Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

სტალინი რუსულ უნაგირზედ გადაჯდა და რა ვუყოთ, რომ თვითონ ქართველია და მისი ცხენი კი - უზარმაზარი რუსეთი? თქმაც არ უნდა, სტალინი ამ ცხენიდან ჩამოვარდება. არა იმიტომ, რომ სხვა უკეთესი ბოლშევიკი ჩამოაგდებს. სტალინზედ უკეთესი ბოლშევიკი იქნება არ არის ქვეყნად, მაგრამ სტალინზედ უკეთესი თვითონ ეს მისი ცხენია და სტალინი ჩამოვარდება იმ კანონის ძალით, რომლითაც მხედრებს თვითონ ცხენები აგდებენ, - წერდა ქართველი პატრიოტი, შალვა ამირეჯიბი 1927 წელს, პარიზში გამომავალ გაზეთ „დამოუკიდებელ საქართველოში“, წერდა და მწარედ ცდებოდა - სტალინზე უკეთესი არც მისი ცხენი გამოდგა, ყოველ შემთხვევაში, რუსეთმა ბოლომდე მორჩილად ზიდა ბელადის ცოცხალი სხეული და ახლაც, როცა მისი გარდაცვალებიდან 70 წელია გასული, სტალინის აჩრდილი მიაჭენებს გვარიანად მობერებულ რუსულ ცხენს. სწორედ ამაზე მეტყველებს რუსეთის მოსახლეობის დამოკიდებულება იოსებ ჯუღაშვილისადმი, რომლის როლს რუსეთის ისტორიაში დადებითად აფასებს ქვეყნის მოსახლეობის 70% (ხოლო უარყოფითად - მხოლოდ 14%) - ასეთია რუსეთში მოქმედი ანალიტიკური ჯგუფის, „ლევადა-ცენტრის“ სოციოლოგიური გამოკითხვის შედგი, რომელიც რეკორდულად მაღალია.

სტალინის კულტის ამგვარ ხელახლა დაბადებას არაერთი მიზეზი აქვს. პირველი და, ალბათ, ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი სამთავრობო პროპაგანდაა, რომლის მიხედვითაც, სტალინი წარმოჩენილია უკიდურესად დადებითი კუთხით და, ამ პროპაგანდით, პუტინიც - ერთგვარი რუსი სტალინია ულვაშის გარეშე - მისი მემკვიდრე და გზის გამგრძელებელი, რომელმაც არ დაუშვა სტალინის შექმნილი საბჭოთა იმპერიის ბოლომდე დაშლა, სტალინის მსგავსად მოიგო ომი (სხვა მასშტაბის, მაგრამ მაინც ომი), ფეხზე წამოაყენა მუხლებზე დაცემული დერჟავა, დაიპყრო ტერიტორიები და ა.შ.

სწორედ ვლადიმირ პუტინის სწორებამ სტალინზე, სტალინის საქმის გაგრძელებამ, განსხვავებული აზრის სტალინური მეთოდებით დათრგუნვამ და სამთავრობო მედიით ხალხთა ბელადის „საგმირო საქმეების“ უწყვეტმა ტრიალმა, გახადა არნახულად პოპულარული სტალინი, ადამიანი, რომელსაც გასული საუკუნის 40-იან წლებში რეპრესირებულმა მწერალმა ალექსანდრე სიგუამ „ხალხთა ჟლეტისა და განადგურების დიდი ხუროთმოძღვარი, მშენებელი ციხეებისა, საკონცენტრაციო ბანაკებისა და ადამიანის საწამებელი მრავალი სხვა ჯოჯოხეთისა“ უწოდა!

