ლიდერი ალექსანდრ მილინკევიჩია. ამის მიზეზი კი ის გახლავთ, რომ გასულ კვირაში მას ადამიანის უფლებათა დაცვისათვის ევროკავშირის მიერ დაწესებული ყველაზე საპატიო ჯილდო, სახაროვის პრემია, მიენიჭა. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი საბჭოთა დისიდენტის ანდრეი სახაროვის სახელობის პრემია ყოველწლიურია და იმ ინდივიდებსა თუ ჯგუფებს ენიჭებათ, ვინც ჩაგვრის, შეუწყნარებლობისა და უსამართლობის წინააღმდეგ იბრძვის.
რადიო “თავისუფლების” ბელორუსულ სამსახურთან საუბრისას მილინკევიჩმა სახაროვის პრემიით დაჯილდოებას ბელორუსიის დემოკრატიული ძალებისთვის ”უდიდესი მორალური მხარდაჭერა” უწოდა:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ამ პრემიით დაჯილდოება, რა თქმა უნდა, ყველასათვის საამაყო რამ არის. მაგრამ სრულიად გულწრფელად მინდა ვთქვა, რომ ამას ჩემს პირად ჯილდოდ არ მივიჩნევ. ეს პრემია იმ ათასობით ადამიანს ეკუთვნის, ვინც გაზაფხულის კამპანიის დროს გამბედაობა გამოიჩინა და ღირსებისთვის, ბელორუსიისთვის იბრძოლა. ეს პრემია უდიდესი მორალური მხარდაჭერაა ბელორუსიის დემოკრატიული ძალებისთვის.”
სახაროვის პრემიის მიღებამდე ცოტა ხნით ადრე, ოქტომბრის დასაწყისში, ალექსანდრ მილინკევიჩი პრაღაში იყო ჩამოსული იმისათვის, რომ მონაწილეობა მიეღო საერთაშორისო კონფერენციაში ”ფორუმი 2000”. სწორედ ამ კონფერენციის მსვლელობის დროს შევხვდი მას და ვესაუბრე. პირველ რიგში, ბელორუსიის ოპოზიციის ლიდერმა საქართველოსა და რუსეთს შორის გართულებულ ურთიერთობაზე გამოთქვა აზრი:
[მილინკევიჩის ხმა] "ვისურვებდი, რომ მსგავსი რამ ოცდამეერთე საუკუნეში არ ხდებოდეს; ნებისმიერი კონფლიქტი, სახელმწიფოებს შორის იქნება ის თუ ოჯახის შიგნით, შეიძლება, რომ მოლაპარაკებით მოგვარდეს. ცივილიზებული ქვეყნები კუნთების დემონსტრირებას დღეს აღარ მიმართავენ. გული მწყდება, როცა ვუყურებ, რაც ხდება - და მჯერა, რომ კეთილგონიერება გაიმარჯვებს.”
აკეთებს თუ არა დასავლეთი საკმარისს მსოფლიოში და, განსაკუთრებით, პოსტსაბჭოთა რეგიონში დემოკრატიზაციის პროცესისა და დემოკრატიული ძალების დასახმარებლად? - ეს იყო შემდეგი შეკითხვა, რომელიც ალექსანდრ მილინკევიჩს დავუსვი:
[მილინკევიჩის ხმა] ”იცით, პოლიტიკაში ყოველთვის ორი პოზიცია არსებობს: ერთი მორალის პრინციპების გათვალისწინებით მოქმედებაა, მეორე კი - პრაგმატულ პრინციპებზე დაყრდნობით. პოლიტიკაში ამ ორ პოზიციას შორის მუდმივი ბრძოლა მიმდინარეობს. დასავლეთში ბევრი პოლიტიკოსი პრაგმატული მოსაზრებებიდან გამოდის და ეკონომიკურ თუ ენერგეტიკულ ინტერესებს ითვალისწინებს. ისინი, პირველ რიგში, საკუთარი სტაბილურობის უზრუნველყოფაზე ზრუნავენ და მხოლოდ ამის შემდეგ ლაპარაკობენ პრინციპებზე. ამის მიზეზი, შესაძლოა, ისიც იყოს, რომ მათთან ეს პრინციპები დიდი ხანია მუშაობს და მათ კარგად არ ესმით, რამდენად რთულია ვითარება იმათთვის, ვინც ამ პრინციპებს მხოლოდ ახლა ნერგავს.”
როგორც აღმოჩნდა, ალექსანდრ მილინკევიჩისთვის ერთ-ერთი გამორჩეული პოლიტიკოსი ვაცლავ ჰაველია - ყოფილი დისიდენტი, რომელიც ჩეხოსლოვაკიის უკანასკნელი და ჩეხეთის რესპუბლიკის პირველი პრეზიდენტი იყო:
[მილინკევიჩის ხმა] ”მორალური პრინციპებით მოქმედი პოლიტიკოსის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითი ჩემთვის ვაცლავ ჰაველია. ამიტომაც აქვს მას ასეთი ავტორიტეტი, იმის მიუხედავად, რომ უკვე დიდი ხანია აქტიურ პოლიტიკას ჩამოშორდა. მე ძალიან მინდა, რომ ევროპაში სულ უფრო მეტი ასეთი პოლიტიკოსი იყოს - ვისთვისაც დიდი იდეეები უფრო მნიშვნელოვანი იქნება, ვიდრე პრაგმატული ინტერესები, პრაქტიკული სიფრთხილე თუ სხვა. ზოგიერთი საკითხი, მართლაც, წმიდათაწმიდაა.”
შეგახსენებთ: მარტში ალექსანდრ მილინკევიჩი ბელორუსიის პრეზიდენტის პოსტზე იყრიდა კენჭს. არჩევნებში, რომელსაც დასავლეთმა გაყალბებული უწოდა, ალექსანდრ ლუკაშენკამ გაიმარჯვა. არჩევნების შედეგების გაპროტესტების გამო, მილინკევიჩი 14 დღის განმავლობაში იყო დაპატიმრებული.
როგორია ბელორუსიაში ამჟამად არსებული პოლიტიკური კლიმატი და რა პერსპექტივა აქვს ოპოზიციას? - ეს იყო შემდეგი შეკითხვა, რომელიც მილინკევიჩს დავუსვი:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ერთი მხრივ, ვითარება ბევრად გაუმჯობესდა. წარმატებაა, რომ ურთულეს პირობებში მაინც შევძელით საპრეზიდენტო კამპანიის ჩატარება - იმის მიუხედავად, რომ ათასობით ადამიანი ციხეში ჩასვეს. ქვეყანა პოლიტიზებული გახდა; ბევრი გამოფხიზლდა და შიში გადალახა. მეორე მხრივ, სიტუაცია გართულდა, რადგან აქამდე არნახული ძალის რეპრესიები დაიწყო. მხოლოდ იმის გამო, რომ ერთ-ერთი კანდიდატისთვის ხელისმოწერებს აგროვებდნენ, ადამიანებს სამსახურებიდან ათავისუფლებენ, სტუდენტებს უნივერსიტეტებიდან რიცხავენ. მთავრობას უნდა, რომ ხალხს შიში დაუბრუნდეს, მაგრამ თავად შიშს არ უნდა დაბრუნება. ამდენად, მიდის ბრძოლა იმის გასარკვევად, თუ ვინ აჯობებს. ვფიქრობ, ჩვენ მეტი ძალა გვაქვს, იმიტომ რომ მორალი, სიმართლე ჩვენს მხარესაა. ამისი მყარად მჯერა.”
საუბრის ბოლოს ალექსანდრ მილინკევიჩს ვკითხე, როგორ პასუხობს კრიტიკას იმის თაობაზე, რომ ოპოზიციამ საკმარისად ინტენსიურად არ იბრძოლა საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში. როგორც აღმოჩნდა, ალექსანდრ მილინკევიჩი ფიქრობს, რომ იმ ვითარებაში უფრო მეტის გაკეთება გაუმართლებელ რისკთან იყო დაკავშირებული:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ჯერ ერთი, არჩევნებში მე არ გამიმარჯვია. საქართველოში, სერბიასა და უკრაინაში ოპოზიციამ არჩევნებში გაიმარჯვა და მას ეს გამარჯვება მოჰპარეს. მე გულწრფელად უნდა ვაღიარო, რომ მხარი მხოლოდ 25-დან 30-მდე პროცენტმა დამიჭირა. სავარძელში მხოლოდ იმის გამო ჩაჯდომა, რომ ასე მსურდა, ამორალურია. ამასთან, ჩვენ დიქტატურის პირობებში ვცხოვრობთ და არა ცუდ დემოკრატიაში, როგორც ეს სერბიასა და უკრაინაში იყო. იმისათვის კი, რომ დიქტატურა დაამარცხო, ათჯერ, ოცჯერ მეტი ადამიანი უნდა გავიდეს ქუჩაში. მეტი მუშაობაა საჭირო - პირველივე ჯერზე დიქტატურა არ მარცხდება. შეიძლებოდა ამ ადამიანების ქალაქში ტარება. მათ სცემდნენ, იქნებოდნენ დაშავებულები, შეიძლება ისინი დაეხოცათ კიდეც, მაგრამ ამით მიზანს ვერ მივაღწევდი - ამით მხოლოდ იმ ადამიანებს დავაშინებდი, ვინც მომავალში აპირებს შემოგვიერთდეს. მე მორწმუნე ადამიანი ვარ. ვიცი, რომ სამშობლოსთვის სიკვდილიც შეიძლება და რომ ეს წმიდათაწმიდა საქმეა. მაგრამ მხოლოდ იმის გამო სიკვდილი, რომ ლიდერმა კუნთების გამოჩენა გადაწყვიტა, ვფიქრობ, არ შეიძლება. აი, ეს არის ჩემი პოზიცია.”
ალექსანდრ მილინკევიჩის დაჯილდოების ცერემონია 13 დეკემბერს ევროპარლამენტის პლენარულ სხდომაზე შედგება.
რადიო “თავისუფლების” ბელორუსულ სამსახურთან საუბრისას მილინკევიჩმა სახაროვის პრემიით დაჯილდოებას ბელორუსიის დემოკრატიული ძალებისთვის ”უდიდესი მორალური მხარდაჭერა” უწოდა:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ამ პრემიით დაჯილდოება, რა თქმა უნდა, ყველასათვის საამაყო რამ არის. მაგრამ სრულიად გულწრფელად მინდა ვთქვა, რომ ამას ჩემს პირად ჯილდოდ არ მივიჩნევ. ეს პრემია იმ ათასობით ადამიანს ეკუთვნის, ვინც გაზაფხულის კამპანიის დროს გამბედაობა გამოიჩინა და ღირსებისთვის, ბელორუსიისთვის იბრძოლა. ეს პრემია უდიდესი მორალური მხარდაჭერაა ბელორუსიის დემოკრატიული ძალებისთვის.”
სახაროვის პრემიის მიღებამდე ცოტა ხნით ადრე, ოქტომბრის დასაწყისში, ალექსანდრ მილინკევიჩი პრაღაში იყო ჩამოსული იმისათვის, რომ მონაწილეობა მიეღო საერთაშორისო კონფერენციაში ”ფორუმი 2000”. სწორედ ამ კონფერენციის მსვლელობის დროს შევხვდი მას და ვესაუბრე. პირველ რიგში, ბელორუსიის ოპოზიციის ლიდერმა საქართველოსა და რუსეთს შორის გართულებულ ურთიერთობაზე გამოთქვა აზრი:
[მილინკევიჩის ხმა] "ვისურვებდი, რომ მსგავსი რამ ოცდამეერთე საუკუნეში არ ხდებოდეს; ნებისმიერი კონფლიქტი, სახელმწიფოებს შორის იქნება ის თუ ოჯახის შიგნით, შეიძლება, რომ მოლაპარაკებით მოგვარდეს. ცივილიზებული ქვეყნები კუნთების დემონსტრირებას დღეს აღარ მიმართავენ. გული მწყდება, როცა ვუყურებ, რაც ხდება - და მჯერა, რომ კეთილგონიერება გაიმარჯვებს.”
აკეთებს თუ არა დასავლეთი საკმარისს მსოფლიოში და, განსაკუთრებით, პოსტსაბჭოთა რეგიონში დემოკრატიზაციის პროცესისა და დემოკრატიული ძალების დასახმარებლად? - ეს იყო შემდეგი შეკითხვა, რომელიც ალექსანდრ მილინკევიჩს დავუსვი:
[მილინკევიჩის ხმა] ”იცით, პოლიტიკაში ყოველთვის ორი პოზიცია არსებობს: ერთი მორალის პრინციპების გათვალისწინებით მოქმედებაა, მეორე კი - პრაგმატულ პრინციპებზე დაყრდნობით. პოლიტიკაში ამ ორ პოზიციას შორის მუდმივი ბრძოლა მიმდინარეობს. დასავლეთში ბევრი პოლიტიკოსი პრაგმატული მოსაზრებებიდან გამოდის და ეკონომიკურ თუ ენერგეტიკულ ინტერესებს ითვალისწინებს. ისინი, პირველ რიგში, საკუთარი სტაბილურობის უზრუნველყოფაზე ზრუნავენ და მხოლოდ ამის შემდეგ ლაპარაკობენ პრინციპებზე. ამის მიზეზი, შესაძლოა, ისიც იყოს, რომ მათთან ეს პრინციპები დიდი ხანია მუშაობს და მათ კარგად არ ესმით, რამდენად რთულია ვითარება იმათთვის, ვინც ამ პრინციპებს მხოლოდ ახლა ნერგავს.”
როგორც აღმოჩნდა, ალექსანდრ მილინკევიჩისთვის ერთ-ერთი გამორჩეული პოლიტიკოსი ვაცლავ ჰაველია - ყოფილი დისიდენტი, რომელიც ჩეხოსლოვაკიის უკანასკნელი და ჩეხეთის რესპუბლიკის პირველი პრეზიდენტი იყო:
[მილინკევიჩის ხმა] ”მორალური პრინციპებით მოქმედი პოლიტიკოსის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითი ჩემთვის ვაცლავ ჰაველია. ამიტომაც აქვს მას ასეთი ავტორიტეტი, იმის მიუხედავად, რომ უკვე დიდი ხანია აქტიურ პოლიტიკას ჩამოშორდა. მე ძალიან მინდა, რომ ევროპაში სულ უფრო მეტი ასეთი პოლიტიკოსი იყოს - ვისთვისაც დიდი იდეეები უფრო მნიშვნელოვანი იქნება, ვიდრე პრაგმატული ინტერესები, პრაქტიკული სიფრთხილე თუ სხვა. ზოგიერთი საკითხი, მართლაც, წმიდათაწმიდაა.”
შეგახსენებთ: მარტში ალექსანდრ მილინკევიჩი ბელორუსიის პრეზიდენტის პოსტზე იყრიდა კენჭს. არჩევნებში, რომელსაც დასავლეთმა გაყალბებული უწოდა, ალექსანდრ ლუკაშენკამ გაიმარჯვა. არჩევნების შედეგების გაპროტესტების გამო, მილინკევიჩი 14 დღის განმავლობაში იყო დაპატიმრებული.
როგორია ბელორუსიაში ამჟამად არსებული პოლიტიკური კლიმატი და რა პერსპექტივა აქვს ოპოზიციას? - ეს იყო შემდეგი შეკითხვა, რომელიც მილინკევიჩს დავუსვი:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ერთი მხრივ, ვითარება ბევრად გაუმჯობესდა. წარმატებაა, რომ ურთულეს პირობებში მაინც შევძელით საპრეზიდენტო კამპანიის ჩატარება - იმის მიუხედავად, რომ ათასობით ადამიანი ციხეში ჩასვეს. ქვეყანა პოლიტიზებული გახდა; ბევრი გამოფხიზლდა და შიში გადალახა. მეორე მხრივ, სიტუაცია გართულდა, რადგან აქამდე არნახული ძალის რეპრესიები დაიწყო. მხოლოდ იმის გამო, რომ ერთ-ერთი კანდიდატისთვის ხელისმოწერებს აგროვებდნენ, ადამიანებს სამსახურებიდან ათავისუფლებენ, სტუდენტებს უნივერსიტეტებიდან რიცხავენ. მთავრობას უნდა, რომ ხალხს შიში დაუბრუნდეს, მაგრამ თავად შიშს არ უნდა დაბრუნება. ამდენად, მიდის ბრძოლა იმის გასარკვევად, თუ ვინ აჯობებს. ვფიქრობ, ჩვენ მეტი ძალა გვაქვს, იმიტომ რომ მორალი, სიმართლე ჩვენს მხარესაა. ამისი მყარად მჯერა.”
საუბრის ბოლოს ალექსანდრ მილინკევიჩს ვკითხე, როგორ პასუხობს კრიტიკას იმის თაობაზე, რომ ოპოზიციამ საკმარისად ინტენსიურად არ იბრძოლა საპრეზიდენტო არჩევნების პერიოდში. როგორც აღმოჩნდა, ალექსანდრ მილინკევიჩი ფიქრობს, რომ იმ ვითარებაში უფრო მეტის გაკეთება გაუმართლებელ რისკთან იყო დაკავშირებული:
[მილინკევიჩის ხმა] ”ჯერ ერთი, არჩევნებში მე არ გამიმარჯვია. საქართველოში, სერბიასა და უკრაინაში ოპოზიციამ არჩევნებში გაიმარჯვა და მას ეს გამარჯვება მოჰპარეს. მე გულწრფელად უნდა ვაღიარო, რომ მხარი მხოლოდ 25-დან 30-მდე პროცენტმა დამიჭირა. სავარძელში მხოლოდ იმის გამო ჩაჯდომა, რომ ასე მსურდა, ამორალურია. ამასთან, ჩვენ დიქტატურის პირობებში ვცხოვრობთ და არა ცუდ დემოკრატიაში, როგორც ეს სერბიასა და უკრაინაში იყო. იმისათვის კი, რომ დიქტატურა დაამარცხო, ათჯერ, ოცჯერ მეტი ადამიანი უნდა გავიდეს ქუჩაში. მეტი მუშაობაა საჭირო - პირველივე ჯერზე დიქტატურა არ მარცხდება. შეიძლებოდა ამ ადამიანების ქალაქში ტარება. მათ სცემდნენ, იქნებოდნენ დაშავებულები, შეიძლება ისინი დაეხოცათ კიდეც, მაგრამ ამით მიზანს ვერ მივაღწევდი - ამით მხოლოდ იმ ადამიანებს დავაშინებდი, ვინც მომავალში აპირებს შემოგვიერთდეს. მე მორწმუნე ადამიანი ვარ. ვიცი, რომ სამშობლოსთვის სიკვდილიც შეიძლება და რომ ეს წმიდათაწმიდა საქმეა. მაგრამ მხოლოდ იმის გამო სიკვდილი, რომ ლიდერმა კუნთების გამოჩენა გადაწყვიტა, ვფიქრობ, არ შეიძლება. აი, ეს არის ჩემი პოზიცია.”
ალექსანდრ მილინკევიჩის დაჯილდოების ცერემონია 13 დეკემბერს ევროპარლამენტის პლენარულ სხდომაზე შედგება.
