ამერიკელი ჟურნალისტი ბილ ჯენტილი მედიაში 1977 წლიდან მუშაობს. მან ტრადიციული ბეჭდური მედიით დაიწყო და ამჟამად თანამედროვე ტექნოლოგიებში ერთ-ერთი მთავარი სპეციალისტია. დღეს მისი მთავარი სფერო ე.წ. ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკაა. ბილ ჯენტილს გიორგი გოგუა ესაუბრა ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკაზე, სამოქალაქო ჟურნალისტიკაზე და იმაზე, თუ რა მომავალი აქვს ტრადიციულ მედიას თანამედროვე ტექნოლოგიების ეპოქაში:
რადიო თავისუფლება: როგორ განმარტავთ ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკას?
ბილ ჯენტილი: ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ვიზუალური კომუნიკაციის ხელოვნებაა კომპაქტური ციფრული ვიდეოკამერისა და სხვა საჭირო აღჭურვილობის გამოყენებით, რომელიც ერთ ზურგჩანთაში თავსდება და ამბის ვიზუალურად თხრობის საშუალებას იძლევა. ასეთი თხრობა ბევრად უფრო ინტიმური და სწრაფია, ვიდრე ამბავი, რომელსაც ვყვებით ოპერატორებით, ხმის რეჟისორებით, პროდიუსერებით, რეჟისორებით, კორესპონდენტებითა და სცენარისტებით დაკომპლექტებული გუნდის მეშვეობით. მე მჯერა, რომ ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ჟურნალისტიკის მომავალია.
რადიო თავისუფლება: ყველას შეუძლია ზურგჩანთიანი ჟურნალისტი იყოს?
ბილ ჯენტილი: ჩემი აზრით, სამართლიანი პასუხი იქნებოდა - არა: ყველას არ შეუძლია ზურგჩანთიანი ჟურნალისტი იყოს. მართალია, ამისთვის აუცილებელი არ არის სპეციალისტი იყოთ, თუმცა, როგორც მინიმუმ, სხვადასხვა უნარ-ჩვევაა საჭირო. პირველ რიგში, საჭიროა შთამბეჭდავი კადრების გადაღება შეგეძლოთ. ვიზუალის ესთეტიკა ძალიან მნიშვნელოვანია. ასევე, კამერის ტექნიკურად გამოყენება უნდა შეგეძლოთ. მართალია, კამერები დღეს ბევრად მარტივად გამოსაყენებელია და არ არის ისე რთულად მოწყობილი, როგორც ბეტაკამერები, რომლებსაც წლების წინ იყენებდნენ, მაგრამ გარკვეული ტექნიკური უნარები მაინც საჭიროა. საჭიროა ფიზიკური გამძლეობაც, რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ თქვენს ზურგჩანთაში მოთავსებული ტექნიკა არც ისე მძიმეა, თუ მუშაობთ, ძალიან დიდი ენერგიის დახარჯვა მოგიწევთ. მოგიწევთ ირბინოთ, აძვრეთ სიმაღლეებზე, გადმოხტეთ, განუწყვეტლივ იმოძრაოთ და იცოდეთ, რა ხდება თქვენ გარშემო. ამას სიმამაცეც სჭირდება. და ეს არ ნიშნავს მხოლოდ იმას, რომ საშიშ დემონსტრაციებზე მუშაობა შეგეძლოთ. საჭიროა შეძლოთ თქვენი ნამუშევრის დაცვა, როგორც თქვენი საკუთრების.
ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკაში ძალიან მომწონს ის, რომ თუ კარგად მუშაობთ, ავტორობის ძალიან ძლიერი შეგრძნება გიჩნდებათ. ავტორობა კი არა მარტო კომფორტია, არამედ უდიდესი პასუხისმგებლობაც, რადგან რაც თქვენს საბოლოო პროდუქტშია, თქვენია და მისი დაცვა უნდა შეგეძლოთ.
რადიო თავისუფლება: რა კავშირია ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკასა და სამოქალაქო ჟურნალისტიკას შორის?
ბილ ჯენტილი: ამ ტერმინებს სხვადასხვა სიტუაციაში სხვადასხვაგვარად იყენებენ. როგორც ვთქვი, ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ხელოვნებაა იმუშაოთ ხელსაწყოებით, რომლებიც ერთ ზურგჩანთაში თავსდება. იდეა ისაა, რომ ამ ადამიანს თავისი სამუშაოთი რაღაც შემოსავალი მაინც უნდა ჰქონდეს. სამოქალაქო ჟურნალისტი კი შეიძლება იყოს ადამიანი, რომელსაც უნდა საზოგადოებას ხმა მიაწვდინოს. შეიძლება ეს ადამიანი საერთოდ არ ფიქრობდეს ამ სფეროში კარიერის გაგრძელებას, მაგრამ უნდოდეს მნიშვნელოვან ამბავში ჩაერთოს. მას შეუძლია ამბის გაშუქებაში წვლილი შეიტანოს და ინტერნეტში ვიდეო ატვირთოს, რომელიც ამა თუ იმ ამბავს ეხმაურება, განიხილავს ან ციტირებს ადამიანს, რომელიც დაეჭვებულია ამბავში.
ერთ-ერთი რამ, რაც ტექნოლოგიური ევოლუციის ამ ერას საინტერესოს ხდის, არის ის, რომ ჩვენ ყველას შეგვიძლია ჩავერთოთ ამ დისკუსიაში ისე, რომ არ გვჭირდება ვმუშაობდეთ „სი ენ ენში“, „ნიუსვიკში“, „ნიუ იორკ თაიმსში“, ჟურნალ „თაიმში“. მთავარია, გვქონდეს ისეთი მარტივი რამ, როგორიცაა მობილური ტელეფონი, ლეპტოპი და ინტერნეტი.
რადიო თავისუფლება: რა არის უმთავრესი განსხვავება სამოქალაქო ჟურნალისტიკასა და პროფესიულ ჟურნალისტიკას შორის?
ბილ ჯენტილი: პრაქტიკაზე დაყრდნობით ვაფასებ, მაგრამ ვფიქრობ, უმთავრესი განსხვავება ისაა, რომ ზურგჩანთიან ჟურნალისტს უნდა, რომ თავისი მუშაობით შემოსავალი ჰქონდეს. არა მგონია, მოქალაქე ჟურნალისტს ასეთი რამ სურდეს.
რადიო თავისუფლება: 1977 წლიდან ჟურნალისტად მუშაობთ, ტრადიციული ჟურნალისტიკით დაიწყეთ და დღეს ახალ მედიას კარგად შეეწყვეთ. რამდენად ადვილი ან რთული იყო ეს თქვენთვის?
ბილ ჯენტილი: როგორც პრაქტიკოსმა ჟურნალისტმა, ძალიან დიდი ცვლილებები განვიცადე. დავიწყე ბეჭდური მედიით, ვიყავი კორესპონდენტი უცხოეთიდან, ვიყავი ფოტოჟურნალისტი, რადიოს კორესპონდენტი, ვიმუშავე ტელევიზიაში... ზოგი ადამიანი ამ ტექნოლოგიურ წინსვლას უყურებს როგორც გამოწვევას, როგორც მუქარას. მე ასე არ ვფიქრობ. ეს ჩემთვის ღია კარია ახალი შესაძლებლობებისკენ. როდესაც ჟურნალ „ნიუსვიკის“ ფოტოკორესპონდენტობის შემდეგ ტელევიზიაში მუშაობა დავიწყე, მივხვდი, რომ ეს უბრალოდ გამოწვევა კი არ იყო, მესწავლა ახალი ტექნოლოგიები: ვიფიქრე, რომ ეს იყო საჩუქარი, რადგან შესაძლებლობა მქონდა რაღაც შემექმნა - არა ორგანზომილებიანი სურათები, როგორიც ფოტოა, არამედ შემექმნა მრავალგანზომილებიანი სურათები, როგორიცაა ვიდეო: სიმაღლით, სიგანით, სიღრმით, ხმით, მუსიკით, მოძრაობით, ყველაფრით... ასე რომ, ჩემთვის უპირატესობაა, რომ შემიძლია კრეატიულობის ახალ არენაზე გავიდე. კრეატიულობა - აი, რა არის ეს ყველაფერი ჩემთვის.
მოკლე ამბავს მოგიყვებით: ეს წლების წინ იყო, მგონი, 90-იანების ბოლოს ან ორიათასიანების დასაწყისში. National Geographic-ისთვის ვმუშაობდი. ჩადში ვიყავი, საჰარის უდაბნოში, ფოტოგრაფების ჯგუფთან ერთად, რომელიც გამოქვაბულებში ნახატებს იღებდა. ეს ნახატები ათასობით წლის წინ შეიქმნა. იქ აღწერილი იყო ცხოველები და მცენარეები, რომლებიც საჰარის ამ ნაწილში აღარ არსებობს. მივხვდი, რომ ეს ადამიანები იყვნენ პირველები, ვინც ვიზუალური კომუნიკაცია გამოიყენა - ქალები, რომლებმაც ეს გამოქვაბულის ნახატები შექმნეს. მათ უნდოდათ აღეწერათ ის დრო და სივრცე, სადაც ცხოვრობდნენ.
ასევე აღვიქვამ იმას, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, როგორც ჟურნალისტები და დოკუმენტალისტები. ჩემი აზრით, ესაა მოთხოვნილება, მოჰყვე ვიღაცის ცხოვრებას, დატოვო კვალი, დატოვო ნიშანი... ამის გაკეთება რომ შემიძლია, ჩემთვის უპირატესობაა.
რადიო თავისუფლება: რამდენად შესაძლებელია ახალ ტექნოლოგიებზე დაფუძნებულმა სამოქალაქო ჟურნალისტიკამ და პროფესიულმა მედიამ თანაცხოვრება მოახერხონ?
ბილ ჯენტილი: ვაშინგტონში, ამერიკის უნივერსიტეტში, ფოტოჟურნალისტიკას ვასწავლი და ხალხი ყოველთვის მეკითხება, ფოტოჟურნალისტიკა მოკვდაო? მე არ ვფიქრობ, რომ ასეა. უბრალოდ, ის აღარაა ისეთი, როგორიც წლების წინ იყო, როდესაც ჟურნალ „ნიუსვიკში“ ვმუშაობდი. ეს განსხვავებული, გამჭრიახი ფოტოჟურნალისტები კი აკეთებენ ბევრად მეტს, ვიდრე ფოტოების გადაღებაა. ისინი აწყობენ გამოფენებს, აქვთ ვებგვერდები, მუშაობენ სოციალურ მედიაში, ცდილობენ მისწვდნენ რაც შეიძლება დიდ აუდიტორიას, ეძებენ დაფინანსებას, გრანტებს. ანუ ეს ყველაფერი იცვლება. მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციული მედია, როგორსაც ჩვენ მას დღეს ვიცნობთ, ჩემი აზრით, არასდროს გაქრება, ვფიქრობ, რომ კომუნიკაციის დიდ სამყაროში მისი როლი და გავლენა უფრო და უფრო დაქვეითდება.
რადიო თავისუფლება: როგორ განმარტავთ ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკას?
ბილ ჯენტილი: ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ვიზუალური კომუნიკაციის ხელოვნებაა კომპაქტური ციფრული ვიდეოკამერისა და სხვა საჭირო აღჭურვილობის გამოყენებით, რომელიც ერთ ზურგჩანთაში თავსდება და ამბის ვიზუალურად თხრობის საშუალებას იძლევა. ასეთი თხრობა ბევრად უფრო ინტიმური და სწრაფია, ვიდრე ამბავი, რომელსაც ვყვებით ოპერატორებით, ხმის რეჟისორებით, პროდიუსერებით, რეჟისორებით, კორესპონდენტებითა და სცენარისტებით დაკომპლექტებული გუნდის მეშვეობით. მე მჯერა, რომ ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ჟურნალისტიკის მომავალია.
რადიო თავისუფლება: ყველას შეუძლია ზურგჩანთიანი ჟურნალისტი იყოს?
ბილ ჯენტილი: ჩემი აზრით, სამართლიანი პასუხი იქნებოდა - არა: ყველას არ შეუძლია ზურგჩანთიანი ჟურნალისტი იყოს. მართალია, ამისთვის აუცილებელი არ არის სპეციალისტი იყოთ, თუმცა, როგორც მინიმუმ, სხვადასხვა უნარ-ჩვევაა საჭირო. პირველ რიგში, საჭიროა შთამბეჭდავი კადრების გადაღება შეგეძლოთ. ვიზუალის ესთეტიკა ძალიან მნიშვნელოვანია. ასევე, კამერის ტექნიკურად გამოყენება უნდა შეგეძლოთ. მართალია, კამერები დღეს ბევრად მარტივად გამოსაყენებელია და არ არის ისე რთულად მოწყობილი, როგორც ბეტაკამერები, რომლებსაც წლების წინ იყენებდნენ, მაგრამ გარკვეული ტექნიკური უნარები მაინც საჭიროა. საჭიროა ფიზიკური გამძლეობაც, რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ თქვენს ზურგჩანთაში მოთავსებული ტექნიკა არც ისე მძიმეა, თუ მუშაობთ, ძალიან დიდი ენერგიის დახარჯვა მოგიწევთ. მოგიწევთ ირბინოთ, აძვრეთ სიმაღლეებზე, გადმოხტეთ, განუწყვეტლივ იმოძრაოთ და იცოდეთ, რა ხდება თქვენ გარშემო. ამას სიმამაცეც სჭირდება. და ეს არ ნიშნავს მხოლოდ იმას, რომ საშიშ დემონსტრაციებზე მუშაობა შეგეძლოთ. საჭიროა შეძლოთ თქვენი ნამუშევრის დაცვა, როგორც თქვენი საკუთრების.
ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკაში ძალიან მომწონს ის, რომ თუ კარგად მუშაობთ, ავტორობის ძალიან ძლიერი შეგრძნება გიჩნდებათ. ავტორობა კი არა მარტო კომფორტია, არამედ უდიდესი პასუხისმგებლობაც, რადგან რაც თქვენს საბოლოო პროდუქტშია, თქვენია და მისი დაცვა უნდა შეგეძლოთ.
რადიო თავისუფლება: რა კავშირია ზურგჩანთიან ჟურნალისტიკასა და სამოქალაქო ჟურნალისტიკას შორის?
ბილ ჯენტილი: ამ ტერმინებს სხვადასხვა სიტუაციაში სხვადასხვაგვარად იყენებენ. როგორც ვთქვი, ზურგჩანთიანი ჟურნალისტიკა ხელოვნებაა იმუშაოთ ხელსაწყოებით, რომლებიც ერთ ზურგჩანთაში თავსდება. იდეა ისაა, რომ ამ ადამიანს თავისი სამუშაოთი რაღაც შემოსავალი მაინც უნდა ჰქონდეს. სამოქალაქო ჟურნალისტი კი შეიძლება იყოს ადამიანი, რომელსაც უნდა საზოგადოებას ხმა მიაწვდინოს. შეიძლება ეს ადამიანი საერთოდ არ ფიქრობდეს ამ სფეროში კარიერის გაგრძელებას, მაგრამ უნდოდეს მნიშვნელოვან ამბავში ჩაერთოს. მას შეუძლია ამბის გაშუქებაში წვლილი შეიტანოს და ინტერნეტში ვიდეო ატვირთოს, რომელიც ამა თუ იმ ამბავს ეხმაურება, განიხილავს ან ციტირებს ადამიანს, რომელიც დაეჭვებულია ამბავში.
ერთ-ერთი რამ, რაც ტექნოლოგიური ევოლუციის ამ ერას საინტერესოს ხდის, არის ის, რომ ჩვენ ყველას შეგვიძლია ჩავერთოთ ამ დისკუსიაში ისე, რომ არ გვჭირდება ვმუშაობდეთ „სი ენ ენში“, „ნიუსვიკში“, „ნიუ იორკ თაიმსში“, ჟურნალ „თაიმში“. მთავარია, გვქონდეს ისეთი მარტივი რამ, როგორიცაა მობილური ტელეფონი, ლეპტოპი და ინტერნეტი.
რადიო თავისუფლება: რა არის უმთავრესი განსხვავება სამოქალაქო ჟურნალისტიკასა და პროფესიულ ჟურნალისტიკას შორის?
ბილ ჯენტილი: პრაქტიკაზე დაყრდნობით ვაფასებ, მაგრამ ვფიქრობ, უმთავრესი განსხვავება ისაა, რომ ზურგჩანთიან ჟურნალისტს უნდა, რომ თავისი მუშაობით შემოსავალი ჰქონდეს. არა მგონია, მოქალაქე ჟურნალისტს ასეთი რამ სურდეს.
რადიო თავისუფლება: 1977 წლიდან ჟურნალისტად მუშაობთ, ტრადიციული ჟურნალისტიკით დაიწყეთ და დღეს ახალ მედიას კარგად შეეწყვეთ. რამდენად ადვილი ან რთული იყო ეს თქვენთვის?
ბილ ჯენტილი: როგორც პრაქტიკოსმა ჟურნალისტმა, ძალიან დიდი ცვლილებები განვიცადე. დავიწყე ბეჭდური მედიით, ვიყავი კორესპონდენტი უცხოეთიდან, ვიყავი ფოტოჟურნალისტი, რადიოს კორესპონდენტი, ვიმუშავე ტელევიზიაში... ზოგი ადამიანი ამ ტექნოლოგიურ წინსვლას უყურებს როგორც გამოწვევას, როგორც მუქარას. მე ასე არ ვფიქრობ. ეს ჩემთვის ღია კარია ახალი შესაძლებლობებისკენ. როდესაც ჟურნალ „ნიუსვიკის“ ფოტოკორესპონდენტობის შემდეგ ტელევიზიაში მუშაობა დავიწყე, მივხვდი, რომ ეს უბრალოდ გამოწვევა კი არ იყო, მესწავლა ახალი ტექნოლოგიები: ვიფიქრე, რომ ეს იყო საჩუქარი, რადგან შესაძლებლობა მქონდა რაღაც შემექმნა - არა ორგანზომილებიანი სურათები, როგორიც ფოტოა, არამედ შემექმნა მრავალგანზომილებიანი სურათები, როგორიცაა ვიდეო: სიმაღლით, სიგანით, სიღრმით, ხმით, მუსიკით, მოძრაობით, ყველაფრით... ასე რომ, ჩემთვის უპირატესობაა, რომ შემიძლია კრეატიულობის ახალ არენაზე გავიდე. კრეატიულობა - აი, რა არის ეს ყველაფერი ჩემთვის.
მოკლე ამბავს მოგიყვებით: ეს წლების წინ იყო, მგონი, 90-იანების ბოლოს ან ორიათასიანების დასაწყისში. National Geographic-ისთვის ვმუშაობდი. ჩადში ვიყავი, საჰარის უდაბნოში, ფოტოგრაფების ჯგუფთან ერთად, რომელიც გამოქვაბულებში ნახატებს იღებდა. ეს ნახატები ათასობით წლის წინ შეიქმნა. იქ აღწერილი იყო ცხოველები და მცენარეები, რომლებიც საჰარის ამ ნაწილში აღარ არსებობს. მივხვდი, რომ ეს ადამიანები იყვნენ პირველები, ვინც ვიზუალური კომუნიკაცია გამოიყენა - ქალები, რომლებმაც ეს გამოქვაბულის ნახატები შექმნეს. მათ უნდოდათ აღეწერათ ის დრო და სივრცე, სადაც ცხოვრობდნენ.
ასევე აღვიქვამ იმას, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, როგორც ჟურნალისტები და დოკუმენტალისტები. ჩემი აზრით, ესაა მოთხოვნილება, მოჰყვე ვიღაცის ცხოვრებას, დატოვო კვალი, დატოვო ნიშანი... ამის გაკეთება რომ შემიძლია, ჩემთვის უპირატესობაა.
რადიო თავისუფლება: რამდენად შესაძლებელია ახალ ტექნოლოგიებზე დაფუძნებულმა სამოქალაქო ჟურნალისტიკამ და პროფესიულმა მედიამ თანაცხოვრება მოახერხონ?
ბილ ჯენტილი: ვაშინგტონში, ამერიკის უნივერსიტეტში, ფოტოჟურნალისტიკას ვასწავლი და ხალხი ყოველთვის მეკითხება, ფოტოჟურნალისტიკა მოკვდაო? მე არ ვფიქრობ, რომ ასეა. უბრალოდ, ის აღარაა ისეთი, როგორიც წლების წინ იყო, როდესაც ჟურნალ „ნიუსვიკში“ ვმუშაობდი. ეს განსხვავებული, გამჭრიახი ფოტოჟურნალისტები კი აკეთებენ ბევრად მეტს, ვიდრე ფოტოების გადაღებაა. ისინი აწყობენ გამოფენებს, აქვთ ვებგვერდები, მუშაობენ სოციალურ მედიაში, ცდილობენ მისწვდნენ რაც შეიძლება დიდ აუდიტორიას, ეძებენ დაფინანსებას, გრანტებს. ანუ ეს ყველაფერი იცვლება. მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციული მედია, როგორსაც ჩვენ მას დღეს ვიცნობთ, ჩემი აზრით, არასდროს გაქრება, ვფიქრობ, რომ კომუნიკაციის დიდ სამყაროში მისი როლი და გავლენა უფრო და უფრო დაქვეითდება.
