ბლოგები

ნაციონალური მოძრაობის და ქართული ოცნების დღევანდელ აქტივისტებს ერთმანეთის განადგურება აქვთ განზრახული და ფიქრობენ, რომ მოწინააღმდეგე მხარის მოსპობით ქვეყანა საბოლოოდ გაბრწყინდება. ეს ინფანტილური ფიქრებია, რომლებსაც რეალურ ცხოვრებასთან არანაირი კავშირი არ აქვთ. სინამდვილეში, ის ცოდვები, რაც „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ იმ ცხრაწლიანი მმართველობის დროს დააგროვა, ნაწილობრივ მაინც სწორედ იმით აიხსნება, რომ მას ოპონენტად ძლიერი ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოება არ ჰყოლია. დღესაც ქართული ოცნება, რომელსაც პარლამენტში საკონსტიტუციო უმრავლესობის მობილიზება შეუძლია, ავტორიტარულად მოქმედებს ძლიერი საპარლამენტო ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების არარსებობის პირობებში.

საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტური რა შედეგითაც უნდა დასრულდეს, ფაქტია, რომ ქართული საზოგადოება პოლარიზებულია. დაპირისპირებული მხარეები სამკვდრო-სასიცოცხლოდ არიან ერთმანეთს გადაკიდებული. ამ ფაქტზე უპირველესად ის მეტყველებს, რომ „ძალა ერთობაშიას“ კანდიდატმა გრიგოლ ვაშაძემ არჩევნებზე 601 224 ხმა აიღო, ანუ ნახევარ მილიონზე მეტი (საბოლოო ჯამში, ხელისუფლების კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის წინააღმდეგ ამომრჩევლების დაახლოებით 60 %-მა მისცა ხმა). შედარებისთვის, 2013 წელს „ნაციონალური მოძრაობის“ საპრეზიდენტო კანდიდატმა დავით ბაქრაძემ მხოლოდ 354 103 ხმა აიღო, ანუ თითქმის ორჯერ ნაკლები, ვიდრე გრიგოლ ვაშაძემ.

ამომრჩევლების ამგვარი პოლარიზაცია შესაძლოა დამღუპველი იყოს ჩვენი ქვეყნისთვის. საპარლამენტო უმრავლესობის წევრმა, გედევან ფოფხაძემ 30 ოქტომბერს განაცხადა, რომ გრიგოლ ვაშაძე თუ არჩევნებს მოიგებს, საქართველოში სამოქალაქო ომი დაიწყება. ამ ყოვლად უპატიებელი განცხადების და რადიკალური რიტორიკის ფონზე, არსებობს შანსი, რომ ქვეყანა უკონტროლო ქაოსში გადაეშვას. ამის თავიდან ასაცილებლად საჭიროა, პირველად დამოუკიდებელი საქართველოში ისტორიაში, ქართველმა პოლიტიკოსებმა შეძლონ ის, რომ გადააბიჯონ საკუთარ თავს და შეთანხმდნენ თამაშის საერთო წესებზე. ამომრჩეველმა, თავის მხრივ, უნდა გაიაზროს, რომ ერთი ხელის მოსმით ქვეყანას ვერ ეშველება და ვერანაირი მესია - მათ შორის, ვერც ბიძინა ივანიშვილი და ვერც მიხეილ სააკაშვილი, საქართველოს ჭაობიდან ვერ ამოიყვანს. ერთადერთი გზა ჭაობიდან ამოსასვლელად არის ქვეყნის მმართველობის ფორმის ცვლილება. მმართველობის ერთადერთი სწორი ფორმა კი არის ის, რომელიც უზრუნველყოფს პლურალიზმს და კანონის უზენაესობას.

თუ საქართველოში ერთპარტიული სისტემა შენარჩუნდება (და მნიშვნელობა არ აქვს, ნაციონალური მოძრაობა იქნება სათავეში, ქართული ოცნება თუ რამე სხვა პარტია), ის ყველა მძიმე დანაშაული, რომელსაც წინა და მოქმედი ხელისუფლებები სჩადიოდნენ, აუცილებლად გამეორდება. მმართველები საკუთარ თავს არ დასჯიან.

ევროპული დემოკრატიები ასეთი წარმატებული იმიტომ არიან, რომ იქ ძალოვანი უწყებები, სასამართლო, საჯარო სამსახური რომელიმე პოლიტიკური ძალის ინტერესების მიხედვით კი არ კომპლექტდება, არამედ ქვეყნის საერთო ინტერესის გათვალისწინებით. ამ საერთო ინტერესის დაცვის გარანტი კი არის მრავალპარტიული პარლამენტი, რომელსაც აღმასრულებელი ხელისუფლების გაკონტროლება შეუძლია.

გრიგოლ ვაშაძის შტაბის ხელმძღვანელმა, გიორგი ვაშაძემ შარშან წამოაყენა საქართველოში უცხოელი მოსამართლეების მოწვევის იდეა. ასეთმა „მარტივმა“ გამოსავლებმა ამ არჩევნებზეც გაიჟღერა. ქართველ პოლიტიკოსებს დღემდე არ ესმით, რომ ეს უცხოელი მოსამართლეები, პროკურორები და საჯარო მოხელეები შესაბამისი პოლიტიკური სისტემის ფარგლებში არიან მიუკერძოებელნი და მათი სრულიად განსხვავებულ, ავტორიტარულ სისტემაში ჩანერგვა, ვერანაირ რეალურ ცვლილებას ვერ მოიტანს. ამის კარგი დასტურია იუსტიციის დღევანდელი მინისტრის, თეა წულუკიანის ქმედებები. წულუკიანი ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში მუშაობდა სხვადასხვა თანამდებობაზე, სანამ საქართველოს იუსტიციის მინისტრი გახდებოდა. დღეს მას ედავებიან იმას, რომ უკანონოდ დაითხოვა თანამშრომლები სამსახურიდან. მის მიერ სამსახურიდან გათავისუფლებულმა ერთ-ერთმა თანამშრომელმა, თამაზ ახობაძემ ორჯერ მოიგო უზენაეს სასამართლოში საქმე იუსტიციის სამინისტროს წინააღმდეგ, მაგრამ მისი აღდგენა სამსახურში დღემდე არ ხდება. როდესაც ამის შესახებ ახობაძემ პრემიერ-მინისტრს მისწერა, მას პასუხად მიუგეს, რომ იუსტიციის სამინისტროს არც პრემიერის წერილზე ჰქონდა რეაგირება. ერთი სიტყვით, სამინისტრო არც უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას ემორჩილება (არ სცემს პასუხს აღსრულების ეროვნულ ბიუროს, რომელმაც რამდენჯერმე მისწერა ახობაძის საქმის აღსრულების საკითხზე) და რეაგირება არ აქვს არც პრემიერ-მინისტრის წერილზე (ასევე, არ სცემს პასუხს სახალხო დამცველსაც, რომლის დასკვნაშიც წერია, რომ საქმის შესწავლის დროს გამოითხოვეს ინფორმაცია იუსტიციის სამინისტროსგან, რომელიც არ მიუღიათ).

წულუკიანის მაგალითი გვიჩვენებს, რომ ქვეყანას კვალიფიციური კადრების უცხოეთიდან მოზიდვაც კი ვერ უშველის, თუკი მისი მმართველობის სისტემა არ შეიცვლება. იმისათვის, რომ ამ მიმართულებით ქმედითი ნაბიჯები გადავდგათ, მინიმუმ, საარჩევნო სისტემა მაინც უნდა შევცვალოთ. სრულიად პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასვლა, როგორც იცით, 2024 წლისთვის იგეგმება. ასე არის გათვალისწინებული 2017 წლის ივლისში „ქართული ოცნების“ პარლამენტის მიერ მიღებული საკონსტიტუციო ცვლილებებით. ვენეციის კომისიამ (ევროპის საბჭოს დამოუკიდებელი საკონსულტაციო ორგანო კონსტიტუციურ საკითხებში) პროპორციულ სისტემაზე გადასვლის გადავადება უარყოფითად შეაფასა. 2020 წელს სრულიად პროპორციულ სისტემაზე გადასვლა ახლა ჰაერივით გვჭირდება იმისთვის, რომ ერთპარტიულ მმართველობას ერთხელ და სამუდამოდ გამოვუთხაროთ ძირი და არც ქართული ოცნების და არც ნაციონალური მოძრაობის, მინიმუმ, საკონსტიტუციო უმრავლესობით მოსვლა არ დავუშვათ.

2020 წელს სრულიად პროპორციული სისტემით არჩევნების ჩატარება ხელს შეუწყობს იმას, რომ მივიღოთ მაქსიმალურად პლურალური, მრავალფეროვანი პარლამენტი. მართალია, ეს პირველ ეტაპზე ყველა პრობლემას ვერ მოაგვარებს და, მაგალითად, ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენების (და ამ საჯარო მოხელეების დაშინების) პრაქტიკა ისევ ძალაში დარჩება, მაგრამ საგრძნობლად შეამცირებს იმის შანსს, რომ რომელიმე პარტიამ ისევ ერთპიროვნული მმართველობა დაამყაროს.

„ნაციონალური მოძრაობა“ და „ქართული ოცნება“, ამ ეტაპზე, სამწუხაროდ, წარმოადგენენ დესტრუქციულ ძალებს, რომლებიც ყველა ხერხის გამოყენებით ებრძვიან ერთმანეთს. მათი გამოსწორება ერთ დღე-ღამეში ვერ მოხდება, მაგრამ თუკი (სამოქალაქო) საზოგადოება საკმარისად ძლიერი და პრინციპული იქნება, ჩვენ შევძლებთ არათუ მოცემული დაპირისპირების ცივილიზებულ ჩარჩოში მოქცევას, არამედ გავზრდით მომავალში ჯანსაღი პოლიტიკური ძალების გამოჩენის შანსს.

„როგორ უნდა შეხედონ ხალხს თვალებში? ამდენ ხალხს გადაგვიარეს! გადაგვიარეს!“ - ასაკოვანი ქალის ტირილით ნათქვამი ეს სიტყვები პირადად მაქვს მოსმენილი რუსთაველის გამზირზე 2007 წლის 7 ნოემბერს, როცა რადიო თავისუფლებისთვის რეპორტაჟს ვამზადებდი. აშკარაა, რომ ეს იყო საპროტესტო აქციის დარბევის ერთადერთი სწორი ემოციური შეფასება, რომელშიც ნათლად გამოსჭვიოდა როგორც აღშფოთების, ასევე დაუჯერებლობის ტონი. მოქალაქეს არ სჯეროდა, რომ პროტესტის გამოხატვის გამო სცემდა მის მიერ არჩეული მთავრობა, პრეზიდენტი, ხელისუფლება, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ თვითონ მართავდა მრავალათასიან საპროტესტო აქციებს.

7 ნოემბერს დარბეულ ყველა მოქალაქეს აქვს გაუნელებელი აღშფოთების უფლება, ყოველი წლის 7 ნოემბერს რუსთაველზე შეკრებისა და ძალადობის დაგმობის უფლება, თუმცა ძალადობასთან ერთად ასევე დასაგმობია უმთავრესი მიზეზი, რამაც 11 წლის წინ მშვიდობიანი პოლიტიკური პროცესის ჩიხში შეყვანა და ძალადობა გამოიწვია. „7 ნოემბერი“ არ მოხდებოდა პოლიტიკოსებს დემოკრატიის მეტი რწმენა რომ ჰქონოდათ, მათ არსენალში მხოლოდ მშვიდ (არაისტერიულ) გარემოში გამართული არჩევნები რომ ყოფილიყო. არჩევნები, როგორც ძალაუფლების მოპოვებისა და შენარჩუნების ერთადერთი საშუალება.

ქართველ პოლიტიკოსებს არ სჯერათ, რომ არჩევნები ჯილდოა და არა სასჯელი, რომ არჩევნები შვებაა და არა განსაცდელი, რომ სწორედ არჩევნები გაძლევს ღირსეულად მოსვლის, წასვლის და დაბრუნების საშუალებას. თუ დღეს „ნაციონალურ მოძრაობას“ პოლიტიკურ პროცესში მონაწილეობის საშუალება აქვს, უპირველეს ყოვლისა აქვს იმის გამო, რომ ბოლო მომენტში არ ჩაებღაუჭა ძალაუფლებას, არ წავიდა ხალხის ნების წინააღმდეგ და 2012 წლის 1 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში დამარცხების შემდეგ შეეგუა ახალ რეალობას.

7 ნოემბერს ძალადობასთან ერთად დასაგმობია სწორედ ეს - დემოკრატიისა და არჩევნების რწმენის დეფიციტი; დასაგმობია ცდუნება, ზეგავლენა მოახდინო ხალხის, მოქალაქეების, ამომრჩევლების ნებაზე; დასაგმობია ყველაფრის ფასად ძალაუფლების შენარჩუნების წყურვილი; დასაგმობია ხალხის დაშინება და ნებაზე ზეგავლენის მოხდენა, თუმცა 11 წლის შემდეგ, 7 ნოემბერს რუსთაველის გამზირზე შეკრებილმა ადამიანებმა, რომლებიც დღევანდელ ხელისუფლებას უჭერენ მხარს და, რომლებმაც გულთან ახლოს მიიტანეს ბიძინა ივანიშვილის მოწოდება, „ქართული ოცნების“ ძველმა გვარდიელებმა არ დაუშვან მმართველი პარტიის დამარცხება, „რატომღაც“ მხოლოდ აქციის დარბევა და დარბევის ორგანიზატორები დაგმეს: „არა ნაციზმს!“, „ძირს მიშა!“ და ა.შ. თან ისეთი ემოციით და მოწოდებებით გამოვიდნენ თითქოს 2007 წლის "7 ნოემბერი" იყოს და არა 2018 წლისა. ალბათ, დროში ამგვარი აცდენის გამოა, რომ „7 ნოემბრის“ დასაგმობად შეკრებილმა ადამიანებმა გულგრილად ჩაუარეს რუსთაველზე ღია ცის ქვეშ მდგომ შვილმოკლულ მამებს, რომლებიც ამ ხელისუფლების პირობებში ვერ პოულობენ სამართალს და უსაშველოდ იტანჯებიან, თუმცა რაღაც უცნაური პარადოქსით, ხელისუფლების მხარდამჭერებს მეხსიერება კარგი აქვთ (წინა ხელისუფლების დროს მომხდარი ცუდი არაფერი ავიწყდებათ), მაგრამ ვერ დაიკვეხნიან კარგი მხედველობით: ვერაფერს ხედავენ, რაც მათ გარშემო ხდება აქ და ახლა. ამ ადამიანების სურვილზე რომ იყოს დამოუკიდებული, საერთოდაც წარსულში იცხოვრებდნენ, წარსულში, სადაც მოძალადე წინა ხელისუფლებაა, თვითონ კი მსხვერპლის როლში არიან. ვერ ეგუებიან იმას, რომ დღეს სხვა ხელისუფლებაა და მსხვერპლიც სხვაა და ამის გამო, შეძლებისდაგვარად, ცდილობენ მუდმივად წარსულში დაბრუნებას. წლევანდელი „7 ნოემბერიც“ 2007 წლის "7 ნოემბრის" ერთგვარი მონატრება იყო, ნამდვილი "7 ნოემბრის" რეკონსტრუქციისა და შეხორცებული ჭრილობების გახსნის მცდელობა, მაგრამ მოქმედი ხელისუფლების მხარდაჭერით გაერთიანებული ამ ადამიანების მცდელობას აკლდა რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი, რაც კიტჩს ნამდვილ დრამად აქცევდა და, რასაც ყველაზე კარგად, ალბათ, თვითონ გრძნობდნენ. აკლდა მთავარი ანტაგონისტი, მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც გამოვიდოდა და მშვიდობიანი აქციის მონაწილეებს უმოწყალოდ დაარბევდა... დაარბევდა და თავის პოლიტიკურ ოპონენტებს კვლავ მიანიჭებდა ჯერ მორალურ, შემდეგ კი პოლიტიკურ უპირატესობას და 2012 წლის 1 ოქტომბრის მსგავსად, კვლავ დამარცხდებოდა მოახლოებულ არჩევნებში... მაგრამ სინამდვილეში დღეს სულ სხვა კაცს უდგას ნეგატიურ პერსონაჟად ქცევის საფრთხე, სხვას ეშინია ძალაუფლების დაკარგვის, სხვა ვერ ეგუება არჩევნების შედეგებს, სხვა დგას არჩევნების გაყალბების ცდუნების წინაშე და სხვა აკეთებს ყველაფერს ძალაუფლების შესანარჩუნებლად, სხვა იყენებს ადმინისტრაციულ რესურსს და სწორედ ეს სხვა ადამიანი ატარებს საპროტესტო აქციებისა და მათი დარბევების საფრთხეს. წინა ხელისუფლებაც ასე მივიდა თავის „7 ნოემბრამდე“ და არც მოქმედი ხელისუფლებაა დაზღვეული ახალი „7 ნოემბრისგან“. მოძალებულ კიტჩს რომ ვუერთგულოთ, ასე ვთქვათ: „7 ნოემბერი“ დასრულდა, „7 ნოემბრის“ გეშინოდეთ, ხალხო!