“ წერდა, იგი დარწმუნებული იყო, რომ როგორც პოლიტიკოსს, მას მომავალი არ გააჩნდა: ჰიტლერს მისჯილი ჰქონდა ხუთწლიანი პატიმრობა (და არ იცოდა, რომ 9 თვის პატიმრობის შემდეგ გაათავისუფლებდნენ), ხოლო მისი პარტია აკრძალული იყო. 1924 წლის 7 ივლისს ჰიტლერი ოფიციალურადაც კი გამოაცხადებს, რომ ტოვებს პოლიტიკურ ცხოვრებას და რომ მისი მიზანი „მაინ კამპფზე“ მუშაობაა. ასე რომ, „მაინ კამპფი“ ჰიტლერის პოლიტიკური ანდერძი უფრო არის, ვიდრე სამომავლო პოლიტიკური პროგრამა: „1924 წელს მე რომ მცოდნოდა, რომ ერთ დღეს კანცლერი გავხდებოდი, არასდროს არ დავწერდი ამ წიგნს“ - ეტყვის ჰიტლერი მოგვიანებით თავის თანამებრძოლ ჰანს ფრანკს. ჰიტლერი რომ გულწრფელი იყო, ამაზე ისიც მეტყველებს, რომ მისი 1928 წელს დაწერილი „მეორე წიგნი“ (წიგნი უსათაუროა და ცნობილია „მეორე წიგნის“ სახელწოდებით), მას არასდროს გამოუქვეყნებია.

1945 წლამდე „მაინ კამპფის“ საერთო ტირაჟმა მარტო გერმანულ ენაზე 12,5 მილიონ ეგზემპლარს გადააჭარბა. რამდენად პოპულარული იყო ეს წიგნი გერმანელებს შორის? 1946 წლის თებერვალში და 1947 წლის ნოემბერში, გერმანიაში ამერიკის საოკუპაციო ჯარებმა ჩაატარეს ორი სოციოლოგიური კვლევა. პირველი კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა მხოლოდ 7%, ხოლო მეორე კვლევის მიხედვით, მხოლოდ 5%-მა აღიარა, რომ წიგნი სრულად ჰქონდა წაკითხული. 14% და 16%-ს კი წიგნის მხოლოდ ნაწილის წაკითხვა მოუხერხებია. ეს გასაკვირი არც არის, თუ გავითვალისწინებთ, რომ 800-გვერდიანი ეს წიგნი ძალიან აბდაუბდად და მძიმე ენით არის დაწერილი.

ნაცისტურმა იდეოლოგიამ ძალიან ცოტა ლიტერატურა შექმნა. ნაციონალ-სოციალისტებს უნდოდათ, რომ ბიბლია „მაინ კამპფით“ ჩაენაცვლებინათ და დღესაც ეს წიგნი საზოგადოებაში ნაციონალ-სოციალისტური იდეოლოგიის ბიბლიად აღიქმება. მაშინ, როცა წიგნის შინაარსი ფაქტობრივად უცნობია მკითხველისათვის, ამ წიგნის კრიტიკული გამოცემა შეძლებს დაანგრიოს ის მითები და სიმბოლოები, რომლებიც კაცობრიობის მთელი ისტორიის მანძილზე დაწერილი ყველაზე საშინელი წიგნის გარშემო არსებობს.

2012 წლის არჩევნები ჭეშმარიტად ღირსშესანიშნავი მოვლენა იყო ბევრი ჩვენგანისთვის - პირველად დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში ხელისუფლება კანონიერი გზით შეიცვალა. ამის შემდეგ ვფიქრობდი და დიდი იმედი მქონდა იმისა, რომ ჩვენი შიდა პოლიტიკა დაემსგავსებოდა დემოკრატიული ქვეყნების პოლიტიკას, სადაც მხარეები ძირითად ღირებულებებზე თანხმდებიან და სხვადასხვა იდეებსა და იდეოლოგიებზე დავობენ. სამწუხაროდ, ასე არ მოხდა და დღემდე ქართული პოლიტიკა წარმოადგენს გაუგებარ ვაი-ვიშს და ისტერიას, რომლებიც იქითკენ არის მიმართული, რომ ისევ რადიკალურად შეიცვალოს პოლიტიკური მდგომარეობა.

რატომ ვერ ვთანხმდებით ძირითად ღირებულებებზე? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემამდე ჯერ ის ორი ძირითადი საკითხი ვახსენოთ, რომლებზეც უკვე საყოველთაო კონსენსუსი უნდა იყოს მიღწეული: ლიბერალური დემოკრატია და პროდასავლური საგარეო-პოლიტიკური კურსი. პირველზე კონსენსუსს ჯერ კიდევ ვერ მივაღწიეთ, იმიტომ რომ, ერთი მხრივ, ხელისუფლება დროდადრო უკანონოდ ცდილობს ოპოზიციის შეზღუდვას (რისი ყველაზე კარგი მაგალითიც იყო „რუსთავი 2“-ის საქმე), მეორე მხრივ, ოპოზიციის გარკვეული ნაწილი ჯერ კიდევ ფიქრობს „რევოლუციურ სცენარზე“.

უფრო უარესად წარმოგვიდგება არსებული მდგომარეობა, თითოეული მხარის რადიკალურ მხარდამჭერებს თუ მოვუსმენთ. ისინი ხშირად ახმოვანებენ აზრებს, რომელთა ხმამაღლა თქმასაც პოლიტიკოსები ვერ ბედავენ. მაგალითად, „ნაციონალური მოძრაობის“ ზოგიერთი მხარდამჭერისგან შეიძლება მოისმინოთ აზრი, რომ დემოკრატია ჩვენნაირ ქვეყანაში, სადაც ამდენი „ბნელი“ (ამ ლოგიკით, „ქართული ოცნების“ ყველა მხარდამჭერი) ცხოვრობს, მმართველობის სასურველი ფორმა არ არის. ასეთი შეხედულების მქონე ადამიანების აზრით, საქართველოში უფრო მეტად გამოგვადგებოდა დაახლოებით ისეთი წყობილება, რასაც მე-18 საუკუნის ევროპაში უწოდებდნენ „განმანათლებლურ აბსოლუტიზმს“. ავტორიტარ მმართველს, რომელსაც უფრო მეტად ესმის საგნებისა და მოვლენების არსი, ვიდრე მოსახლეობას, უნდა დაეკისროს მისია, წაიყვანოს ერი ჭეშმარიტებისკენ.

„ქართული ოცნების“ რადიკალ მხარდაჭერთა აზრით (რომელთა ნაწილი ნელ-ნელა „პატრიოტთა ალიანსისკენ“ და ბურჯანაძისკენ იხრება), საჭიროა შურისძიება „ნაციონალურ მოძრაობაზე“, როგორც კანონიერი, ისე უკანონო გზებით. ასეთი ხალხი თვლის, რომ სამართლიანობა მხოლოდ მაშინ დამყარდება, თუ იმათ, ვინც წარსულში კანონს არღვევდა, ასევე კანონის დარღვევით ვუპასუხებთ (მათ შორის, ლინჩის წესით გასამართლებით). ერთი პოპულარული აზრი, რომელიც ადრეც ხშირად მესმოდა და ახლაც მესმის, ის არის, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ საერთოდ უნდა აიკრძალოს, როგორც
„ნაცისტური პარტია“. აზრს, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ უნდა აიკრძალოს, სხვადასხვა დროს გამოთქვამდნენ „ქართული ოცნების“ და „პატრიოტთა ალიანსის“ რიგითი მხარდამჭერებიც (მაგალითად, იხილეთ ამავე სახელწოდების ჯგუფი ფეისბუკზე) და მხარდამჭერი ინტელექტუალებიც (მაგალითად, იხილეთ ინტერვიუ ფილოსოფოს ზაზა შათირიშვილთან).

ერთი სიტყვით, ორივე მხრიდან ჯერ კიდევ არსებობს განწყობა, რომ ლიბერალური დემოკრატია არ არის მმართველობის სასურველი ფორმა და ავტორიტარული ზომების მიღებაა საჭირო იმისთვის, რომ ქვეყანა სწორ გზაზე დავაყენოთ.

მეორე, ასეთივე შეუთანხმებელი საკითხი არის ქვეყნის საგარეო-პოლიტიკური კურსი. აქაც ორივე დომინანტური პარტია ერთმანეთთან მიმართებაში გაუგონარი სწორხაზოვნებით და ხედვის სივიწროვით გამოირჩევა. დღევანდელი მთავრობის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მიღწევა ის არის, რომ, ფაქტობრივად, მივიღეთ შენგენის ზონის ქვეყნებთან სავიზო ლიბერალიზაციის გარანტია. ამის მიუხედავად, ჯერ კიდევ წამდაუწუმ ისმის ბრალდებები იმის შესახებ, რომ „ქართული ოცნება“ პრორუსული პარტიაა და ივანიშვილი პუტინის აგენტია. პოლიტიკური პარტიები და მათი მხარდამჭერები ქვეყნის პროდასავლურ კურსზე ბოლომდე შეთანხმებულები არ არიან.

აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ის, რომ „ქართული ოცნების“ ზოგიერთი წევრი მართლა გამოთქვამს პრორუსულ მოსაზრებებს. ეს არ არიან წევრები, რომლებიც გადაწყვეტილებას იღებენ, მაგრამ ყველა შემთხვევაში ეს ფაქტი მაინც უსიამოვნოა. მაგალითად, გოგი თოფაძემ არც თუ ისე დიდი ხნის წინ განაცხადა, რომ „ევრაზიული კავშირი ერთ-ერთი შესაძლებლობაა, სადაც კარგად ვიქნებით.“ იმავე თოფაძეს ეკუთვნის უფრო მეტად სიურეალისტური მოსაზრებაც, რომ სტალინი „ყველა ქართველისთვის საამაყო პიროვნება უნდა იყოს.“ ამ უკანასკნელი განცხადების გამო, მმართველი კოალიციის ფაქტობრივმა ლიდერმა ბიძინა ივანიშვილმა თოფაძე გაკიცხა, მაგრამ კოალიციიდან იგი ამის გამო არ გაუგდიათ.

როდესაც ფუნდამენტურ ღირებულებით საკითხებზე შეთანხმება არ არის, იქ ძნელია, პოლიტიკა აყალმაყალის რეჟიმში არ წარიმართებოდეს. საქართველოში პოლიტიკა არის დაუსრულებელი აურზაური. მიზეზი, რატომაც არის ეს ასე, ისაა, რომ სახეზე გვაქვს სწორედ ფუნდამენტურ ღირებულებებზე შეუთანხმებლობა. ქართველი პოლიტიკოსების გამოსვლები ამის გამო გამოირჩევა ქრონიკული რადიკალიზმით, გაზვიადებებით და მოვლენების ხელოვნური დრამატიზაციით. როდესაც პოლიტიკოსებს ერთმანეთისგან ამხელა ღირებულებითი უფსკრული აშორებთ, იქ რაციონალური დისკუსიის წარმართვა შეუძლებელია.

დემოკრატიულ ქვეყნებს რომ შევხედოთ, სადაც საზოგადოებაში ფუნდამენტურ ღირებულებებზე კონსენსუსი არსებობს, დავინახავთ, რომ იქ კამათობენ სხვადასხვა იდეებსა და იდეოლოგიებზე. ევროპულ და ამერიკულ დემოკრატიებში აქტუალურია ისეთი თემები, როგორებიცაა ეკონომიკური მემარცხენეობა და მემარჯვენეობა, ნეოკონსერვატორული და პრაგმატული საგარეო პოლიტიკა, ალტერნატიული ენერგიის წყაროები და ენერგიის ტრადიციული წყაროები, გლობალური დათბობა, ურბანული განვითარების სხვადასხვა მოდელები, თანაფარდობა უსაფრთხოების დაცვის პოლიტიკასა და ლიბერალური თავისუფლებების დაცვას შორის და ა.შ. საქართველოში არც ერთ ფუნდამენტურ თემაზე საჯარო სივრცეში არ მსჯელობენ. ჩვენთან ისევ ისეთ საკითხებზე კამათობენ, რაზეც, წესით, დიდი ხანია, შეთანხმებულები უნდა ვიყოთ, მაგრამ, სამწუხაროდ, დღემდე არ ვართ.

საქართველოს სჭირდება პოლიტიკური სივრცის ფუნდამენტური ტრანსფორმაცია. 2012 წლიდან ჩვენს ისტორიაში ახალი ეტაპი დაიწყო, მაგრამ ქართული პოლიტიკა ამ ახალ რეალობას ჯერჯერობით ვერ მოერგო და ისევ გასული საუკუნის 90-იანი წლების წარმოდგენებით ხელმძღვანელობს. NDI-ის ბოლო გამოკითხვებით, მოსახლეობის 35 %-მა არ იცის, არჩევნებზე რომელ პარტიას მისცემს ხმას. ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზი ამისა სწორედ ის არის, რომ ვერც ერთი პარტია მოსახლეობას ვერ სთავაზობს რიტორიკას, რომელიც შეიცავს სოციალურ, ეკონომიკურ, საგანმანათლებლო იდეებს და მათი განხორციელების ეფექტიანი გზების ძიებას. ამის ნაცვლად ქართველი პოლიტიკოსები გამუდმებით გვთავაზობენ ერთსა და იმავეს - იდეებისგან დაცლილ ისტერიას.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG