ბლოგები

ისტორიკოსების აზრით, ისტორიული მოვლენები ციდან არ ვარდება. ალბათ ეს მართალია, თუმცა 1989 წლის 9 ნოემბერს ბერლინის კედლის დაცემა ცისარტყელასავით მოულოდნელად გამოეცხადა გერმანელებს. გდრ-ის პოლიტბიუროს წევრ გიუნტერ შაბოვსკის მიერ მიცემული ერთი აბდაუბდა პრესკონფერენციის შედეგად (რომლის დროსაც ის განაცხადებს, რომ გედეერელებისათვის დასავლეთით მოგზაურობის უფლება აღარ იზღუდებოდა), 1989 წლის 9 ნოემბერი იქცა დღედ, რომელმაც შექმნა თანამედროვე ევროპა.

თუ კედლის დაცემა გდრ-ის მოღრუბლურ ცაზე ცისარტყელასავით გამოჩნდა, დასავლეთის სხვა დედაქალაქებში ის კოკისპირულ წვიმად გადაიქცევა. ეს წვიმა უცბად გამოაღვიძებს ვაშინგტონს, ბონს, ლონდონსა თუ პარიზს. ყველა დაიწყებს ფიქრს, თუ როგორი უნდა ყოფილიყო გაერთიანებული გერმანიის პირობებში ევროპის უსაფრთხოება... რა ბედი ეწეოდა ვარშავის ხელშეკრულებას და ნატოს? იარსებებდნენ ეს ორგანიზაციები? და როგორი იქნებოდა ევროპა გერმანიის გაერთიანების შემდეგ?დასავლეთის ყველა დედაქალაქს საკუთარი გეგმა ჰქონდა: ზოგი საბჭოთა კაშირის ნატოში გაწევრიანებას, ზოგი კი ნატოს იურისდიქციის მხოლოდ ნახევარ გერმანიაზე შენარჩუნებას ითხოვდა. საოცარი ისაა, რომ დისონანსი არა მარტო დასავლეთის დედაქალაქებს შორის არსებობდა, არამედ თვით ვაშინგტონის ადმინისტრაციასაც არ ჰქონდა საერთო სტრატეგია შემუშავებული. მაგალითად, 1990 წლის 10 თებერვალს ჯორჯ ბუში მოსკოვში მიმავალ ჰელმუტ კოლს გაუგზავნის წერილს,რომელშიც გერმანიის კანცლერს სთხოვდა, გორბაჩოვი გაეფრთხილებინა, რომ ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოებაზე კრემლი ვეტოს ვერ დაადებდა. იმავე დღეს კოლი აშშ-ის სახელმწიფო მდივან ჯეიმს ბეიკერისგან მიიღებს ზუსტად საპირისპირო შინაარსის წერილს, რომელშიც ეს უკანასკნელი წერდა, რომ გერმანიის გაერთიანების შემდეგ აღმოსავლეთი გერმანია ნატოს გარეთ უნდა დარჩენილიყო... (უცნაური არა მარტო ისაა, რომ ასეთი დისონანსი მეფობდა ამერიკის ადმინისტრაციაში, არამედ ისიც, თუ როგორ წარმოედგინა ჯეიმს ბეიკერს გერმანია ერთი ფეხით ნატოში, ერთით კი ნატოს გარეთ...)

ალბათ ამ ქაოსურმა მდგომარეობამ შექმნა მითი გორბაჩოვზე, როგორც მეოცე საუკუნის მეფე ლირზე. ამ მითის მიხედვით, ბუშმა და კოლმა (მეფე ლირის ორი უფროსი ქალიშვილი) გორბაჩოვი მოატყუეს, მისცეს რა პირობა, რომ გერმანიის გაერთიანების შემდეგ ნატო აღმოსავლეთით ერთი სანტიმეტრითაც არ გადმოიწეოდა. ჯორჯ ბუშის გარდაცვალებასთან ერთად დასავლურ პრესაში ისევ გაიელვა მითმა მოტყუებული მეფე ლირის შესახებ... არადა, გერმანიამ, ამერიკამ და დიდმა ბრიტანეთმა ჯერ კიდევ 2009 წელს გაასაჯაროვეს 1990 წლის მოლაპარაკებებთან დაკავშირებული დოკუმენტები, რის შედეგადაც ისტორიკოსებს საშუალება მიეცათ, დაწვრილებით შეესწავლათ 1990 წლის დიპლომატიური თამაშები.

გასაჯაროვებული დოკუმენტებიდან ჩანს, რომ ჯერ ვაშინგტონი (ჯორჯ ბეიკერის სახით 1990 წლის 9 თებერვალს) და შემდეგ ჰელმუტ კოლი (1990 წლის 10 თებერვალს) სიტყვიერ პირობას მისცემენ გორბაჩოვს, რომ ნატო აღმოსავლეთით არ გაფართოვდებოდა. მაშინ, როცა აშშ-ის საგარეო საქმეთა მინისტრი გორბაჩოვს პირობას აძლევდა ნატოს აღმოსავლეთის საზღვრების გაყინვის შესახებ, ვაშინგტონში, ამერიკის პრეზიდენტის უსაფრთხოების საბჭო მოამზადებს დოკუმენტს, რომელიც ბუშს ურჩევდა ამ საკითხის გადახედვას. მოსკოვში შეხვედრებიდან ზუსტად ორ კვირაში (24-25 თებერვალს), კემპ დევიდში, ჯორჯ ბუში შეხვედრას გამართავს ჰელმუტ კოლთან. ამ მოლაპარაკებების დროს ბუში განუცხადებს კოლს, რომ: 1. დამარცხებული ვერ უკარნახებს გამარჯვებულს პირობებს დანატოს საზღვრების გაყინვის საკითხი საერთოდ უნდა მოხსნილიყო დღის წესრიგიდან და 2. საჭიროიყო გორბაჩოვის მოთაფვლა და ვინაიდან დასავლეთი გერმანია საკმარისად მდიდარი იყო, მას უნდა გადაეხადა მოსკოვისათვის „კომპენსაცია“.

ის, რომ გორბაჩოვის მოთაფვლა-მოქრთამვა ძნელი არ იყო - ეს მშვენივრად იცოდა ბუშმა. როგორც ამერიკის ელჩი მეტლოკი იწერებოდა მოსკოვიდან 1990 წლის გაზაფხულზე, „კრიზისის ნიშნებს აქ თვლა არ აქვს: საშინლად გაზრდილია კრიმინალი, ანტისამთავრობო დემონსტრაციები ქვეყნის ყველა კუთხეში იმართება, აქაურობა მოიცვა სეპარატისტულმა მოძრაობამ, ხოლო ეკონომიკის მდგომარეობა კატასტროფულია“.

1990 წლის 16-17 ივლისს სტავროპოლის მხარეში გამართულ შეხვედრაზე გორბაჩოვი და ჰელმუტ კოლი მოილაპარაკებენ თანხის რაოდენობაზე, რომელიც ბონს მოსკოვისთვის უნდა გადაეხადა ნატოს გაფართოების სანაცვლოდ.ფორმალურად გერმანული ქრთამი „იფუთებოდა“, როგორც ფინანსური დახმარება, რომელსაც უნდა დაეფარა გერმანიიდან საბჭოთა სამხედროების გადასახლების ხარჯები.

1990 წლის 12 სექტემბერს მოსკოვში, საბჭოთა კავშირის, აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, საფრანგეთისა და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები ხელს მოაწერენ ხელშეკრულებას, რომელიც გერმანიის გაერთიანებას გაუხსნის გზას. 13 სექტემბერს კი შევარდნაძე და მისი გერმანელი კოლეგა ჰანს-დიტრიხ გენშერი ორ ქვეყანას შორის 20-წლიანი პარტნიორობის ხელშეკრულების პარაფირებას მოახდენენ. გერმანიის გაერთიანებამდე სამ კვირაზე, ხოლო საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ერთ წელზე ცოტა მეტიღა იყო დარჩენილი...

საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში დაახლოებით 20%-იანი უპირატესობით გაიმარჯვა „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილმა კანდიდატმა სალომე ზურაბიშვილმა. ამ სტატიაში არჩევნების შედეგების ანალიზზე არ შევჩერდები, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო თემაა ახლა განსახილველად. მინდა ყურადღება უფრო მეტად იმ ტაბუდადებულ თემებზე გავამახვილო, რომელთა შესახებ ყველამ იცის, მაგრამ არავინ საუბრობს. ინგლისურ ენაში არსებობს ამ სიტუაციის შესაფერისი გამოთქმა - „სპილო ოთახში“ (“elephant in the room”), რომელიც აღნიშნავს ისეთ აშკარა პრობლემას, რომელზე ლაპარაკიც, სხვადასხვა მიზეზის გამო, გართულებულია. არჩევნების შემდგომი პერიოდი, ჩემი აზრით, ყველაზე შესაფერისი დროა ასეთ თემაზე სასაუბროდ.

პირველ რიგში, დავიწყებ იმ პრობლემებით, რომლებიც „ნაციონალურ მოძრაობას“ აწუხებს:

გრიგოლ ვაშაძემ უკვე არაერთხელ განაცხადა, რომ მას სურდა ე.წ. „პოლიტპატიმრების“ შეწყალება, მათ შორის, მიხეილ სააკაშვილის, ვანო მერაბიშვილის, ბაჩო ახალაიასი და ა.შ. ერთი სიტყვით, მას სურდა არა მხოლოდ უკვე მსჯავრდებული ადამიანების შეწყალება, არამედ იმათიც, ვისაც პოტენციურად ელოდებოდა სასჯელი. ასეთებს შორის ზემოთჩამოთვლილების გარდა არიან ცნობილი და გავლენიანი ფიგურები: დათა ახალაია, მეგის ქარდავა, სოსო თოფურიძე, ზურაბ ადეიშვილი და სხვ. დათა ახალაიას ახლახან, 29 ოქტომბერს (პირველი ტურის მეორე დღესვე), მიუსაჯეს 7 წლითა და 6 თვით თავისუფლების აღკვეთა გირგვლიანის საქმეზე. ამ ადამიანებისთვის „პოლიტპატიმრების“ დაძახება, რბილად რომ ვთქვათ, არაეთიკურია. შესაძლოა ქართული პროკურატურის მიმართ კითხვები მართლაც არსებობს (და საყოველთაო არაკომპეტენტურობის და ოლიგარქიული მმართველობის ფონზე, გასაკვირი არც არის), მაგრამ ასევე არსებობს უამრავი კითხვა „ნაციონალური მოძრაობის“ ლიდერების დანაშაულებების შესახებაც. ის, რომ საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში სალომე ზურაბიშვილმა ამხელა უპირატესობით გაიმარჯვა, ნაწილობრივ სწორედ იმის დამსახურებაა, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ ამ ადამიანების საქმეების ობიექტურად გამოძიებას კი არ ითხოვს, არამედ მათ სრულიად უდანაშაულოდ მიიჩნევს;

„ნაციონალური მოძრაობა“ არა მხოლოდ იმას არ აღიარებს, რომ ზემოთჩამოთვლილ პირებს შესაძლოა მძიმე დანაშაულებებში მიუძღოდეთ ბრალი, არამედ საერთოდაც თვლის, რომ ყველაფერი, რაც გაკეთდა, ხალხის კეთილდღეობისთვის გაკეთდა, მაშინაც კი, თუკი კანონი დაირღვა და ამას ვინმეს სიცოცხლე შეეწირა. საკითხავია, ასეთი ცივსისხლიანი ლოგიკით რანაირად სურს „ნაციონალურ მოძრაობას“ ოდესმე წარმატების მოპოვება, თან იმ ფონზე, როდესაც მოსახლეობის ნახევარზე ბევრად მეტს ეს ძალა ეზიზღება?

„ნაციონალური მოძრაობის“ რეიტინგი დიდწილად დაფუძნებულია ერთი ადამიანის, მიხეილ სააკაშვილის რეიტინგზე. ეს ერთი ადამიანი არის სწორედ ის, ვისი დანაშაულებების შესახებაც უამრავი კითხვა არსებობს. რანაირად უნდა წარსდგეს სასამართლოს წინაშე ეს ადამიანი და თუ დამნაშავეა, აგოს პასუხი თავისი დანაშაულებებისთვის, თუკი ამ ძალას, რომელსაც მოსახლეობის 40% უჭერს მხარს, ის ერთპიროვნულ ბელადად მიაჩნია? (და რა მოხდება, მაგალითად, მაშინ, თუ სააკაშვილი მართლა ჩამოვა საქართველოში და ჩასვამენ ციხეში? რა მოხდება მაშინ, თუ მისი მხარდამჭერები შეეცდებიან ციხიდან მის ძალით გამოხსნას? რა გეგმა აქვს „ნაციონალურ მოძრაობას“ ამ შემთხვევაში?)

ერთი სიტყვით, „ნაციონალური მოძრაობა“ არის გამოუვალი დილემის წინაშე: ის ან გარდაქმნის თავის თავს (რა შემთხვევაშიც, ალბათ დაიშლება), ან ადრე თუ გვიან წარმოუდგენელ ქაოსში გახვევს ქვეყანას. ამ ფონზე, ცეცხლზე ნავთს ასხამს მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც არ აღიარებს საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგებს და ხალხს საყოველთაო დაუმორჩილებლობისკენ მოუწოდებს. უფრო მეტიც, იგი ასევე აცხადებს, რომ სურს დაბრუნდეს საქართველოში, რადაც უნდა დაუჯდეს ეს. აშკარაა, რომ სააკაშვილი გამიზნულად ცდილობს ისედაც ერთმანეთთან დაპირისპირებული მოსახლეობის, კიდევ უფრო მეტად დაპირისპირებას.

ზუსტად ანალოგიური ეგზისტენციალური დილემების წინაშე დგას „ქართული ოცნებაც“. ის კითხვები, რომლებიც მისი მმართველობის შესახებ არსებობს, იმაზე მიუთითებს, რომ მან ან უნდა გარდაქმნას თავისი თავი (რა შემთხვევაშიც, ალბათ დაიშლება), ან ქვეყანა წარმოუდგენელ ქაოსში გაეხვევა (მით უფრო, რომ სააკაშვილის დაბრუნების რეალური საფრთხე არსებობს):

დავით სარალიძის მკვლელის ვინაობა დღემდე უცნობია (სასამართლომ ვერ დაადგინა, ვინ მიაყენა სარალიძეს სასიკვდილო ჭრილობა). მასობრივი გამოსვლების შემდეგ, „ქართულ ოცნებას“ მოუწია დაეპატიმრებინა ყოფილი პროკურორი და ამ ჩხუბის ერთ-ერთი მონაწილის მამა, მირზა სუბელიანი. არის ეჭვი, რომ სუბელიანს შესაძლოა ჰქონდეს კომპრომატები „ქართულ ოცნებაზე“ და ჰყავდეს თანამზრახველები, რომლებსაც შესაძლოა მთავრობა ბოლომდე ვერც აკონტროლებდეს. თუკი ამ ერთი პროკურორის დაკავებას მასობრივი პროტესტი დასჭირდა და დღემდე სათუოა, მოახერხებს თუ არა ის მთავრობის დაშანტაჟებას, საერთოდ რანაირად აპირებს „ქართული ოცნება“ ამ დანაშაულის გახსნას? თუ საჭირო გახდება სხვა პროკურორების პასუხისგებაში მიცემა, აქვს კი „ქართულ ოცნებას“ ამისი პოლიტიკური ნება ან ელემენტარულად, ფიზიკური რესურსი? შეუძლია ამ ძალას აკონტროლოს საკუთარი ძალოვანი უწყებები?

იმავე ტიპის კითხვები ჩნდება ყოფილი მთავარი პროკურორის, ოთარ ფარცხალაძის საქმეზეც. ფარცხალაძესა და ყოფილ გენერალურ აუდიტორ,, ლაშა თორდიას შორის დაპირისპირების საქმეზე დღემდე არ აქვს სასამართლოს განაჩენი გამოტანილი. თორდია მხოლოდ ახლახან ცნეს დაზარალებულად. ფარცხალაძე პროკურატურაში დაკითხვაზეც მხოლოდ პირველი ტურის შემდეგ დაიბარეს. იმავე ფარცხალაძეზე ასევე არსებობს ეჭვი, რომ ის დღემდე აკონტროლებს მთელ პროკურატურას. არ ვიცით სიმართლე არც იმაზე, თუ რა მოხდა მასა და სპორტის ყოფილ მინისტრს, ლევან ყიფიანს შორის და არის თუ არა ყიფიანი დღემდე შანტაჟის ქვეშ. ერთი სიტყვით, ამ საქმეებზე თითქმის არაფერი ვიცით, იმის მიუხედავად, რომ უამრავი ეჭვი გვიჩნდება. რაც ყველაზე მთავარია, შესაძლოა სიმართლე ვერც ვერასდროს გავიგოთ იმ ფონზე, როდესაც ივანიშვილმა ერთ-ერთ ბოლო სატელევიზიო ინტერვიუში ფარცხალაძე ღიად დაიცვა;

ასეთივე, მაგრამ ბევრად უფრო მსუბუქი ბრალდებები არსებობს „ქართული ოცნების“ სხვა წევრების მიმართ. მაგალითად, როგორც წინა ბლოგში დავწერე, თეა წულუკიანის/იუსტიციის სამინისტროს წინააღმდეგ ორჯერ მოიგო საქმე ამ სამინისტროს ყოფილმა თანამშრომელმა თამაზ ახობაძემ, მაგრამ სასამართლოს გადაწყვეტილება დღემდე არ სრულდება; არსებობს უამრავი ეჭვი კორუფციისა და ნეპოტიზმის შესახებ მთავრობის ზედა და ქვედა ეშელონების მიმართ. ნაწილობრივ ივანიშვილიც კი აღიარებს იმას, რომ აქამდე ამ გუნდში ერთგულების ნიშნით ხდებოდა ადამიანების დაწინაურება და არა პროფესიონალიზმის ნიშნით („ერთგულების ნიშნით გუნდში დაწინაურება და ადგილების დაკავება ვეღარ მოხდება, მხოლოდ პროფესიონალიზმი განაპირობებს კადრების ცვლას”, განაცხადა 20 ნოემბერს ბიძინა ივანიშვილმა). ამ საყოველთაო ნეპოტიზმის, კლანურობის და არაპროფესიონალიზმის პირობებში, საერთოდ, რანაირად უნდა განხორციელდეს ისეთი ცვლილებები, რომლებიც ქვეყანას სიკეთეს მოუტანს?

ნათელია, ორივე მთავარი პოლიტიკური ძალა ეგზისტენციალური დილემების წინაშე დგას. არც ერთი არ ცდილობს, თვალი გაუსწოროს იმას, თუ რამდენად სერიოზულია ის პრობლემები, რომლებიც აწუხებს. ეს ჰგავს ისეთ სიტუაციას, როდესაც პაციენტს ასმევენ ტკივილგამაყუჩებლებს იმის ნაცვლად, რომ მისი ტკივილების გამომწვევ მიზეზებს უმკურნალონ. ამ მიზეზების პროგრესირების შემთხვევაში, ყველამ ვიცით, თუ სადამდე შეიძლება მიგვიყვანოს მკურნალობის ასეთმა მეთოდმა. სამწუხაროდ, თუ ქვეყანაში რადიკალური გარდაქმნები არ მოხდება (და, ვთქვათ, შედარებით ჯანმრთელი მესამე ძალა არ გამოჩნდება), აუცილებლად აღმოვჩნდებით სამოქალაქო დაპირისპირების წინაშე და შეიძლება სუვერენიტეტიც დავკარგოთ (ჩვენი ჩრდილოელი მეზობელი, ბუნებრივია, სათავისოდ გამოიყენებს საქართველოში არსებულ ნებისმიერი სახის არეულობას). ამიტომ ამ ეტაპზე ყველამ ერთად უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ რანაირად არის შესაძლებელი მშვიდობიანი და სამართლიანი თანაარსებობა და ამ უმაღლესი მიზნისთვის ყველამ გავიღოთ ჩვენი წილი მსხვერპლი.