ბლოგები

ბევრი საპროტესტო აქცია გვინახავს. გვახსოვს ასევე აქციების მონაწილეთა ბევრნაირი მოთხოვნა, გვახსოვს მათზე ხელისუფლების მრავალნაირი რეაგირება - წაყრუება, მოლაპარაკებებში შესვლა ღირსეულად და მოლაპარაკებებიდან უღირსი გამოსვლა. გვახსოვს დათმობა, დაპირისპირება და დაშლა... საქართველო თუ რამითაა მდიდარი, მათ შორის მდიდარია საპროტესტო აქციების ტრადიციებით: ჯერ იყო „სა-ქარ-თვე-ლო!“, „ზვი-ა-დი! ზვი-ა-დი!“, მერე - „დავუჩოქოთ ბატონ ედუარდს!“, „გადადექი, გადადექი!“, „დაგმე მიშა!“, „ბიძინა! ბიძინა!“... და ყოველ ჯერზე, „გაუმარ-ჯოს! ჯოს! ჯოს!“ - ამ მსხვილ-მსხვილ, ეპოქალურ საპროტესტო გამოსვლებს შორის იყო ასევე საშუალო და მცირე მუხტის საპროტესტო გამოსვლები: ხალხის ჯგუფი დადგებოდა, როგორც წესი, რუსთაველის გამზირზე, პარლამენტის შენობის წინ, და ელოდებოდა ხელისუფლების ქმედებას მათ პროტესტზე!

ფიზიკის უმნიშვნელოვანესი კანონი, ნიუტონის მესამე კანონის სახით („ქმედებას ყოველთვის აქვს ტოლი და საწინააღმდეგო უკუქმედება“), მეტ-ნაკლები სიზუსტით მოქმედებს წინააღმდეგობებით დამუხტულ ქართულ საზოგადოებრივ ცხოვრებაშიც: ხალხის (აქციის მონაწილეების) ქმედება ხელისუფლებაზე იწვევდა ხელისუფლების (მრავალნაირ, ზემოთ ჩამოთვლილ) უკუქმედებას ხალხზე - ასე იყო სულ, დამოუკიდებლობის აღდგენიდან ვიდრე „ქართული ოცნების“ არჩევამდე. „ქართულმა ოცნებამ“, მის ლიდერს ბატონ ბიძინას რომ დავესესხოთ, „პატარა ტრიუკი“ გააკეთა და ურთიერთქმედების სუბიექტების რიცხვი ორიდან სამამდე გაზარდა: საპროტესტო აქციასა და მთავრობას შორის ჩადგა ე. წ. კონტრაქცია!

როგორც კი ხალხის ერთი ნაწილი შეიკრიბება ხელისუფლების (პოლიციის, მერიის, სამინისტროს და ა. შ.) ამა თუ იმ გადაწვეტილების გასაპროტესტებლად, ოპერატიულად იწყებს შეკრებას ხალხის სხვა ჯგუფი, რომელიც აწყობს ე. წ. კონტრაქციას აქციის ორგანიზატორების წინააღმდეგ, რომ მათ არ აქვთ გაპროტესტების მორალური უფლება, რომ ისინი იმართებიან პოლიტიკური ძალების მიერ, რომ მათი წარსული სისხლით არის მორწყული, რომ ისინი ებრძვიან მართლმადიდებლობას, ქართველობას და, საერთოდ, „სად იყვნენ აქამდე, რატომ მაშინ არ იღებდნენ ხმას, როცა...“ და ა. შ.

ამგვარი კონტრაქციების ნამდვილი ფოიერვერკი იყო მაისის საპროტესტო გამოსვლებისას, როცა პარლამენტის წინ გამართული აქციების მუხტის ჩასაქრობად ქუჩაში გამოვიდნენ „მარშელები“, „პატრიოტები“, „ფაშისტები“... და აგრესიულად მოითხოვეს პარლამენტის წინ კონტრაქციის გამართვა. მოითხოვეს იმდენად აგრესიულად, რომ აქციის მონაწილეების ფიზიკური უსაფრთხოების დასაცავად პოლიციის სპეციალური დანიშნულების რაზმების ჩაყენება გახდა საჭირო. საბოლოოდაც, აქცია დაშალა არა პოლიციამ, არამედ კონტრაქციამ, უფრო სწორად, კონტრაქციის დამანგრეველმა აგრესიამ, რომელიც, როგორც წესი, უკვალოდ ქრება ხოლმე აქციის დაშლისთანავე, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ კონტრაქციას არ აქვს დამოუკიდებელი, იზოლირებული ენერგია და რომ ის გარედან იმუხტება.

3 ივნისს ვაკის პარკში შეკრებილი ხალხი ამტკიცებდა, რომ მათი აქცია არ იყო კონტრაქცია რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე აქციისა „ნუ მომკლავ!“, რომ ისინი ზაზა სარალიძისათვის სოლიდარობის გამოსაცხადებლად შეიკრიბნენ და მათი პროტესტი მიმართული იყო ხელისუფლების წინააღმდეგ, თუმცა ზაზა სარალიძის მოწოდებაზე (დამდგარიყვნენ მის გვერდით ყველა პარტიის, მათ შორის მმართველი პარტიის, წარმომადგენლები) გაცემულმა კოლექტიურმა პასუხმა, აქ ვართო „ოცნების“ წევრები, „ვაკის აქციის“ კონტრაქციულობის თაობაზე გამოთქმული ეჭვები ვერ გაფანტა.

არსით კონტრაქციული იყო თბილისის მერის განცხადება მეტროს გაფიცულ მემანქანეებზე, რომ თითქოს ისინი მოითხოვენ მეტროპოლიტენის გაძვირებას და ამის ხარჯზე ხელფასების მომატებას. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ასეთი განცხადებიდან კონტრაქციის გამართვამდე ერთი ნაბიჯია.

ეჭვი, რომ კონტრაქციების არქიტექტონიკაში ხელისუფლების ხელი ურევია, ახლა არ გაჩენილა. სოციალურ ქსელებში იოლად შეიძლება კონტრაქციების ერთ-ერთი სულისჩამდგმელის, ლადო სადღობელაშვილისა, და პატრულის თანამშრომლების საუბრის ჩანაწერის ნახვა. პატრულის თანამშრომლის კითხვაზე, „ჩვენ ჩავინიშნავთ [რომ არ გაგაჩეროთ], მაგრამ შეთანხმებულია?“, “ქართული მარშის” ერთ-ერთი ლიდერი უპასუხებს: „ჩვენ შეთანხმება არ გვჭირდება! ჩვენი არსებობაა უკვე შეთანხმებული!!!“

კონტრაქცია ერთგვარი ფოთოლია, რომლითაც ხელისუფლება თავისი სიშიშვლის, სისუსტის დაფარვას ცდილობს, თუმცა ეს არაა უწყინარი ლეღვის ფოთოლი! ის უფრო ჭინჭრის ფოთოლია, მცირე ზომის, ბოლომდე რომ ვერ ფარავს და მწარედ რომ იკბინება.

მოკლედ, აქცია და კონტრაქცია!

ხშირად სიტყვის მხოლოდ სემანტიკური მნიშვნელობაა საკმარისი ამ სიტყვით აღწერილი მთელი ქმედების თუ მოვლენის გასაგებად. სამოქალაქო განათლების ლექსიკონის მიხედვით, აქცია - ესაა რაიმე პოლიტიკური ან ეკონომიკური მიზნის მისაღწევად წამოწყებული ქმედება, ხოლო კონტრაქცია - შეკუმშვა, ჩვენს შემთხვევაში - სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების, ზოგადად კი, დემოკრატიის შეკუმშვა!

სკოლის ბოლო წლები საზარლად პერვერსიულ გარემოში გავატარე. იმ წლებში, როცა დანაშაული, ძალადობა, ადამიანის მკვლელობა ლამის ყოველდღიური რეალობა იყო. ჩემი სკოლელი, კლასელი, ნაცნობი თუ მეზობელი ბიჭები ერთმანეთს დაუნდობლად ხოცავდნენ - ქვეყანაში არც მართლმსაჯულება მოქმედებდა, არც კანონი, არც განათლების სისტემა. ხშირად ისეც ხდებოდა, რომ მკვლელის ვინაობაც ყველამ ვიცოდით - გვესმოდა, რომ ის „პაბეგშია“, მოკლულის მეგობრების შურისძიებას გაქცეული. შემდეგ მკვლელად მიჩნეულ ბიჭს უცებ უცხოური მანქანით მოსეირნეს დავინახავდით ხოლმე თბილისის ცენტრში. გავლენიანი მამების კონტაქტების და ფინანსების წყალობით ასეთ ბიჭებს პატიმრობა არ ემუქრებოდათ.

ეს იმ ავბედით წლებში იყო, „ოთხმოცდაათიანებს“ რომ ვუწოდებთ ხოლმე. მას შემდეგ დაახლოებით 25 წელი გავიდა - მეოთხედი საუკუნე. რამდენი პოლიტიკური მღელვარება გადავიტანეთ, რამდენი პატრიოტული განცხადება მოვისმინეთ, რამდენი ხელისუფლება ვამხილეთ მართლმსაჯულების უზურპაციაში. რამდენი მაღალჩინოსნის „ხელი“ ვნახეთ, მკვლელობის საქმეებში ჩარეული და დამნაშავეებზე დაფარებული. რამდენი დაპირება მოგვცეს, რომ „მსგავსი აღარასოდეს განმეორდებოდა“. ძალიან ბევრი, ძალიან. ისე ძალიან, რომ ეს პათეტიკა და დაპირებებიც მოსაწყენ ტრივიალობად გვექცა.

შედეგი - ნული. წრეზე ვტრიალებთ და ყოველი მორიგი ტრაგიკული შემთხვევა გვაჩვენებს, რომ ცნებები „სამართალი“ და „მართლმსაჯულება“ - და თავად „სახელმწიფოც“, თავისი ინსტიტუტებიანად - ჩვენს რეალობაში ისევ ცნებებად რჩება.

განათლების სისტემა არ არსებობს იქ, სადაც სკოლის მოსწავლეებს შორის სკოლის ტერიტორიაზევე ხდება დაუნდობელი, სასტიკი გარჩევები, სადაც მოზარდ ბიჭებს ჯგუფურად კლავენ და შემდეგ მკვლელობის ათობით თვითმხილველი გამოძიებასთან „არ თანამშრომლობს“. რომელ განათლებაზე, ან რა ღირებულებებზეა ლაპარაკი, როცა ხორავას ქუჩის ტრაგედიიდანაც აშკარად ვხედავთ - მართლმსაჯულებასთან თანამშრომლობა კვლავაც „გაბოზებად“ ითვლება, ახლაც, დღევანდელ თინეიჯერებშიც - იმ თაობაში, რომელიც მალე ქვეყნის მომავალს ჩაიბარებს.

მაგრამ ქვეყანაში თავად „მართლმსაჯულებაც“ არ არსებობს. უკვე ყოფილმა მთავარმა პროკურორმა დღეს ეს ფაქტობრივად თავად გვითხრა - რომ ქვეყანა საკუთარი ძალებით ვერ - ან არ - იძიებს თბილისის ცენტრში, დღისით, მზისით, ათობით მონაწილისა და მოწმის პირობებში მომხდარ ორი ბიჭის მკვლელობას და ახლა „უცხოელ პროკურორებს“ მოიწვევს „არსებული კითხვების გაფანტვის მიზნით“.

ამ უცხოელი პროკურორების ფირფიტა ერთხელ უკვე დაგვიკრეს, სადღაც 2013-2014 წლებში, ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ მალევე, როცა ლაპარაკი „სისტემური დანაშაულების“ გამოვლენას და გამოძიებას ეხებოდა. მაშინ, პრობლემის და დანაშაულის მასშტაბიდან გამომდინარე, საერთაშორისო პროფესიონალების მოწვევა ალბათ ლოგიკური იყო (თუმცა შედეგები დიდად ვერ ვნახეთ - მაინც შეგახსენებთ, რომ დღემდე ისიც კი არ ვიცით, საერთოდ თუ მიმდინარეობდა, ან მიმდინარეობს გამოძიება, მაგალითად, წინა ხელისუფლებისგან დარჩენილ 26000-მდე უკანონო ჩანაწერზე, რომ აღარაფერი ვთქვათ ციხეებში წამების და სხვა დანაშაულების სისტემურობაზე). მაგრამ, 2013-14 წლებისგან განსხვავებით, დღეს საქმე ცალკეულ დანაშაულს ეხება - თუნდაც ჯგუფურს და უაღრესად ტრაგიკულს. და ამ საქმეში საერთაშორისო პროკურორების მოხმობა სრული უუნარობისა და არაკომპეტენტურობის აღიარებაა.

თუმცა გასაკვირი არაფერია. ასე ხდება, როცა „სისტემის დანაშაულებზე“ ლაპარაკი მხოლოდ შენი წინამორბედის დისკრედიტაციისთვის და პოლიტიკური ქულების დაწერისთვის გჭირდება („ცხრა წელი“! „გირგვლიანი“! „პოლიტიზებული მართლმსაჯულება“!), სისტემას კი პრაქტიკულად ხელუხლებლად ტოვებ ადგილზე - იქნება ეს სასამართლო, პოლიცია, თუნდაც იგივე „მოსმენების“ პრაქტიკა. ყველას ვერ ჩამოვთვლით, მაგრამ ის კი ვთქვათ, რომ მისი წილი პასუხისმგებლობა უნდა გაიზიაროს ყველამ, ვინც თავის დროზე ირაკლი შოთაძის კანდიდატურას დაუჭირა მხარი მთავარი პროკურორის პოსტზე დასამტკიცებლად. ვინ მეტყვის, რომ მაშინ თუნდაც ერთ პარლამენტარს სჯეროდა, რომ სწორედ შოთაძე იყო ის პირი, რომელიც პროკურატურის გაძღოლას, მის დეპოლიტიზებას თუ დამოუკიდებლობის მოპოვებას შეძლებდა. მაგრამ მხარი მაინც დაუჭირეს - ალბათ „ზემოდან“ წამოსული დავალებით - და ამით ქვეყანა კიდევ ერთხელ წაიყვანეს იმავე წრეზე.

ამ წრის შედეგს კი დღეს ზაზა სარალიძის სახით ვხედავთ. მორიგი, კიდევ ერთი სასოწარკვეთილი ადამიანისა და უბედური მშობლის სახით, რომელიც სისტემის მანკიერ კედელს შეაჯახეს და გულგრილად ეუბნებიან, რომ ქვეყანამ მისი შვილის სასტიკი მკვლელობა უბრალოდ არ გამოიძია. სასამართლომ დღეს სწორედ ეს დაადასტურა - მოზარდი ბიჭის, დავით სარალიძის უშუალო მკვლელი დაპატიმრებული არ არის, რითიც დარტყმა მიადგა პროკურატურის ვერსიას და დამაჯერებლობა მოემატა ცნობებს იმის შესახებ, რომ გამოძიებაში ჩარეული არიან პროკურატურასთან დაკავშირებული გავლენიანი პირები, რომლებიც დამნაშავეებს ხელს აფარებენ.

სარალიძის ტრაგედია კი მორიგი რგოლია იმ შემთხვევების ჯაჭვში, „გახმაურებულ საქმეებს“ რომ ვუწოდებთ ხოლმე და გამოძიების პასუხი არ გვაქვს - პანკისში ახალგაზრდა ბიჭის თავისივე საწოლში მოკვდინება იქნება ეს, თბილისის ცენტრიდან ჟურნალისტის გატაცება, თუ ბევრი სხვა. და ვითარება სწორედ ასე უნდა დავინახოთ - სრული მანკიერი სურათის სახით.

ახლა უპირველესი პრიორიტეტი რომ სარალიძის მკვლელობის გამოძიებაა, ეს ცხადია. და, თუკი ეს ცნობები დადასტურდება, იმ პირების დასჯაც, რომლებმაც ბოროტად ისარგებლეს თავიანთი ძალაუფლებით და გამოძიებას ხელი შეუშალეს. მაგრამ პრობლემა სცილდება ამ ერთ ტრაგიკულ შემთხვევას. სახელმწიფო ინსტიტუტების, სამართალდამცავი უწყებების მიერ ხალხის ნაცვლად მთავრობის სამსახურში დგომის, პოლიტიზების, არაკომპეტენტურობისა და პოლიტიკური კორუფციის წრე თუ არ გაირღვა, ძირეულად არაფერი შეიცვლება და მომავალში კიდევ ბევრი მშობლის გამწარებულ ხმას გავიგებთ. ერთ „შოთაძეს“ მეორე „შოთაძე“ ჩაანაცვლებს - ისევ დარეკავენ „ზემოდან“, მთავრობის ჩრდილოვანი თუ ხილული შრეებიდან - და უბრალო ადამიანს ისევ არ ექნება სამართლის პოვნის შანსი, თუ არ გაუმართლებს და თავზე დამტყდარი უბედურებით მისი გზა „ძლიერებთან“ გადაიკვეთება.

საზარელი წრე უნდა გაირღვეს, რაც ძირეულ, რადიკალურ რეფორმებს და თვისებრივ გაჯანსაღებას ნიშნავს სამართალდამცველ და მართლმსაჯულების უწყებებში. ან - უფრო ნაცნობი სიტყვებით რომ ვთქვა - დიახ, მოქმედი უსამართლო სისტემა უნდა დაინგრეს და ჩვენს სახელმწიფოში სამართლის პოვნა ყველა უფლებაშელახულ და ჩაგრულ მოქალაქეს უნდა შეეძლოს. დღეს და ხვალ ეს არ მოხდება, ცხადია. მაგრამ ჩვენ, „რიგითმა“ მოქალაქეებმა, ეს დაუღალავად უნდა მოვითხოვოთ. ნუ დაგვავიწყდება, რომ ეს ჩვენი უფლებაა.