თუმცა, როგორც უნდა იყოს, სტალინს იწონებს რუსეთის მოსახლეობის ლამის სამი მეოთხედი, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილი ტურისტების სახით სისტემატურად სტუმრობს საქართველოს და, „ლევადა-ცენტრის“ კვლევის გათვალისწინებით, გასაკვირი არ არის, რომ გორში - სტალინის მშობლიურ ქალაქშიც ჩადის, სადაც მდებარეობს სტალინის მუზეუმი და 2010 წლამდე იდგა სტალინის ძეგლი. სწორედ ამ ძეგლის აღდგენას ითხოვს გორის მუნიციპალიტეტის ტურიზმის საინფორმაციო ცენტრის ხელმძღვანელი, რომელიც ამ გზით ტურისტების ნაკადისა და, შესაბამისად, საბიუჯეტო შემოსავლების გაზრდას ვარაუდობს, რადგანაც რუსეთი პირველ ადგილზეა საქართველოში ჩასული ტურისტების რაოდენობის მიხედვით (2019 წლის მხოლოდ I კვარტალი - 254 ათასი ვიზიტორი) და რუსები ტურისტები ყველაზე მეტად ინტერესდებიან სტალინთან დაკავშირებული ადგილების ნახვით, ისტორიების მოსმენით, სუვენირების შეძენით და ა.შ.

სწორედ აქ ჩნდება კითხვა, როგორ გავყიდოთ სტალინი?

რა თქმა უნდა, კომერციის თვალსაზრისით სტალინზე მოთხოვნილება ნამდვილად არსებობს და როგორც სავაჭრო მარკა, კარგადაც გაიყიდება ღვინოებზე, მაისურებზე, ქუდებზე და სხვა საგნებზე მიკრული ეტიკეტებისა და სუვენირების სახით, მაგრამ ასეთი გზით სტალინზე ხელის მოთბობა ეწინააღმდეგება „თავისუფლების ქარტიას“ (რომლის მიხედვითაც აკრძალულია კომუნისტური ტოტალიტარული და ფაშისტური სიმბოლიკის საჯარო გამოყენება და აღმოფხვრას ექვემდებარება შესაბამისი საკულტო ნაგებობები, ძეგლები, მონუმენტები, ბარელიეფები და ა.შ.) და გაუმართლებელია ეთიკის თვალსაზრისითაც.

სტალინის ჩიბუხის, პაპიროსის, ულვაშიანი ნიღბის, ჩექმის, კიტელის და სხვა ნივთების ასლების გასაყიდად გამოტანა უთუოდ მოიგებდა ბევრი ტურისტის გულს, მოიტანდა ფულად მოგებას, მაგრამ, როგორც სამართლიანად შენიშნავს ისტორიკოსი ირაკლი ხვადაგიანი, ასევე შეუწყობდა ხელს სტალინის გაფეტიშებას, ტრადიციული დომინანტური სახით წარმოჩენას და უკანა პლანზე გადასწევდა სისხლიანი დიქტატორის რეალურ სახეს, რასაც არანაირი გამართლება არ ექნებოდა რეპრესიების მილიონობით მსხვერპლისა და საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში დაღუპული გმირების ხსოვნის წინაშე.

ცხადია, სტალინის გაყიდვა შეიძლება და იყიდება კიდეც მუზეუმებში, მათ შორის ოკუპაციის მუზეუმში! მეტიც, სტალინი აუცილებლად უნდა გავყიდოთ, უნდა გავყიდოთ რაც შეიძლება ბევრ ადამიანზე, მაგრამ გავყიდოთ ყოველგვარი შელამაზებისა და ე.წ. სასაქონლე იერის მიცემის გარეშე ანუ გავყიდოთ სიმართლე სტალინზე და ყველას გავაგებინოთ, რომ „სტალინი არის კაცობრიობის ისტორიის დიდი სისხლიანი წიგნი“, საიდანაც ისმის ქალების კვნესა, კივილი და გოდება, კაცების ბღავილი და ყვირილი...

პატიმარი, როგორც ინფექცია და ხორცმეტი ჯანმრთელ სხეულზე, მოკვეთილი და იზოლირებული უნდა იყოს საზოგადოებიდან, მაგრამ მოქალაქეების სიმშვიდისთვის მხოლოდ იზოლაცია არ კმარა! პატიმარი, რაც შეიძლება შორს უნდა იყოს საზოგადოებისგან, სასჯელს უნდა იხდიდეს რთულად მისადგომ კუნძულზე, უღრან ტყეში ან სადმე უკაცრიელ ადგილზე აშენებულ საპყრობილეში, რათა, გარდა იმისა, რომ მინიმალური იყოს პატიმრების მავნე ზეგავლენა საზოგადოების დანარჩენ წევრებზე, ასევე სათანადო ტანჯვა განიცადონ როგორც თვითონ პატიმრებმა, ასევე პატიმართა ოჯახის წევრებმაც, რომლებსაც სასურველ პაემნებამდე უამრავი წინაღობის დაძლევა და დამცირების გადატანა მოუწევთ... - დაახლოებით ასეთი მიდგომა აქვთ პატიმრებისა და პატიმრობისადმი ტოტალიტარულ ქვეყნებში, ასეთი მიდგომა იყო საბჭოთა კავშირშიც, რომლის ნაწილი ჩვენც ვიყავით და, სადაც რთული კლიმატური პირობები და ცივილიზაციისაგან მოწყვეტა, ასევე იყო სასჯელის ნაწილი. ჰერტა მიულერი, ნობელის პრემიის ლაურეატი მწერალი ქალი, თავის და მილიონობით საბჭოთა ადამიანის გამოცდილებაზე დაყრდნობით, წერდა: „საპატიმროებსა და ბანაკებში ბუნების ფენომენს ადამიანების საწამებლად იყენებენ. პოლარულმა წრემ და უდაბნომ, ყინვამ და სიცხემ შეიძლება მოგკლას, მათი წამების იარაღად გამოყებებაც შეიძლება ადამიანების განადგურების მიზნით“.

ცხადია, ამ წესიდან გამონაკლისი არც რუსთავი იყო და „შრომა-გასწორების კოლონიებისთვის“ ეს ადგილი სწორედ იმის გამო შეირჩა, რომ მდებარეობდა თბილისიდან მოშორებით, ნახევრად უდაბნოს ზონაში, სადაც ზაფხულში აუტანლად ცხელოდა, ზამთარში კი - ციოდა და მთელი წლის განმავლობაში ქროდა ძლიერი ქარი, რომელიც შემზარავად აზანზარებდა ბარაკებს, დამზრალ მიწამდე ხრიდა ჯუჯა მცენარეებს და აღმა-დაღმა დაატარებდა უდაბნოდან მოტანილ მტვრისა და ეკალბარდების გორგლებს.

საბჭოთა ტრადიცია დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგაც გაგრძელდა. შრომა-გასწორების ორ კოლონიას, მოგვიანებით, ერთი საპყრობილე დაემატა, სულ ახლახან კი ცნობილი გახდა, რომ რუსთავში კიდევ ორი საპყრობილის მშენებლობა იწყება და ამ მიზნით უკვე შერჩეულია 20 ჰექტარი მიწა უშუალოდ დასახლებულ პუნქტში.

რუსთავის ძველ ნაწილში, რკინიგზის გადაღმა, მდებარეობს დასახლება, რომელსაც ადრე, "ინტერნატები" ერქვა, ახლა კი ჭყონდიდელის დასახლების სახელითაა ცნობილი, უფრო სწორად მასობრივად ცნობილი გახდა ახლა, როცა მისი მოსახლეობა ქუჩაში გამოვიდა და დასახლებაში ორი - 120 და 600 პატიმარზე გათვლილი საპყრობილის აშენება გააპროტესტა. ეს გამოსვლა არ ყოფილა სპონტანური, ერთჯერადი და მხოლოდ ემოციაზე დაფუძნებული. "ჭყონდიდელები" მთელი შეგნებით ეწინააღმდეგებიან მშენებლობას, მრავალი დღის განმავლობაში აწყობენ საპროტესტო აქციებს, მსვლელობებს და ხელისუფლების გასაგონად ამბობენ, რომ არ შეეგუებიან მათ ფანჯრებთან პატიმრებისათვის განკუთვნილი საპყრობილეების აშენებას, რადგანაც მშენებლობის გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა მათთან შეთანხმების გარეშე; მშენებლობა არ მოდის თანხვედრაში რუსთავის გენერალური გეგმით დასახულ მიზნებთან და ე.წ. „აკრძალულ ზოლში“ აქცევს დასახლების ნაწილს. „ჭყონდიდელები“ იშველიებენ თვითმმართველობის შესახებ ევროპულ ქარტიას, საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსს, რუსთავის მიწათსარგებლობის გეგმას და პატიმრობის კოდექსს, თუმცა ისინი არც იმას მალავენ, რომ, მათი აზრით, რამდენიმე ასეული პატიმრის მეზობლად (50 მეტრში) ყოფნა მძიმე ფსიქოლოგიურ ატმოსფეროს შექმნის და ნეგატიურად იმოქმედებს მოზარდებზე, შესაბამისად, საპყრობილეების აშენება არ შედის მათ ინტერესში.

