4 წლის ნიკოლოზს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის სტატუსი აქვს. მისი დიაგნოზია ცერებრალური დამბლა, სპასტიური დიპლეგია, ანუ, კუნთების დაჭიმულობა, ტონუსი, რის გამოც შეზღუდული აქვს მოძრაობის უნარი.
იმისთვის, რომ ნიკოლოზმა მოძრაობა შეძლოს, კუნთოვანი სპაზმები და ტკივილი შეუმცირდეს, არ განუვითარდეს სხეულის დეფორმაცია, მშობლებს მისი მოვლა გაუადვილდეთ, აუცილებელია რეაბილიტაციის ინტენსიური თერაპია. მით უმეტეს, სანამ პატარაა, რადგან ადრეული ასაკიდანვე დაწყებული სწორი მკურნალობა, მომავალში არაერთ სირთულეს აარიდებს თავიდან.
რატომ თვლიან მშობლები, რომ პროგრამის ცვლილება მათი შვილების მდგომარეობას გაართულებს?
ნიკოლოზი უკვე ორი წელია "შშმ ბავშვთა რეაბილიტაცია-აბილიტაციის სახელმწიფო პროგრამის" მონაწილეა. პროგრამა მას 2023 წლის დეკემბრის ბოლომდე, თბილისში, კენ ვოლკერის სარეაბილიტაციო ცენტრში, წელიწადში 192 სეანსს უფინანსებდა. სეანსები 10 თვესა და ორ კვირაზე იყო გაწერილი და თვეში 20 სეანსს მოიცავდა. ზაფხულის არდადეგებისა და, მაგალითად, ავადობის გამო გაცდენილი სეანსების ასანაზღაურებლად კი ბავშვს თავისუფალი თვე-ნახევარი რჩებოდა.
თუმცა, 2023 წლის დეკემბრის ბოლოს, შშმ ბავშვთა რეაბილიტაცია-აბილიტაციის 2024 წლის პროგრამაში მთავრობამ ცვლილებები შეიტანა. მართალია, სეანსების რაოდენობა წელიწადში კვლავ 192 დარჩა, თუმცა, სეანსების რაოდენობა თვეში 16-მდე შემცირდა და 12 თვეზე გადანაწილდა.
ნიკოლოზის მსგავსი პრობლემების მქონე ბავშვების მშობლები თვლიან, რომ ეს ცვლილებები, მათ შვილებს სირთულეებს შეუქმნით რეაბილიტაციის პროგრამით გათვალისწინებული სეანსების მიღებისას.
ვერა კინწურაშვილი, ნიკოლოზის დედა, ერთ-ერთია იმ 300 მშობელს შორის, რომლებმაც იანვრის დასაწყისში ჯანდაცვის სამინისტროს წერილით მიმართეს და მათი შვილების სარეაბილიტაციო პროგრამის ძველი მოდელის დატოვება და სეანსების რაოდენობის გაზრდა მოითხოვეს:
„ახალი მოდელის პირობებში, ჩვენს შვილებს სერიოზული პრობლემა შეექმნებათ. პირველ რიგში იმიტომ, რომ ნევროლოგიური დაავადებების მქონე ბავშვებს ხშირად აქვთ სუნთქვის პრობლემები, ჰაერის უკმარისობა. ეს მდგომარეობა განსაკუთრებით მწვავდება ზაფხულის პერიოდში, ცხელ დღეებში. ამიტომ ვცდილობთ ხოლმე, რომ ბავშვები გავიყვანოთ ქალაქიდან. ძველი მოდელის პირობებში, აგვისტოში ე.წ. არდადეგები გვქონდა და გასვლას ვახერხებდით, ახალი მოდელი კი ამის საშუალებას აღარ იძლევა, რადგან ბავშვების კუთვნილი 192 სეანსი 12 თვეზე გადაგვინაწილეს და ამით გამოუვალ მდგომარეობაში ჩაგვყარეს - უნდა ავირჩიოთ, ან 192-საათიანი თერაპია წელიწადში, ან ბავშვების უჰაერობისგან გარიდება“.
კიდევ ერთი პრობლემა, რომელსაც ახალი მოდელი მოიტანს, ეს არის იმ ფანჯრის გაქრობაც, რომელიც ძველ მოდელს ახლდა - ანუ, ბავშვების ავადობის გამო გაცდენილი სეანსების აღდგენა-ანაზღაურება:
„ჩვენი შვილები ხშირად ხდებიან ავად. აქვთ ვირუსები, ზოგიერთ მათგანს ესაჭიროება ქირურგიული ჩარევა, რაც სეანსების გაცდენას გულისხმობს. ძველი მოდელის მიხედვით, გაცდენილი სეანსების ასანაზღაურებლად თითქმის ერთი თვე გვქონდა. ახლა ეს ფანჯარაც დაიხურა“, - ამბობს ვერა კინწურაშვილი და ამატებს, რომ ნევროლოგიური პრობლემების მქონე ბავშვებისა და მოზარდებისთვის გამოყოფილი სეანსების რაოდენობა ისედაც არ არის საკმარისი, სეანსების აღდგენის საშუალების დაკარგვა კი მათ ჯანმრთელობას კიდევ უფრო ართულებს:
„იმ შემთხვევაში, თუკი ვერ ავანაზღაურებთ გაცდენილ სეანსებს, მოგვიწევს უკვე ჩვენივე სახსრებით ავანაზღაუროთ თითოეული სეანსი, რაც ოჯახებისთვის სერიოზული ფინანსური ტვირთია. ჩვენნაირ ოჯახებს ხშირად აქვთ ფინანსური პრობლემები, რადგან, როგორც წესი, ერთი მშობელი მაინც ვერ ახერხებს დასაქმებას - მას მუდმივად უწევს ბავშვთან ყოფნა, მის საჭიროებებზე მორგება“.
შშმ ბავშვთა რეაბილიტაციის ახალი მოდელი, ნიკოლოზის დედის თქმით, სხვა პრობლემასაც ქმნის, რომელიც ამჯერად უკვე პროგრამაში ჩართულ თერაპევტებს ეხება. ის ამბობს, რომ ყოველი გაცდენილი და აღუდგენელი სეანსი, აუნაზღაურებელ თანხას/ვაუჩერს გულისხმობს, რაც მედპერსონალის შემოსავალზე პირდაპირ აისახება, ეს კი პროგრამიდან პროფესიონალი კადრების გადინების რისკს ქმნის.
რა უპასუხა სამინისტრომ მშობლებს?
300-მდე მშობლის წერილს, რომელიც მათ ჯანდაცვის სამინისტროში იანვარში შეიტანეს და სადაც დაფინანსებული სეანსების ზრდა მოითხოვეს, სამინისტრო თებერვალში გამოეხმაურა:
„აღნიშნულთან დაკავშირებით გაცნობებთ, რომ კორესპონდენციაში დასმული საკითხი გათვალისწინებული იქნება „სოციალური რეაბილიტაციისა და ბავშვზე ზრუნვის 2024 წლის სახელმწიფო პროგრამაში“ ცვლილებების განხორციელების დროს“, - წერია მშობლებისთვის დაბრუნებულ წერილში.
ეს პასუხი ბუნდოვანი და გაუგებარი აღმოჩნდა შშმ ბავშვების მშობლებისთვის:
„რას ნიშნავს გათვალისწინებული იქნება 2024 წლის პროექტში? კონკრეტულად როდის? როგორ? უკვე გავიდა იანვარი და თებერვალი, ე.ი. ამ ორ თვეში 4-4 თერაპია უკვე დავკარგეთ. ბავშვი რომ ავად გახდეს, კიდევ დავკარგავთ თერაპიებს, რომლებსაც ვეღარ აღვადგენთ. ეს საკითხი დაუყოვნებლივ რეაგირებას საჭიროებს, თუმცა, ჯერჯერობით ვერაფერს ვარკვევთ“.
„სოციალური რეაბილიტაციისა და ბავშვზე ზრუნვის პროგრამა“ ათ წელზე მეტია ფუნქციონირებს. წელს ამ პროგრამით გათვალისწინებული ერთ-ერთი მიმართულების, „შშმ ბავშთა რეაბილიტაცია-აბილიტაციის“ ბიუჯეტი 12 მილიონ ლარს შეადგენს.
ერთი თერაპიის ანუ, ერთი სეანსის ღირებულება 17 ლარია და პროგრამაში 3700-მდე, 0-დან 18 წლამდე ბავშვი და მოზარდია ჩართული. პროვაიდერი კლინიკების რაოდენობა, სადაც პროგრამაში ჩართული ბავშვები სარეაბილიტაციო თერაპიის სეანსებს გადიან, საქართველოს მასშტაბით, 60-მდეა.
უკან გადადგმული ნაბიჯი - რას ამბობენ სპეციალისტები?
შშმ ბავშვების მშობლების მსგავსად, „შშმ ბავშვთა რეაბილიტაცია-აბილიტაციის“ ახალ მოდელთან კითხვის ნიშნები აქვს ზაზა კაკუშაძესაც. ის საქართველოს ნევროლოგიური რეაბილიტაციის კოალიციის თავმჯდომარეა.
რადიო თავისუფლებასთან საუბრისას ამბობს, რომ ეს ცვლილება არის უკან გადადგმული ნაბიჯი შშმ ბავშვების რეაბილიტაციის პროცესში და ამით უგულებელყოფილია ბავშვებისა და მათი ოჯახების ინდივიდუალური საჭიროებები.
წუხს იმის გამოც, რომ პროგრამაში ცვლილება შევიდა შშმ ბავშვების მშობლების, კოალიციის და ზოგადად, მომსახურების მიმწოდებელი ორგანიზაციების ჩართულობის გარეშე. ამან კი განაპირობა ის გარემოება, რომ კლინიკები, შშმ ბავშვები და მათი მშობლები აღმოჩნდნენ, ფაქტობრივად, გამოუვალ მდგომარეობაში:
„ამ ცვლილების, ამ სიხისტის ფონზე, შეუძლებელია ვილაპარაკოთ ბავშვებისა და ოჯახების ინდივიდუალურ საჭიროებებზე. ჩვენ, კლინიკები, ორიენტირებულები ვართ, რომ მიდგომა იყოს ბავშვის, ოჯახის საჭიროებებზე მორგებული. წლების განმავლობაში, პროფესიონალების ძალისხმევით, მშობლების მხარდაჭერით, ამ მიმართულებით გარკვეული ნაბიჯები გადაიდგა, მაგრამ რაც ახლა მოხდა, ეს სრულად ეწინააღმდეგება ინდივიდუალური მიდგომის პრინციპს“.
ზაზა კაკუშაძე ამბობს, რომ რეაბილიტაცია-აბილიტაციის ახალი მოდელი, ფაქტობრივად, გამორიცხავს შშმ ბავშვებისთვის დაფინანსებული 192 სეანსის სრულად ათვისებას:
„თქვენ რომ წარმოიდგინოთ, ბავშვებს რა საჭიროებები და პრობლემები აქვთ ხოლმე წლის განმავლობაში, ამ ახალი მოდელიდან გამომდინარე, შესაძლოა, დაფინანსებული სეანსების 70%-იც ვერ ჩაიტარონ, რაც პირდაპირ აისახება მათ ჯანმრთელობაზე. შედეგად, ისევ ოჯახებს მოუწევთ ამ ტვირთის აღება, რაც, მერწმუნეთ, მათთვის ნამდვილად არ არის ადვილი. ასეთ ჩარჩოებში მოქცევა, აბსოლუტურად დაუშვებელია“.
რეაბილიტაციის ახალი მოდელის უარყოფითი მხარეების შესახებ ვრცელი წერილი მისწერა ჯანდაცვის სამინისტროს „შშმ ბავშთა რეაბილიტაცია-აბილიტაციის“ კოალიციის თავმჯდომარემ. თუმცა, შშმ ბავშვების მშობლების მსგავსად, ბუნდოვანი პასუხი მიიღო სამინისტროსგან კოალიციამაც:
„მოგვწერეს, თქვენს მიერ დასმული საკითხი გათვალისწინებულია 2024 წლის სახელმწიფო პროგრამის ცვლილების პროექტშიო, მაგრამ როდის შეიძლება მოხდეს ეს ცვლილებები? ივნისსა და ივლისში თუ შეიტანეს ეს ცვლილება, რაღა აზრი აქვს? ვინ მოასწრებს შემდეგ დაკარგული სეანსების კომპენსირებას? ეს ახლა, დღეს უნდა ხდებოდეს, მაგრამ ამ თარიღს არ გვეუბნებიან“, - ამბობს ზაზა კაკუშაძე.
სამინისტროს პასუხებში მეტი სიცხადის შესატანად, ჯანდაცვის სამინისტროს მივმართეთ და დავინტერესდით, თუკი მართლაც გათვალისწინებულია შშმ ბავშვების მშობლებისა და კოალიციის მიერ მოთხოვნილი საკითხების დაკმაყოფილება, კონკრეტულად როდის შევა პროგრამაში ცვლილება? მოხდება თუ არა გაცდენილი სეანსების აღდგენა? შესაძლოა თუ არა, პროგრამა კვლავ ძველ მოდელს დაუბრუნდეს?
სამინისტროს პრესსამსახურმა ამ კითხვებზე პასუხების საძებნელად გადაგვამისამართა სახელმწიფო ზრუნვისა და ტრეფიკინგის მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დახმარების სააგენტოში, როგორც პროგრამის განმახორციელებელ უწყებაში. თუმცა, სააგენტომ კვლავ უკან, ჯანდაცვის სამინისტროში გაგვიშვა. პასუხი ჩვენს კითხვებზე, ამ ეტაპზე, ვერცერთი უწყებიდან ვერ მივიღეთ.
