13 ნოემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა გამოსცა განკარგულება, რომლითაც მხარი დაუჭირა მთავრობის წინადადებას, სომხეთის რესპუბლიკასთან გაფორმდეს შეთანხმება გაერთიანებული სამხედრო დაჯგუფების შექმნის თაობაზე. რა მიზანს ემსახურება რუსეთის ეს ჩანაფიქრი და რას ფიქრობს რუსეთისათვის ასეთი ინიციატივის მინიჭებაზე სომხეთის ხელისუფლება? ამ და სხვა შეკითხვებს უპასუხებს რუსულენოვანი რადიო „ეხო კავკაზას“ მიმომხილველი ვადიმ დუბნოვი.
კობა ლიკლიკაძე: ვადიმ, რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა გამოსცა განკარგულება, რომლითაც მხარი დაუჭირა მთავრობის წინადადებას, სომხეთის რესპუბლიკასთან გაფორმდეს შეთანხმება გაერთიანებული სამხედრო დაჯგუფების შექმნის თაობაზე. რუსეთის პრეზიდენტის დავალებით რუსეთის თავდაცვისა და საგარეო საქმეთა მინისტრები სომხეთთან დაიწყებენ მოლაპარაკებას, რომლის დასრულების შემდეგ რუსეთის სახელით შეთანხმებას სწორედ ამ ორი უწყების ხელმძღვანელები მოაწერენ ხელს. რა მიზანს ემსახურება რუსეთის ეს ჩანაფიქრი და ვის წინააღმდეგ იქმნება ეს სამომავლო რუსეთ-სომხეთის გაერთიანებული სამხედრო დაჯგუფება?
ვადიმ დუბნოვი: არ ვფიქრობ, რომ ამ შეთხვევაში იყოს საფუძველი სამხედრო ანდა საგარეო-პოლიტიკური შემადგენლის დრამატიზებისათვის. რუსეთისათვის პრობლემურ ზონებში საკუთარი სამხედრო ბაზების ლეგალიზაცია უკვე გარკვეულ პრაქტიკად იქცა მოსკოვისათვის. როდესაც ვამბობ, „პრობლემურ ზონებში“-მეთქი, რაოდენ პარადოქსულადაც უნდა ჟღერდეს, ვგულისხმობ რუსეთის მეგობრულ, კვაზიმეგობრულ ტერიტორიებს - ბელორუსიას, აფხაზეთს ანდა, მოცემულ შემთხვევაში, სომხეთს, სადაც რუსეთს თითქოს განსაკუთრებული პრობლემები არ უნდა ჰქონდეს. არ ვიტყოდი, რომ მათ შესაძლოა დაიწყონ რუსეთიდან დისტანცირება და ხელიდან დასხლტომა, მაგრამ ეს ტერიტორიები ნებისმიერ დროს შეიძლება იქცნენ მოსკოვისათვის თავის ტკივილად თავიანთი შიდა პრობლემებით. ამიტომ სომხეთთან დაკავშირებით რუსეთი დაინტერესებულია გიუმრიში განლაგებული რუსეთის ბაზის ლეგალიზების გაძლიერებით. ეს ის ბაზაა, სადაც გასულ წელს თავი იჩინა რუს ჯარისკაც პერმიაკოვთან დაკავშირებულმა პრობლემებმა. მის მიერ ჩადენილ მკვლელობას სომხეთში სერიოზული გამოსვლები მოჰყვა რუსული ბაზის წინააღმდეგ, რომლის მიმართ დამოკიდებულება საკმაოდ ორაზროვანია, როგორც ეს ყველგან ხდება. ანუ, როგორც მე ვფიქრობ, რუსეთი ცდილობს უფრო მძლავრად გაიდგას ფესვები ამ ტერიტორიებზე, რასაც არაფერი აქვს საერთო სომხეთის ფარგლებს გარეთ რაიმენაირ საბრძოლო მოქმედებებთან.
მოსკოვისა და ერევნის თანამშრომლობა ისეა აგებული, რომ დიდი მნიშვნელობა არც აქვს, დაუჭერს მხარს თუ არ დაუჭრეს ამ საკითხს სომხეთის ხელისუფლება...ვადიმ დუბნოვი
კობა ლიკლიკაძე: ამაზე მოგვიანებით ვილაპარაკოთ. მაგრამ საინტერესოა, რას ფიქრობს ერევანი, თავად სომხეთი ასეთი ერთობლივი სამხედრო დაჯგუფების შექმნის თაობაზე. ნათელია, რომ მოსკოვს სურს მეტი ლეგალიზაცია თავისი სამხედროებისათვის და პუტინი საკუთარ მინისტრებს ავალებს ამ ხელშეკრულების ტექსტზე მუშაობის დაწყებას, მაგრამ სურს თუ არა თავად სომხეთის ხელისუფლებას შეიქმნას ასეთი დაჯგუფება, რომლის ლიდერი ძნელი გამოსაცნობი არ უნდა იყოს, რომელი მხარე იქნება ?
ვადიმ დუბნოვი: მოსკოვისა და ერევნის თანამშრომლობა ისეა აგებული, რომ დიდი მნიშვნელობა არც აქვს, დაუჭერს მხარს თუ არ დაუჭრეს ამ საკითხს სომხეთის ხელისუფლება.
კობა ლიკლიკაძე: ეს როგორ? სომხეთი ხომ დამოუკიდებელი სახელმწიფოა?
ვადიმ დუბნოვი: დამოუკიდებელი სახელმწიფოა, მაგრამ ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ამ დამოუკიდებელი სახელმწიფოსათვის საკმაოდ ხელსაყრელია ურთიერთობა „ქომაგისა და კლიენტის“ ჟანრში. და ამ შემთხვევაში, ერევანმა საკმაოდ კარგად ისწავლა პასუხისმგებლობის დაკისრება რუსეთისათვის. ასე იყო ეს ჯარისკაც პერმიაკოვის მიერ ჩადენილი მკვლელობის და ასე იყო დენის ტარიფზე საფასურის გაზრდის დროს. ერევანს ყოველთვის შეუძლია თქვას: აი, ნახეთ, ამ ყველაფერზე პასუხისმგებელი ჩვენი მეგობარი და პარტნიორი ქვეყანაა, რომელიც გვიცავს და რომელიც ძალიან გვეხმარება, ამიტომ ჩვენ არაფრის გაკეთება არ შეგვიძლიაო. შესაბამისად, ხელისუფლება, რომელიც იხსნის პასუხისმგებლობას თავის კონტროლის ქვეშ არსებულ ტერიტორიაზე და ამას ასე მოხერხებულად აკეთებს, თავს ვალდებულად არ თვლის, პასუხი გასცეს საკუთარ ხალხს იმაზე, უჭერს თუ არა იგი მხარს ერთობლივი სამხედრო დაჯგუფების შექმნას.
კობა ლიკლიკაძე: ალბათ, ამაზე ძალიან გაგვიბრაზდებიან ჩვენი სომეხი რადიომსმენელები, უფრო ზუსტად, ის ადამიანები, რომლებიც სომხეთის ხელისუფლებას უჭერენ მხარს. მაგრამ შეკითხვები, მართლაც, ბევრია ამ საკითხის გარშემო. აი, ნახეთ, ამ სავარაუდო გაერთიანებული სამხედრო დაჯგუფების მთავარი ამოცანა, გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, სომხეთის სახმელეთო საზღვრების დაცვაა. განა არსებობს მეზობელი სახელმწიფო, რომელიც სომხეთის საზღვრების ხელყოფას ესწრაფოდეს?
ვადიმ დუბნოვი: პირველ ყოვლისა, მოდი, ხაზი იმას გავუსვათ, რომ ამ ჩანაფიქრში განსაკუთრებული სიახლეც არაფერია და, ისევე როგორც რუსეთისა და ბელორუსიის შემთხვევაში, სომხეთისა და რუსეთის სამხედრო სისტემების ინტეგრაციაც ძველი და ტრადიციული თემაა. რაც შეეხება იმ პუნქტს, რომლის ციტირებაც მოახდინეთ, ეს, მართლაც, ძალზე თვითმამხილებელი პუნქტია და ხაზს უსვამს იმას, რომ ამის უკან არანაირი განსაკუთრებული სამხედრო სამზადისი არ იგულისხმება. აშკარაა, რომ რუსეთი აზერბაიჯანთან ომს არავითარ შემთხვევაში არ დაიწყებს, ვინაიდან, გარკვეული საგარეო პოლიტიკური თვალსაზრისით, რუსეთისათვის აზერბაიჯანი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე სომხეთი. რაც შეეხება თურქეთს, მიუხედავად იმისა, რომ დღევანდელი დათბობა საეჭვოა დიდხანს გაგრძელდეს, ძნელად წარმომიდგენია, რომ რუსეთ-თურქეთს შორის დაპირისპირება სერიოზულ საბრძოლო მოქმედებებამდე მივიდეს. თუმცა, შესაძლოა, სომხეთ-თურქეთის საზღვარზე კვლავ ჰქონდეს ადგილი გარკვეულ სიმბოლურ სამხედრო სამზადისს, როგორც ეს კრიზისის დროს მოხდა.
ნუ, დღევანდელ დღეს კრიზისი შეიძლება იწინასწარმეტყველო ნებისმიერ ადგილას და ნებისმიერ დროს. მაგრამ, პირველ ყოვლისა, მე ვერ წარმომიდგენია, კრიზისის შემთხვევაში რით დაეხმარება სომხეთი რუსეთს სამხედრო თვალსაზრისით...ვადიმ დუბნოვი
კობა ლიკლიკაძე: მაგრამ, ალბათ, გარკვეულ სასაზღვრო კონფლიქტს ახლო თუ შორეულ მომავალში მოსკოვი არ გამორიცხავს, რაკი ზემოხსენებულ შეთანხმების პროექტში ასეთი პუნქტიც გვხვდება: „გაერთიანებული დაჯგუფების მეთაური მშვიდობიან პერიოდში ემორჩილება სომხეთის გენერალური შტაბის უფროსს, ხოლო აგრესიის უშუალო საფრთხისა და სამხედრო მოქმედებების დროს, მხარეთა შეთანხმებით, - რუსეთის სამხრეთ სამხედრო ოლქის მეთაურს ან გენერალური შტაბის უფროსს“. როგორც ჩანს, ამ პროექტის ავტორები არ გამორიცხავენ მომავალში ასეთ კრიზისს.
ვადიმ დუბნოვი: ნუ, დღევანდელ დღეს კრიზისი შეიძლება იწინასწარმეტყველო ნებისმიერ ადგილას და ნებისმიერ დროს. მაგრამ, პირველ ყოვლისა, მე ვერ წარმომიდგენია, კრიზისის შემთხვევაში რით დაეხმარება სომხეთი რუსეთს სამხედრო თვალსაზრისით. ერთადერთი დახმარება შეიძლება იყოს იმ „ისკანდერების“ (ოპერატიულ-ტაქტიკური კლასის სარაკეტო კომპლექსის) სახით, რომელიც რუსეთმა გადასცა ერევანს სომხეთის სამხედრო ძალის განსამტკიცებლად. სხვა სომხეთს არაფერი შეუძლია. ამიტომ, საქმე ეხება რუსეთის კიდევ უფრო მძლავრი სამხედრო დაჯგუფების შექმნას სომხეთში, რადგან, ვიმეორებ, არც მშვიდობიან დროს და არც ომის შემთხვევაში, რომელზეც ახლა არავინ ლაპარაკობს, სომხეთს რაიმე ქმედითი სამხედრო დახმარების გაწევა არ შეუძლია.
კობა ლიკლიკაძე: მაგრამ, აი ნახე რა ხდება, ვადიმ. როდესაც ზემოხსენებული პროექტის, ანუ სომხეთ-რუსეთის ერთობლივი სამხედრო დაჯგუფების შექმნის შესახებ გახდა ცნობილი, საქართველოს ხელისუფლებას არავითარი კომენტარი არ გაუკეთებია, თუმცა, ზოგიერთმა სამხედრო ექსპერტმა, რომლებიც ყოფილი ხელისუფლების დროს მაღალჩინოსნები იყვნენ, ამ კონტექსტში ფრთხილად გაიხსენეს 2008 წლის აგვისტოს ომი, როდესაც, როგორც ამბობენ, რუსეთის რამდენიმე სამხედრო თვითმფრინავმა საბრძოლო იერიშები სომხეთის ტერიტორიიდანაც განახორციელა.
ვადიმ დუბნოვი: გულწრფელად რომ გითხრა, არ ვიცი, ჰქონდა თუ არა ასეთ შემთხვევას ადგილი და რა ამოცანებს ასრულებდნენ რუსული თვითმფრინავები სომხეთის ტერიტორიიდან, მაგრამ ვიცი, რომ სომხეთზე, მართლაც, ძალიან ბევრი რამაა დამოკიდებული. მაგალითად, ძველად, ჯერ კიდევ ლევონ ტერ-პეტროსიანის პრეზიდენტობის დროს, ადრეულ 1990-იან წლებში, როდესაც საქართველოში არეულობა იყო, მოსკოვმა ერევანს ჩარევა შესთავაზა, მაგრამ ტერ-პეტროსიანმა ბრძნულად აარიდა ამ საქმეს თავი. არა მგონია, რომ შემდგომშიც თავად სომხეთმა მსგავს პროცესებში მიიღოს მონაწილეობა, თუმცა რაც შეეხება ბაზებს, ერთობლივი დაჯგუფება, პრინციპში, იმიტომაც იქმნება, რომ მოსკოვს ჰქონდეს სრული უფლება ააფრინოს და დასვას სამხედრო თვითმფრინავები, როცა მოესურვება და სადაც მოესურვება. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ, საკუთარი გიუმრის სამხედრო ბაზის გარდა, რუსეთს სომხეთში საავიაციო ბაზაც ჰყავს.
დაწერეთ კომენტარი