Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

ხშირია შემთხვევები, როცა ხსოვნა ისტორიას ანაცვლებს და ძნელია ალბათ მოიძებნოს «ხსოვნის ლოდების» ქვეშ ისე ღრმად ჩამარხული ისტორია, როგორიც მეორე მსოფლიო ომის დროს ებრაელების გაწყვეტაა. და ამ ისტორიის სამარხზე დევს საფლავის ქვა, რომელსაც ევროპის საბჭოს და გაეროს გადაწყვეტილებით აწერია «ოსვენციმი». მაგრამ რამდენად სწორია ებრაელების საფლავის ქვაზე «ოსვენციმის» დაწერა? რამდენად სწორია ოსვენციმის გაიგივება ებრაელების განადგურებასთან?

დაახლოებით 5,7 მილიონი ებრაელი გაანადგურეს ნაცისტებმა მეორე მსოფლიო ომის დროს. ამ 5,7 მილიონი ებრაელიდან 4 მილიონი იყო საბჭოთა და პოლონელი ებრაელი. ერთი მილიონი საბჭოთა ებრაელი იქნა მოკლული 1941 წლის ბოლო ექვს თვეში. ისინი მოკლული იქნენ ძირითადად ტყვიით. კიდევ ერთი მილიონი საბჭოთა ებრაელის იქნება მოკლული 1942 წელს. ასევე ძირითადად ტყვიით. ამავე 1942 წელს 1,3 მილიონი პოლონელი ებრაელი იქნება მოკლული, ძირითადად გაზით, ბელზეკის, სობიბორისა და ტრებლინკის სიკვდილის ბანაკებში. ასე გაგრძელდება 1945 წლის მაისამდე...

მასობრივი მკვლელობის ერთ-ერთი უკანასკნელი შემთხვევა მოხდება გერმანულ ქალაქ გარდელეგენში 1945 წლის 13 აპრილს. ამ ქალაქის ბეღელში გერმანელებს ჰყავდათ გამომწყვდეული სხვადასხვა საკონცენტრაციო ბანაკის ტყვეები, რომლების მოკვლაც ვერ მოასწრეს მოკავშირეების ჯარების მოახლოების გამო. 1945 წლის 13 აპრილს, დილის შვიდის ნახევარზე, SS-ის ოთხმოციოდე ჯარისკაცი, Volkssturm-ის (შეიარაღებული ადგილობრივი მოსახლეობა) და Hitlerjugend-ის (14 დან 18 წლამდე ასაკის ახალგაზრდული ნაცისტური ორგანიზაციის წევრები) დახმარებით დაიწყებს აალებადი ხელყუმბარების სროლას ბეღელში, რომელშიც ათასზე მეტი ადამიანი, ძირითადად ებრაელი, ჰყავდათ გამომწყვდეული. ხანძრისგან გაგიჟებული პატიმრები კარებს გამოანგრევენ, სადაც ისინი ტყვიამფრქვევის ცეცხლში მოხვდებიან. რამდენიმე წუთში ბეღლის კარებთან ბალახივით მოცელილი გვამებისგან საცობი წარმოიქმნება და დანარჩენ პატიმრებს ხანძარი მოუღებს ბოლოს. ოთხი დღის შემდეგ გარდელეგენში მისული ამერიკელები 1016 დანახშირებულ გვამს დათვლიან... გერჰარდ თილე, არსება, რომელიც ამ საშინელი ხოცვა-ჟლეტის ბრძანებას გასცემს, 1994 წელს გერმანიაში, გარდლეგენიდან ოთხასიოდე კილომეტრის დაშორებით, თავის საკუთარ ლოგინში წყნარად მოკვდება...

თუმცა ზოგიერთ ნაცისტ ჯალათს გერჰარდ თილესავით არ გაუმართლებს...

მეორე მსოფლიო ომის დამთავრებიდან 16 წლის შემდეგ იერუსალიმში, შუშის გალიაში მჯდომი არსების პროცესს ყურადღებით ადევნებდა თვალს დასავლეთი. შუშის გალიაში გამომწყვდეული არსების სახელი გახლდათ ადოლფ აიხმანი, რომელსაც 1960 წელს მოსადის აგენტები არგენტინიდან მოიტაცებენ.

