ვეაჩესლავ ბალანი: რეალური მსჯელობა ნატოში მოლდოვის გაწევრიანებაზე მხოლოდ მას შემდეგ დაიწყება, რაც უკრაინისთვის გაიხსნება პერსპექტივა

ვეაჩესლავ ბალანთან ინტერვიუ დაგანახებთ სხვა განსხვავებებსაც ორ ქვეყანას შორის - როგორც ევროინტეგრაციის ხელშემწყობი, ისე შემაფერხებელი ფაქტორების კუთხით. მოლდოველი უფლებადამცველი გასულ თვეში სტუმრობდა თბილისს „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ მიერ კონფლიქტების შესახებ ორგანიზებულ კონფერენციაში მონაწილეობის მისაღებად. შესაბამისად, მასთან ინტერვიუ ჩაწერილია ევროკომისიის მიერ უკრაინასა და მოლდოვასთან მოლაპარაკებების დაწყებაზე ევროპული საბჭოსთვის რეკომენდაციის მიცემამდე.

რადიო თავისუფლება: ბატონო ბალან, დიდი მადლობა დროის დათმობისთვის. მოდით, დავიწყოთ ევროინტეგრაციის საკითხით, რომელიც არის ერთგვარად საერთო მოლდოვისა და საქართველოსთვის. მოლდოვის პრეზიდენტმა მაია სანდუმ თავის ამასწინანდელ ინტერვიუში განაცხადა, რომ ევროინტეგრაციის პროცესი მოლდოვისთვის უსაფრთხოების, დაცვის გეგმაა. როგორ განმარტავდით თქვენი პრეზიდენტის ამ ნათქვამს?

ვიაჩესლავ ბალანი: თუკი ამ პასუხს პრეზიდენტ სანდუს სხვა შეკითხვებზე პასუხების კონტექსტში შევხედავთ, პასუხი თითქოს მარტივია. მოლდოვა, ცხადია, პატარა ქვეყანაა, ყველა თავის მეზობელთან და რუსეთის ფედერაციასთან შედარებით პატარა. აშკარაა, რომ მოლდოვის სამხედრო ძალები, თავდაცვის სფეროში ინვესტიციების შემოსვლის შემთხვევაშიც კი, სავარაუდოდ, სამხედრო ხარჯებითა და სამხედრო ძალებით ვერასდროს გაუტოლდება ვერც ერთ პოტენციურ მტერს. შესაბამისად, მოლდოვა უნდა დაეყრდნოს რაიმე სახის კოლექტიური თავდაცვის სისტემას. ნატო საკმაოდ შორეულად მოჩანს მოლდოვისთვის, თუმცა ევროკავშირი მიღწევადი მიზანია, შესაძლოა - ახლო მომავალშიც, არა - რამდენიმე წელიწადში, მაგრამ შემდეგ ათწლეულში. ვფიქრობ, დაყრდნობა ევროკავშირის კოლექტიურ ძალაზე ნიშნავს უსაფრთხოებას, რისი მიღწევაც მოლდოვას სურს.

რადიო თავისუფლება: ნატო ახსენეთ და ჩემი შემდეგი შეკითხვა ამაზეა - ნატოს სიშორე მოლდოვისთვის "მანძილის" საკითხია, თუ არჩევანის? რაზეა ეს დამოკიდებული, როცა ამბობთ, რომ ნატომდე შორია?

ვიაჩესლავ ბალანი: ძირითადად რამდენიმე ფაქტორია. ერთი ის, რომ კონსტიტუციის თანახმად, მოლდოვა ნეიტრალური სახელმწიფოა და მოლდოვის ნეიტრალურობა საკმაოდ კარგად დამკვიდრებული ნორმაა.

რადიო თავისუფლება: ეს დღეს საკამათოდ არ ქცეულა?

ვიაჩესლავ ბალანი: ცხადია, ასეთი რამ გაისმის და არიან ექსპერტებიც, რომლებიც მოუწოდებენ...

რადიო თავისუფლება: უკრაინის წინააღმდეგ [რუსეთის] სრულმასშტაბიანი ომის დაწყების შემდეგ, არა?

ვიაჩესლავ ბალანი: დიახ, ზუსტად. აშკარაა, უკრაინაში სრულმასშტაბიანმა ომმა გააძლიერა დისკუსია საბოლოოდ ნატოსკენ სვლაზე, თუმცა არ ვიტყოდი, რომ ამ იდეამ მოიპოვა ეროვნული თანხმობა. ასე არ მომხდარა. მოლდოვაში ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის ყველა გამოკვლევა აჩვენებს შედარებით ძლიერ მხარდაჭერას ევროინტეგრაციისადმი, მაგრამ არა ისეთსავე ძლიერ მხარდაჭერას ნატოში გაწევრიანებისადმი. ასე რომ, ეს კონსტიტუციასაც უკავშირდება და მოლდოვის საზოგადოებაში ნატოში გაწევრიანებაზე კონსენსუსის ნაკლებობასაც და ადამიანები არ არიან დარწმუნებულები თავად ნატო რამდენად არის მზად ახალი წევრის მისაღებად.

რადიო თავისუფლება: შეუძლებელია ამისი დარწმუნებით ცოდნა.

ვიაჩესლავ ბალანი: თუ იმით ვიმსჯელებთ, რა ხდება ნატოს წარმომადგენლების შეხვედრებზე და, ძირითადად, რაც ითქმება უკრაინაზე, ვფიქრობ ერთადერთი რეალური მსჯელობა ნატოში მოლდოვის გაწევრიანებაზე მხოლოდ მას შემდეგ დაიწყება, რაც უკრაინისთვის გაიხსნება პერსპექტივა.

რადიო თავისუფლება: კარგით. ვფიქრობ, ჩვენი აუდიტორიისთვის ძალიან საინტერესო იქნება მოლდოვაში რუსეთის მიმართ დამოკიდებულებებზე თქვენი მოსაზრებებისა და შეფასებების მოსმენა, ვიტყოდი აგრეთვე, რუსეთის ფაქტორის სტატუსზე მოლდოვაში - ფაქტობრივ სტატუსსა და პოლიტიკურ სტატუსზე. რა ფაქტორს წარმოადგენს რუსეთი მოლდოვაში? და აქვე ჩავრთავდი - მის ყოფნას მოლდოვის მიწაზე ისევე, როგორც რუსეთის ფაქტორს მოლდოვის პოლიტიკაში.

ვიაჩესლავ ბალანი: აშკარაა, რუსეთი კვლავაც დიდწილად ახორციელებს მოლდოვის ტერიტორიაზე სეპარატისტული დნესტრისპირეთის ხელისუფლების კონტროლს და ამას აკეთებს სხვადასხვაგვარი საშუალებით: იქნება ეს უსაფრთხოების ძალებით, დნესტრისპირეთის რეგიონში სამხედრო ყოფნით - რუსეთის სამხედროების შეზღუდული რაოდენობით ყოლით, ე.წ. მშვიდობისმყოფელის სტატუსით; აგრეთვე, ეკონომიკური საშუალებებით - რუსეთი ბოლო დრომდე ახდენდა დნესტრისპირეთში ასაკით პენსიონერების სუბსიდირებას. რუსეთი ფაქტობრივას ახდენს დნესტრისპირეთის ეკონომიკის სუბსიდირებას იმით, რომ არ ითხოვს ბუნებრივი აირის საფასურს, რომელსაც ის დნესტრისპირეთს აწვდის. ის უფასოა და ცხადია, გამოიყენება სხვადასხვა პროდუქციის საწარმოებლად და შესაბამისად, ეს პროდუქცია შედარებით იაფი ღირს. ეს არის ძირითადი გზები, რითაც რუსეთი ახორციელებს კონტროლს მოლდოვის დნესტრისგაღმა ნაწილზე.

რადიო თავისუფლება: რაც შეეხება [მოლდოვის] დანარჩენ ნაწილს.

ვიაჩესლავ ბალანი: მოლდოვის დანარჩენ ნაწილს? არის კიდევ ერთი რეგიონი მოლდოვაში, ჯერ მასზე ვიტყვი და მერე გადავალ დანარჩენ ნაწილზე.

რადიო თავისუფლება: გაგაუზია?

ვიაჩესლავ ბალანი: დიახ, გაგაუზიაზე, რომელიც ისტორიულად უფრო რუსეთისკენ იხრებოდა, მის დღის წესრიგს მისდევდა, სხვადასხვა მიზეზის გამო. ზოგიერთი მათგანი ობიექტური ხასიათისაა. შემიძლია მოგვიანებით მეტი ვთქვა. თუმცა, ახლახან ძალაუფლება გაგაუზიაში ხელში ჩაიგდო გაქცეული ოლიგარქის ჯგუფმა, რომელიც მონაწილეობდა მილიარდიან საბანკო თაღლითობაში მოლდოვაში და რომელიც, როგორც ჩანს, ახლა არის კრემლის ფავორიტი მოლდოვაში. მან მოახერხა თავისი კანდიდატის გაგაუზიის ავტონომიის ხელმძღვანელობაში მოყვანა. ასე რომ, გაგაუზიის გუბერნატორი, რეალურად არის ამ პრორუსი ოლიგარქის ჯგუფის წარმომადგენელი. ამრიგად, რუსეთს ხელთ აქვს დამატებითი ბერკეტი მოლდოვის პოლიტიკაზე ზემოქმედებისთვის, გაგაუზიის ავტონომიის სახით. რაც შეეხება სხვა ბერკეტებს, რუსეთი ისტორიულად ცდილობდა ზემოქმედება მოეხდინა სხვადასხვა პარტიაზე მოლდოვაში, ძირითადად მემარცხენე მიმართულების პარტიებზე - კომუნისტურ პარტიაზე, სოციალისტურ პარტიაზე, სხვა უფრო პატარა პარტიებზე. სოციალისტური პარტიის ლიდერები, მაგალითად, იყვნენ და არიან მოსკოვის ხშირი სტუმრები. ასე რომ, რუსეთი ცდილობს მეტნაკლებად აქტიური როლი ითამაშოს მოლდოვის პოლიტიკაში, სპეციფიკური პოლიტიკური ძალების მხარდაჭერით, რაც ხილული მხარეა რუსეთის ზეგავლენის. ვფიქრობ, მოლდოვაში ბოლოდროინდელი დეზინფორმაციული კამპანიის დიდი ნაწილი,

უპირველეს ყოვლისა მოლდოვის ხელისუფლების წარმომადგენელთა განცხადებებისავე თანახმად, ორკესტრირებულია რუსეთიდან და გარდა ამისა, რუსეთი ახორციელებს მნიშვნელოვან კონტროლს საკუთარი მასმედიის საშუალებით. კონფერენციაზეც აღვნიშნე, რომ მოლდოვის საზოგადოებაში არის სეგმენტი, რომელიც, ხშირად უყურებს რუსეთის ტელევიზიას და ცხადია, განიცდის იმ ნარატივების ზეგავლენას, რომლებიც ამ სატელევიზიო არხებით ვრცელდება. ბოლო რამდენიმე წელიწადში ბევრი ასეთი არხის ეთერი აიკრძალა, თუმცა ისინი კვლავაც მისაწვდომია ონლაინ და ვისაც მოძებნა უნდა, იპოვნის და უყურებს. ასე რომ, ვისაც ამ არხების ყურება უნდა, განაგრძობენ კიდეც ყურებას.

რადიო თავისუფლება: რა კეთდება იმის საპირისპიროდ, რომ რუსეთს არ ჰქონდეს კეთილსაიმედო ნიადაგი მოლდოვის მოსახლეობაში, გარდა ზოგიერთი მედიასაშუალების მაუწყებლობის აკრძალვისა?

ვიაჩესლავ ბალანი: ზოგიერთი ქმედება უფრო წარმატებულია, ზოგიერთი - ნაკლებად.

რადიო თავისუფლება: მოდით, დავასახელოთ ერთი წარმატებული და ერთიც ნაკლებად წარმატებული.

ვიაჩესლავ ბალანი: დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში მოლდოვის ხელისუფლების მეტნაკლებად წარმატებული ქმედება იყო ბევრი ასეთი მედიასაშუალების აკრძალვა. გზა, როგორც ეს განხორციელდა, უნდა ვთქვა, რომ საკამათოა. სამწუხაროდ, ყველა ჩვეული იურიდიული პროცედურა არ იყო გავლილი ამ მედიასაშუალებების დახურვისას და ეს არ ეხება მხოლოდ სატელევიზიო მედიასაშუალებებს. მოლდოვის უსაფრთხოების

სამსახურმა დახურა, სავარაუდოდ 50-60 ვებსაიტი, რადგან ისინი მიიჩნია მოლდოვისთვის საფრთხის შემცველად. ეს დახურვები წარიმართა სასამართლო პროცედურების გარეშე. უკრაინაში ომის გამო, მოლდოვაში ბოლო ორი წლის განმავლობაში სულ ბოლო დრომდე იყო საგანგებო მდგომარეობა, რომელიც უსაფრთხოების სამსახურებს აძლევდა თავისუფლებას დაეხურათ ნებისმიერი წყარო, რომელსაც ისინი საფრთხედ მიიჩნევდნენ. ასე რომ, ეს იყო მეტნაკლებად წარმატებული მოქმედება, ვინაიდან პროპაგანდისა და დეზინფორმაციის მოცულობა მოლდოვაში შემცირდა. სრულად არ აღმოფხვრილა, მაგრამ მნიშვნელოვნად შემცირდა. ნაკლებად წარმატებული მოქმედება არის მოლდოვის ხელისუფლების უუნარობა ეურთიერთოს უმცირესობებს - ეთნიკურს, ენობრივს. მოლდოვა მრავალეროვანი ქვეყანაა. მოსახლეობის უმრავლესობა ეთნიკური მოლდოველი/რუმინელია, თუმცა მოლდოვის მოსახლეობის დაახლოებით 20% ეთნიკური უმცირესობებია. ეთნიკური რუსები არ არიან მთავარი ეთნიკური უმცირესობა მოლდოვაში. არიან გაგაუზები, უკრაინელები, ბულგარელები, ბოშები. მათი უმრავლესობა ლაპარაკობს რუსულად, თავიანთ მშობლიურ ენებთან ერთად. უმცირესობებთან მუშაობა ცუდად ორგანიზებულია და ეს ჯგუფები უმეტესწილად გაუცხოებულები არიან მოლდოვაში. ამიტომაცაა, რომ ამ ადამიანებამდე იოლად აღწევს რუსული მასმედია.

რადიო თავისუფლება: საქართველოში მოსახლეობის უმრავლესობისთვის რუსეთი აღიქმება ოკუპანტად და რუსეთი არის ოკუპანტი ძალა საქართველოში. უბრალოდ, რომ შევადაროთ - როგორ აღიქმება კრემლი და რუსეთის ფედერაცია მოლდოვაში? მესმის, დნესტრისპირეთში რუსები იმყოფებიან მშვიდობისმყოფელების სტატუსში, მაგრამ როგორია ზოგადი დამოკიდებულება?

ვიაჩესლავ ბალანი: მოლდოვის საზოგადოება დაყოფილია. ვფიქრობ, არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ მოსახლეობის დაახლოებით ორ მესამედს არ მოსწონს რუსეთის ფედერაციის მოქმედებები და ასეთი ადამიანების რაოდენობა გაიზარდა ომის გამო. ომამდე ბალანსი ცოტათი განსხვავებული იყო. თუმცა, სოციოლოგიური გამოკვლევების თანახმად, მოლდოვის მოსახლეობის ერთი მესამედი მხარს უჭერს არა მაინცდამაინც ომს უკრაინში (მოლდოველთა უმრავლესობისთვის ეს ომი უკიდურესად მიუღებელია), თუმცა ზოგადად კეთილგანყობილები არიან რუსეთის ფედერაციისა და ვლადიმირ პუტინის მიმართ. ამას კომპლექსური მიზეზი აქვს: ერთი, რომელიც უკვე ვახსენე - წარუმატებელი მუშაობა ეთნიკურ და ენობრივ უმცირესობებთან მოლდოვაში; მეორე ნაწილი უკავშირდება მოსახლეობის ასაკოვან ნაწილს, ადამიანებს, რომლებმაც ცხოვრების უდიდესი ნაწილი იცხოვრეს საბჭოთა კავშირში, სხვადასხვა მიზეზის გამო აქვთ კარგი მოგონებები საბჭოთა კავშირზე.

რადიო თავისუფლება: არასაკმარისი რაოდენობით ცუდი მოგონებები.

ვიაჩესლავ ბალანი: არასაკმარისი ცუდი მოგონებები ან შესაძლოა, აქ ასაკობრივი ფაქტორიც არის - მათი ახალგაზრდობის წლები უკავშირდება საბჭოთა პერიოდს. 1990-იანებში მოლდოვამაც გამოსცადა მძიმე ეკონომიკური კოლაფსი და ბევრი ეს ადამიანი ძალიან ცუდ ვითარებაში აღმოჩნდა საბჭოთა კავშირის დანგრევის შემდეგ. ასე რომ, ეს ასაკოვანი მოსახლეობა არის მეორე უმსხვილესი შემადგენელი რუსეთის მხარდამჭერებისა მოლდოვაში.

რადიო თავისუფლება: ამავდროულად, თუ არ მეშლება, მოლდოვაში დაახლოებით მილიონი მოქალაქეა, რომელსაც აქვს რუმინული პასპორტი.

ვიაჩესლავ ბალანი: დაახლოებით. ბოლო რიცხვი, რაც მახსენდება 800 ათასია და ახლა, ალბათ დაახლოებით მაგდენი იქნება, დიახ.

რადიო თავისუფლება: რაც ნიშნავს, და ისევ პრეზიდენტ სანდუს იმ ინტერვიუს მივუბრუნდები, სადაც ის ხაზს უსვამს, რომ ევროკავშირს ამდენი მოქალაქე ჰყავს მოლდოვაშიო. როგორ ურთიერთმიმართებაშია ეს სტატისტიკა იმ თემასთან, რაზეც ახლა ლაპარაკობდით და რა ფაქტორია ის?

ვიაჩესლავ ბალანი: გაგიკვირდებათ და, დნესტრისპირეთის მცხოვრებთა საკმაოდ დიდ ნაწილსაც აქვს რუმინეთის მოქალაქეობა. ვფიქრობ, ამას მარტივი მიზეზი აქვს. მოლდოვის მოქალაქეთა ერთმა ნაწილმა რუმინეთის მოქალაქეობა მოიპოვა თავისი შეხედულებების, დამოკიდებულებების, რუმინეთის - როგორც საერთო კულტურის მქონე ქვეყნის მიმართ გრძნობების გამო. თუმცა, საკმაოდ დიდმა ნაწილმა რუმინეთის მოქალაქეობა მიიღო ძალიან უტილიტარისტული, პრაგმატული მიზეზებით - ევროპაში იოლად მგზავრობისა თუ დასაქმების მიზნით. ანუ, ამ ნაწილისთვის ეს არ არის ევროკავშირთან „მიერთების“ გააზრებული გადაწყვეტილება, არამედ ყოფითი საფუძველი აქვს და ძირითადად ყოველდღიური შესაძლებლობების გაფართოებას ემსახურება.

რადიო თავისუფლება: ანუ, იმდენად ევროპული ღირებულებების გაზიარებას არ უკავშირდება.

ვიაჩესლავ ბალანი: ზუსტად. ევროპულ ღირებულებებს რაც შეეხება, ამ კუთხით პრობლემა კიდევ უფრო ღრმაა მოლდოვაში და ვფიქრობ, კარგი მომენტია ამ საკითხის წამოსაწევადაც, ვინაიდან, ვფიქრობ, მსგავს რაღაცას ვხედავ საქართველოშიც. ვშიშობ, რომ ბევრი ადამიანი მოლდოვაში ევროპულ ღირებულებებსა და პრინციპებს ძირითადად აიგივებს ეკონომიკურ სარგებელთან. მაგალითად, თვლის, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ნიშნავს უკეთეს ხელფასებს, უკეთეს ინფრასტრუქტურას, ცხოვრებისა და მუშაობის მეტ შესაძლებლობას და ა.შ.. ბევრი ადამიანი სრულად არ იაზრებს და იზიარებს იმას, რომ ევროპული ღირებულებები და პრინციპები მოიცავს ადამიანის უფლებათა სრულად მიღებასა და დაცვას, იმ უმცირესობათა უფლებების ჩათვლით, რომლებსაც ჯერაც არც თუ ჯეროვნად აღიქვამენ მოლდოვაში - მაგალითად, ლგბტქი ადამიანებს, მუსულმანებს, ბოშებს - ამ ჯგუფებს მიკუთვნებული ადამიანები სრულად არ არიან მიღებულები მოლდოვის მოსახლეობაში. ვფიქრობ, მოდლოვის საზოგადოებაში არის ერთგვარი გაუცხოება ევროინტეგრაციაზე ფიქრისას: ადამიანებს, ჩემი აზრით, კარგად არ ესმით და არ იზიარებენ ევროპულ ღირებულებებსა და პრინციპებს როგორც ადამიანის უფლებების, დემოკრატიისა და კანონის უზენაესობის მომცველს.

რადიო თავისუფლება: შეგვიძლია დავასახელოთ მოლდოვის ევროინტეგრაციის ერთი, უმნიშვნელოვანესი ხელშემწყობი ფაქტორი და ერთიც - წინაღობა ევროკავშირისკენ მიმავალ გზაზე

ვიაჩესლავ ბალანი: ევტოინტეგრაციის ხელშემწყობი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი მოლდოვისთვის არის დასაქმებისა და შემოსავლის მიღების შესაძლებლობები, რომლებსაც მოლდოველებს სთავაზობენ ევროკავშირის ქვეყნები. იმ დაახლოებით ერთ მილიონამდე მოლდოველის გარდა, რომელსაც რუმინეთის მოქალაქეობაც აქვს, კიდევ ერთ რიცხვს მოვიხმობ - მოლდოვის

მოსახლეობის ერთი მესამედი (რუმინეთის მოქალაქეობის მქონეთა უმრავლესობა, მათ შორის) საზღვარგარეთ მუშაობს. ისინი უმეტესი დრო არ ცხოვრობენ მოლდოვაში, გასტარბაიტერები არიან და დროის უდიდეს ნაწილს ისინი ატარებენ იტალიაში, ესპანეთში, ბევრ სხვა ქვეყანაში. ისინი თავიანთი შრომის საფასურს იღებენ ევროპის ქვეყნებში, სადაც, აშკარაა, მათ სთავაზობენ უკეთეს ხელფასებს, უკეთეს შემოსავალს, ვიდრე მოლდოვაში მიიღებდნენ, ანდა ვიდრე რუსეთის ფედერაციაში ბოლო დრომდე შესთავაზებდნენ. [უკრაინაში] ომამდე რუსეთი იყო მოლდოველი გასტარბაიტერების რიგით მეორე დანიშნულების ადგილი. ომის დაწყების შემდეგ და ვფიქრობ, რუსეთში ეკონომიკური ვითარების გაუარესების კვალობაზე, იქ წამსვლელთა რაოდენობა მცირდება. ასე რომ, ვფიქრობ, უმრავლესობა ნამდვილად აფასებს ევროკავშირს ეკონომიკური შესაძლებლობების გამო, რომელსაც ის დღემდე სთავაზობს მოლდოველებს. ევროკავშირის ქვეყნებიდან გადმორიცხვები მოლდოვის ბიუჯეტის დიდ წილს შეადგენს. რომ არა ევროკავშირიდან გამოდრიცხვები, მოლდოვის ბიუჯეტი კარგა ხნის წინ...

რადიო თავისუფლება: ჩამოიშლებოდა?

ვიაჩესლავ ბალანი: დიახ, ფაქტობრივად ვერ იქნებოდა ფუნქციური.

რადიო თავისუფლება: რა სახის იმპულსს აძლევს ევროინტეგრაციის პროცესის დინამიკა მოლდოველებს და კიდევ ერთ საკითხს შემოვიტან - რას ჰმატებს სეპარატისტული რეგიონების მიმართ მოლდოვის ხელისუფლების პოლიტიკის ეფექტიანობას? რამეს ცვლის ეს ეფექტიანობის კუთხით?

ვიაჩესლავ ბალანი: ვფიქრობ, ორგვარი ეფექტი აქვს: ერთი არის ის, რომ ევროკავშირი და ყველა საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომლებიც მუშაობენ დნესტრისპირეთში ან დნესტრისპირეთის საკითხზე, შექმნეს ნდობის აღდგენის ზომების მიდგომა, რომელიც, ჩემი აზრით, იყო დადებითი და ნაყოფიერი მიდგომა, რომელმაც საშუალება მისცა დნესტრის ორივე ნაპირს - დნესტრისმიღმა ნაწილსა და დანარჩენ მოლდოვას შეენარჩუნებინათ, მოდით ასე ვთქვათ, საქმიანი ურთიერთობა, რომ ძალიან არ გაუცხოებულიყვნენ ერთმანეთისგან, არ დაპირისპირებოდნენ ერთმანეთს. ვფიქრობ, ნდობის შენების ზომებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ამ მიდგომაში და მას ძალიან უწყობდნენ ხელს საერთაშორისო ორგანიზაციები და ევროკავშირი, ვინაიდან სამწუხაროდ, მოლდოვაში არიან საზოგადოების საკმაოდ მნიშვნელოვანი ჯგუფები, რომლებიც დნესტრისპირეთის მიმართ უფრო მტრული დამოკიდებულებისკენ მოწოდებით გამოდიან: ჩავკეტოთ, არ შემოვუშვათ და მსგავს რაღაცებს იძახდნენ. ვფიქრობ, ერთი პოზიტიური მხარე დენსტრისპირეთის საკითხზე ევროკავშირის ზეგავლენისა იყო საზოგადოების ზოგიერთი სეგმენტიდან მომდინარე მტრული დამოკიდებულებების ჩაწყნარება.

რადიო თავისუფლება: როგორია რუსეთის დამოკიდებულება, რუსეთის როლი - რუსეთის ფაქტორი ამ პროცესში?

ვიაჩესლავ ბალანი: რუსეთი, ობიექტურად რომ ვთქვათ...

რადიო თავისუფლება: მხოლოდ აკვირდება, თვალყურს ადევნებს, თუ არის ნდობის შენების პროცესისთვის ხელის შეშლის რაიმე მცდელობა?

ვიაჩესლავ ბალანი: ამ პროცესზე წარმატებული თავდასხმის მცდელობები ჯერჯერობით არ ყოფილა. ყოველ შემთხვევაში, ამ დრომდე არ ყოფილა.

რადიო თავისუფლება: ვინაიდან?..

ვიაჩესლავ ბალანი: სხვადასხვა ფაქტორის გამო, რომელიც ზოგჯერ არ არის ხოლმე კარგად ცნობილი ამ რეგიონზე. უპირველესად, ეს არის ფაქტი, რომ მოლდოვას, მათ შორის დნესტრისპირეთს, არ გააჩნია საერთო საზღვარი რუსეთთან. ასე რომ, რუსეთს არ შეუძლია ასე უბრალოდ, ადგეს და რეგიონში - შემოიყვანოს ადამიანები, შემოზიდოს საქონელი, იარაღი ან რამე სხვა. ის ამ მხრივ საკმაოდ შეზღუდულია და დიდი ხანია შეზღუდულია, თუმცა, უკრაინაში დაპირისპირების (არა ახლანდელის, არამედ 2014-ის) შემდეგ, თითქმის შეუძლებელი გახდა რამის შემოტანა ან ვინმეს შემოყვანა რეგიონში. ეს არის ერთი შემზღუდავი ფაქტორი. მეორე არის ის, რომ მიუხედავად იმისა, რუსეთი მნიშვნელოვან კონტროლს ახორციელებს დნესტრისპირეთის რეგიონზე და ფორმალურად პრორუსული დღის წესრიგი არის დნესტრისპირეთის დე ფაქტო ხელისუფლების მეინსტრიმული დღის წესრიგი, რეგიონის დე ფაქტო ადმინისტრაცია თავისი არსით მაინც არის უფრო ბიზნესსაწარმო, ვიდრე გეოპოლიტიკური საწარმო.

რადიო თავისუფლება: ვისი ბიზნესია ეს?

ვიაჩესლავ ბალანი: არის რამდენიმე ოლიგარქი იქ, რომლებმაც შექმნეს ბიზნესიმპერია დენსტრისპირეთის რეგიონში და რომლებიც აკონტროლებენ ყველა მნიშვნელოვან ბიზნესს რეგიონში და არა მხოლოდ იქ - მათ აქვთ ურთიერთობები და ბიზნესები რეგიონს მიღმაც. სინამდვილეში, ეს "მათი ტერიტორიაა", სადაც ფულს აკეთებენ და ახლა მათთვის უფრო ადვილია აკეთონ ფული რუსული დომინაციის ქოლგის ქვეშ.

რადიო თავისუფლება: სწორედ ეს მინდოდა მეკითხა, ვის წინაშე არიან ისინი ანგარიშვალდებულები?

ვიაჩესლავ ბალანი: არავისი. საკუთარი თავის წინაშე.

სიმართლე გითხრათ, არ გამოვრიცხავ სცენარს, რომელშიც, თუკი დასავლეთი მათ შესთავაზებს კარგ გარიგებას, ისინი უბრალოდ სხვა მხარეს დაიჭერენ. ამას სრულად არ გამოვრიცხავ. ცხადია, არის გარკვეული გარემოებები, რომ ეს შესაძლებლად იქცეს და ერთ-ერთი არის უკრაინაში ომის შედეგად რუსეთის დასუსტება. იმ შემთხვევაში, თუ რუსეთი სუსტდება, კარგავს კონტროლს, თავის გავლენებს და ისე მკაცრად ვეღარ აკონტროლებს თავის მოკავშირეებს რეგიონში, ვფიქრობ, დნესტრისპირეთის დე ფაქტო მმართველები იოლად გადავლენ სხვა მხარეს.

რადიო თავისუფლება: რას იტყოდით იქ მყოფ რუს სამხედროებზე?

ვიაჩესლავ ბალანი: რუსი სამხედროები იქ ერთგვარ ხაფანგში არიან.

რადიო თავისუფლება: რაზეა დამოკიდებული მათი იქ ყოფნა, ამის გაგება მინდა.

ვიაჩესლავ ბალანი: მათი იქ ყოფნა ახლა დამოკიდებულია მხოლოდ და მხოლოდ მოლდოვის უსურველობასა და ფიზიკურ უუნარობაზე, რომ გაყაროს ისინი რეგიონიდან. უკრაინაში ბრძოლის ველზე არსებული ვითარების გათვალისწინებით, თუკი უკრაინა გადაწყვეტს რუსეთის ჯარის განდევნას დნესტრისპირეთიდან, ტექნიკურად რომ მივუდგეთ, ის ამას გაცილებით იოლად გააკეთებდა. ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც ეს არ ხდება, არის ის, რომ მოლდოვის ხელისუფლებას ეს არ სურს და ვფიქრობ, ეს სწორი გადაწყვეტილებაა.

რადიო თავისუფლება: რატომ არ სურთ?

ვიაჩესლავ ბალანი: მოლდოვის ხელისუფლება ძალიან თანმიმდევრულად მისდევს ნეიტრალიტეტისა და არაძალადობრივი მიდგომის დღის წესრიგს. ასე რომ, პრინციპში, პრეზიდენტმა მაია სანდუმ ეს ძალიან მკაფიოდ წარმოადგინა.

რადიო თავისუფლება: დსთ-ს საკითხზე რას იტყოდით?

ვიაჩესლავ ბალანი: დსთ-ზე?.. მოლდოვა უბრალოდ ინარჩუნებს წევრობას რამდენიმე შეთანხმებაში, თორემ დე ფაქტო ეს მოლდოვისთვის ჩიხია.

რადიო თავისუფლება: დიახ, მაგრამ სარისკოდ თვლიან ახლა დსთ-დან ოფიციალურად გამოსვლას?

ვიაჩესლავ ბალანი: ვფიქრობ, ეს დამოკიდებულება, და აქ ცოტათი სპეკულაციას მივმართავ...

რადიო თავისუფლება: ცოტათი უცნაურად ჩანს გარედან, საქართველოს პერსპექტივიდან.

ვიაჩესლავ ბალანი: სპეკულაციას შევუდგები და ვიტყვი, რომ ჩემი ვარაუდით, მოლდოვის ხელისუფლებას არ სურს ისეთი ნაბიჯის გადადგმა, რომელიც ფაქტობრივად არაფერს მოიტანს.

რადიო თავისუფლება: არაფერს საფრთხის გარდა.

ვიაჩესლავ ბალანი: არაფერს რუსეთის ფედერაციის გაბრაზების გარდა, რაც სარგებელს არ მოიტანს. რა თქმა უნდა, შეიძლება გააბრაზო რუსეთი, თუკი ამას რამე სარგებელი მოჰყვება, მაგრამ თუ ეს ასე არ იქნება, რატომღა [უნდა გააბრაზო]?

რადიო თავისუფლება: ევროინტეგრაციაზე რეფერენდუმია დაგეგმილი, არა?

ვიაჩესლავ ბალანი: დიახ, მართალია.

რადიო თავისუფლება: ადვილად შეგიძლიათ ამ რეფერენდუმის შედეგის პროგნოზირება? იქნება ის მხარდამჭერი?

ვიაჩესლავ ბალანი: შემიძლია იმის პროგნოზირება, რომ ის იქნება ევროინტეგრაციის მხარდამჭერი, თუმცა აქ არის რამდენიმე „მაგრამ“. ვშიშობ, რომ პოზიციებს შორის განსხვავება იქნება მცირე და თუ ეს ასე იქნება - მაგალითად, თუკი არ იქნება 60%-ზე მეტი მხარდაჭერა, ეს გამოიწვევს შეშფოთებას კონსენსუსთან დაკავშირებით. თუკი მოსახლეობის 30% არ უჭერს მხარს [ევროინტეგრაციას], ვერ იტყვი, რომ კონსენსუსი არსებობს. დიახ, უმრავლესობა მხარს უჭერს, დიდი უმრავლესობა, მაგრამ ეს არ არის კონსენსუსი. თუმცა, უფრო მნიშვნელოვანი საკითხი ისაა, რომ მოლდოვის წინა არჩევნების შედეგებმა აჩვენა, რომ არსებობს ძალიან მკაფიო რეგიონული განსხვავებულობა მოქალაქეთა არჩევანს შორის. ჩემი მთავარი შეშფოთება უკავშირდება იმას, რომ ამ რეფერენდუმის შედეგად, მოლდოვის ზოგიერთი რეგიონი, მაგალითად გაგაუზია ან ჩრდილოეთ მოლდოვა, რომლებიც ეთნიკურად უფრო მრავალფეროვანია, ვიდრე დანარჩენი მოლდოვა, აჩვენებენ სრულიად საპირისპირო შედეგს, ვიდრე მოლდოვის დანარჩენი ნაწილი. ამის შემდეგ მოლდოვაც და ევროკავშირიც დადგებიან იმ ფაქტის წინაშე, რომ ევროინტეგრაცია ხორციელდება მკაფიოდ გამოკვეთილი რეგიონების ნების საწინააღმდეგოდ.

რადიო თავისუფლება: როგორც ვხედავ, არ ფიქრობთ, რომ რეფერენდუმი დღეს კარგი იდეაა.

ვიაჩესლავ ბალანი: აბსოლუტურად. ბევრი ფიქრობს, რომ ეს რეფერნდუმი ახლა დაიგეგმა იმისთვის, რომ მაია სანდუს დაეხმაროს მეორე ვადით პრეზიდენტობის შენარჩუნებაში. ვფიქრობ, მოლდოვას დასჭირდება რეფერენდუმი, თუმცა არ მიმაჩნია, რომ წელს არის ამისთვის კარგი დრო.

რადიო თავისუფლება: თქვენ ამჟამად არ ცხოვრობთ მოლდოვაში, ხომ? აინტერესებთ თუ არა მოლდოველებს ან როგორ უყურებენ ისინი პოლიტიკურ პროცესებს საქართველოში?

ვიაჩესლავ ბალანი: ვფიქრობ, მოლდოველებს...

რადიო თავისუფლება: დიდად არ აინტერესებთ?

ვიაჩესლავ ბალანი: არ ვიტყოდი, რომ არ არინტერესებთ, მაგრამ არ გააჩნიათ დიდი ცოდნა საქართველოს შესახებ, თუკი რაღაც დიდი არ ხდება - როგორიც არის საქართველოში ახლა მიმდინარე პროტესტები. არ მგონია, ბევრმა იცოდეს აქაური პოლიტიკის დეტალები. იციან ისეთი სახელები, როგორიც სააკაშვილია, თუმცა არ მგონია ბევრმა იცოდეს რა ხდება საქართველოს შიდა პოლიტიკაში.

რადიო თავისუფლება: პირადად თქვენ რას ფიქრობთ საქართველოში დღეს არსებულ ვითარებაზე?

ვიაჩესლავ ბალანი: პროტესტზე, თუ?

რადიო თავისუფლება: მთლიან სურათზე. პროტესტს ხომ მიზეზები აქვს?

ვიაჩესლავ ბალანი: დიახ, ცხადია. საქართველო დღეს არის იმ წერტილში, როცა მან უნდა მიიღოს პრინციპული გადაწყვეტილება საკუთარ მომავალზე. კანადაში ვცხოვრობ და ვეცნობი ახალ ამბებს არა მხოლოდ მოლდოვაზე, არამედ უკრაინაზე, რუსეთზე, აგრეთვე ვცდილობ წავიკითხო აღმოსავლეთ ევროპისა და შუა აზიის სხვა ქვეყნებზეც, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ საქართველოს პოლიტიკის სპეციალისტი ვარ.

რადიო თავისუფლება: მესმის.

ვიაჩესლავ ბალანი: უბრალოდ, ამ აღიარებით, ვიტყვი, რომ ჩემი აზრით, საქართველოს სჭირდება მოიფიქროს როგორ გამოხატოს მკაფიოდ ევროკავშირში გაწევრიანების სურვილი ისე, რომ არ გამოიწვიოს ომი საქართველოში. ვფიქრობ, ეს არის დილემა, რომელსაც საქართველოს წინაშე ვხედავ. უკრაინასა და სხვა ადგილებში რუსეთის მოქმედებების შემხედვარე ვერაფერს გამოვრიცხავ, მათ შორის ვერც რუსეთის ჯარის მორიგ სამხედრო შემოჭრას. ასე რომ, ვფიქრობ, საქართველომ უნდა მოძებნოს ვიწრო გზა - როგორ გადადგას ნაბიჯი, გადამწყვეტი ნაბიჯი ევროკავშირისკენ ქვეყნის განადგურების გარეშე. ასე ვხედავ ვითარებას საქართველოში.