ავტორი: ვლადმირ აბარინოვი
95 წლის წინ, 1927 წლის 1 თებერვალს, ორი საბჭოთა სამხედრო მფრინავი, თავისი საბრძოლო ავიაგამანადგურებლით, პოლონეთში გაიქცა. საბჭოთა კავშირმა ორივე ოფიცერი მოღალატედ გამოაცხადა. მფრინავებმა პოლონეთის დაზვერვასა და მთავრობას მნიშვნელოვანი ინფორმაცია მიაწოდეს საბჭოთა რუსეთის ტერიტორიაზე გერმანული საავიაციო ქარხნებისა და ავიაბაზების არსებობის შესახებ. ვინ იყვნენ გაქვეული მფრინავები, საბჭოთა რუსეთის იდეური მტრები თუ „იოლ ფულსა და კარგ ცხოვრებას“ დახარბებული კრიმინალები, როგორც მათ მაშინდელი საბჭოთა პრესა წარმოაჩენდა?
1923 წლის ივნისში მინსკის მცხოვრებლები პროფინტერნის პარკში მიიწვიეს "საჰაერო ფლოტის სასარგებლოდ მოწყობილ დიდ ზეიმზე". სადღესასწაულო პროგრამა მოიცავდა საავიაციო შოუს - "ჯგუფურ ფრენებს ჰაერში გადაწყობით, გამანადგურებლების საჩვენებელ ბრძოლებს, უმაღლეს პილოტაჟს, აერობატიკას (ფიგურულ ფრენებს)", რასაც ესკადრის მეთაური, სამხედრო მფრინავი კლიმი ხელმძღვანელობდა. 9 ივლისს მინსკელებს საშუალება მიეცათ, ენახათ "თვითმფრინავების ბრძოლა ტყვიამფრქვევების ცეცხლით სამიზნეების განადგურება".
ერთ-ერთ თვითმფრინავს მფრინავი ზერნოვი მართავდა, მეორეს - პილოტი კლიმი. ისტორია არაფერს ამბობს იმაზე, თუ ვინ გამოვიდა გამარჯვებული ამ ორთაბრძოლიდან.
ვალენტინ ზერნოვი, ოქსფორდის საავიაციო სკოლის კურსდამთავრებული, პირველი მსოფლიო და სამოქალაქო ომები ვეტერანი, ასევე კრონშტადტის აჯანყების ჩახშობის მონაწილე (დაჯილდოებული იყო წითელი დროშის ორდენით, ფინეთის ყურის ყინულებში ჩამოგდებული მფრინავის გადარჩენისთვის), ხშირად მონაწილეობდა მსგავს შოუებში, რის გამოც მინსკის მცხოვრებლებმა მეტსახელად "ჩვენი უტოჩკინი" უწოდეს. შემდგომში იგი გახდა ჟუკოვსკის საჰაერო ძალების აკადემიის ფრენების განყოფილების უფროსი. ვალენტინ ზერნოვი დაიღუპა კოკტებელში 1925 წლის ოქტომბერს, ახალი საჰაერო ხომალდის (პლანერის) გამოცდის დროს.
მისი კონკურენტი კაზიმირ კლიმი პირველ მსოფლიო ომში იყო საინჟინრო ჯარების პრაპორშჩიკი, ავტომობილის მძღოლი, შემდეგ კი აითვისა მფრინავის პროფესია. 1923 წელს იყო ესკადრილიის მეთაური. როგორც ჩანს, კარგად დაფრინავდა და კარგადაც მეთაურობდა: იმავე წელს კლიმი გაგზავნეს მოსკოვში წითელი არმიის სამეთაურო შტაბების უმაღლეს სამხედრო აკადემიურ კურსებზე, მაგრამ სასწავლებელში დიდხანს არ დარჩენილა, რადგან მალევე გარიცხეს. გარკვეული დროის შემდეგ, უკანა რიცხვით, გაზეთმა „იზვესტიამ“ დაწერა, რომ კლიმი იყო "წითელი მეთაურის ტიტულისთვის უღირსი ადამიანი, რომელიც არაერთხელ იქნა მხილებული სპირტის ქურდობაში, სისტემატურ ლოთობასა და დროის აღვირახსნილ ტარებაში, რომელიც ხშირად ტეხდა უმისამართო სროლასა და სჩადიოდა სხვა არაერთ სისასტიკეს, მათ შორის, აუპატიურებდა ქალებს". გაუგებარია, რატომ არ წაუყენეს ბრალი გაუპატიურებისთვის - სავარაუდოდ, „გაუპატიურება“ მოიგონეს მეტი შთაბეჭდილების მოსახდენად.
ნებისმიერ შემთხვევაში, შემდგომი სამსახურისთვის, კაზიმირ კლიმი გაგზავნეს კიევში ავიარაზმის მეთაურად, რაც საკმაოდ უცნაურია მისი ამგვარი რეპუტაციის გათვალისწინებით. „იზვესტიას“ მტკიცებით, ახალ თანამდებობაზე კლიმმა განაგრძო საზიზღრობების კეთება: „ხშირად კრებდა პილოტებს და ლოთობდა მათთან ერთად“. გაზეთის ვერსიით, კლიმმა გაქცევა გადაწყვიტა მას შემდეგ, რაც „შვებულებიდან დაბრუნებისას შეიტყო, რომ თანამდებობიდან გადაყენებასა და გასამართლებას უპირებდნენ“. მორიგი სასწავლო ფრენის დროს ის, მოტორისტ ტიმოშჩუკთან ერთად, იტალიური წარმოების თვითმფრინავ Ansaldo A.300-ით (ორადგილიანი ბიპლანი) გადაფრინდა ლუცკში, რომელიც მაშინ პოლონეთს ეკუთვნოდა.
მისი თანამზრახველის, პიოტრ ტიმოშჩუკის შესახებ თითქმის არაფერია ცნობილი. შემდგომში საბჭოთა გამოძიებამ განაცხადა, რომ იგი გარემოებების პასიური მსხვერპლი იყო: თითქოს, არაფერი იცოდა დაგეგმილი გაქცევის შესახებ, ჰაერში კი უბრალოდ სხვა გამოსავალი არ ჰქონდა.
უზენაესი სასამართლოს სამხედრო კოლეგიის თავმჯდომარე, ვასილი ულრიხი, რომელიც პირადად აშუქებდა საქმეს ჟურნალ „ოგონიოკში“, ადასტურებს ამ ვერსიას და დასძენს: „პოლონეთში, ეროვნებით პოლონელს, ჰყავდა ნათესავები, რომლებსაც შეეძლოთ დახმარება გაეწიათ მისთვის პირველ ხანობაში“.
პოლონური პრესა ინციდენტის შესახებ პირველ ცნობებში არაერთ საინტერესო დეტალს აღწერს. „პილოტი და დამკვირვებელი, - წერს Dziennik Bydgoski 5 თებერვლის ნომერში, - ამბობენ, რომ დღისით ისინი კიევიდან აფრინდნენ საზღვარზე დაკვირვების საწარმოებლად, მაგრამ გზა აებნათ (გაუფუჭდათ კომპასი) და, თითქოსდა, დაკარგეს რა ორიენტაცია, პოლონეთის ტერიტორიაზე დაეშვნენ“. გაზეთის ცნობით, თვითმფრინავი აღჭურვილი იყო "გერმანული სისტემის უახლესი ტყვიამფრქვევებით". რადგან კლიმი და ტიმოშჩუკი "ბუნდოვან ახსნა-განმარტებებს იძლეოდნენ", ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მათი დაკავების გადაწვეტილება მიიღო ("რათა არ გაენადგურებინათ მათ ხელთ არსებული დოკუმენტები“) და ვარშავას ინსტრუქციებისთვის მიმართა.
მოსკოვი დუმდა და ამბის გაგრძელებას ელოდა. აქამდე მსგავსი არაფერი მომხდარა. ჯერ კიდევ იმედოვნებდნენ, რომ გაუგებრობა ნავიგაციის შეცდომამ გამოიწვია. იმ მომენტში საბჭოთა კავშირს პოლონეთთან საკმაოდ ნორმალური ურთიერთობა ჰქონდა. 1926 წლის თებერვლიდან მხარეები განიხილავდნენ თავდაუსხმელობის პაქტის დადების შესაძლებლობას. მაისის სამხედრო გადატრიალებამ, რომლის შედეგადაც მარშალი იოზეფ პილსუდსკი დაბრუნდა ხელისუფლებაში, ეს კონსულტაციები ვერ ჩაშალა. მიუხედავად იმისა, რომ პოლონეთის არალეგალური კომუნისტური პარტიის ცენტრალურმა კომიტეტმა გაავრცელა მოწოდება სათაურით "პილსუდსკი ხელისუფლებაში - ომი გარდაუვალია!", მოსკოვმა დაარწმუნა ვარშავა: „ჩვენ ვიღებთ პილსუდსკის დაბრუნებას ყოველგვარი ცრურწმენის გარეშე და მზად ვართ გავაგრძელოთ არსებული პოლიტიკა პოლონეთის ახალი მთავრობის პირობებშიც“. 16 მაისს საბჭოთა საინფორმაციო საგენტო ТАСС-მა უარყო უცხოური პრესის ინფორმაცია "პოლონეთის საზღვარზე საბჭოთა ჯარების ვითომკონცენტრაციის შესახებ, ბოლო დროს პოლონეთში განვითარებულ მოვლენებთან დაკავშირებით". ასეთ პირობებში შეიძლებოდა გაჩენილიყო ინციდენტის უმტკივნეულო მოგვარების იმედი.
მაგრამ მფრინავების გაქცევიდან სამი დღის შემდეგ მთელი სიძლიერით იქუხა სკანდალმა. 1927 წლის 8 თებერვალს, პოზნანის გაზეთმა Goniec Nadwiślański-მ გამოაქვეყნა სტატია სათაურით: „საბჭოთა მფრინავების სენსაციური ჩვენებები. გერმანელი მფრინავების არმია რუსეთში იწვრთნება“. პუბლიკაციაში ეწერა:
„პოლონეთში გაქცეული საბჭოთა პილოტების ჩვენებებს უდიდესი საერთაშორისო სენსაციის ხასიათი აქვს. მფრინავმა პიოტრ ტიმოშჩუკმა და მზირმა კაზიმირ კლიმმა პოლონეთის ხელისუფლებას მიაწოდეს მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, საიდანაც ირკვევა, რომ გერმანიის შტაბი რუსეთში, მოკავშირეების კონტროლს მიღმა, წვრთნის უზარმაზარი რაოდენობის მძლავრი ძრავებით აღჭურვილი საბრძოლო ხომალდების პილოტებს. ამ ხომალდების ძრავებსაც რუსეთში აწარმოებენ გერმანული ქარხნები გერმანელი ინსტრუქტორების მეთვალყურეობის ქვეშ“.
ეს სენსაციური მასალა, რომელიც სენსაციურ შუქს ჰფენდა როგორც გერმანიის მზაკვრულ პოლიტიკას, ასევე გერმანულ რაიხსვერსა და რუსეთის შტაბს შორის არსებულ ფარულ კავშირებს, გაფორმალური იქნება პროტოკოლის სახით.
ამ პროტოკოლის ნაწილი ხელმისაწვდომი გახდება პრესისთვის.
ეს იყო უკიდურესად არასასურველი და სახიფათო ინფორმაცია. ვერსალის ხელშეკრულების პირობებით, გერმანია დემილიტარიზაციის მკაცრ ჩარჩოში აღმოჩნდა. მისი სახმელეთო ჯარების რაოდენობა არ უნდა ყოფილიყო 100 ათას ადამიანზე მეტი, სამხედრო-საზღვაო ძალებისა - 15 ათასზე მეტი. გერმანიას ეკრძალებოდა სამხედრო ავიაციის ყოლა; კრეისერების, წყალქვეშა ნავების, ტანკებისა და ქიმიური იარაღის წარმოება-შენახვა. საზღვაო ფლოტი შემოიფარგლებოდა საშუალო და მცირე ტონაჟის 36 გემით. მაგრამ უკვე 1923 წლის გაზაფხულზე დაიწყო ფარული მოლაპარაკებები სსრკ-სა და ვაიმარის რესპუბლიკას შორის სამხედრო-ტექნიკური თანამშრომლობის შესახებ. 1925-1926 წლებში მიღწეული შეთანხმებების თანახმად, ლიპეცკში მოეწყო საავიაციო სკოლა გერმანელი სამხედრო პერსონალისთვის, სატანკო სკოლა ყაზანში და ორი აეროქიმიური ექსპერიმენტული სადგური (პოლიგონები მომწამვლელი ნივთიერებების გამოსაცდელად) მოსკოვისა და სარატოვის რეგიონებში. სანაცვლოდ, საბჭოთა კავშირი იღებდა სამხედრო ტექნოლოგიებს საბჭოთა ქარხნებში იარაღის ერთობლივი წარმოებისთვის.
ეს ყველაფერი ვერსალის ხელშეკრულების უხეში დარღვევა იყო. მოსკოვი და ბერლინი საგულდაგულოდ მალავდნენ თავიანთ საიდუმლოებას, მაგრამ ინფორმაციის გაჟონვის თავიდან აცილება მაინც ვერ მოახერხეს. 1926 წლის დეკემბერში ბრიტანულმა Manchester Guardian-მა გამოაქვეყნა სტატიების სერია წითელი არმიისა და რაიხსვერის თანამშრომლობის შესახებ. გერმანიაში, მსგავსი მხილებით გამოვიდა სოციალ-დემოკრატების ორგანო Vorwärts-ი, რომელმაც სტატიით - "საბჭოთა ჭურვები რაიხსვერის ზარბაზნებისთვის" საბჭოთა კავშირი დაადანაშაულა "გერმანიის კონტრრევოლუციის შეიარაღებაში" და, ამავდროულად, "გერმანელი მშრომელების წაქეზებაში, გამოვიდნენ რუსული საბრძოლო მასალით დატენილი ტყვიამფრქვევების წინააღმდეგ". თემა თითქმის ყველა დიდმა გერმანულმა გამოცემამ აიტაცა. რაიხსტაგის დეპუტატებმა გერმანიის სოციალ-დემოკრატიული პარტიიდან, გარდა იმისა, რომ მრისხანებით სავსე სიტყვები წარმოთქვეს, შეკითხვებით მიმართეს საგარეო საქმეთა სამინისტროს. მთელმა ამ კამპანიამ „ჭურვების აფერის (თაღლითობის)“ სახელწოდება მიიღო.
ამ მხილების შედეგად მოსკოვმა გერმანიასთან სამხედრო თანამშრომლობის სრულად შეწყვეტა გადაწყვიტა. მაგრამ გერმანული მხარე ამას არ დაეთანხმა. რაიხსვერი მიიჩნევდა, რომ საფრენი და სატანკო სკოლების ფუნქციონირება მისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო. ბერლინმა თანამშრომლობის „ლეგალიზაციისკენ“ აიღო კურსი. ამასთან, საბჭოთა-გერმანული ურთიერთობები მთლიანობაში საკმაოდ ცუდი იყო, პირველ რიგში მოსკოვის მიერ გერმანიაში დესტრუქციული ძალების აქტიური მხარდაჭერის გამო, მაგრამ რაიხსვერს ჰქონდა გადამწყვეტი ხმის უფლება მის კომპეტენციაში შემავალ საკითხებში.
ამასობაში, „პრავდა“ თავს იგიჟებდა და პირველ რიგში ბრალს სდებდა გერმანელ სოციალ-დემოკრატებს:
„კამპანია გრძელდება. ბერლინის სოციალ-იუდები პირდაპირ იჭაჭებიან საბჭოების ქვეყნის უმსგავს დევნაში. ლეგენდას ლეგენდზე აცხობენ, ერთ ვულგარულს, მეორე უფრო ამაზრზენსა და საძაგელ ამბავს ამატებენ. "წითელი სატანის" ინტრიგები - სსრკ, მოსკოვის "სამხედრო საიდუმლოებები", "საბჭოთა ჭურვები", "საიდუმლო კავშირები რაიხსვერთან!" "Aus-gerechnet? Granaten, Granaten, Granaten. "შესანიშნავი ჭურვები, საბჭოთა ჭურვები", - გაჰკივიან ბრიტანული იმპერიალიზმის ლაქიები. "ჭურვების" როშვისთვის მეტი წონის მისაცემად სოციალ-დემოკრატების გოპ-კომპანია ფართოდ იყენებს "ირიბი მტკიცებულების" მეთოდს, იდუმალ მინიშნებებს, ციტატებს ვითომდა რაღაც "ნახევრად აღიარებებზე" ჩვენი მხრიდან, კერძოდ, ჩვენი გაზეთის მხრიდან."
„ნახევრად აღიარებაში“ ამ ტექსტის ავტორი გულისხმობდა 16 დეკემბერს „პრავდაში“ გამოქვეყნებულ სტატიას სათაურით „არ გაუშვა ქურდი“:
„როგორც ირკვევა, ჩვენსა და გერმანიის სამხედრო უწყებებს შორის არსებული შეთანხმებით, რომელიღაც გერმანულმა ფირმებმა რამდენიმე წლის წინ ააშენეს სამი ქარხანა, რომლებიც აწარმოებდნენ ჩვენი თავდაცვისთვის საჭირო ნივთებს: აეროპლანებს, გაზს, ჭურვებს და ა.შ. თუ ჩვენ ვაძლევთ უცხოელებს კონცესიებს სამომხმარებლო ბაზრისთვის საჭირო ნივთების წარმოებისთვის ქარხნებისა და ფაბრიკების ასაშენებლად, მაშინ რატომ უნდა ავუკრძალოთ ან თუნდაც ხელი შევუშალოთ ჩვენთან თავდაცვისთვის საჭირო ქარხნებისა და ფაბრიკების გახსნაში?
რამდენადაც ვიცით და რამდენადაც ჩანს ვერსალის ხელშეკრულების შესწავლიდან, გერმანიას ეკრძალება წარმოება თავის ტერიტორიაზე, ასევე ეკრძალება აღჭურვილობის როგორც იმპორტი, ასევე ექსპორტი, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში გერმანულ კომპანიებს არ ეკრძალებათ ქარხნებისა და ფაბრიკების გახსნა საზღვარგარეთ, მათ შორის ისეთებისაც, რომლებიც აწარმოებენ აეროპლანებს ან თუნდაც ქვემეხებსა და ჭურვებს“.
აი, სწორედ ასეთ დელიკატურ დროს გადაფრინდნენ კლიმი და ტიმოშჩუკი პოლონეთში. მათ იცოდნენ ლიპეცკის სკოლის არსებობის შესახებ და შესაძლოა ჰქონოდათ პირადი კონტაქტები გერმანელ პილოტებთან, ასევე იცოდნენ გერმანელებთან თანამშრომლობის სხვა ფორმების შესახებაც. პოლონურ პრესაში გამოქვეყნებული პუბლიკაციები არ ტოვებდა გაქცეულთა მოტივებში ეჭვის შეტანის საფუძველს: ეს მათი არჩევანი იყო. არჩევანი გააკეთა მოსკოვმაც. Goniec Nadwiślański-ში პუბლიკაციის გამოქვეყნებიდან მეორე დღესვე, პოლონეთიდან დეტალების გამოთხოვის გარეშე, საბჭოთა გაზეთებში დაიბეჭდა ცაკ-ის (ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის) გადაწყვეტილების ტექსტი:
„განიხილა რა სამხედრო და საზღვაო საქმეთა სახალხო კომისარიატის მოხსენება საჰაერო რაზმის მეთაურის, მფრინავ კაზიმირ მარტინის ძე კლიმისა და მოტორისტ ტიმოშჩუკის მიერ ჩადენილი ღალატის შესახებ, რაც გამოიხატა საზღვრებს გარეთ სამხედრო თვითმფრინავით განხორციელებულ მიზანმიმართულ გადაფრენაში, საბჭოთა კავშირის ცაკ-ის პრეზიდიუმმა დაადგინა:
მოქალაქეები კლიმი და ტიმოშჩუკი, როგორც მშრომელი ხალხის მტრები და მუშათა და გლეხთა სახელმწიფოს მოღალატეები, გამოცხადდნენ კანონგარეშედ“.
ამ ახალ ამბავს ახლდა სამხედრო და საზღვაო საქმეთა სახალხო კომისარიატის ოფიციალური შეტყობინება:
„ესკადრილიის მეთაური, პილოტი კლიმი და მოტორისტი ტიმოშჩუკი, სისხლის სამართლის არაერთი დანაშაულისთვის, რაც გამოიხატა დეზორგანიზებულ მუშაობაში, გაფლანგვასა და სამსახურებრივი მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებაში, ექვემდებარებოდნენ თანამდებობიდან გადაყენებას და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემას, რის შესახებაც მიმდინარე წლის 31 იანვარს, გაცემულ იქნა სატელეგრაფო განკარგულება. როდესაც შეიტყო თანამდებობიდან გადაყენებისა და მომავალი პასუხისმგებლობის შესახებ, პილოტმა კლიმმა, მოტორისტ ტიმოშჩუკთან ერთად, ისარგებლეს სამსახურებრივი მდგომარეობით, ჩასხდნენ თვითმფრინავ „ანსალდოში“ და გაფრინდნენ პოლონეთის მიმართულებით, რითაც, სისხლის სამართლის არაერთ დანაშაულთან ერთად, ჩაიდინეს ღალატის აქტი მშრომელთა და გლეხთა წითელი არმიისა და საბჭოთა კავშირის მშრომელთა მასების წინაშე“.
მთელი იმ სამართლებრივი არეულობის გათვალისწინებით, რაც სუფევდა სსრკ-ში, ნორმა „კანონგარეშედ გამოცხადება“ უჩვეულო ზომა იყო, რამაც მშრომელთა და გლეხთა სახელმწიფომდე შუა საუკუნეებიდან მოაღწია და, რაც ნახსენებია 1919 წელს გამოცემულ ე.წ. „რსფსრ სისხლის სამართლის სახელმძღვანელო წესებში“, თუმცა კონკრეტულად რას ნიშნავდა, გაუგებარი იყო. გაქცევის დროს მოქმედ რსფსრ სისხლის სამართლის 1926 წლის კოდექსში, ასეთი ნორმა არ არსებობდა.
„ვეჩერნაია მოსკვამ“ განმარტებისათვის მიმართა ექსპერტს - საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტს, საგარეო ვაჭრობის სახალხო კომისრის მთავარ იურიდიულ მრჩეველ სემიონ ჩლენოვს. ადვოკატმა, პროფესორმა ჩლენოვმა ასეთი განმარტება გააკეთა:
- საბჭოთა კავშირის სისხლის სამართლის კანონმდებლობის საფუძვლების მიხედვით, კანონგარეშედ გამოცხადება, უფრო ზუსტად, მშრომელთა მტრად გამოცხადება, იწვევს სსრკ-დან სამუდამო განდევნას და სსრკ-ის მოქალაქის უფლების ჩამორთმევას აქედან გამომდინარე ყველა შემდგომი შედეგით.
საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე თვითნებური დაბრუნების შემთხვევაში, კანონგარეშედ გამოცხადებულ მოქალაქეებს შეეფარდებათ სასჯელის უმალესი ზომა - დახვრეტა. მშრომელთა მტრად გამოცხადებულ პირთა ქონება ექვემდებარება კონფისკაციას.
პროფესორმა აღნიშნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს კონვენცია პოლონეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის დამნაშავეების ექსტრადიციის შესახებ, კეთილი ნების შემთხვევაში, ეს გარემოება არ იქნებოდა პრობლემა.
მიმართა თუ არა მოსკოვმა ვარშავას მოღალატეების ექსტრადიციის მოთხოვნით - უცნობია. მაგრამ სულ მალე, ტიმოშჩუკი, როგორც ვარშავის მიერ გავრცელებულ შეტყობინებაშია ნათქვამი, თავად მივიდა სსრკ-ის საელჩოში და განაცხადა, რომ „პოლონეთში მოხვდა არა თავისი ნებით, არამედ მოტყუებით და, რომ სურს საბჭოთა კავშირში დაბრუნება“. ამასობაში პოლონელებმა გაქცეულთა თვითმფრინავი სახელმწიფო საზღვართან მიიტანეს და „სსრკ-ის წარმომადგენლებს გადასცეს“.
ტიმოშჩუკი, მონანიების მიუხედავად, რა თქმა უნდა, დააპატიმრეს და გაასამართლეს. პროცესი დაიწყო 6 მაისს სსრკ-ის უზენაესი სასამართლოს სამხედრო კოლეგიაში ანუ პირდაპირ უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოში, რომლის გადაწყვეტილებების გასაჩივრება შეუძლებელი იყო. თავმჯდომარეობდა თვით კოლეგიის თავკაცი ვასილი ულრიხი, რომელიც ახალი დანიშნული იყო თანამდებობაზე.
ტიმოშჩუკს ბრალი წაუყენეს სამხედრო დანაშაულის დებულების მე-8 და მე-16 მუხლებით. მე-8 მუხლი: „წითელი არმიის ჯარისკაცის გაქცევა ომის დროს ან საბრძოლო ვითარებაში, ისევე როგორც მშვიდობანობის ან ომიანობის დროს იმ პირის გაქცევა, რომელიც მიეკუთვნება სარდლობის, ადმინისტრაციული, ეკონომიკური ან პოლიტიკური ხელმძღვანელობის შემადგენლობას, ითვალისწინებს სასჯელს „სოციალური დაცვის უმაღლეს ღონისძიებას“, ანუ დახვრეტას, ხოლო შემამსუბუქებელი გარემოებების არსებობის შემთხვევაში - თავისუფლების აღკვეთას არანაკლებ 3 წლითა და ქონების კონფისკაციით. მე-16 მუხლი კი - „სამხედრო ჯაშუშობა“, ითვალისწინებს დახვრეტას ალტერნატიული ვარიანტების გარეშე.
ტიმოშჩუკმა, იტყობინებოდაა საბჭოთა პრესა, „აღიარა წაყენებული ყველა ბრალდება“, მაგრამ მისთვის მოიძებნა შემამსუბუქებელი გარემოებები, რომლებსაც გაზეთები ასე აღწერდნენ:
„ტიმოშჩუკმა გამოძიების დროს განმარტა, რომ მან არ მიმართა პოლონეთში სსრკ-ის საელჩოს, რადგან დაიბნა და არ იცოდა, ასეთ შემთხვევაში როგორ უნდა ემოქმედა. სამხედრო შინაარსის ინფორმაცია კი მიაწოდა პოლონეთის ხელისუფლებას, რადგან ეშინოდა რეპრესიების, დაპატიმრების და ა.შ.“
სასამართლო პროცესი 8 მაისს დასრულდა. კოლეგიამ ტიმოშჩუკი დამნაშავედ ცნო ორივე მუხლით წაყენებულ ბრალდებაში. სასამართლოს ცნობით, ტიმოშჩუკმა „საკუთარი სურვილით თქვა უარი სსრკ-ში დაბრუნებაზე, თავისი ნებით დაწერა ხელწერილი პოლონეთის ხელისუფლების სახელზე და პოლონეთში ყოფნის დროს პოლონეთის სამხედრო ხელისუფლებას მიაწოდა მონაცემები კიევის გარნიზონის მდგომარეობის შესახებ“.
მე-8 მუხლით მას 3 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა, მე-16 მუხლით კი - სიკვდილით დასჯა, მაგრამ „იმის გათვალისწინებით, რომ ტიმოშჩუკი იყო პროლეტარული წარმომავლობის, ნებაყოფლობით დაბრუნდა სსრკ-ში და გულწრფელად ინანიებდა ჩადენილს“, სასამართლომ სიკვდილით დასჯა შეუცვალა 6-წლიანი სასჯელით, რომელმაც შთანთქა როგორც 3 წელი, ასევე ქონების კონფისკაცია.
არსებობს ვერსია, რომ ტიმოშჩუკის დაბრუნება მთლად ნებაყოფლობითი არ ყოფილა: მას თითქოს აშანტაჟებდნენ ოჯახის წინააღმდეგ რეპრესიებით, თუმცა ამ ვერსიის დამადასტურებელი არანაირი საბუთი არ არსებობს.
ულრიხმა, რომელიც, როგორც ჩანს, არ ენდო ჟურნალისტებს, პირადად გააშუქა ტიმოშჩუკის საქმე ჟურნალ „ოგონიოკში“. მის სტატიაში მოყვანილია მთელი რიგი დეტალებისა, რომლებიც სხვა პუბლიკაციებს აკლია. აი, მაგალითად, დამატებით რა არის ნათქვამი კლიმის მოტივებზე:
„გამომდინარე კლიმის პიროვნული თვისებებიდან - მისი მუდმივი სიმთვრალიდან, მისი მიდრეკილებიდან იოლი შემოსავლისკენ და ასევე ვარშავაში ტიმოშჩუკისთვის ნათქვამი მისი სიტყვებიდან: "ვიშოვი 10-15 ათასს და წავალ ამერიკაში", - დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ არც კლიმს და არც ტიმოშჩუკს არ ჰქონიათ კონტრრევოლუციური მიზნები. თუკი კლიმმა და ტიმოშჩუკმა პოლონეთის სამხედრო ხელისუფლებას ჩვენთვის არახელსაყრელი ჩვენებები მისცეს, მათი ეს საქციელი, განსაკუთრებით კი კლიმისა, გამოწვეული იყო პოლონეთში თავიანთი პოზიციების გამყარების სურვილით“.
გაქცეულებს არ მიაწერეს კონტრრევოლუცია, რათა შეძლებისდაგვარად შეემცირებინათ ინციდენტის მნიშვნელობა. ულრიხი განაგრძობს:
„საბჭოთა რეჟიმის „იდეური“ (!) მტრების გულის მოსაგებად კლიმი და ტიმოშჩუკი დაჰყავდათ კაფეებში, რესტორნებში; აჭმევდნენ და ასმევდნენ, აცნობდნენ ოპერეტის მსახიობებს...“
მაინც რა ინფორმაცია აინტერესებდა პოლონეთის დაზვერვას? ულრიხი წერს:
„პოლონეთის დაზვერვა განსაკუთრებით უამრავ კითხვას სვამდა გერმანელ ოფიცრებზე, რომლებიც, თითქოსდა, საბჭოების სამსახურში იყვნენ; ინტერესდებოდა ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე მდებარე გერმანული საავიაციო ქარხნებითა (!) და ლენინგრადის გავლით ჩინეთში გერმანული თვითმფრინავების ტრანსპორტირებით (!) და ა.შ.“
აქ აუცილებელია განმარტება. 1923 წლის ნოემბერში რსფსრ-ის მთავრობამ ხელი მოაწერა ხელშეკრულებას კომპანია „იუნკერსთან“ ლითონის თვითმფრინავებისა და ძრავების წარმოების შესახებ. კომპანიამ 30-წლიანი კონცესიით მიიღო რუსულ-ბალტიური საავტომობილო ქარხანა, თუმცა „იუნკერსმა“ მოლოდინი არ გაამართლა და 1927 წლის მარტში საბჭოთა მხარემ კონტრაქტი შეწყვიტა.
დასასრულს, ავტორი მკაცრად აფრთხილებს იმათ, ვისაც სურვილი აქვს ამავე მრუდე გზით იარონ:
„დარწმუნებულები ვართ, რომ კლიმისა და ტიმოშჩუკის "საცდელი" ფრენა დარჩება ერთადერთ გამოცდილებად და არავისში არ აღძრავს გამეორების სურვილს“.
1929 წლის 21 ნოემბერს, ბოლშევიკთა კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პოლიტბიურომ დაამტკიცა ახალი საკანონმდებლო ნორმა, რომლის მიხედვითაც „კანონგარეშედ გამოცხადდნენ თანამდებობის პირები - საზღვარგარეთ მყოფი სსრკ-ის მოქალაქეები, რომლებიც გადავიდნენ მუშათა კლასის მტრების ბანაკში და უარი თქვეს სსრკ-ში დაბრუნებაზე“. ამ ნორმით, გაქცეული ისჯებოდა დახვრეტით „მისი პიროვნების დადგენიდან 24 საათში“. ტიმოშჩუკისთვის ყველაზე საშინელი იყო ბოლო, მეექვსე პუნქტი: „ამ კანონს ჰქონდა უკუძალა“, რას იმას ნიშნავს, რომ კანონის მოქმედება ასევე ვრცელდებოდა კანონის მიღებამდე პერიოდზეც.
ტიმოშჩუკის ან კლიმის შემდგომი ბედის შესახებ არაფერია ცნობილი. პროფესორი ჩლენოვი დახვრიტეს 1937 წლის 3 ივნისს კონტრრევოლუციურ ტერორისტულ ორგანიზაციაში მონაწილეობისთვის. რეაბილიტირდა 1991 წელს. საგულისხმოა, რომ ჩლენოვიც იმავე ულრიხმა გაასამართლა.
1927 წელს, გარკვეული ყოყმანის შემდეგ, საბჭოთა ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა გაეგრძელებინა თანამშრომლობა გერმანულ კომპანიებთან. თანამშრომლობამ თავის კულმინაციას 1933 წლისთვის მიაღწია და, გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი სფეროებისა, ის მოიცავდა ერთობლივ მანევრებს, სამხედრო ფლოტების შეთანხმებულ მოქმედებასა და დაზვერვის მონაცემების გაცვლას. გერმანიაში ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ თანამშრომლობა შეწყდა. 1937 წელს კი, ყველა, ვინც ეს თანამშრომლობა შეათანხმა და ვინც მასში მონაწილეობდა, ბრალდებულ იქნა გერმანიის სასარგებლოდ ჯაშუშობასა და „გერმანელი ფაშისტების“ მიერ ორგანიზებულ სამხედრო შეთქმულებაში.