„ჭყონდიდელების“ ამ ინტერესს იუსტიციის სამინისტრო შემდეგი არგუმენტებით უპირისპირდება: საპყრობილეებისთვის გამოყოფილ ტერიტორიაზე ადრეც სპეციფიკური დანიშნულების ობიექტი - საბჭოთა არმიის ნაწილი იყო განთავსებული თავისი შეიარაღებით, ავტომატიანი ჯარისკაცებით, საგუშაგო კოშკებით, მავთულხლართებით და ა.შ. გარდა ამისა, ტერიტორია (20 ჰა) სახელმწიფოს საკუთრებაშია და ხელმისაწვდომია ყველა სახის კომუნიკაცია - წყალი, ელ. ენერგია, ბუნებრივი აირი, საავტომობილო გზა. მშენებლობაზე დაიხარჯება 50 მლნ ლარი და უსაფრთხოების თვალსაზრისით დაცული იქნება უმაღლესი სტანდარტი.

თუმცა ამ ორი ერთმანეთთან დაპირისპირებული ინტერესის გარდა, არსებობს კიდევ ერთი ინტერესი, რომელიც შესაძლოა, ჰქონდეს საზოგადოების კიდევ ერთი ჯგუფს - საკუთრივ პატიმრებსა და მათი ოჯახის წევრებს. სასჯელის დაკისრებით პატიმარი არ წყვეტს ადამიანად ყოფნას და არ კარგავს ყველა უფლებას. საპყრობილეც დიდი ხანია აღარ არის პატიმრების და მათი დამსჯელი ჯალათების შეხვედრის ადგილი. საპყრობილე ასევე არის სოციალური მუშაკების, ექიმების, სასულიერო პირებისა და ფსიქოლოგების სამუშაო გარემო. არც ყველა პატიმარია გამოუსწორებელი მკვლელი და მანიაკი, რომ არაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ ეს პატიმრებიც ჩვენი საზოგადოების წევრები არიან - ჩვენი მშობლები, ჩვენი მეუღლეები, ჩვენი შვილები, ჩვენი ნათესავები, ჩვენი მეგობრები (საქართველო მეორე ადგილზეა ევროსაბჭოს ქვეყნებს შორის პატიმრების პროცენტული რაოდენობის მიხედვით) და ა.შ. რომლებმაც კანონი დაარღვიეს (შეგნებულად ან უნებლიეთ, ანდა მართლმსაჯულებამ დაუშვა შეცდომა) და სასჯელს იხდიან - ეს არის და ეს. სასჯელის მოხდის შემდეგ, მათ არ უნდა სჭირდებოდეთ არც ფიზიკური და, მით უმეტეს, არც მენტალური გადასახლებიდან დაბრუნება.

„თუ კარგია, მაშინ ავაშენოთ რუსთაველზე და ღობეებიც მოვუხსნათ და სრულიად ღია გავხადოთ“, - ასეთი შემხვედრი წინადადებაც გაკეთდა ცხადი ირონიული მინიშნებით და ქვეტექსტით, აქაოდა, საპყრობილე რომ კარგი იყოს, მმართველი ელიტა თავის საარსებო არეალში, ქვეყნის ყველაზე მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პუნქტში აიშენებდაო. ასევე იგულისხმება, რომ პატიმარი (პატიმრობა) დაცლილია ღირსებისგან და ამის გამო, პატიმრის (საპატიმროს) ადგილი შეუძლებელია იყოს ღირსეულთა შორის, ასევე იგულისხმება პატიმრებიდან (პატიმრობიდან) მომავალი საფრთხისა და მავნე გავლენის გარდაუვალობა („ღობეებიც მოვუხსნათ და სრულიად ღია გავხადოთ“)...

ბედის ირონიით, სწორედ რუსთაველის გამზირზე მდებარეობდა საბჭოთა უშიშროების შენობა თავისი საპყრობილით, რომელსაც ასე აღწერს მწერალი ალექსანდრე სიგუა:

„ეს სულთამხუთავი და მრავალი უბედურების მნახველი შენობა დგას რუსთაველის პროსპექტზე მარჯვენა მხარეს, პროსპექტრს ათიოდე მეტრითაა დაშორებული და კარგადაა შენიღბულ-შეფარებული რამდენიმე შენობას შორის. რასაკვირველია, სიკვდილისა და წამების, ჯოჯოხეთისა და ტანჯვის ამ ლაბირინთების სრულყოფილი აღწერა მე არ ძალმიძს... ვინ იცის ამ შენობის ჯურღმულებში რამდენი უდანაშაულო მამულიშვილის გვამი განისვენებს. ამ შენობის გვერდით გავლა ყოველთვის საშინელ ჟრუანტელს მგვრის და მაცახცახებს. როდესაც ამ შენობას ვუყურებ, სული მეხუთება. ეს შენობა კი არა, სასაკლაოა. ვინც იქ მუშაობს, როდესაც საზოგადოებაში იმყოფება, ადამიანს ჰგავს, მაგრამ შევლენ თუ არა ჩეკას რკინის დიდ ალაყაფის კარებში, ისინი მხეცები და დაუნდობელნი ხდებიან. მათთვის ყოველი ადამიანი ღირსია დახვრეტისა და მოსპობა-განადგურებისა“.

თბილისელების დიდ ნაწილს წარმოდგენაც კი არ ჰქონდა თუ რა ჯოჯოხეთი ტრიალებდა ამ შენობაში. ვერც ზედამხედველებს ამჩნევდნენ და ვერც - პატიმრებს. მთთვის ერთი ჩვეულებრივი შენობა იყო, რომლის წინ საქმიანად მიმოდიოდა ხალხი, შეყვარებულები ერთმანეთს ხვდებოდნენ, ბავშვები თამაშობდნენ და იცინოდნენ... ერთი სიტყვით, თბილისის გულში გადატანით, სისტემამ არც ესთეტიკური დისკომფორტი შეიქმნა და არც ჯოჯოხეთზე თქვა უარი. სისტემამ ჯოჯოხეთი უხილავი გახადა. შესაბამისად, თუ სისტემა მანკიერია, ტოპოგრაფიას არსებითი მნიშვნელობა არც აქვს, მას ბევრნაირად შეუძლია დაგვიმალოს ჯოჯოხეთი, მათ შორის როგორც რუსთაველის გამზირზე, ასევე ტრიალ მინდორში ან უკაცრიელ კუნძულზე გადატანითაც, მაგრამ შეუძლებელია საზოგადოებას აღელვებდეს მხოლოდ თავისი საარსებო გარემო, მხოლოდ თავისი თვალსაწიერი და არ აღელვებდეს ბედი საპყრობილეებში მყოფი ადამიანებისა, რომლებიც ამავე საზოგადოების წევრები არიან.

აშკარაა, რომ ახალი საპყრობილისთვის ადგილის შერჩევისას გასათვალისწინებელია სამივე ჯგუფის ინტერესი. ასევე ცხადია, რომ ჭყონდიდელთა წუხილსაც საკმარისი საფუძველი აქვს. რუსთავი ბოლო დრომდე ცნობილი იყო კანონიერი ქურდების სიმრავლით და, ალბათ, საფუძვლიანად ითვლება, რომ ეს „ქურდული მადლი“ რაღაცნაირად რუსთავში განლაგებული „ზონებიდან“ გადმოედინებოდა. შესაბამისად, სადავო არაა, რომ ახალგაზრდებზე გავლენის მოხდენის თვალსაზრისით, საპყრობილეს კინოთეატრი ან სპორტული დარბაზი სჯობია, მაგრამ არც პატიმრები იმსახურებენ საბჭოთა მიდგომას და „გაციმბირებას“, მით უფრო, რომ შესალოა, საპყრობილის გარეთ ანუ საზოგადოებაში უფრო მეტად ძლიერი იყოს კრიმინალურ-ქურდული სუბკულტურა, ვიდრე სახელმწიფოს მიერ კარგად მოწყობილ და ორგანიზებულ საპყრობილეში. საზოგადოდაც, ის გარემოება, თუ სად და რა პირობებში იხდიან პატიმრები სასჯელს, შესაძლოა, მეტ ინფორმაციას იძლეოდეს თვითონ საზოგადოებისა და მისი ღირებულებების შესახებ, ვიდრე საკუთრივ პატიმრებზე.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG