ტუსკთან გამომშვიდობება

მე შეიძლება არ ვიყო ის ადამიანი, რომელსაც შეშვენის ევროკავშირის საბჭოს მიმავალი თავმჯდომარის, დონალდ ტუსკისთვის ხოტბის შესხმა. სხვა თუ არაფერი, მიკერძოებული ვარ. ჩვენ ორივენი პოლონეთის ქალაქ გდანსკიდან ვართ, ორივე შეპყრობილი ვართ ფეხბურთის ავადმყოფური ვნებით და ორივეს იოლად შეიძლება დაგვედოს ბრალი იმის მიმართ განსაკუთრებულ ყურადღებაში, რასაც „აღმოსავლეთ ევროპას“ უწოდებენ. მაგრამ სწორედ ტუსკის ამ განსაკუთრებულ ყურადღებაზე მინდა ყურადღების გამახვილება.

მას მერე, რაც ტუსკი მიმდინარე კვირის ბოლოს დატოვებს თავის თანამდებობას, რომელიც ხუთი წელი ეკავა, ბრიუსელში შესუსტდება ევროკავშირის ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპელი წევრების, ასევე ევროკავშირის აღმოსავლელი მეზობლების ხმა.

ტუსკი, რა თქმა უნდა, ბელგიის დედაქალაქში დარჩება, როგორც ევროპის სახალხო პარტიის (EPP) ახალარჩეული თავმჯდომარე. მართალია, ეს თანამდებობა არაა ხელწამოსაკრავი, მაგრამ ძალაუფლების უმაღლეს ეშელონებში იგი დატოვებს სიცარიელეს, რომლის შევსებას, სავარაუდოდ, ვერავინ შეძლებს.

ტუსკი ყოველთვის უცნაური არჩევანი იყო, როცა მან ევროკავშირის არაქარიზმატული ინსაიდერი, ჰერმან ვან რუმპე შეცვალა 2014 წელს. მართალია, მანამდე პოლონეთის საკმაოდ წარმატებული პრემიერ-მინისტრი იყო შვიდი წლის განმავლობაში, მაგრამ ძალიან ცუდად ფლობდა ინგლისურს, ასევე იყო მისი გერმანული, ფრანგული კი საერთოდ არ იცოდა. მაგრამ მალე მოიგო პრესის წარმომადგენლების გული, როცა ირონიული სიტყვების თამაშით დადო პირობა, რომ თავის ინგლისურს დახვეწდა, მის „პოლირებას“ („Polish“) მოახდენდა.

მისი ინგლისური სწრაფად გაუმჯობესდა, მაგრამ პირველ წლებში დაზეპირებული განცხადებებით გამოდიოდა. ცოტა უხეშად ჟღერდა, მაგრამ როგორც მისი თანაშემწეებისგან ვიცი, განცვიფრებული იყვნენ, რომ სამწუთიანი განცხადებისას ერთ შეცდომასაც კი არ უშვებდა.

ის საკუთარ თავს ხშირად უწოდებდა ხოლმე ევროპის მთავარ ბიუროკრატს, მაგრამ მალე გახდა ნათელი, რომ წყნარად არ იჯდებოდა თავის სკამზე და არ მიმართავდა ფარულ გარიგებებს. მან მრავალჯერ გააკრიტიკა ბრექსიტი და არ მორიდებია მისი მომხრეების დაცინვას. ბრექსიტის თაობაზე მოლაპარაკებებში ევროკავშირის წარმომადგენლები ამის გამო ხშირად იყვნენ ხოლმე უკმაყოფილო, ვინაიდან ისინი ცდილობდნენ, მაქსიმალურად დიპლომატიურები ყოფილიყვნენ.

ევროკავშირის დონეზე ის იყო ერთ-ერთი პირველი, ვინც ამბობდა, რომ 2015 წლის მიგრანტთა კრიზისმა შესაძლოა კლუბი დაშალოს, და აღნიშნავდა, რომ „არ არსებობს ბუნებრივი წინააღმდეგობა ლიბერალურ დემოკრატიასა და ჩვენი გარე საზღვრების კონტროლს შორის“. ლტოლვილებს უნდა დავეხმაროთ, მაგრამ არ უნდა უგულებელვყოთ „ჩვენი უმთავრესი მოვალეობა, რომ დავიცვათ ჩვენი ტერიტორია.“

ეს რთული პოზიცია იყო. ერთი მხრივ ის აკრიტიკებდა ევროკავშირის სამხრეთელ და დასავლელ წევრებს, რომლებიც ჯავრობენ ევროკავშირის რამდენიმე აღმოსავლელ წევრის გამო, მიგრანტების კვოტებზე უარის გამო. მეორე მხრივ, მან თქვა, რომ ქრისტიანობის მისეული ინტერპრეტაცია განსხვავდება უნგრეთის პრემიერ-მინისტრ ვიქტორ ორბანის ანდა მისი დაუძინებელი მტრების, პოლონეთის კონსერვატიული მთავრობის ინტერპრეტაციისგან.

მერე იყო ტუსკის დიდი დაინტერესება ევროკავშირის ახლო სამეზობლოთი, სფეროთი, რომელსაც ის ყურადღების ცენტრში აქცევდა, როცა კი ამის საშუალება ეძლეოდა. დაუღალავად იმეორებდა, რომ „არ იქნება სუვერენული ევროპა დამოუკიდებელი უკრაინის გარეშე“ და პირდაპირ ამბობდა, რომ პუტინის რუსეთი არის ევროკავშირის „სტრატეგიული პრობლემა“ და არა „სტრატეგიული პარტნიორი“, როგორც ამას ზოგიერთები იმეორებენ ბრიუსელსა და ევროკავშირის სხვა დედაქალაქებში.

ის, რომ თანამდებობაზე მისი ყოფნის პერიოდში ევროკავშირი მოსკოვის მიმართ ეკონომიკური სანქციების გაგრძელებას ახერხებდა ყოველ ექვს თვეში ერთხელ, დიდწილად არის ტუსკის დამსახურება.

დასავლეთ ბალკანეთთან დაკავშირებით მან პირად მარცხად აღიქვა ის, რომ ჩრდილოეთმა მაკედონიამ და ალბანეთმა მისი ზედამხედველობის პირობებში მწვანე შუქი ვერ მიიღეს ევროკავშირში გაწევრიანებაზე მოლაპარაკებების დასაწყებად. ახლახან თქვა, რომ ისტორიკოსობა არ არის აუცილებელი იმის გასაგებად, რომ სტაბილური ევროპა დამოკიდებულია დანარჩენ კონტინენტში ინტეგრირებულ სტაბილურ დასავლეთ ბალკანეთზე.

თუმცა მის უდიდეს მიღწევად შეიძლება ჩაითვალოს მისი მცდელობა, ეშველა დასავლეთ-აღმოსავლეთს შორის ბზარისთვის, რომელმაც დაიწყო ბლოკში გაჩენა. ახლახან ბელგიის ქალაქ ბრიუგეში სტუდენტების წინაშე გამოსვლისას მან თქვა: „ნახევარი ცხოვრება რკინის ფარდის მიღმა გავატარე, საბჭოთა გავლენის სფეროში, კომუნისტურ რეჟიმში. ასე რომ, ძალიან კარგად ვიცი, რას ნიშნავს სინამდვილეში ორი სხვადასხვა სიჩქარით მოძრავი ევროპა.“

მისი ნაბიჯები ზოგჯერ სიმბოლური უფრო იყო, მაგრამ ამავე დროს წარმოუდგენელი ძალით აღსავსეც. როცა რუმინეთში ან ბულგარეთში, ხორვატიაში ან უკრაინაში გამოდიოდა, ის დამსწრეთ მათ საკუთარ ენაზე მიმართავდა. როცა ამ ქვეყნების გმირებს ადიდებდა, - ისტორიულ პირებს, კულტურისა თუ სპორტის წარმომადგენლებს, - ის მსმენელებს ახსენებდა, რომ ისინიც ევროპელები არიან, თანაბრად ევროპელები. ჯერ ერთი, ბრიუსელი მათ ფრანგულად, ინგლისურად ან გერმანულად არ უკითხავდა ლექციას რეფორმების და ეკონომიკის დაჩქარების შესახებ, რაც ყველამ იცის, რომ აუცილებელია. უფრო მეტად ის მათ მსუბუქი მინიშნებით აგრძნობინებდა იმის აღიარებას, რაც ამ ქვეყნებს მოჰქონდათ საერთო მაგიდაზე და რა მსხვერპლის ფასად უწევდათ მათ ამის გაკეთება.

ასეთი რამეების დავიწყება არასოდეს არ შეიძლება. და ტუსკს ესმოდა ეს.