«აიხმანი არ იყო არც იაგო და არც მაკბეტი. და არაფერი მისგან ისე შორს არ იყო, როგორც რიჩარდ III», - დაწერს ჰანა არენდტი თავის ცნობილ ბესტსელერში «აიხმანი იერუსალიმში, ბოროტების ბანალურობის ანგარიში».

ვინ იყო აიხმანი? მონსტრი თუ ჯოჯოხეთური მანქანის უბრალო ჭანჭიკი? «ბანალური ბოროტება!», – აი, ასე გასცემს პასუხს ამ კითხვას ჰანა არენდტი. არენდტის აზრით, შუშის გალიაში იყო გამომწყვდეული არა მონსტრი, არამედ ბიუროკრატიული მანქანის ერთი ბრმა ჭანჭიკი.

აიხმანის პროცესის შედეგად ებრაელების მასობრივი და სისტემატური გაწყვეტა ისტორიაში შევა სახელით «ჰოლოკოსტი» ან «შოა» (სიტყვა «ჰოლოკოსტი», რომელიც ძირითადად ანგლოსაქსურ ისტორიოგრაფიაში გამოიყენება, ნიშნავს მხვერპლშეწირვას და, აქედან გამომდინარე, ცოტა არ იყოს, შეუფერებელი ტერმინია. სიტყვა «შოა» ნიშნავს კატასტროფას და ეს ტერმინი ბევრად უფრო შესაფერისია ალბათ).

აიხმანის პროცესიდან მოყოლებული თუ შოა გახდება დასავლური ეთიკის შემადგენელი ნაწილი, ისრაელის ხელში იგი შეასრულებს მორალური ფარის ფუნქციას, რომელიც მას ნებისმიერი კრიტიკისგან დაიცავს. ისრაელის ზოგიერთი პოლიტიკოსის ხელში ეს ფარი შემდეგ ხმლადაც კი გადაიქცევა, რომელიც შოას საფლავის ვანდალიზებას მოახდენს: ამის ერთ-ერთი უკანასკნელი მაგალითი იქნება 2015 წლის 20 ოქტომბერს სიონისტების ნაციონალურ კონგრესზე ბენიამინ ნეთანიაჰუს განაცხადება, რომლის მიხედვით, ჰიტლერს არ სურდა ებრაელების გაწყვეტა (sic) და პალესტინის რელიგიურმა ლიდერმა, იერუსალიმის მუფტმა ალ-ჰუსეინმა აიძულა ფიურერი, დაეწვა (sic) ისინი...

არადა აიხმანის პროცესამდე თვით ისრაელშიც კი (რომლის იმჟამინდელი მოსახლეობის ერთი მესამედი ნაცისტებისგან სიკვდილს იყო გადარჩენილი), შოა არ იყო საზოგადოებრივი დისკუსიის საგანი: «შოა იყო ყველგან და არ იყო არსად» - ასე აღწერს პოეტი ხაიმ გური ამ პარადოქსულ სიტუაციას. «რაც უფრო ნაკლებს ვსაუბრობდით შოაზე, მით უკეთესად ვგრძნობდით თავს. და ასე დაისაკუთრებს ადგილს დიდი სიჩუმე», - დაამატებს ჟურნალისტი ტომ სეგევი. აიხმანის პროცესი კარდინალურად შეცვლის სიტუაციას: «აიხმანის პროცესმა გააძლიერა ჩემში ებრაელობა. (...) მხოლოდ ეხლა ვხვდები, თუ რა არის ებრაელობის საერთო ხვედრი» - დაწერს გაზეთ «დავარში» ისრაელის ერთი მოქალაქე.

რაც შეეხება დასავლეთს და პირველ რიგში შეერთებულ შტატებს, იქ აიხმანის პროცესამდე შოას ისტორიკოსები გამომცემელსაც კი ვერ პოულობდნენ: მაგალითად, რაულ ჰილბერგს, იმ პერიოდის შოას ყველაზე დიდ სპეციალისტს, 6 წელი ცდა მოუწევს და მხოლოდ აიხმანის პროცესის შემდეგ მოახერხებს აწ უკვე კლასიკურ ნაშრომად ქცეული წიგნის, «ევროპელი ებრაელობის განადგურების», გამოქვეყნებას. მაგრამ გაივლის სულ რაღაც თხუთმეტი-ოცი წელი და ამერიკის შეერთებული შტატები გახდება შოას ხსოვნის ძირითადი ცენტრი. შოას ამერიკანიზაცია კი მის გლობალიზაციას გამოიწვევს.

ამ პერიოდიდან მოყოლებული შოა დასავლეთში გახდება თანამედროვე მორალის უნივერსალური წყარო (სხვათა შორის, ის, თუ რა ადგილი უკავია დასავლეთში შოას, ზუსტად აქვთ გაცნობიერებული აღმოსავლეთში: 2006 წელს დანიურ ჟურნალში გამოქვეყნებული მუჰამედის კარიკატურების საპასუხოდ ირანის პრეზიდენტი აჰმადინეჯადი თეირანში კარიკატურების თემად არა ქრისტიანულ რელიგიას, არამედ შოას აირჩევს და განსაკუთრებულ აქცენტს ანა ფრანკის პორნოგრაფიულ ნახატებზე გააკეთებს).

ჰანა არენდტის წიგნი «აიხმანი იერუსალიმში» 1963-ში გამოქვეყნებიდან ძალიან მალე დასავლეთში ბესტსელერი გახდება და მისი ზეგავლენა უდიდესი იქნება შემდგომი თაობების ფილოსოფოსებზე და ზოგადად ინტელექტუალებზე.

და მიუხედავად ამისა, ჰანა არენდტი ყველაფერში შეცდება: ადოლფ აიხმანი არ იყო ბანალური ბოროტება, იგი არ იყო უბრალო ჭანჭიკი, უბრალო ბრმა ნაწილი ნაცისტური სიკვდილის მანქანაში. სინამდვილეში აიხმანი გახლდათ ინიციატივით აღსავსე ფანატიკოსი ნაცისტი, რომელსაც მუდმივად სჯეროდა, რომ შესაძლებელი იყო აღსრულებულიყო ნაცისტური ოცნება – დედამიწა ებრაელების გარეშე. არც თვითონ ნაცისტური სიკვდილის მანქანა გახლდათ რობოტიზებული, საათივით აწყობილი, ეფექტიანი ბიუროკრატიული მექანიზმი, როგორსაც არენდტი დახატავს. პირიქით, ნაცისტების სიკვდილის მანქანა იყო ანარქიული და ებრაელების განადგურება არა ბიუროკრატიულმა სისტემამ, არამედ ბიუროკრატიის არარსებობამ გახადა შესაძლებელი.

მკითხველს არ ეგონოს, რომ ჰანა არენდტის პროკურორის როლში გამოვდივარ. პირიქით, არენდტი იყო ალბათ პირველი, ვინც ჯერ კიდევ 1951 წელს დაინახა, რომ ჰიტლერისა და სტალინის მიერ აღმოსავლეთ ევროპის სახელმწიფოების განადგურება გახდა ებრაელების გაწყვეტის წინაპირობა. უბრალოდ, აიხმანის პროცესის დროს ჰანა არენდტის მთავარი პროფესიული შეცდომა (ამ შემთხვევაში როგორც ჟურნალისტის) ალბათ ამ პროცესისადმი ზედაპირული მიდგომა იყო: არენდტი იერუსალიმში გაემგავრება, რათა ჟურნალ New Yorker-ისთვის დაეწერა სტატიები აიხმანის პროცესზე. მაგრამ არენდტი პროცესზე, რომელიც რამდენიმე თვე გრძელდებოდა, მხოლოდ სამი კვირა დაყოფს. ჰანა არენდტი რომ პროცესს სრულად დასწრებოდა, მოესმინა აიხმანისთვის, შეიძლება ოდნავ სხვა დასკვნები გამოეტანა... დასანანი ისიცაა, რომ ამ წიგნმა «დათვური სამსახური» გაუწია თვით ავტორს: მიუხედავად იმისა, რომ «აიხმანი იერუსალიმში» არენდტის ყველაზე ცუდი წიგნია, დღემდე რჩება მკითხველში ყველაზე პოპულარულად და ავტორის სავიზიტო ბარათად.

მაგრამ მთავარი ის არაა, რომ ჰანა არენდტი შეცდა. მნიშვნელოვანი ისაა, რომ აიხმანის პროცესმა და ამ პროცესის შესახებ ჰანა არენდტის წიგნმა, ამ წიგნის მომხრეებსა და მოწინააღმდეგეებს შორის დებატებმა, უდიდესი როლი ითამაშეს ისრაელის და გერმანიის ნაციონალური იდენტობის ჩამოყალიბებაში.

სხვათა შორის, ალბათ გერმანიის ნაციონალური იდენტობის მშენებლობაში კიდევ უფრო დიდი როლი ითამაშეს, რადგან ამ დებატებში ჩაერთნენ, გერმანელმა ისტორიკოსებმა და ფილოსოფოსებმა (ერნსტ ნოლტემ, იურგენ ჰაბერმასმა, თეოდორ ადორნომ, მაქს ჰორკჰაიმერმა და სხვებმა), რომლებსაც მე-XX-ე საუკუნის ბოლო დეკადებში ერთმანეთთან «ხელჩართული» ბრძოლა ჰქონდათ გაჩაღებული, რომ დაედგინათ ნაცისტური სიკვდილის მანქანის ე.წ. გენოტიპი. ეს ინტელექტუალები პირზე დუჟმოდებული კამათობდნენ, ნაციზმის ფესვები გერმანულ რომანტიზმში, რუსულ ბოლშევიზმში თუ კიდევ სხვა ისტორიულ ფენომენში უნდა ეძებნათ. თუმცა, ეს ფილოსოფოსები ნაცისტური გენოტიპის ძებნის მაგივრად, გერმანიის დადანაშაულება-გამართლებით იყვნენ დაკავებული და ამგვარად ცდილობდნენ გერმანული ეროვნული იდენტობის ფორმირებას. ეს იყო ცივი ომის პერიოდი, როდესაც არქივები (პოლონური, საბჭოთა) ჯერ კიდევ დახურული იყო და, ერთი მხრივ, ნოლტეს და, მეორე მხრივ, ჰაბერმასის წყაროებმოკლებული, ციდან მოტანილ არგუმენტებზე დამყარებული დასკვნები, სულ მცირე, გულუბრყვილო და მიამიტი გახლდათ...

ამ ყველაფრის დაწერა მიმაჩნია მნიშვნელოვანად, რადგან შოა ზედმეტად თეორეტიზებულია, ზედმეტად ინტელექტუალიზებულია, ამის შედეგად ისტორიისგან «გამოშიგნულია» და მთლიანად დამარხულია ხსოვნის ქვეშ. ამის გამო კი ევროპის ისტორიის ყველაზე ტრაგიკული სურათი აბსოლუტურად დეფორმირებულია. და ევროპის საბჭოს და გაეროს გადაწყვეტილება, რომ ოსვენციმის განთავისუფლების დღე გახდეს შოას მსხვერპლთა ხსოვნის დღე, ამ დეფორმირებული ჯაჭვის ბოლო რგოლია: ოსვენციმის ბანაკში გაზის კამერებმა დაიწყეს ფუნქციონირება 1943 წლის გაზაფხულზე, ანუ როცა დაღუპული ებრაელების საერთო 5,7 მილიონიდან სამი მეოთხედი უკვე განადგურებული იყო. ოსვენციმი იყო ადგილი, სადაც, დიდი გამონაკლისის გარდა, არ დაუხოცავთ პოლონელი ან საბჭოთა ებრაელები.

ერთი გერმანელი ფილოსოფოსი ამბობდა, რომ არ შეიძლება ადამიანის მაგალითად სოკრატეც კი დაასახელო, რადგან ამით შენ ის სოკრატამდე დაგყავს და ამგვარად ამ ადამიანს რაღაც თვისებებს უკარგავ. არ ვიცი, ადამიანს რა თვისება შეიძლება დაეკარგა, მაგრამ ერთი რამ ნათელია: შოას ოსვენციმამდე დაყვანა გამორიცხავს ებრაელების მსხვერპლის უდიდეს ნაწილს. შოას საფლაზე ოსვენციმის ქვის დადება გამორიცხავს იმ პოლონელ და საბჭოთა ებრაელებს, რომლებიც იყვნენ ნაცისტების ძირითადი სამიზნე, რომლებიც წარმოადგენენ საერთო მსხვერპლის ორ მესამედს და რომელთა უმეტესი ნაწილი არა გაზის კამერებში, არამედ მათივე ამოთხრილი თხრილის წინ ნაცისტური ტყვიით იქნა მოკლული.

ყოველთვის მიკვირდა, როგორ ასახელებენ ცნობილი გამოცემები, კრიტიკოსები წლის საუკეთესო ფილმებს, როცა ყველა ფილმი არ უნახავთ... არადა, შესაძლებელია, სწორედაც რომ საუკეთესო ფილმები არ უნახავთ. ცხადია, დღეს ძნელი წარმოსადგენია, რომ სადღაც გადაიღეს ძალიან კარგი ფილმი, რომელიც არავინ შეიმჩნია და დაიკარგა... ბოლოს და ბოლოს, იმდენი კინოფესტივალია, რომ კარგი კინო მაინც არ დაიჩაგრებოდა. უბრალოდ, კინოგაქირავების სისტემა გართულდა ძალიან. საავტორო უფლებების დარღვევისა და ინტერნეტში ფილმის უკანონო გავრცელების შიშით პროდიუსერები ზოგჯერ თავად აგვიანებენ მსოფლიო კინოპრემიერებს, ანდა ფილმი მზადაა, მაგრამ ელოდებიან დიდ ფესტივალს, „ოსკარებს”. ავიღოთ თუნდაც ჯიმ ჯარმუშის ”პეტერსონი”, რომლის პრემიერა 2016 წლის მაისში გაიმართა კანში, მაგრამ ევროპაში სურათი ჯერ მხოლოდ რამდენიმე ქვეყანაში (ისიც ნოემბერ-დეკემბერში) გავიდა, შეერთებული შტატების ეკრანებზე კი საშობაო დღესასწაულების დასრულების შემდეგ აჩვენეს. ამიტომაც ვერ ვხედავთ ”პეტერსონს” ვერცერთი გამოცემის საახალწლო ათეულში.

”2016 წლის 10 ფილმი” - ალბათ უკეთესია, ასე დავარქვათ ჩვენს სიას. არაა გამორიცხული, რომ ამ ათეულის მიღმა აღმოჩნდა რაღაც კინომარგალიტი, რომლის ნახვა ვერ მოვახერხე. უბრალოდ, ეს ათი ფილმი ყველაზე მეტად დამამახსოვრდა განვლილ წელს - ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო წელს მსოფლიო კინოს ისტორიაში.

10. Aquarius - რეჟ. კლებერ მენდონსა ფილიო. ბრაზილიელი რეჟისორის, ყოფილი კინოკრიტიკოსის, ცნობილი თეორეტიკოსის ამ ფილმს ჩვენში თარგმნიან როგორც ”მერწყული”, თუმცა სჯობს, ალბათ, სათაური არ ვთარგმნოთ, რადგან ”Aquarius” აქ, უბრალოდ სახლის სახელია. შენობის დანგრევას და ცათამბჯენის აშენებას აპირებს სამშენებლო ფირმა, რომელსაც სამკვდრო-სასიცოცხლო ომს უცხადებს ამ სახლის მკვიდრი, 65 წლის მუსიკალური კრიტიკოსი, კლარა. მენდონსა ფილიომ გადაიღო ფილმი დროზე, ხსოვნაზე ყველანაირი ნოსტალგიისა და სენტიმენტების გარეშე. კლარა უპირისპირდება ახალი დროის დამანგრეველ ენერგიას, შეიძლება ითქვას, უფრო მეტი ენერგიით, ”მეტი სექსუალობით”. რეჟისორს არ ეშინია ძალიან რადიკალური სექსუალური სცენების გადაღების, რათა გვიჩვენოს კლარას ეს ომი დროსთან და სიბერესთან. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ მიუხედავად მთავარი როლის შემსრულებლის, სონია ბრაგას ვირტუოზულობისა, ფილმში ბევრად უფრო ეფექტურია კოლექტიური სცენები (მაგ. დეიდის დაბადების დღის გრძელი ეპიზოდი), რომლებშიც თანამედროვე ბრაზილიის სურათი იხატება.

9. Théo et Hugo dans le même bateau - რეჟისორები ოლივიე დუკასტელი და ჟაკ მარტინო. წლის ყველაზე თამამი ფილმი-პროვოკაცია, რომლის ჩვენება ჩვეულებრივ კინოთეატრებში არაერთ ქვეყანაში გახდა პრობლემა და ავტორების დამატებითი წერილობითი განმარტება დასჭირდა. სურათის გმირები პარიზის გეიკლუბში გაიცნობენ ერთმანეთს, შემდეგ კი გათენებას ხვდებიან პარიზის ქუჩებში. ყველაფერი იწყება, როგორც პორნოგრაფიის ზღვარზე გამოხატული რეალობა და სრულდება უაღრესად პოეტური ისტორიით, შეიძლება ითქვას, ”აღბეჭდილ სიყვარულზე”, არც პერსპექტივა რომ არა აქვს და არც დროში განვითარების შანსი. მით უფრო სევდიანია ამბავი და ახლადჩასახული სიყვარულის ფონზე მით უფრო მშვენიერი ჩანს ხალხისგან სრულიად დაცარიელებული პარიზი გათენებამდე რამდენიმე წუთით ადრე.

8. Everybody Wants Some - რეჟ. რიჩარდ ლინკლაიტერი. ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ლინკლეიტერს გულმა უგრძნო ტრამპის მოსვლა თეთრ სახლში და ნახა ტკბილი სიზმარი 80-იანი წლების ამერიკაზე, გადაიღო რა ფილმი თავისუფლების ეიფორიაზე, ახალგაზრდულ უპასუხისმგებლობაზე. არაერთხელ მითქვამს, რომ ერიკ რომერის ურიცხვ ”მოწაფებს” შორის თანამედროვე კინოში რიჩარდ ლინკლაიტერი პირველია. რომერის მერე სწორედ ამ ამერიკელმა რეჟისორმა შეძლო დიალოგებით გადავსებულ ფილმში ჩვენი ყურადღება სწორედ გამოსახულებაზე გადაეტანა. უფრო სწორად, სასიამოვნო გაეხადა დაკვირვება, თუ რა ხდება ეკრანზე, როცა პერსონაჟი გამოთქვამს ამა თუ იმ აზრს, რა მოსდის მის სახეს, როგორ მოძრაობს, როგორია კონტაქტი სიტყვასა და კინოსახეს შორის. ”აქ და ახლა” - კვლავ ცხადდება ლინკლაიტერის იდეალად. მაშინაც კი, როცა ახალგაზრდობა წარსულს ჩაბარდა და რეიგანის ამერიკაში დონალდ ტრამპი მოვიდა.

7. American Honey - რეჟ. ანდრეა არნოლდი. ეს ის შემთხვევაა, როცა თითქმის სამსაათიანი „როუდ მუვი“ არასდროს გინდა, რომ დასრულდეს. ფილმის დაწყებიდან სადღაც ნახევარ საათში შეიყვარებ მის გმირებს და გრძნობ, რომ მათთან განშორება გაგიჭირდება. როგორც წესი, ამ ჟანრის ფილმებში რეჟისორები პეიზაჟებთან შედარებით იშვიათად ანიჭებენ უპირატესობას ახლო ხედებს. არნოლდის გმირები მოგზაურობენ ამერიკაში, მაგრამ რეჟისორს თითქოს ნაკლებად აინტერესებს გარემო, მისი კამერისთვის მნიშვნელოვანია ადამიანები, ახალგაზრდები, რომელთაც, ფაქტობრივად, აღარც აქვთ მომავალი. მით უფრო უცნაურია, რომ ფილმი არსად, არც ერთ ეპიზოდში არ სცილდება სოციალური დრამის საზღვრებს და გვახსენებს 70-იანი წლების კარგ ამერიკულ კინოს ”აწყობილი დასავლური სოციუმის” ნგრევასა და სისასტიკეზე, ძალადობაზე, რომელსაც პირველ რიგში ეს ”ტკბილი” გოგონები და ბიჭები ეწირებიან.

6. Quand on a 17 ans - რეჟ. ანდრე ტეშინე. ფრანგული კინოს კლასიკოსი, როგორც ჩანს, ნელ-ნელა გამოდის კრიზისიდან. სამწუხაროდ, ეს ღრმა, დიდი პოეტური კინომეტაფორა ბერლინის კინოფესტივალის ჟიურიმ არ შეიმჩნია და ანდრე ტეშინე პრიზის გარეშე დატოვა, მაგრამ ფილმი წარმატებით გავიდა საფრანგეთის ეკრანებზე. ფრანგულმა პრესამ ტეშინეს სურათის პრემიერის წინ გაახსენა კინოს მოყვარულებს, რომ ფილმის გადაღება მიმდინარეობდა 2015 წლის ნოემბრის ტერაქტების დროს და შესაძლებელია ვითარებამ საფრანგეთში და ანტიმუსლიმურმა ისტერიკამ ევროპაში აქცენტები შეცვალა ანდრე ტეშინესთვის ტიპურ ისტორიაში სექსუალობისა და იდენტობის ჩამოყალიბებაზე. ასეა თუ ისე, ეს სურათი ზუსტი პორტრეტია ჩვენი დროის და ჩვენი პლანეტის და, რაც მთავარია, ”ველურის” და ”კულტურულის” სიძულვილ-სიყვარულის უკვე მრავალჯერ გათამაშებული თემის ახალი ინტერპრეტაციაა ყველაზე კარგ, 17 წლის ასაკში.

5. Julieta - რეჟ. პედრო ალმოდოვარი. წელი გავიდა, მაგრამ მატარებლის სცენა ”ხულიეტაში”, თავისი ირმით, არ ამოდის თავიდან. არც დემენციით დაავადებულ დედასთან ვიზიტი, არც ფინალი. ჩაველა ვარგასის სიმღერით... ”ხულიეტადან” რჩება ეპიზოდები - აბსოლუტურად გენიალური ეპიზოდები, რომლებსაც სახიერების სიძლიერით და ემოციურობით ბადალი არ ჰყავთ 2016 წლის კინოპროდუქციაში. სხვა საქმეა, რომ ალმოდოვარს ისევ უჭირს ამ ეპიზოდების შეკვრა, ისევ გაურბის გადაღებული მასალა, ან ვერ ელევა იმას, რაც თვითონ მოსწონს, მაგრამ შეიძლება გაუგებარი იყოს სხვისთვის. ასეა თუ ისე, ალმოდოვარის ფანებისთვის ”ხულიეტა” სიხარულია - პედრო ისევ ფორმაში მოდის და არაა გამორიცხული, სასწაულიც მოახდინოს.

4. Bacalaureat - რეჟ. კრისტიან მუნჯიუ. პირადად ჩემთვის ეს სურათი პოსტკომუნისტური ქვეყნის ატმოსფეროს ყველაზე ზუსტი დოკუმენტია კინოში. ეს ის შემთხვევაა, როცა ისტორია არა იმდენად ნატურით, ყოფის დეტალებით, რამდენადაც პერსონაჟების გრძნობებით, მათი მზერით იხატება... იწყება ამბით, რომელიც მხოლოდ პოსტკომუნისტურ ქვეყანაში შეიძლებოდა მომხდარიყო (მერე რა, რომ რუმინეთი ევროკავშირის წევრია) და სრულდება ”საკაცობრიო დრამით” მამისა და მისი თინეიჯერი ქალიშვილის ურთიერთობაზე, დარღვეულ, შემდეგ აღდგენილ და ისევ დარღვეულ კავშირებზე. მუნჯიუს ფილმის მთავარი ღირსება ისევ სცენარია, ცოცხალი სიტყვა და ძალიან კარგი კასტინგი. ისიც სასიხარულოა, რომ თანამედროვეობის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო რეჟისორი არ იმეორებს საკუთარ თავს და ყოველ ფილმში ეძებს გამოხატვის ახალ საშუალებებს.

3. ”I, Daniel Blake” - რეჟ. კენ ლოუჩი. კანის ფესტივალის დღიურში ვწერდი, რომ მხოლოდ ლოუჩს შეუძლია შექმნას მხატვრული სახე თითქმის ნატურალისტურად წარმოდგენილი ყოფითი სცენიდან. უფრო მეტიც, შექმნას ნამდვილი დრამა ადამიანზე, რომლის ბედი, რომლის სიცოცხლე დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ შეძლებს ტექსტის დაბეჭდვას და მეილის გაგზავნას. ამას რომ ვწერდი, ვერ წარმომედგინა რომ დიდ რეჟისორს მეორედ გადასცემდნენ ”ოქროს პალმას”, თან ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ კონკურსში კანის ფესტივალის ისტორიაში. აღმოჩნდა, რომ დენიელ ბლეიკის დრამამ... რატომ დრამამ, ტრაგედიამ, ისიც კი შეძრა, ვისაც რეალურ ცხოვრებაში დიდად არ აღელვებს ასეთი ხალხი. ლოუჩის გმირი კვდება, მაგრამ მკვიდრდება კინოში, აღიბეჭდება მილიონობით ადამიანის ხსოვნაში, მათ გულებში... ლოუჩი დუელში იწვევს სისტემებს და თავად ისტორიას, რომელმაც ასეთ დენიელ ბლეიკებს ვერა და ვერ გამოუნახა ადგილი.

2. Paterson - რეჟ. ჯიმ ჯარმუში. შეიძლება ითქვას, რომ ჯარმუშიც გარკვეული თვალსაზრისით იმავეს აკეთებს, რასაც ლოუჩი. ამ შემთხვევაში გვარწმუნებს, რომ ავტობუსის მძღოლიც კი, უსახო, არაფრით გამორჩეული ქალაქის, პეტერსონის მკვიდრიც კი, შეიძლება იყოს დიდი პოეტი. უფრო მეტიც, ისე შეიძლება იცხოვროს, რომ არც არაფერი დაბეჭდოს, არც არაფერი გამოაქვეყნოს, მაგრამ წეროს გენიალური ლექსები და მერე ისე გაქრეს, რომ არავინ არაფერი გაიგოს მის შესახებ. ჯიმ ჯარმუშმა გადაიღო დიდი, ძალიან დიდი ფილმი - გამჭვირვალე, ნაზი, სადა, როგორც იაპონური ტანკა. ტელესერიალების ესთეტიკით გაღარიბებულ კინემატოგრაფს დაუბრუნა კინოხელოვნება, პოეზია - როცა ეკრანი ფრესკას ემსგავსება, როცა უბრალო ხმაურიც კი მუსიკად აღიქმება და, რაც მთავარია, როცა მთელ კინოდარბაზს გადაეცემა ეს ჯადო, როცა დარბაზში ყველა ერთად ხდება პოეტი. ძალიან ცუდია, რომ ეს სურათი ვერ ვნახეთ თბილისის კინოფესტივალზე. ახლა დაიდება რომელიმე ინტერნეტსაიტზე და ფილმი ნახევარს მაინც დაკარგავს - ”პატერსონს” აუცილებლად ბნელ დარბაზში უნდა უყურო, ეკრანიდან წამოსული ძლიერი შუქი რომ დააფასო.

1. Elle - რეჟ. პაულ ვერჰოვენი. ფილმი არ გშორდება და მუდმივად გახსენებს თავის თავს - გახსენდება ეს მუქი, მუქი ფერი, მუსიკა, იზაბელ იუპერის სახე და მისი კაბებიც კი. აღარანაირად არაა მნიშვნელოვანი სიუჟეტი (არადა დეტექტივია!), გამახსოვრდება კინო! იმიტომ რომ ”ის ქალი” არის კინოს ისტორია ერთ ფილმად, სრულიად აბსურდული ანტიჰეპიენდით კინოს ისტორია, რომელიც სასაფლაოთი მთავრდება. მაგრამ იქნებ ეს არა კინოს, არამედ დასავლური საზოგადოების ფინალია? მაშინ რაღა ვქნათ? მადლობა პოლ ვერჰოვენს, იზაბელ იუპერი მაინც რომ დაგვიტოვა ცოცხალი.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG