სერჰი ჟადანის ხარკოვი, რომელიც დაანგრიეს - უკრაინის სურათები წიგნებში

რაზე ფიქრობენ, რაზე წერენ თავიანთ წიგნებში უკრაინელი ავტორები? როგორია მათი უკრაინა, როგორ აღწერენ იმ ქალაქებს, სადაც მათ რომანებში ხდება მოქმედება და რომელი ქალაქების ნაწილიც დღეს ინგრევა? უკრაინულ ხასიათზე, უკრაინელების ბრძოლაზე, მათ დამოკიდებულებებზე რუსეთთან ბევრის ამოკითხვა შეიძლება იმ წიგნებიდანაც, რომელთა ნაწილი ქართულადაც არის ნათარგმნი. დღეს, უკრაინაში რუსეთის შეჭრის და ომის დაწყებიდან მეოცე დღეს, ყველა ეს წიგნი შეიძლება იქცეს გზამკვლევად და უკრაინელები უკეთ გაგვაცნოს.

„მოსკოვიადა“, იური ანდრუხოვიჩი, „სულაკაურის გამომცემლობა“, მთარგმნელი რაულ ჩილაჩავა

„მოსკოვიადა“ ცნობილი უკრაინელი მწერლის, იური ანდრუხოვიჩის გახმაურებული რომანია, რომელშიც ამბავს მოსკოვის ლიტერატურის ინსტიტუტის უკრაინელი სტუდენტი, ოტო ვილჰელმოვიჩ ფონ ფ. მოგვითხრობს და მოქმედებაც ამ წიგნში ინსტიტუტის საერთო საცხოვრებელში იწყება.

მისი მთარგმნელი, რაულ ჩილაჩავა ჰყვება, რომ „მოსკოვიადის“ გამოქვეყნებამ თავის დროზე მოწმენდილ ცაზე მეხის გავარდნის შთაბეჭდილება მოახდინაო. კრიტიკოსები იმასაც ამბობდნენ, რომ ეს რომანი იყო ერთგვარი ექო, გამოძახილი ან გარკვეული მიბაძვა ვენედიქტ ეროფეევის ცნობილი რომანისა - „მოსკოვი-პეტუშკი“.

„თუმცა ვენედიქტ ეროფეევი წერს თავის სამშობლოზე, წერს პოეტურად, ხოლო „მოსკოვიადის“ გმირი ამას უყურებს როგორც დამონებული ქვეყნის შვილი და, შესაბამისად, მისი დამოკიდებულება არის მძაფრი, სარკასტული, ირონიული და ბევრ ადგილებში დაუნდობელიც კი“, - ამბობს რაულ ჩილაჩავა.

ეს არის ამბავი მოსკოვის ფსკერზე, ანდეგრაუნდზე - მოთხრობილი საბჭოთა კავშირის ნგრევის პერიოდში, გვიამბობს მთარგმნელი. ამბავი, რომელშიც დაძრწიან „კაგებეს“ აგენტები, ადამიანებს ასმენენ, იჭერენ... ანდრუხოვიჩი ამ რომანში რეალურად იმ სურათსაც აღწერს, რაც დღეს რუსეთში შექმნა პუტინის რეჟიმმა.

„აეროპორტი“, სერგეი ლოიკო, გამომცემლობა „არტანუჯი“, მთარგმნელი თამარ კვარაცხელია

„აეროპორტი“ არის 2014 წელს, დონეცკის აეროპორტის დასაცავად გამართული 240-დღიანი ბრძოლის ამბავი, რომლის მთავარი გმირები უკრაინელი ჯარისკაცები არიან - რუსული წარმოშობის ამერიკელმა ფოტოგრაფმა, სერგეი ლოიკომ კი მათთან ერთად დღეები გაატარა - ის ომს იღებდა ყველაზე დაძაბული ბრძოლების დროს, თუმცა, როდესაც შტატებში დაბრუნდა, გადაწყვიტა, რომ იქ ჩაწერილი ამბები, ჯარისკაცების 43-საათიან ინტერვიუებზე დაყრდნობით, წიგნად ექცია. ასე დაიწერა რომანი „აეროპორტი“.

წიგნის ერთ-ერთი მთავარი გმირი, ალექსეი, ისიც ფოტოგრაფი, თავად ავტორის ერთგვარი ალტერ ეგოა, რომელიც აკეთებს იმავეს, რასაც აკეთებდა სერგეი ლოიკო დონეცკის აეროპორტის დაცვის დღეებში - ისიც ომს იღებს.

ლოიკოს მთავარი მიზანი ის იყო, რომ მთელ მსოფლიოს და განსაკუთრებით, დასავლეთს დაენახა უკრაინა, რომელიც 2014 წელს რუსეთთან ომში მარტო დარჩა. რომ 21-ე საუკუნეშიც მსოფლიოში არის ადგილები, სადაც ბავშვები იღუპებიან და რომლის მთავარი შემოქმედიც რუსეთია.

ამ წიგნის შესავალში ავტორი წერს, რომ „აეროპორტს“ თავის პატარა შვილიშვილებს უძღვნის და იმედი აქვს, რომ 30 წლის შემდეგ, როცა ისინი გაიზრდებიან და ამ წიგნს წაიკითხავენ, იფიქრებენ, რომ ასეთი რამ არ შეიძლებოდა მომხდარიყო.

„იმედი მაქვს, რომ აქ აღწერილ ამბებს აღიქვამენ როგორც ფენტეზის, Cyborgs vs. Orcs, ან რაღაც ამდაგვარს, არა იმიტომ, რომ "ეს არ შეიძლება არასდროს მოხდეს", არამედ იმიტომ, რომ ეს არასდროს არ უნდა მოხდეს“, - წერს ლოიკო.

თუმცა ავტორი, მაშინ, ალბათ, ვერც წარმოიდგენდა, რომ სულ რაღაც 7-8 წელში რუსეთი უკრაინაში ისევ შეიჭრებოდა.

როდესაც დონეცკის აეროპორტისათვის ბრძოლების მონაწილემ, სერგეი ტანასოვმა ეს წიგნი წაიკითხა, ასეთი რამ თქვა:

„ეს ეჭვგარეშე საუკეთესო წიგნია ომზე, რომელიც შემხვედრია. ავტორმა მოახერხა, ასი პროცენტით გადმოეცა "კეთილ ძმა-მეზობელთან" ომის რეალიები. აქ მწერლის ნიჭი არაა საკმარისი. ასე რომ ასახო ომი, ძალიან კარგად უნდა ერკვეოდე მასში. საჭირო იყო, იქ გეცხოვრათ ჩვენთან ერთად ამდენი დღის განმავლობაში. ვკითხულობ და ტანში ჟრუანტელი მივლის, გული მიძგერს და მეყინება. თითქოს ისევ იქ ვარ, აეროპორტში. ომის სუნსაც კი ვგრძნობ“.

„აეროპორტის“ ქართველი რედაქტორი სერგო წურწუმია რადიო თავისუფლებასთან საუბარში იხსენებს, რედაქტირების დროს, უკრაინელების გმირობისა და თავგანწირვის ამბავი ისე მიკვირდა, ვფიქრობდი, ამ თავგანწირვის აღწერაში ავტორმა ხომ არ გადააჭარბაო:

„ვამბობდი, ასე როგორ მიდიან სიკვდილზე ამ ერთი აეროპორტის დასაცავად-მეთქი. მაგრამ დღეს ამაში ჩემი თვალით დავრწმუნდი“.

ასი უკრაინელი პოეტი, გამომცემლობა „ინტელექტი“, მთარგმნელი რაულ ჩილაჩავა

ასი უკრაინელი პოეტი - ეს არის კრებული, სახელწოდებით „დანისპირებით გაფოთლილ ბაღში“, რომელიც რაულ ჩილაჩავამ თარგმნა, შეადგინა და მასში, ისევე როგორც კლასიკურ ანთოლოგიებში, ავტორები და მათი ლექსები საგანგებოდ შეირჩა. კრებული მე-19 საუკუნის პოეტების ლექსებით იხსნება და მე-20 საუკუნის 80-იანი წლების ავტორებით სრულდება - ამ მრავალფეროვნების გამოა, რომ მასში უამრავი სხვადასხვანაირი ხმა ისმის - წიგნში ბევრნაირი უკრაინის პოვნაა შესაძლებელი.

კრებულის მნიშვნელოვანი ნაწილი სამ უკრაინელ კლასიკოსს ეთმობა - ტარას შევჩენკოს, ივან ფრანკოსა და ლესია უკრაინკას ლექსებს.

ამავე კრებულშია შესული პაოლო ტიჩინას ლექსები, „მე-20 საუკუნის უკრაინული პოეზიის ორფეოსის“, როგორც მას კონსტანტინე გამსახურდიამ უწოდა.

კრებულში ნახავთ „ვეფხისტყაოსნის“ უკრაინულად მთარგმნელი პოეტის, მიკოლა ბაჟანის ლექსებს.

ასევე, დახვრეტილი აღორძინების პოეტების შემოქმედებას - ეს ის ხალხია, ვინც მეოცე საუკუნის 20-იან წლებში წერდნენ და რომლებიც 30-იანი წლების საბჭოთა რეპრესიებს ემსხვერპლნენ.

ამავე კრებულში ნახავთ 40-იანი წლების პოეტების, ასევე 60-იანი წლების პოეტების ლექსებსაც. ამ უკანასკნელებმა დაამსხვიეს სწორედ კულტის დროინდელი პოეზიის შტამპები და ახალი ხმით შევიდნენ უკრაინულ პოეზიაში - დმიტრო პავლიჩკო, ლინა კოსტენკო, ბორის ოლიინიკი, მიკოლა ვინგრანოვსკი, ივან დრაჩი და სხვები, ვინც უკრაინულ პოეზიაში დიდი ეპოქა შექმნეს.

და ბოლოს, კრებულში ნახავთ 70-80-იანი წლების პოეტების შემოქმედებას. პოეტების, ვინც ერთგვარი პოსტმოდერნი შექმნეს უკრაინულ პოეზიაში.

„ინტერნატი“, სერჰი ჟადანი, გამომცემლობა „ინტელექტი“, მთარგმნელი მაია თარგამაძე

სერჰი ჟადანი, რომელიც თანამედროვე უკრაინულ ლიტერატურაში ერთ-ერთ გამორჩეულ ავტორად მიიჩნევა (ის სულ ახლახან წარადგინეს ნობელის პრემიაზე), ცნობილი თავისი პოეზიით გახდა, თუმცა მალე პროზითაც გაითქვა სახელი და არა მხოლოდ უკრაინაშია ცნობილი ავტორი, არამედ ევროპაშიც.

ქართულად მისი რამდენიმე წიგნია ნათარგმნი და მათ შორის არის „ინტერნატიც“, რომელიც ჟადანის სხვა წიგნებისგან გამოირჩევა თხრობის განსაკუთრებული სტილით, რაც ქართულ თარგმანშიც შენარჩუნებულია - წიგნის ქართულად მთარგმნელი, მაია თარგამაძე გვეუბნება, რომ ეს რომანი განსაკუთრებით საინტერესოა ქართველი მკითხველისთვისაც, რადგან ის ირიბად იმ ტრაგედიასაც ეხმიანება, რასაც ვერც საქართველო ასცდა - იგულისხმება აფხაზეთი და სამაჩაბლო.

„ამ წიგნის გმირებიც მიილტვიან თავისუფლებისკენ, ცდილობენ საყვარელი ადამიანების გადარჩენას და ეს გამოსდის კიდეც“.

რომანის მთავარი გმირი უკრაინელი მასწავლებელია, რომელიც სადღაც მივიწყებულ დასახლებაში ცხოვრობს. მას მხოლოდ ფათერაკებით აღსავსე სამი დღე აქვს და დიდი მისია, გადაარჩინოს დისშვილი ომისა და სიკვდილის საფრთხისგან.

„არავინ არ უნდა შეიბრალო“, – იმეორებს მთავარი გმირი და წინ მიიწევს. მის ირგვლივ უამრავი ადამიანია, რომლებიც წამიერად ჩერდებიან თავიანთი ამბებით და სამუდამოდ იძირებიან ბურუსის თეთრ უფსკრულებში. პაშა კი სვლას განაგრძობს, განაგრძობს იმის მიუხედავად, რომ თან სდევს ძაღლის სველი ბეწვის სუნი, სიკვდილიც მუდამ მის ზურგს უკან დგას, აკვირდება და ელოდება. სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარზე სამდღიანი მოგზაურობისას, პაშაც განიცდის ფერისცვალებას – და წიგნის ბოლოს მკითხველის წინაშე სულ სხვა ადამიანი წარდგება“, - ვკითხულობთ წიგნის ანოტაციაში.

„მესოპოტამია“, სერჰი ჟადანი, გამომცემლობა „ინტელექტი“, მთარგმნელი გაგა ნახუცრიშვილი

„მესოპოტამია“ - სერჰი ჟადანის ეს რომანი, შესაძლოა, დღეს ყველაზე აქტუალურიც კი იყოს, რადგან ახლაც კი, ომის დღეებში, მწერალი სწორედ იმ ქალაქშია და იბრძვის თავისი ქვეყნისთვის, რომელ ქალაქშიც ვითარდება წიგნში მოქმედება - ეს ქალაქი არის ხარკოვი.

„მესოპოტამია“ სულ ცხრა ამბისგან შემდგარი რომანია.

„ქალაქის ცხოვრება, დროის დინება, პერსონაჟთა ბიოგრაფიები, რომლებიც თავისი სიმართლისთვის იბრძვიან, უნდათ, რომ დაინახონ და გაუგონ. ქუჩის შეტაკებებისა და ყოველდღიური ვნებების ქრონიკა. აღიარება და ღალატი, გაქცევა და დაბრუნება, სისასტიკე და სიყვარული“, – ამ რომანისათვის სერჰი ჟადანი ანგელუსის ცენტრალური ევროპის ლიტერატურული პრემიით (პოლონეთი) დაჯილდოვდა.

რომანში მოქმედება 21-ე საუკუნის დასაწყისში ვითარდება და მასში, როგორც წიგნის მთარგმნელი გაგა ნახუცრიშვილიც ამბობს, საბჭოთა კავშირის ნგრევის ექოც ისმის. რომანის გმირების ბედიც ამ ექოს ფონზე ვითარდება.

გარდა იმისა, რომ მათ ამბებს ინტერესით მიჰყვები, დაუოკებელი სურვილიც გიჩნდება, ნახო ქალაქი ხარკოვი, რომელიც არც პარიზია და არც ნიუ-იორკი, მაგრამ მწერლის ოსტატობაც ეს არის, რომ იქ მოგზაურობა მოგანდომოს.

„ამ დღეებში სულ მახსენდება ჟადანის ხარკოვი, რომელსაც, ვიცი, რომ იმ სახით, როგორსაც ის აღწერს, ვერასოდეს ვნახავ, მაგრამ სულ მგონია, რომ იქ დიდხანს ვიცხოვრე“, - გვეუბნება გაგა ნახუცრიშვილი.

„ვოროშილოვგრადი“, სერჰი ჟადანი, გამომცემლობა „ინტელექტი“, მთარგმნელი ზურაბ ქუთათელაძე

„ვოროშილოვგრადი“ ბესტსელერად გამოცემისთანავე იქცა და იმავე წელს გახდა BBC-ის უკრაინული კონკურსის გამარჯვებული.

რომანის მთავარი გმირი გერმანია, რომელიც უგზო-უკვლოდ დაკარგული თავისი ძმის ძებნას იწყებს მშობლიურ ქალაქ დონბასში.

მაგრამ მისი ცხოვრება მოულოდნელად იცვლება, რადგან მას ჩაითრევენ მაფიოზური საქმის გარჩევებში, ჩახლართულ ურთიერთობებსა და ფანტასტიკურ ხეტიალში – რეალურსა თუ სიზმრისეულში.

„საბოლოდ ერთ კაცს უცხადებენ ომს ის ძალები, რომლებიც ქვეყანას უკან სწევენ. ამ ბრძოლაში გერმანი მეგობრებსაც კარგავს და თავადაც მზადაა თავი გაწიროს თავისი სიმართლის დასამტკიცებლად და აქ ძალიან კარგად ჩანს უბრალო უკრაინელი ბიჭის უტეხი ხასიათიც და ისიც, რომ ვინც ქვეყანას ძირავს, მასთან სუფთა გულის კაცი იმარჯვებს. ალბათ, ეს არის ჟადანის სათქმელიც“, - ეუბნება წიგნის რედაქტორი, სერგო წურწუმია რადიო თავისუფლებას.

„ქორწილები, დაკრძალვები, სხვადასხვა რიტუალი და ადათ-წესი, მითებით შეკაზმული წარსულისა და აწმყოს აბსურდები, მატერიალური და მისტიკური სამყაროების სიახლოვე – აი, ეს არის „ვოროშილოვგრადი“, რომელიც ამქვეყნად ყველას თავისი აქვს“.

„მცხრალი მზე“, ნატალია ტროხიმი, ნოდარ დუმბაძის გამომცემლობა, მთარგმნელი მარიამ წიკლაური, პაკო სიმონიშვილი

ნატალია ტროხიმის ეს ლირიკული კრებული 2018 წელს გამოიცა ქართულ ენაზე. თავად ავტორი, რომელიც ქალაქ ლვოვიდანაა, ქართველ პოეტებს აქტიურად თარგმნის და მისი ავტორობით არაერთი ანთოლოგიაც მომზადდა და გამოიცა უკრაინაში. თავად მისი ლექსები კი ზუსტი ნიუანსებითა და შეულამაზებელი სათქმელით გამოირჩევა.

2009 წელს მას მიღებული აქვს მაქსიმ რილსკის პრემია სალმან რუშდის რომანის „შუაღამის შვილების“ თარგმანისათვის.