ყოველკვირეული რადიოჟურნალი

ბიძინა რამიშვილი:
ძვირფასო რადიომსმენელებო. გთავაზობთ რადიოჟურნალ "მეათე სტუდიის" მორიგ გამოშვებას. დღეს ვისაუბრებთ იმაზე, მიმდინაროებს თუ არა საქართველოში სერიოზული დისკუსია პოლიტიკაზე; მოისმენთ ინტერვიუს ”ემნისტი ინტერნეიშენალის” მომხსენებელთან, ანა ზუნდერ-პლასმანთან; შემოგთავაზებთ სიუჟეტს მუზეუმების საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით; მოგითხრობთ ქართული ფილმების რეტროსპექტივაზე ციურიხში.

პრაღაში პროგრამას უძღვება ბიძინა რამიშვილი.


როგორ საქართველოს ვაშენებთ?

ბიძინა რამიშვილი:
სხვადასხვა სოციოლოგიური გამოკითხვის შედეგების საფუძველზე, სულ უფრო ხშირად გაისმის მოსაზრება, რომ საქართველოს მოსახლეობა ზედმეტად პოლიტიზირებულია და რომ საზოგადოება პოლიტიკაზე საუბრით დაიღალა. ასეთივე ”რეკომენდაციები” ეძლევათ მასმედიას, რომლის ფურცლები თუ ეთერი პოლიტიკით ზედმეტად გადატვირთულად ეჩვენებათ ექსპერტებს. ამ მოსაზრების საპირისპიროდ, თამარ ჩიქოვანის რესპოდენტი, სტრატეგიული კვლევების ცენტრის წარმომადგენელი ნიკო მელიქაძე ამბობს, რომ საქართველოში პოლიტიკაზე სერიოზული დისკუსია ჯერ არც დაწყებულა:

[ ნიკო მელიქაძის ხმა] ”ბევრი რამე, რასაც საზოგადოება, როგორც სატკივარს აღიქვამს, ამაზე, უბრალოდ, არ ვჩერდები. იმიტომ კი არა, რომ სატკივარი არ არის - პირიქით, ბევრი მათგანი უაღრესად მტკივნეულია და ღრმა პრობლემის მანიშნებელი. მაგრამ - მანიშნებელი. და საქმე ეხება - აი, ის, როგორი მანიშნებელიცაა, იმის გამოვლენას, ამოწევას. ეს არის ჩემი საქმე.”

თამარ ჩიქოვანი:
ნიკო მელიქაძის საქმე პოლიტიკური პროცესების ანალიზი და კონკრეტული სფეროსთვის სტრატეგიის შექმნაა. სტრატეგიული კვლევების ცენტრს არსებობის 13 წლის მანძილზე არაერთი პროგრამა თუ სტრატეგია შეუქმნია. სამწუხაროდ, ამ დოკუმენტების არა თუ გამოყენება, განხილვაც კი ე.წ. პოლიტიკის მკეთებელთა მიერ არ მომხდარა. ნიკო მელიქაძე ამბობს, რომ სამწუხაროდ, დღემდე ჩვენ - პოლიტიკური სპექტრიც და საზოგადოებაც პოლიტიკის მხოლოდ ზედაპირზე არსებული პრობლემებისადმი ჩვენი დამოკიდებულების გამოხატვით ვართ დაკავებულნი:

[ ნიკო მელიქაძის ხმა] ”პოლიტიკური აზროვნების კულტურაა დაბალი ამ ქვეყანაში. ესეც ბუნებრივია - ამ ტიპის საქმიანობა არასდროს არ გვჭირდებოდა, რადგან 200 წლის განმავლობაში არ ვიყავით დამოუკიდებელნი.”

არაბუნებრივად ნიკო მელიქაძეს ის მიაჩნია, რომ დღემდე არაფერი კეთდება პოლიტიკური აზროვნების კულტურის ჩამოსაყალიბებლად. მაგალითად:

[ ნიკო მელიქაძის ხმა] ამდენი საუბარია, რომ ქვეყანას ჰყავს სუსტი ოპოზიცია. ხელისუფლება ქილიკობს კიდეც, საყვედურობს, რომ არაფერს არ მთავაზობ, მხოლოდ უარყოფითზე საუბრობ. ეს მართალია. სინამდვილეში ხდება ხელისუფლების შეცდომების და პოლიტიკური დეფექტების რეგისტრაცია და მათზე დავა. კონსტრუქციული ნაწილი ნაკლებადაა. სწორედ ის ნაწილი, რომელიც პროფესიონალიზმს მოითხოვს. ხელისუფლებას ვუსაყვედურებდი ამ თვალსაზრისით იმას, რომ არაფერს აკეთებს შეგნებულად და თანამიმდევრულად, რომ ეს კვალიფიკაცია, ეს კულტურა ჩამოყალიბდეს.”

კიდევ ერთი საყვედური, შენიშვნა თუ რეკომენდაცია ქვეყნის განვითარების სტრატეგიული გეგმის არარსებობას ეხება. ნიკო მელიქაძის აზრით, დღეს მხოლოდ ზოგადი განცხადება კეთდება, რომ საქართველო დემოკრატიული ქვეყანა უნდა იყოს. ხელისუფლება გრძელვადიანი ხედვის ჩამოყალიბების ნაცვლად, ყოველდღიური პრობლემების მოგვარებას ცდილობს:

[ ნიკო მელიქაძის ხმა] ” ხელისუფლებას აქვს ბევრი სათქმელი თავისი მიღწევების თვალსაზრისით - გავაკეთეთ ეს, ის...რატომ არ ხედავთ ამას? ვხედავთ. ფრაზა - დაგვაცადეთ - მიუღებელია. ცხადია, ყველაფერი ერთად ვერ გაკეთდება. ცხადია, ბევრ რამეს წინასწარ მომზადება უნდა. ცხადია, რესურსი შეძრუდულია და პრიორეტიზაციაა საჭირო - ჯერ ეს და მერე - სხვა რამე - ეს უდავოა. მაგრამ ის ფაქტი, რომ ერთიანი სურათი დახატული არ არის, ანუ იმას, რასაც სტრატეგია ჰქვია, ქვეყანას არ გააჩნია, ის ფაქტი, რომ აქ პატარა რაღაც გავაუმჯობესე, აგერ, ამას ვაპირებ - ამ წესით ახალი ქვეყანა ვერ აშენდება პრინციპულად. ეს მეთოდოლოგიური შეცდომაა.”

სტრატეგიის არსებობის გარდა, ნიკო მელიქაძე ნორმალური სახელმწიფოს მშენებლობისთვის აუცილებელ კიდევ ერთ აუცილებელ კიდევ ერთ ფაქტზე საუბრობს. ის 2003 წლის ნოემბრის მოვლენებს იხსენებს და განაგრძობს:

[ ნიკო მელიქაძის ხმა] ეს იყო წარსულზე, არსებულ რეალობაზე - არას! - თქმა. ახლა საჭიროა ვთვქათ - ჰო! - რაღაცაზე. ეს შეუდარებლად უფრო რთული ამოცანაა. იმიტომ, რომ არას ეუბნები რაღაც კონკრეტულს და ”ჰო”-ც რაღაც კონკრეტულის მიმართ უნდა თქვა. რაზე ვამბობთ ”ჰო”-ს - ჩამოყალიბებული არ არის და იმ ჰიპოთეტურ სურათს, სურვილს ვაკოწიწებთ ფრაგმენტალურად, ნაწილ-ნაწილ. ეს არ გამოვა. აბა, გაიხსენეთ ელდარ შენგელაიას ერთ ფილმში, ახალგაზრდა მოქანდაკე რომ ჭირისუფლებს გარდაცვლილის ბიუსტს უხსნის - ცალცალზე თითქოს ყველაფერი კარგია. ნიკაპი ქეთოსია? - ქეთოსია. გზები გავაკეთეთ? - გავაკეთეთ. ტუჩები ქეთოსია? - ქეთოსია? კორუფცია მოვსპეთ მისაღებ გამოცდებზე? მოვსპეთ. ჯამში იმ კაცმა მაინც თქვა - მაი არ არის ჩემი სიდედრიო. ჰოდა, მაი ვერ იქნება ის საქართველო, რომელიც გვინდა, ასე ნაწილ-ნაწილ აკინძული.”


ინტერვიუ ანა ზუნდერ-პლასმანთან


ბიძინა რამიშვილი:
სულ ახლახან საქართველოში ათი დღით იმყოფებოდა ”ემნისტი ინტერნეიშენალის” მომხსენებელი საქართველოსა და თურქმენეთზე ანა ზუნდერ-პლასმანი. თბილისი მან 15 მაისს დატოვა. გამგზავრებამდე ერთი დღით ადრე ზუნდერ-პლასმანი რადიო ”თავისუფლების” თბილისის ბიუროში სასაუბროდ მიიწვია ნინო გელაშვილმა. გთავაზობთ ინტერვიუს ჩანაწერს:

-
როგორ ირჩევთ ამა თუ იმ საქმეს დაკვირვებისთვის?
-
დღესდღეობით ”ემნისტი ინტერნეიშენალი” საქართველოში ორ ძირითად პროექტს ახორციელებს. ეს პროექტებია: პატიმართა წამება, მათ მიმართ ცუდად მოპყრობა, პოლიციის მიერ ძალის გადამეტებით გამოყენება და მეორე - ოჯახური ძალადობა. განსაკუთრებულ ყურადღებას ვაქცევთ ქალთა მიმართ ძალადობის შემთხვევებს. ამ ვიზიტისას ყურადღება, ძირითადად, წამებასთან დაკავშირებულ საკითხებს დავუთმეთ. თუმცა, ამ პროექტების გარდა, ადამიანის უფლებათა სხვა სფეროებსაც ვაკვირდებით. ბოლო თვეების მანძილზე მივიღეთ უამრავი ინფორმაცია საქართველოში მომუშავე ადვოკატებისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფებისგან ბათიაშვილისა და გიორგაძის მხარდამჭერთა საქმეების შესახებ. ასე რომ, ჩვენი ორგანიზაციისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ამ საქმეების ახლოს გაცნობა.
-
თავისუფლების აღკვეთის ადგილებში ადამიანების წამება, მათ მიმართ ცუდად მოპყრობა და ოჯახური ძალადობა საქართველოში განსაკუთრებით მწვავე საკითხებს წარმოადგენს? რატომ - ეს ორი პროექტი?
-
მოგეხსენებათ, წამება და ცუდად მოპყრობა ძალიან პრობლემურ საკითხებს წარმოადგენდა შევარდნაძის დროს და ჩვენი ორგანიზაცია რეგულარულად აკვირდებოდა ვითარებას, წერდა ანგარიშებს და ა.შ. ამდენად, ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია გავარკვიოთ როგორ შეიცვალა ვითარება ახალი მთავრობის ხელში.
-
და, როგორ შეიცვალა ეს ვითარება?
-
ვფიქრობ, ეს რთული კითხვაა. პასუხის გაცემა იოლი არ არის. ჩვენ ვხედავთ, რომ დაკავების ადგილებში, ე.წ. ”კაპეზეებში”, გაცილებით ნაკლებია წამებისა და ცუდად მოპყრობის შემთხვევები, ვიდრე შევარდნაძის მმართველობის დროს იყო და ეს ნამდვილად დადებითი ცვლილებაა. თუმცა, ამავე დროს, ვხედავთ, რომ ეჭვმიტანილთა დაკავებისას პოლიციისა და საგანგებო დანიშნულების დანაყოფების მიერ ხშირად გადამეტებული ძალა გამოიყენება. ეს არის საკითხი, რომელსაც განსაკუთრებული ყურადღებით ვაკვირდებით.
-
ის, რომ ციხე არის გადატვირთული, არის თუ არა მიჩნეული წამებად? ზოგიერთ დაწესებულებაში არის სამჯერ მეტი პატიმარი, ვიდრე საკანში - ადგილი. ეს ევროსაბჭოს წარმომადგენელმა, ბატონმა ჰამარბერგმაც აღნიშნა.
-
ამ ვიზიტისას ჩვენ ბევრი მოვისმინეთ ციხეში არსებული მდგომარეობის შესახებ და ძალიან გვაღელვებს ციხეში არსებული ვითარება. ცხადია, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულებები საქართველოში არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს. წამების საკითხებზე საგანგებო მომხსენებელი მანფრედ ნოვაკი, როცა ის საქართველოში იმყოფებოდა, ძალიან შეაშფოთა ციხეების სტანდარტებმა და ეს საკითხი არაერთხელ იყო დასმული საერთაშორისო ფორუმებზე. ჩვენ, მაგალითად, გვაქვს ინფორმაცია ქალთა ციხეზე, სადაც პატიმრები ტუალეტში მიდიან დილით და ამის შემდეგ ხელმეორედ რიგის დაკავება უწევთ იმისათვის, რომ საღამოს ისევ მოხვდნენ ტუალეტში. ეს ციხის გადატვირთულობის გამო ხდება. ეს ჩვენ ძალიან გვაშფოთებს. ჩვენი ორგანიზაცია თავს იკავებს ადამიანის უფლებათა დარღვევის მკაცრი კატეგორიზაციისგან. არ ვფიქრობთ, რომ ეს საქმეს რაიმე დამატებით ღირებულებას სძენს (თუკი მკვეთრად მოვახდენთ კატეგორიზაციას - წამებაა ეს, ცუდად მოპყრობა თუ სასტიკი, არაადამიანური მოპყრობა). ჩვენ ვიბრძვით ჰუმანური პირობებისთვის.
-
როგორ შეგიძლიათ თქვენ ბრძოლა? საკმაოდ ხშირად ვაშუქებთ თქვენს ანგარიშებსა და პრეს-რელიზებს, მაგრამ ვფიქრობ, ბევრს დააინტერესებს, როგორ შეგიძლიათ ბრძოლა. ვიცი, რომ მთავრობებს წერილებს სწერთ...
-
ორგანიზაციის სიძლიერე, მართლაც, არის ის, რომ გვყავს ურიცხვი რაოდენობის წევრი - დაახლოებით ორი მილიონი ადამიანია მსოფლიოში. ძირითადად, მოხალისეები არიან, სხვადასხვა პროფესიის ადამიანები: ექიმები, მასწავლებლები და ა.შ., რომლებსაც სურთ თავისუფალი დრო ადამიანის უფლებათა დაცვას მოახმარონ. ისინი სხვადასხვაგვარ მოღვაწეობას ეწევიან, ხშირად ჩვენს ოფისებთან თანამშრომლობითაც. მსოფლიოში 70-მდე ოფისი გვაქვს.
-
საქართველოში არ არის თქვენი ოფისი...
-
არა, საქართველოში ოფისი არ გვაქვს. არიან ინდივიდუალური წევრები. ჩვენ შემდეგნაირად ვმუშაობთ: ჩვენი ორგანიზაცია ჩაატარებს კვლევას ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით არსებულ ვითარებაზე ამა თუ იმ ქვეყანაში, მაგალითად - საქართველოში, შემდეგ ვამზადებთ სამოქმედო მასალას და ვაწვდით ჩვენს წევრებს. შემდეგ ეს წევრები ავრცელებენ ინფორმაციას. არც ისე დიდი ხნის წინ, მაგალითად, გავავრცელეთ მიმართვა სანდრო გირგვლიანის მკვლელობის საქმესთან დაკავშირებით. ჩვენმა წევრებმა ის მიაწოდეს სახელისუფლებო უწყებებს საქართველოში და მოუწოდეს საქმის სრულყოფილი გამოძიებისა და სიმართლის დადგენისკენ. ეს არის მოღვაწეობის ერთი გზა. ჩვენი წევრი ორგანიზაციები და პირები ამა თუ იმ საკითხზე ინფორმაციას აწვდიან თავიანთ მთავრობებს - საგარეო უწყებებსა და პოლიტიკოსებს იმისათვის, რომ როცა მათ ექნებათ შეხვედრები საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლებთან, ჩვენი წევრების მიერ დასმულ საკითხებზეც იმსჯელონ.
-
როდესაც თქვენი ანგარიში ან პრეს-რელიზი ვრცელდება, ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენელი ამბობს, რომ ინფორმაცია, რომელსაც ”ემნისტი ინტერნეიშენალი” ან ადამიანის უფლებათა დამცველი სხვა ორგანიზაცია იღებს, ძირითადად, ხელისუფლების მიმართ ოპოზიციურად განწყობილი წყაროებიდან მოდის თქვენამდე. ამით სურთ შექმნან შთაბეჭდილება, რომ თქვენი ინფორმაცია არაობიექტურია და არ ასახავს რეალობას. რა ხდება სინამდვილეში?
-
ასეთ არგუმენტს ხშირად ვისმენთ და, თქვენ წარმოიდგინეთ, არამხოლოდ საქართველოდან. ჩვენ არ ვართ პოლიტიკური ორგანიზაცია. არ ვერევით პოლიტიკურ ბრძოლაში. არ ვისახავთ მიზნად ამა თუ იმ ქვეყანაში ამა თუ იმ ტიპის მთავრობის მოყვანას. არ ვიბრძვით ამისთვის. ვიბრძვით მხოლოდ ადამიანის უფლებათა სტანდარტების დაცვისთვის. დაინტერესებული ვართ ინფორმაციის მიღებით ყველა სახის წყაროდან და ვღებულობთ ინფორმაციას მთავრობისგანაც. გვაქვს დიალოგი ზოგიერთ მთავრობასთან. მაგალითად, ვურთიერთობთ საქართველოს მთავრობასთან, ვუგზავნით ინფორმაციას იმ საქმეებზე, რომლებიც გვაღელვებს და ვთხოვთ კომენტარს ამ საქმეებზე. ანგარიშს ვუწევთ მათ მიერ გამოგზავნილ პასუხებს.
-
ჩვეულებრივ როგორ ხდება, გპასუხობენ ხოლმე?
-
შემიძლია გითხრათ, რომ როგორც წესი, ჩვენს წერილებზე პასუხებს ვღებულობთ ხოლმე. წამების, ცუდად მოპყრობისა და ძალის გადამეტებული გამოყენების საკითხებზე ჩვენ დიალოგს ვაწარმოებთ გენერალური პროკურორის ოფისთან. იყო შემთხვევები, როცა, ჩვენ მიერ პატიმართა ცემის ფაქტებზე გაგზავნილი ინფორმაციის საფუძველზე, გენერალურმა პროკურატურამ საქმე აღძრა, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ დამნაშავეები ყველა შემთხვევაში დაისაჯნენ. და ეს არის პრობლემა. მაგალითად, ზუგდიდის შემთხვევას მოვიყვან: ორი წლის წინ ჩავედით ზუგდიდში პატიმრობაში მყოფთა მიმართ ცუდად მოპყრობის შემთხვევათა შესასწავლად. შევხვდი ორ პატიმარს - ბატონებს: აკობიასა და ღუჭუას, რომლებიც ირწმუნებოდნენ, რომ მათ წინასწარი დაკავების ადგილზე სცემეს. მათ ჰქონდათ ფიზიკური დაზიანებების დამადასტურებელი სამედიცინო დასკვნებიც. ამის თაობაზე ვაცნობეთ გენერალურ პროკურატურას, საიდანაც მოგვიანებით გვაცნობეს, რომ დაიწყეს საქმის გამოძიება. ეს იყო 2005 წელს. ახლახან გენერალური პროკურატურიდან მივიღეთ კიდევ ერთი წერილი, საიდანაც ვიგებთ, რომ საქმე სასამართლომდე ჯერ კიდევ არ მისულა. ასე რომ, ჯერ კიდევ არავინ არის დასჯილი. ეს ძალიან გვაშფოთებს - იმ შემთხვევებშიც კი, როცა გამოძიება იწყება, ის ძალიან დიდხანს გრძელდება.
-
თქვენი ერთ-ერთი პრეს-რელიზის სათაური ასე იწყებოდა: ” ორი წელი ვარდების რევოლუციის შემდეგ...”. არის თუ არა უფრო იოლი თქვენი ორგანიზაციისთვის საქართველოს ახლანდელ მთავრობასთან ურთიერთობა?
-
ძნელია შედარება, რადგან დიალოგისთვის ღიაობა იყო შევარდნაძის დროსაც და ასეა ახლაც, რაც მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებათა დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, რადგან ჩვენ გვჭირდება ინფორმაციის მიღება სხვადასხვა წყაროდან. თუმცა საქმე ის არის, როგორია ამ დიალოგის შედეგი. ვისურვებდით ხელისუფლებამ უფრო ხშირად გაითვალისწინოს ჩვენი რეკომენდაციები და ამაშია დიალოგის არსი.
-
როგორ ფიქრობთ, დაეძებს თუ არა საქართველოს მთავრობა იმას, თუ როგორ აფასებს თქვენი ორგანიზაცია საქართველოში არსებულ ვითარებას? თქვენი ერთადერთი იარაღი, როგორც მე მესმის, ინფორმაციის შეგროვება და გავრცელებაა, არა?
-
მართალია, ჩვენს ორგანიზაციას არ გააჩნია ძალაუფლება, რომლითაც დიდ ზეგავლენას მოახდენდა ვინმეზე. არ გაგვაჩნია სამხედრო ძალაუფლება და, რასაკვირველია, არც სურვილი გაგვაჩნია ამის. ერთადერთი, რაც გვაქვს, არის სიტყვა და ერთადერთი, რაც შეგვიძლია, არის სიმართლით ბრძოლა. ჩვენ ვცდილობთ ზეგავლენა მოვახდინოთ ერთ მთავრობაზე მეორე ქვეყნის მთავრობის დახმარებით. ამას გარდა, ჩვენ ვმუშაობთ მთავრობათაშორის ორგანიზაციებთანაც, მაგალითად - გაეროსთან. შარშან გაეროს წამების საწინააღმდეგო კომიტეტის წინაშე საქართველო მოხსენებით წარდგა. ჩვენ გაეროს კომიტეტს წარვუდგინეთ ”ჩრდილოვანი ანგარიში”, რომელშიც, კონკრეტული მაგალითების საფუძველზე, ჩვენი მოსაზრება გავაცანით იმისათვის, რომ გაეროს ექსპერტებს ქვეყანაში არსებული ვითარების შეფასებისას ეს შემთხვევებიც გაეთვალისწინებინათ.
-
რა განაპირობებს თქვენს ინტერესს საქართველოს მიმართ და რას იტყოდით ადამიანის უფლებათა დამცველებზე საქართველოში?
-
მე აღმოსავლეთ ევროპის ისტორიას ვსწავლობდი და ბევრს ვმოგზაურობდი ყოფილ საბჭოთა კავშირში. ერთი წლის მანძილზე სანკტ-პეტერბურგშიც ვისწავლე. სამხრეთი კავკასია ”ემნისტის” საშუალებით გავიცანი და საქართველოზე მუშაობაც ასე დავიწყე. უკვე მრავალი წელია საქართველოში არსებულ ვითარებას ვსწავლობ. ახლა უკვე პირადული ფაქტორებიც განაპირობებს ამ თემაზე მუშაობის სურვილს. მე მომწონს ეს ქვეყანა, მეგობრები მყავს აქ. რაც მეტს ვმუშაობ საქართველოზე, ის უფრო საინტერესო ხდება ჩემთვის, სულ უფრო რთულიც. და რაც მეტ ინფორმაციას იღებ ქვეყანაზე, მით უფრო ჭირს პირდაპირი პასუხების გაცემა კონკრეტულ კითხვებზე. რასაკვირველია, საქართველოში ჩემი ნაცნობების უდიდეს ნაწილს ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროს აქტივისტები შეადგენენ და მე ძალიან ვაფასებ მათ საქმეს. მათ დიდი სიმტკიცე მართებთ, განსაკუთრებით - ახლა. ”ვარდების რევოლუციის” შემდეგ ისინი განსაკუთრებით რთულ მდგომარეობაში არიან. მათი პოზიციები შესუსტდა და ვფიქრობ, რომ ისინი ძალიან, ძალიან მძიმე სამუშაოს ასრულებენ. მე და ჩემი კოლეგა ამ ერთი კვირის მანძილზე არაერთ ადამიანის უფლებათა დამცველსა და ადვოკატს შევხვდით. ისინი ძალიან კარგად ასრულებენ თავიანთ საქმეს და ხშირად ძალიან დაძაბულ ბრძოლაში უწევთ ჩაბმა.


მუზეუმების საერთაშორისო დღე და საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მიზნები

ბიძინა რამიშვილი:
დღეს მთელს მსოფლიოში და მათ შორის საქართველოშიც მუზეუმების საერთაშორისო დღე აღინიშნება. მართალია ამ დღესთან დაკავშირებით რაიმე განსაკუთრებული ღონისძიებები დაგეგმილი არ არის, მაგრამ საქართველოს ყველაზე დიდი სამუზეუმო გაერთიანების - ეროვნული მუზეუმის ხელმძღვანელობა მიიჩნევს, რომ ბოლო 20 წლის მანძილზე გაერთიანებაში ყველაზე დიდი და მასშტაბური პროცესები მიმდინარეობს. ამ პროცესის დეტალებზე სასაუბროდ ეროვნული მუზეუმის გენერალურ დირექტორს დავით ლორთქიფანიძეს რადიო თავისუფლების კორესპონდენტი ალექსანდრე ელისაშვილი ეწვია.

იხ. აუდიოფაილი


ქართული ფილმების რეტროსპექტივა ციურიხში

ბიძინა რამიშვილი:
უცხოეთში ქართული კულტურის პოპულარიზაციას ხანგრძლივი ისტორია აქვს. თუკი საბჭოთა პერიოდში ეს ძირითადად სახელმწიფო ინიციატივებით და უცხოეთის ცალკეული კულტურულ-სამეცნიერო ცენტრების ინიციატივით ხდებოდა, 90-იანი წლების დასაწყისიდან იმატა ისეთი ღონისძიებების რიცხვმა, რომლებშიც არასამთავრობო ორგანიზაციები და კერძო პირები მონაწილეობენ როგორც საქართველოდან, ისე საზღვარგარეთიდან. ამგვარ თანამშრომლობაში ჩართული არიან უცხოეთში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულეებიც.

დღეს ერთ-ერთ ასეთ ღონისძიებაზე გვინდა გესაუბროთ. შვეიცარიაში, ციურიხში, 16 მაისს გაიხსნა ქართული ფილმების რეტროსპექტივა, რომელზეც წარმოდგენილია ქართული კინოკლასიკის არაერთი შესანიშნავი ნიმუში:

თენგიზ აბულაძის "ვედრება", ელდარ შენგელაიას "არაჩვეულებრივი გამოფენა", გიორგი დანელიას "არ იდარდო", გიორგი შენგელაიას "ფიროსმანი", მიხეილ კობახიძის "მუსიკოსები", სერგო ფარაჯანოვის "სურამის ციხე" და სხვა.

რეტროსპექტივის ინიციატორია ჰამბურგში მოქმედი გერმანულ-კავკასიური საზოგადოება "ლილე". მის ხელმძღვანელს, მარიკა ლაფაურს ტელეფონით ვესაუბრეთ ჩვენი გადაცემის წინ:

[ლაფაურის ხმა] "მე ვცდილობ, ამ დიდი საგანძურის შესახებ, რასაც ქართული კინო ჰქვია, შევძლო რეტროსპექტივების ჩვენება, სტურების მოწვევა, საუბრების, ლექციების ჩატარება. და ეს უკვე გრძელდება 1999 წლიდან. აქამდე ისე იყო, რომ წელიწადში ორჯერ ვატარებდით სხვადასხვა ქალაქში ასეთ ჩვენებებს. ძირითადად ჰამბურგში, მაგრამ ასევე ბაზელშიც გაგვიკეთებია, ფრანკფურტში შარშან ძალიან კარგად ჩატარდა. ასეთი პროგრამის შედგენა მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება, თუ შესაბამის ორგანიზაციას თუ ინსტიტუციას დააინტერესებ და შესთავაზებ ამ პროგრამას. ასევე მოხდა ციურიხში. შევთავაზე პროგრამა, შევარჩიეთ ფილმები".

შვეიცარიის მხრიდან გერმანულ-კავკასიური საზოგადოების პარტნიორია ციურიხის კინოცენტრი "ფილმპოდიუმი", რომელიც არაკომერციული ფილმების პროპაგანდას ეწევა. მისი ხელმძღვანელის, კორინე ზიგრისტის თქმით, უკანასკნელ ხანებში მსგავსი კინოჩვენებები არც ისე ხშირად ტარდება მიუხედავად იმისა, რომ ქართული კინოს მიმართ ინტერესი კვლავაც დიდია კინოს მოყვარულთა შორის.

[კორინე სიგრისტის ხმა] "ქართულ ფილმებს 80-იანი წლების ბოლომდე რეგულარულად აჩვენებდნენ ფესტივალებზე და კინოეთეატრებში. სამწუხაროდ, ამის შემდეგ ეს ხშირად აღარ მომხდარა. ჩემის აზრით, უფროსი თაობის კინოპუბლიკაში ერთგვარი ნოსტალგიაც კი არსებობს - განსაკუთრებით სამოცი-სამოცდაათიანი და ოთხმოციანი წლების დასაწყისის ქართული ფილმების მიმართ, რადგან ამ ფილმებით ბევრი ადამიანი მოიხიბლულა."

ციურიხში ქართული კინოს რეტროსპექტივის ორგანიზებაში მონაწილეობდა საქართველოს საელჩო შვეიცარიაში. ელჩის, ლევან მიქელაძის აზრით, ქართულ კულტურას აქვს თავისთავადი ღირებულება, მაგრამ იგი ამავე დროს არის საშუალება საქართველოს პოპულარიზაციისთვის საზღვარგარეთ.

[მიქელაძის ხმა] "მე მგონია, ერთ-ერთი ყველაზე კარგი საექსპორტო საგანი, რაც საქართველოს მოეპოვება, გახლავთ ჩვენი კულტურა. და ეს შეეხება პრაქტიკულად ყველა სფეროს კულტურისა - ეს იქნება კინო, რომელიც მართლა უნიკალურია და მართლა არაჩვეულებრივი, იქნება ეს მხატვრობა, მუსიკა თუ ა.შ. ამიტომ ამას, რა თქმა უნდა, სჭირდება სრული ექსპლოატაცია კარგი გაგებით და სრულფასოვანი წარმოჩინება ევროპაში. შვეიცარია, მე მგონია, კარგი ასპარეზია ამ თვალსაზრისით."

რეტროსპექტივა გაიხსნა ოთარ იოსელიანის ორი ფილმით, 1976 წელს გადაღებული "პასტორალით" და მისი უკანასკნელი სურათით, "შემოდგომის ბაღები". რეტროსპექტივის გახსნას თავად კინორეჟისორიც დაესწრო. ჩვენთან საუბარში ოთარ იოსელიანმა შენიშნა, რომ ამგვარი ღონისძიებები საკმარისი არ არის ქართული კინოს დღევანდელი პრობლემების მოსაგვარებლად.

[იოსელიანის ხმა] "ჩვენ შეგვიძლია ეს ფილმები გავავრცელოთ და ვაჩვენოთ, თუ რანი ვიყავით. მაგრამ რანი ვიყავით - ეს უკვე წარსულზეა ლაპარაკი. მაგრამ რანი ვართ - აი, ეს არის მთავარი, რასაც არ აქცევს ჩვენი მთავრობა ყურადღებას. ეს არის მთავარი, რომ დღევანდელმა ახალგაზრდა ადამიანმა გადაიღოს ის, თუ რა დღეში ვიმყოფებით. ამაზე არავინ არ ფიქრობს. არადა, დავუშვათ, ერთი მილიონი დოლარი რომ გადმორიცხოს სახელმწიფომ კინოსთვის, ჩვენ ხუთ-ექვს ფილმს გადავიღებთ. კინო არის ყველაზე სხარტი და სწრაფი საშუალება, რომ ვაჩვენოთ, თუ ვინა ვართ ჩვენ."

გვითხრა ოთარ იოსელიანმა ციურიხის კინოცენტრ "ფილმპოდიუმში" ქართული კინოფილმების რეტროსპექტივის გახსნის შემდეგ. რეტროსპექტივა 26 ივნისამდე გასტანს.

ბიძინა რამიშვილი:
თქვენ მოისმინეთ რადიოჟურნალ "მეათე სტუდიის" მორიგი გამოშვება, რომელიც პრაღაში მოამზადეს სალომე ასათიანმა, დავით კაკაბაძემ და ბიძინა რამიშვილმა. ამით დასრულდა ჩვენი დღევანდელი გადაცემაც, რომელსაც ბიძინა რამიშვილი უძღვებოდა. ხმის რეჟისორები გახლდნენ: პრაღაში - იულია საიკო, თბილისში - ლევან გვარამაძე.

მომავალ შეხვედრამდე რადიო თავისუფლების ეთერში.