Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ინტერვიუ დევიდ ლინჩთან


სალომე ასათიანი: ძალიან დიდი მადლობა, რომ მობრძანდით და ჩვენთვის დრო გამონახეთ. ძნელია იმის გამოხატვა, რამდენად მნიშვნელოვანია ჩვენთვის თბილისში თქვენი სტუმრობა. თავიდან მინდა დაგისვათ კითხვა, რომელიც, დარწმუნებული ვარ, ბოლო დღეებში უკვე ბევრჯერ მოისმინეთ: კითხვა საქართველოში თქვენი ვიზიტის მიზანზე. გვიამბეთ კინოსკოლის გახსნის პერსპექტივაზეც, რომელიც ყველას ძალიან გვახარებს.

დევიდ ლინჩი: კეთილი. საქართველოში სწორედ ამისთვის ჩამოვედი. სამხრეთ კავკასიაში დაარსდა დევიდ ლინჩის ფონდის წარმომადგენლობა. გიგა აგლაძემ და მისმა გუნდმა, როჯერ კინსლისთან და ლესლისთან ერთად, მთხოვეს, აქ ჩამოვსულიყავი და დამეწყო მოლაპარაკება კინოუნივერსიტეტის გახსნის თაობაზე. ამას კი, თავის მხრივ, შესაძლოა, კინოფესტივალის დაარსებაც მოჰყვეს. ჩვენი სურვილია, ეს ყველაფერი აქ, საქართველოში ამოქმედდეს.

სალომე ასათიანი: მაინც, რა ტიპის სასწავლებელი იქნება ეს? სტუდენტები უწინარესად კინოს კეთებას ისწავლიან?

დევიდ ლინჩი: სამი ასპექტი იქნება ძირითადი: ერთია ტექნიკური ცოდნა − საიმისოდ, რომ ვიცოდეთ, როგორ გამოვიყენოთ ჩვენს ხელთ არსებული ტექნიკა. მეორეა პრინციპი „სწავლა კეთების პროცესში“. ამას ვერაფერი შეედრება. შეგვიძლია, ვისხდეთ ასე და ვილაპარაკოთ დაუსრულებლად, მაგრამ, სანამ თვითონ არ მოკიდებ საქმეს ხელს, მანამდე, კაცმა რომ თქვას, არაფერი იცი. როცა ხელობას პრაქტიკული საქმიანობისას სწავლობ, იმასაც იმახსოვრებ, რა გამოგდის და რა − არა, და ამ გზით შენთვის ძალიან ხელსაყრელად დაიწყებ საქმეს. ეს პროცესი მოიცავს მოქმედებას და მასზე რეაქციას, ექსპერიმენტებს. და, გავიმეორებ, საქმის შესწავლას კეთების პროცესში. ეს უმშვენიერესი გამოცდილებაა. რაც შეეხება მესამე ასპექტს: ვინც მოისურვებს, განავითაროს შემოქმედებითი უნარი და საქმის პროცესში ბედნიერების განცდაც დაეუფლოს, შეძლებს ტრანსცენდენტალური მედიტაციის შესწავლასაც.

სალომე ასათიანი: ეს სწავლების ამგვარ მეთოდზე დაფუძნებული პირველი სკოლა იქნება?

სალომე ასათიანი და დევიდ ლინჩი
სალომე ასათიანი და დევიდ ლინჩი

დევიდ ლინჩი: არსებობს სკოლები, რომლებიც ცნობიერებაზე დაფუძნებულ განათლებას ეყრდნობიან. ასეთ სკოლებში მოსწავლეები და მასწავლებლები ტრანსცენდენტალურ მედიტაციას მისდევენ. სურათი ყოველთვის ერთი და იგივეა, მაშინაც კი, როცა სკოლას პრობლემები აქვს. მას შემდეგ, რაც მოსწავლეებისთვის, მასწავლებლებისთვის, პერსონალისთვის, სკოლის დირექტორისთვის ამ ტექნიკას დანერგავენ, ერთი წლის შემდეგ სკოლაში ისადგურებს სიმშვიდე, მოსწავლეების ნიშნები უმჯობესდება, პრობლემები ქრება, ჩხუბი წყდება, მასწავლებლებს მოსწონთ სწავლების პროცესი. ურთიერთობები უმჯობესდება. მოსწავლეებს ეზრდებათ კონცენტრაციისა და სასწავლო მასალის შემეცნების უნარები. ეს მშვენიერი რამაა. სტუდენტებს უქრებათ შფოთვისა და დაძაბულობის შეგრძნებები. ამ ტექნიკის შემოღების შემდეგ სურათი კარდინალურად იცვლება.

სალომე ასათიანი: ტრანსცენდენტალური მედიტაციის ტექნიკა თქვენ რამდენიმე ათწლეულის წინ აღმოაჩინეთ. როგორ მოხდა ეს? რაში დაგეხმარათ ეს ტექნიკა? და როგორ იცვლებოდა თქვენი გამოცდილება ამ ათწლეულების განმავლობაში?

დევიდ ლინჩი: ადამიანს ეს ხშირად ემართება. შესაძლოა, ამგვარი რაღაცები სულ არ გვაინტერესებდეს. მე, მაგალითად, სულ არ მაინტერესებდა მედიტაცია. დროებითი მოდა მეგონა, დროის ფუჭი კარგვა.

სალომე ასათიანი: ერთხელ ისიც თქვით, ქიშმიშისა და თხილეულის დიეტის მსგავსი რამ მეგონაო.

სურათზე (მარცხნიდან): დევიდ ლინჩის ფონდის წარმომადგენლობის PR-მენეჯერი ნინა ცაგარელი, ამავე ორგანიზაციის პრეზიდენტი გიგა აგლაძე, კინორეჟისორი დევიდ ლინჩი, დევიდ ლინჩის ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი ბობ როთი, ტრანსცენდენტალური მედიტაციის ეროვნული ორგანიზაციების საერთაშორისო დირექტორი კინგსლი ბრუქსი.
სურათზე (მარცხნიდან): დევიდ ლინჩის ფონდის წარმომადგენლობის PR-მენეჯერი ნინა ცაგარელი, ამავე ორგანიზაციის პრეზიდენტი გიგა აგლაძე, კინორეჟისორი დევიდ ლინჩი, დევიდ ლინჩის ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი ბობ როთი, ტრანსცენდენტალური მედიტაციის ეროვნული ორგანიზაციების საერთაშორისო დირექტორი კინგსლი ბრუქსი.

დევიდ ლინჩი: დიახ, ასე მეგონა. ქიშმიშისა და თხილეულის მოდა. ამას ხშირად ვიხსენებ ხოლმე. მოსმენილი მქონდა ფრაზა, ჭეშმარიტი ბედნიერება სადღაც გარეთ კი არა, შენშიაო. მაგრამ ამ ფრაზიდან ვერ გაიგებდი, მაინც სად იყო ეს „შენში“, ან როგორ უნდა მივწვდომოდი ამას. ეს ფრაზა მამძიმებდა, და თან მიზიდავდა. მჯეროდა, რომ ჩვენ, ადამიანებს, მართლაც გვაქვს შინაგანი სივრცე, რაღაც ადგილი, სადაც ჩვენთვის ბევრი დადებითი რამ ძევს. მაგრამ არ ვიცოდი, როგორ მიმეღწია იქამდე. შემდეგ, რაღაც მომენტში, ვიფიქრე, იქნებ ეს მედიტაცია არც ისეთი სიგიჟეა, იქნებ მართლაც დამეხმაროს-მეთქი. დავიწყე მედიტაციის სხვადასხვა ფორმის გაცნობა. ფორმა უამრავი არსებობს, მაგრამ ვერც ერთს ვერ მოვერგე. მედიტაციის არც ერთი ფორმა არ მაძლევდა ამ შინაგან სივრცეში შეღწევის საშუალებას. მერე ერთ მშვენიერ დღეს დამირეკა ჩემმა დამ და მითხრა, ტრანსცენდენტალური მედიტაცია დავიწყეო. მან ამ ტექნიკაზე მიამბო, მე კი ეს ყველაფერი ჭკუაში დამიჯდა. ყველაფერზე მნიშვნელოვანი მაინც ის ცვლილება იყო, რომელიც მის ხმაში ვიგრძენი. უფრო თავდაჯერებული, უფრო ბედნიერი ჩანდა. აშკარად ვგრძნობდი, რომ ჩემი და შეცვლილიყო. გადავწყვიტე, ტექნიკა მეც უნდა შევისწავლო-მეთქი. ასეც მოვიქეცი. მეც ხომ ჩვეულებრივი ადამიანი ვარ, მეც მემართება ის ყველაფერი, რაც სხვებს. მეტად და მეტად შევიგრძენი ბედნიერება. სადღაც გაქრა მელანქოლია, დეპრესია. უფრო თავდაჯერებული გავხდი. გამიქრა სიბრაზე, გულში რომ ვატარებდი და ხშირად ჩემს პირველ ცოლზე გადმოვანთხევდი ხოლმე. თან ეს ყველაფერი ჩემი მხრიდან რაიმე განსაკუთრებული ძალისხმევის გარეშე ხდებოდა. თანდათან ვიგრძენი, რომ სიცოცხლე უწინდელზე მეტ სიხარულს მანიჭებდა, დავიწყე მეტი მუშაობა. შემოქმედებითი მუხტი არც მანამდე მაკლდა, მაგრამ არ მქონდა შინაგანი სიძლიერე. არადა, ეს სიძლიერე აუცილებელი რამაა კინომრეწველობაში. და, საერთოდ, ცხოვრებაშიც. ის ჩვენშია. შენ ის მხოლოდ უნდა განავითარო.

სალომე ასათიანი: თუმცა ტრანსცენდენტალური მედიტაციით თქვენი ასეთი გატაცება ბევრს უცნაურად, ზოგს საეჭვოდაც კი მოეჩვენა. ეს არ შეესაბამებოდა თქვენი, როგორც შემოქმედის, იმიჯს. თქვენ გიწოდებენ „ამერიკის ერთ-ერთ ყველაზე პირქუშ რეჟისორს“, „შოკისმომგვრელ ხელოვანს“ და ასე შემდეგ. „ნიუ-იორკ ტაიმსი“ იმასაც კი წერდა, მედიტაციის გზით მსოფლიო მშვიდობის დამყარების ცდა, შესაძლოა, ყველაზე ლინჩიანური ნაბიჯი იყოს, რომელიც კი დევიდ ლინჩს ოდესმე გადაუდგამსო. როგორ ფიქრობთ, მაინც რატომ ჰქონდა ხალხს ასეთი რეაქცია? თავად თუ ხედავთ ამაში გარკვეულ წინააღმდეგობრიობას?

დევიდ ლინჩი: ცხადია, ვხედავ ამ წინააღმდეგობრიობას. მე გარკვეული იდეები მიყვარდება. და მიყვარდება ორი მიზეზით: თავად ამ იდეის გამოც და იმის გამოც, როგორ შეძლებს ამ იდეის ხორცშესხმას კინემატოგრაფი. ამ ყველაფერს სრულიად სხვა კუთხით ვუყურებ. არ ვცდილობ ვინმესთვის რაიმე მესიჯის გაგზავნას. ვცდილობ, კინოს, მხატვრობის ან რომელიმე სხვა მედიუმის ენაზე ვთარგმნო ის იდეები, რომლებითაც გატაცებული ვარ ხოლმე. თავად ეს პროცესი ჩემთვის მომნუსხველია. მიყვარდება გარკვეული ამბები, რომელთა მოყოლაც კინოს შეუძლია. და სწორედ ამას ვაკეთებ. ბევრმა არ იცის, რამდენად ბედნიერი ვარ შექმნის პროცესში. ამის გაზომვა ძნელია. არავინ იცის, რამდენად მეტი ენერგია მაქვს ჩემი საქმის საკეთებლად. ცხადია, ეს ყოველთვის იოლად არ გამომდის, მაგრამ ახლა გაცილებით მეტი იდეა მომდის, მათ უფრო ადვილად ვიჭერ და ვაფასებ. მედიტაციის ეს ტექნიკა არაჩვეულებრივია როგორც საქმისთვის, ისე, საზოგადოდ, ცხოვრებისთვის.

ძალიან მნიშვნელოვანია, ეს გვესმოდეს. ტანჯვა არ არის აუცილებელი ხელოვნების შესაქმნელად. მეტიც: რაც უფრო მეტად იტანჯები, მით ნაკლებს ქმნი...

სალომე ასათიანი: თქვენი სიტყვები მინდა მოვიტანო: „სიბრაზე, დეპრესია და დარდი ძალიან ლამაზია ამბად მოთხრობილი, მაგრამ საწამლავია კინორეჟისორისთვის და შემოქმედისთვის. შემოქმედებითობისთვის ისინი მარწუხებივითაა“. და ამ დროს თქვენ ხართ შემოქმედი, რომელიც დღევანდელ კულტურაში, ალბათ, სხვაზე მეტად ჩასწვდა და აღწერა სწორედ ადამიანის დარდი, ტკივილი, ადამიანის ფსიქიკის, აზროვნების, ქცევის ბნელი მხარე. შეიძლება დავასკვნათ, რომ პირქუშ რეალობასთან ერთგვარი შემოქმედებითი დისტანციის შექმნაში მედიტაცია დაგეხმარათ? იქნებ სწორედ ამიტომ მიაღწიეთ ასეთ არნახულ სიღრმეს?

დევიდ ლინჩი: დიახ, გარკვეულწილად ასეა. თითქოს ხელში ფარი გჭეროდეს. ამას ტყვიაგაუმტარ ქურთუკსაც ვადარებ ხოლმე, რომელიც გიცავს სტრესისგან და იმ მდგომარეობისგან, როცა ყველაფერს უარყოფითად აფასებ. ბედნიერების განცდა, რომელიც გეუფლება, სწორედ ამ ფუნქციას ატარებს, ტყვიაგაუმტარი ფარის ფუნქციას. ეს უცნაური და ძალიან სასიამოვნო განცდაა.

სალომე ასათიანი: მაგრამ რას იტყოდით „ტანჯული შემოქმედის“ სახეზე? მიქელანჯელო, სილვია პლათი... უამრავი სახელი გვახსენდება სხვადასხვა ეპოქიდან.

დევიდ ლინჩი: ამას ხშირად ვამბობ ხოლმე: მგონია, რომ ეს სახე ფრანგებმა შექმნეს. სადღაც სხვენზე მცხოვრები, მოშიმშილე შემოქმედის სახე. როცა ამ შემოქმედს წარმოვიდგენთ, ცხადია, ის ძალიან რომანტიკულად გვესახება. მაგრამ თავად სხვენზე მყოფი შემოქმედისთვის ამაში არაფერია რომანტიკული. მას შია, სცივა...

მიყვარს ამბები, რომლებიც შეიცავს როგორც კონკრეტულ, ისე აბსტრაქტულ ასპექტებს. ცხოვრებაც ასეა: ყველამ იცის, რომ ზედაპირს მიღმა ხდება ბევრი რამ, რასაც ვერ ვხედავთ, მაგრამ ვგრძნობთ. კინოს სწორედ ამის ასახვა შეუძლია. კინოს შეუძლია გადმოსცეს ის, რასაც სიტყვით ვერ გამოთქვამ...

სალომე ასათიანი: ...ხშირად თვითმკვლელობის ზღვარზეა...

დევიდ ლინჩი: ...ღარიბია და, სავარაუდოდ, ღრმა დეპრესია იპყრობს. შესაძლოა, ავადაც ხდება. უკვე ვეღარც მუშაობს. თუ ამ როლს მხოლოდ თამაშობს, ამით, შესაძლოა, იმ ქალების გული მოიგოს, ვისაც მისი მოვლის სურვილი გაუჩნდება. მაგრამ თავისთავად აბსურდია მოსაზრება, რომ ტანჯვა აუცილებელია ხელოვნების შესაქმნელად. ვან გოგის მაგალითი ავიღოთ. მას ძალიან მძიმე ცხოვრება ჰქონდა, ეს ყველამ იცის. მაგრამ, როცა ხატავდა, არ იტანჯებოდა. ის ხატავდა იმიტომ, რომ ეს საქმე უყვარდა. მას გულში დანა არ ჩაურტყამს, ქმნიდა იმას, რაც უყვარდა. და, სავარაუდოდ, სწორედ ეს იყო მისი ბედნიერების ერთადერთი წყარო. ხატვის პროცესში ის არ იტანჯებოდა. ძალიან მნიშვნელოვანია, ეს გვესმოდეს. ტანჯვა არ არის აუცილებელი ხელოვნების შესაქმნელად. მეტიც: რაც უფრო მეტად იტანჯები, მით ნაკლებს ქმნი. მარტივია: რაც უფრო ბედნიერი და ნაკლებად დამძიმებული ხარ, მით უკეთეს ნამუშევრებს შექმნი, მით უფრო მეტი იდეა მოგივა, მეტი ენერგია გექნება. და მთელი ეს პროცესი ძალიან ლამაზი იქნება შემოქმედისთვის, ადამიანისთვის.

სალომე ასათიანი: რაც შეეხება შეკითხვას: „რისი თქმა გსურთ თქვენი ფილმებით?“

დევიდ ლინჩი: არაფრის თქმას არ ვცდილობ.

სალომე ასათიანი: სწორედ ამაზე გეკითხებით. ამ შეკითხვას თქვენ ხშირად გისვამენ. არადა, ყველა ჟურნალისტმა, თქვენი კინოს ნებისმიერმა მოყვარულმა იცის, რომ თქვენ პასუხს არ გასცემთ, რომ არ გსურთ თქვენი შემოქმედების მარტივ სიტყვებამდე დაყვანა. მაგრამ ეს შეკითხვა მაინც გამუდმებით ისმის. მართალია, ჯერაც მონუსხულები ვართ იმ უდიდესი სიამოვნებითა და შოკით, რომელიც ახლახან მივიღეთ თქვენი სერიალის − „ტვინ პიქსი: დაბრუნება“ − ახალი სეზონისგან, და იმის მიუხედავადაც, რომ ძალიან მინდა გკითხოთ რაიმე, თუნდაც „რომელი წელი იყო“ სერიალის ფინალში, ამას არ გავაკეთებ. თუმცა გკითხავთ, თქვენი აზრით, რატომ ისმის ეს შეკითხვა გამუდმებით? იმიტომ ხომ არა, რომ მიგვაჩვიეს მარტივ სცენარებს, ლოგიკას, ზედმიწევნით სიცხადეს, რითაც ჩვენი ინტუიცია მიიჩქმალა და აღარ შეგვწევს უნარი, სრული სიამოვნება მივიღოთ კინემატოგრაფის აღქმისგან?

როცა იდეა, აზრი მიჩნდება, ეს საჩუქარია. შობის დილას რომ გჩუქნიან, ისეთი. როცა გიჩნდება იდეა, რომელსაც შეიყვარებ, ეს მართლაც ულამაზესი რამ არის. შემდეგ მთავარია, ეს იდეა კინოდ აქციო, ბოლომდე უერთგულო მას, იმ სამყაროში შეხვიდე და ეს რაც შეიძლება უკეთ გააკეთო...

დევიდ ლინჩი: ამაზე ძალიან ბევრი რამის თქმა შეიძლება. ზოგს არ მოსწონს, როცა რაღაც არ ესმის, სურს, რომ ყველაფერი იყოს კონკრეტული, დამარცვლული, ყველაფერი ცხადად გაიგოს. სხვები კი ეძებენ რაღაც ისეთს, რაც სიზმარს გაუღვიძებს, გამოიხმობს რაღაც უფრო დიდს, ვიდრე რეალობაა. ეს ძალიან აბსტრაქტული რამ არის, მაგრამ მათ ეს მოსწონთ. მეც ერთ-ერთი ამათგანი ვარ. ჩემი ფილმებით არაფრის „თქმას“ არ ვცდილობ. ვცდილობ, ვუერთგულო იდეას, რომელიც შემიყვარდა. ვცდილობ, ეს იდეა გადავთარგმნო ერთი ან მეორე მედიუმის ენაზე, და თან სიამოვნება მივიღო თარგმნის პროცესით. ხოლო იდეის ერთგულება ნიშნავს, უერთგულო ყველა ელემენტს, რომელიც ჩნდება. და იმედი გქონდეს, რომ, საბოლოოდ ერთ დიდ, მთლიან სურათს მიიღებ. მიყვარს ამბები, რომლებიც შეიცავს როგორც კონკრეტულ, ისე აბსტრაქტულ ასპექტებს. ცხოვრებაც ასეა: ყველამ იცის, რომ ზედაპირს მიღმა ხდება ბევრი რამ, რასაც ვერ ვხედავთ, მაგრამ ვგრძნობთ. კინოს სწორედ ამის ასახვა შეუძლია. გუშინაც ვამბობდი: კინოს შეუძლია გადმოსცეს ის, რასაც სიტყვით ვერ გამოთქვამ. კინო არის ენა, რომელსაც აბსტრაქტული რაღაცების თქმაც შეუძლია.

სალომე ასათიანი: რამდენად უკავშირდება თქვენი ეს მიდგომა იმ გარემოებას, რომ, მიუხედავად უამრავი დიდი კინორეჟისორის არსებობისა, მხოლოდ ორი სახელი გავიხსენე, რომელთა შემოქმედებას სპეციფიკური ზედსართავი სახელები დაუკავშირდა? ერთი თქვენ ბრძანდებით: არსებობს სიტყვა „ლინჩიანური“; და მეორე ფედერიკო ფელინია თავისი „ფელინისეული“ სამყაროთი. ლიტერატურის ისტორიაშიც გვაქვს „კაფკიანური“, „ბორხესიანული“, რამდენიმე სხვაც, მაგრამ ბევრი არა. მაინც, რა განასხვავებს კინემატოგრაფისადმი თქვენს მიდგომას? როგორ ქმნით მხოლოდ თქვენთვის დამახასიათებელ ამ სამყაროს?

დევიდ ლინჩი: კონკრეტული პასუხი არა მაქვს. არ ვიცი, ეს როგორ ხდება. უბრალოდ, მომწონს რასაც ვაკეთებ. როცა იდეა, აზრი მიჩნდება, ეს საჩუქარია. შობის დილას რომ გჩუქნიან, ისეთი. როცა გიჩნდება იდეა, რომელსაც შეიყვარებ, ეს მართლაც ულამაზესი რამ არის. შემდეგ მთავარია, ეს იდეა კინოდ აქციო, ბოლომდე უერთგულო მას, იმ სამყაროში შეხვიდე და ეს რაც შეიძლება უკეთ გააკეთო. სულ ეს არის.

სალომე ასათიანი: კონკრეტულს არაფერს გეკითხებით, მაგრამ „ტვინ პიქსის“ ახალი სეზონის მერვე სერიაზე შეგიძლიათ მითხრათ რაიმე? ნებისმიერი რამ. მაგალითად, რა იყო იდეა, რომელმაც ამისკენ გიბიძგათ? საერთოდ, როგორ შესძელით ამგვარი რევოლუციის მოხდენა ტელევიზიის მედიუმში? თქვენ ბევრი დიდი თუ პატარა რევოლუციური აქტი გაქვთ ჩატარებული, კინო- და ტელეეკრანებზე, მაგრამ ამ სერიამ თქვენი ერთგული თაყვანისმცემლებიც კი გააოგნა. ეს სრულიად ფანტასტიკური რამ იყო. მოკლედ, თუ შეგიძლიათ რაიმე გვითხრათ ამ სერიაზე, ძალიან გაგვახარებთ.

დევიდ ლინჩი: არ შემიძლია. მაპატიეთ. იქნებ გარკვეული დროის შემდეგ შევძლო.

სალომე ასათიანი: მესმის. მაშინ საკუთრივ სიტყვებზე გკითხავთ. ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც უარს ამბობთ, ილაპარაკოთ თქვენს ფილმებზე, ისიც ხომ არ არის, რომ საკუთრივ სიტყვები მიგაჩნიათ აზრის ერთგვარ ჩარჩოდ, შეზღუდვად? ძალიან მიყვარს ერთი თქვენი ადრეული ნამუშევარი, 1968 წელს გადაღებული „ანბანი“, რომელშიც გოგოს ტანჯავს ა-ბ-გ-დ-სგან შემდგარი კოშმარული სიზმრები. თქვენს კინოშიც სიტყვები ერთ-ერთი ორნამენტია, ერთი კომპონენტი სხვა უამრავიდან.

ბუნუელის ნამუშევრებს არ ვიცნობ. ხალხი ფიქრობს, რომ ბუნუელის კინო ძალიან მომეწონება, მაგრამ არ მინახავს. მის ვერც ერთ ფილმს ვერ ვიხსენებ. მიყვარს ფელინი, მიყვარს ბერგმანი, მიყვარს კუბრიკი, ჰიჩკოკი, ჟაკ ტატი...

დევიდ ლინჩი: დიახ, სწორედ ასეა.

სალომე ასათიანი: საერთოდ, რას ფიქრობთ სიტყვის ადგილზე თუ მნიშვნელობაზე კინოში?

დევიდ ლინჩი: სიტყვები, როგორც ასეთი, მიყვარს. მათ ბევრი რამის თქმა შეუძლიათ. პოეტები სწორედ სიტყვებით ქმნიან წინადადებებს, რომლებსაც ისევე ხელეწიფებათ აბსტრაქტული სახეების გამოხმობა, როგორც კინოს. სიტყვები ძალიან ლამაზია და იდეებს პირველ ეტაპზე სწორედ სიტყვებით იწერ. ამას ყველას ვეუბნები: როგორც კი იდეა მოგივათ, მაშინვე ჩაიწერეთ-მეთქი. ბავშვობაშივე ვისწავლე ეს ენა, ინგლისური, და ამ ენაზე ვწერ. და როცა ადრე დაწერილ სიტყვებს ვკითხულობ, იდეა მთელი ძალით მიბრუნდება. უნდა შეეცადო, წინადადებებით მაქსიმალურად უერთგულო იდეას, საიმისოდ, რომ ეს აზრი შემდეგ მთელი სისრულით გაგახსენდეს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან სხვაგვარად დიდებული იდეა შეიძლება დაგავიწყდეს. შეიძლება გეგონოს, რომ ეს არ მოხდება, მაგრამ ეს ხდება. და ეს დავიწყება თავზარდამცემია. იდეა უნდა ჩაიწერო. პირველ ეტაპზე, ცხადია, ის ჯერ კიდევ არ არის კინო, მხოლოდ დაწერილი იდეაა და, დიახ, ეს იდეა, მთელი სისავსით, არ დაიყვანება სიტყვებამდე. მაგრამ სიტყვები გეხმარება იდეის დამახსოვრებაში. მხოლოდ ამის შემდეგ იწყებ მუშაობას კინოს ენაზე იდეის სათარგმნად. ეს არ არის მყისიერი პროცესი, ამას დიდი დრო სჭირდება. კინოს შექმნა ბევრ ეტაპს მოიცავს, მაგრამ ყველა ეტაპზე უნდა გახსოვდეს, რომ იდეას უნდა უერთგულო. ერთი სცენარით ათ სხვადასხვა რეჟისორს თუ გადააღებინებ ფილმს, ათ განსხვავებულ ნამუშევარს მიიღებ. რეჟისორის ხელში იდეა გარკვეულ მექანიზმში გაივლის და ასე იძენს ფორმას. მაგრამ, საბოლოო შედეგის თვალსაზრისით, მთავარი მაინც საკუთრივ იდეაა, და არა ეს მექანიზმი.

იდეა თავად გეუბნება, სისწრაფე სჭირდება თუ, პირიქით, ნელი ტემპი. ის გკარნახობს შეგრძნებას, განწყობას. გეუბნება, როგორები არიან ადამიანები, როგორ იქცევიან, როგორი ხასიათი აქვთ. ის გეუბნება ყველაფერს, რაც გჭირდება. ამას უნდა უერთგულო...

სალომე ასათიანი: ვის მიიჩნევთ თქვენთვის საკვანძო რეჟისორებად? მაგალითად, ევროპული საავტორო კინოდან? ფედერიკო ფელინის მიმართ თქვენი დიდი სიყვარული ცნობილია, მაგრამ კიდევ ვინ? მაგალითად, რას ფიქრობთ ლუის ბუნუელზე?

დევიდ ლინჩი: ბუნუელის ნამუშევრებს არ ვიცნობ. ხალხი ფიქრობს, რომ ბუნუელის კინო ძალიან მომეწონება, მაგრამ არ მინახავს. მის ვერც ერთ ფილმს ვერ ვიხსენებ. მიყვარს ფელინი, მიყვარს ბერგმანი, მიყვარს კუბრიკი, ჰიჩკოკი, ჟაკ ტატი. მიყვარს ფრენსის ფორდ კოპოლას, მარტინ სკორსეზეს ფილმები, მიყვარს ძმები კოენების კინო, მიყვარს ვერნერ ჰერცოგის კინო.

სალომე ასათიანი: დასავლურის გარდა, სხვა კინოს თუ უყურებთ? მაგალითად იაპონური კინო თუ გაინტერესებთ?

დევიდ ლინჩი: არა. ზოგადად კინოს დიდი მაყურებელი არ ვარ.

სალომე ასათიანი: ამას იმიტომ გეკითხებით, რომ მხოლოდ სიტყვები კი არა, დროც სრულიად სხვაგვარ განზომილებებს იძენს თქვენს კინოშიც და სერიალებშიც. უნიკალურ განზომილებებს. „ტვინ პიქსის“ მესამე სეზონის მერვე სერიაში დრო სულაც ასოციაციების თავისუფალ ჯაჭვად მოგვევლინა. ეს საკმაოდ უჩვეულო რამაა დასავლური, განსაკუთრებით ამერიკული კინემატოგრაფისთვის. მით უფრო რეჟისორისთვის, რომელიც ჰოლივუდის ნაწილია; შესაძლოა, არა მისი ისტებლიშმენტისა, − რადგან თქვენ საკუთარი ხედვის ერთგული რჩებით − მაგრამ მაინც ნაწილია. ჰოლივუდისგან დაჩვეულები ვართ ტემპს, ამბის წრფივ განვითარებას. ტელევიზიაში − მით უმეტეს. „ტვინ პიქსით“ 25 წლის წინ თქვენ მკვეთრად შეანელეთ ტელევიზიის ტემპი და იგივე გააკეთეთ წელსაც. ეს მიზანმიმართული გადაწყვეტილებაა? დროსთან გათამაშება? ან იქნებ ესეც მედიტაციას უკავშირდება და ამით აუდიტორიას ფიქრისკენ უბიძგებთ?

დევიდ ლინჩი: ეს ნამდვილად მიზანმიმართული გადაწყვეტილებაა. მაგრამ ისიც იდეას ეფუძნება. იდეა თავად გეუბნება, სისწრაფე სჭირდება თუ, პირიქით, ნელი ტემპი. ის გკარნახობს შეგრძნებას, განწყობას. გეუბნება, როგორები არიან ადამიანები, როგორ იქცევიან, როგორი ხასიათი აქვთ. ის გეუბნება ყველაფერს, რაც გჭირდება. ამას უნდა უერთგულო. მინახავს არაერთი ტელესერიალი, და ხშირად მომაქვს თხილამურებით წყალზე მოსრიალის ანალოგია: წყლის ზედაპირზე დასარჩენად სწრაფად უნდა ისრიალო. თუ გამწევმა გლისერმა სვლა შეანელა, მოთხილამურე ჩაძირვას იწყებს. ამდენად, ბევრი ტექსტი ნამდვილად ძალიან ზედაპირული რჩება. სიღრმე მართლაც იკარგება სისწრაფეში. და ძალიან მცირე სივრცე რჩება საიმისოდ, რომ რაიმე შეიგრძნო, ან სიზმრისეულ რეალობაში გადახვიდე. პირადად მე ამგვარი კინო დიდად არ მხიბლავს.

სალომე ასათიანი: დღეს ბევრი ჩივის, რომ შეუძლებელია შემოქმედმა თავის ხმას, ხედვას უერთგულოს; რომ მოქმედებს კულტურის ინდუსტრია, სტანდარტიზაცია, რომ მთავარია რეიტინგები და კომერცია. თქვენ აშკარა გამონაკლისი ბრძანდებით. ამ ათწლეულების განმავლობაში, ბოლომდე უერთგულეთ თქვენს ხედვასა და პრინციპებს. რაიმე რჩევა ხომ არა გაქვთ დამწყები რეჟისორებისთვის? როგორ გააკეთონ ეს?

დევიდ ლინჩი: კი. ეს ძალიან ადვილია.

სალომე ასათიანი: თან წარმატება რომ მოიპოვონ?

ზოგიერთი რეჟისორი ასე იწყებს ფიქრს: მოდი, ახლა გადავიღებ კინოს მარგინალიზებულ ადამიანებზეო. შემდეგ დაფიქრდება, აბა, ვინ იქნება ასეთიო. და აზრს ასე...

დევიდ ლინჩი: წარმატება გარანტირებული არ არის. და პრობლემაც ეს გახლავთ. ამ საკითხზე ბევრი რამის თქმა შეიძლება, თუმცა მე ყველას ვეუბნები: იპოვეთ თქვენი ხმა, უერთგულეთ ამ ხმას და უერთგულეთ თქვენს იდეებს-მეთქი. არასოდეს თქვათ უარი კარგ იდეაზე, მაგრამ არასოდეს დათანხმდეთ ცუდ იდეას. მონტაჟის პროცესში საბოლოო სიტყვა თქვენი უნდა იყოს. აქ არაფერი უნდა დათმოთ. ვინც უნდა იყოს ის ხალხი, ვინც კინოს გადაღების საშუალებას გაძლევთ ან გაფინანსებთ, ისინი უნდა ენდონ რეჟისორს და მისცენ საშუალება, კინო გადაიღოს ისე, როგორც სურს. თუ ფილმის საბოლოო ვერსია თქვენ არ შეგიქმნიათ, ეს თქვენი ფილმი არ არის. ვერასოდეს გექნებათ იმის გარანტია, რომ შეძლებთ, ამაყად თქვათ, ეს ჩემი ნამუშევარიაო. რადგან ვიღაც მოვა და ამ ნამუშევარში რაღაცებს აურ-დაურევს. როცა მხატვარი ნახატს ხატავს, არავინ მიდის მასთან და არ ეუბნება, აი, ეს ლურჯი ფერი არ მომწონს და შეცვალეო. ან რაღაც სხვა არ მომწონსო. ვინმემ ასეთი რამ რომ უთხრას, მხატვარი, ალბათ, სილას გაულაწუნებს. ეს ყველა ხელოვნებას უნდა ეხებოდეს. უნდა გქონდეს თავისუფლება და მხარდაჭერა მათგან, ვისთან ერთადაც მუშაობ. პროცესი სასიამოვნო უნდა იყოს. კოლექტივი უნდა იყოს ოჯახივით, რომელიც ერთად მუშაობს და სიამოვნებას იღებს მუშაობის პროცესით. რეჟისორს ბედნიერების და დაცულობის განცდა უნდა ჰქონდეს. დაცულობის ეს განცდა მსახიობებისთვისაც ძალიან მნიშვნელოვანია. მსახიობი დროებით ემშვიდობება საკუთარ თავს და სხვა ადამიანი ხდება. და მან ეს ადამიანი რეალისტური უნდა გახადოს. და თუ შენ, როგორც რეჟისორი, გადასაღებ მოედანზე სტრესისა და წნეხის ქვეშ ხარ, მსახიობებს ეს ამოცანას ურთულებს. როცა რეჟისორი თავს კარგად გრძნობს, არ განიცდის ზეწოლას, როცა მას აქვს საკმარისი დრო საიმისოდ, რომ სასურველი ნამუშევარი შექმნას, ეს განწყობა მსახიობებსაც გადაეცემა, ისინი თავს კარგად გრძნობენ და ძალიან, ძალიან დიდ სიღრმეებში შეუძლიათ შესვლა თავიანთი პერსონაჟების შექმნისას. ამ სამუშაოსთვის ეს მართლაც ძალიან მნიშვნელოვანი ასპექტია. მაგრამ, თუ ფულის გაკეთებაზე ფიქრობ, ეს უკვე სხვა ამბავია. ამ შემთხვევაში უკვე აღარც ისაა მნიშვნელოვანი, საბოლოო მონტაჟს შენ გააკეთებ თუ სხვა. შენს ფულს მაინც მიიღებ და, თუ მხოლოდ ეს გაინტერესებს − ასეთი ხალხისთვის სათქმელიც არაფერი მაქვს.

სალომე ასათიანი: რას იტყოდით კინოს ან, ზოგადად, ხელოვნების აქტიურ ჩარევაზე ძალაუფლების სტრუქტურების კრიტიკაში? პოლიტიკური, სოციალური მესიჯების გაგზავნის თვალსაზრისით?

დევიდ ლინჩი: ამას თავშიც ნუ გაივლებთ!

სალომე ასათიანი: მაგრამ თქვენმა ფილმებმა ამ თვალსაზრისითაც მოახდინა ძალიან დიდი გავლენა. „ადამიანი-სპილო“ გავიხსენოთ.

დევიდ ლინჩი: ჰო, მაგრამ ისინი რაიმე კონკრეტულ მესიჯს არ ატარებს.

სალომე ასათიანი: და მაინც, ეს სურათი რჩება ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ ფილმად ჩაგრულსა და გარიყულ ადამიანზე.

დევიდ ლინჩი: ვიცი. მაგრამ ზოგიერთი რეჟისორი ასე იწყებს ფიქრს: მოდი, ახლა გადავიღებ კინოს მარგინალიზებულ ადამიანებზეო. შემდეგ დაფიქრდება, აბა, ვინ იქნება ასეთიო. და აზრს ასე მიჰყვება. მე ასე არ ვმუშაობ. ადამიანი-სპილოს ამბავი რესტორანში მოვისმინე და, როგორც კი ეს სახელი გავიგე, თავში თითქოს რაღაც ამიფეთქდა. ვიგრძენი, რომ ეს იყო ფილმი, რომლის გადაღება მინდოდა. სახელმა უკვე იმდენი რამ მითხრა − როგორ მითხრა, არ ვიცი − რომ ვიგრძენი, ეს ფილმი უნდა გადამეღო. ასეც მოხდა და ფილმი გადავიღე. მაგრამ ეს ვინმესთვის რაიმე მესიჯის გასაგზავნად არ გამიკეთებია. ფილმი იმიტომ გადავიღე, რომ შემიყვარდა ეს ამბავი, მოქმედების განვითარების ეპოქა, განწყობა და ატმოსფერო. ყველაფერი, რაც საკუთრივ ამ ამბავს უკავშირდებოდა.

სალომე ასათიანი: და, შესაძლოა, ამიტომაც რჩება 1980 წელს გადაღებული ეს სურათი ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ, ჰუმანურ ფილმად კინოს ისტორიაში. მაგრამ რას გვეტყვით „ლურჯი ხავერდის“ პირველ სცენებზე, რომელთა ციტატებსა თუ განმარტებებს უკვე ლამის ყველგან შეხვდებით? კინოს ერთი კრიტიკოსი იმასაც კი წერდა, რომ შეერთებული შტატების დროშის ფერები ლამის ტოქსიკურად აქციეთ თქვენი უკიდურესად თეთრი ღობით, წითელი ვარდებითა და ლურჯი ცით. მთელი ეს იდეა, რომ ქალაქის შემოგარენის ლამაზი იდილია მხოლოდ ფასადია, რომლის მიღმაც უამრავი რამ იმალება − ესეც არ ყოფილა პოლიტიკური ან სოციალური მესიჯი?

დევიდ ლინჩი: არა, არა. დიახ, რეალობა ასეთია, მაგრამ ფილმი ამის სათქმელად არ გადამიღია. არსებობს ზედაპირი და ეს ზედაპირი ბევრ რამეს ფარავს. ბოლო პერიოდში ბევრი რამ გამოდის დღის შუქზე... თუმცა, ამ ყველაფერს დიდი ხნის ისტორია აქვს.

სალომე ასათიანი: მაგრამ თქვენ ერთ-ერთი პირველი იყავით, ვინც ეს ასახა.

დევიდ ლინჩი: დიახ. მაგრამ ეს იდეებმა განაპირობა.

სალომე ასათიანი: რადგან შეეხეთ თემებს, რომლებიც დღეს დღის შუქზე გამოდის, უნდა გკითხოთ ჰოლივუდში და მის გარშემო დღეს მიმდინარე პროცესებზე. სკანდალი სკანდალს მოჰყვება, თითქმის ყოველდღიურად ვკითხულობთ ცნობებს სექსუალურ ძალადობასთან დაკავშირებულ ახალ სკანდალებზე.

დევიდ ლინჩი: დღეს გავიგე, რომ თურმე ჟურნალისტ ჩარლი როუზსაც ადანაშაულებენ ამაში.

სალომე ასათიანი: დიახ.

დევიდ ლინჩი: ჩარლი როუზს. წარმოუდგენელია. მიყვარს ჩარლი როუზი.

სალომე ასათიანი: რას ფიქრობთ ამ ყველაფერზე?

დევიდ ლინჩი პრესკონფერენციაზე, თბილისი
დევიდ ლინჩი პრესკონფერენციაზე, თბილისი

დევიდ ლინჩი: როგორც ყველა, მეც ვთვლი, რომ ეს უკვე დიდი ხანია, ხდება. ამ ტალღას ბიძგი მისცა ჰარვი უაინსტინმა, რის შემდეგაც დაიწყო ამგვარი მანკიერი ქცევის სააშკარაოზე გამოტანა. ამ ტალღაში ბევრი მოჰყვა. ქალები განსხვავდებიან მამაკაცებისგან.

სალომე ასათიანი: რა თვალსაზრისით?

დევიდ ლინჩი: ბევრი თვალსაზრისით. პრობლემაც ამაშია. მამაკაცებს ქალები იზიდავს, ზოგჯერ ეს მიზიდულობა ორმხრივია. ყოველთვის არსებობს ნორმად დადგენილი ქცევა, ხოლო მის კიდეებში, მარჯვნივ და მარცხნივ, გვხვდება ქცევა, რომელიც ნორმის ჩარჩოს სცილდება. თუმცა, საკუთრივ ეს ნორმა ყოველთვის იცვლება. ახლა უკვე მთელი სიცხადით დადგა საკითხი, რომ ქალებს პატივისცემით უნდა მოექცნენ, როგორც თანასწორებს. შესაბამისად, ქცევის ნორმა უმჯობესდება.

სალომე ასათიანი: ანუ, ამას აფასებთ დადებით პროცესად, რომელიც კონკრეტულ შედეგებს მოიტანს?

დევიდ ლინჩი: ადამიანის შეცვლა რთულია კანონებით, დანამუსებით. მაგრამ ვინც ტრანსცენდენტალურ მედიტაციას მიმართავს, იგრძნობს სიყვარულის, ჭკუის, ბედნიერების, შინაგანი სიმშვიდის კომბინაციას. ეს გიჩენს განცდას, რომ არავის გინდა რაიმე ატკინო, არავინ გინდა დაამცირო. შესაძლოა, უწინ მოგწონდა ქალების გაუპატიურება, მაგრამ ახლა ეს აღარ მოგწონს. ჩადენილს განიცდი და გსურს, ქალებს მოეპყრო, როგორც სრულფასოვან ადამიანებს, როგორც შენს თანასწორებს, მოეპყრო მათ პატივისცემით. ეს ბუნებრივად ხდება ასე. შენ იცვლები, როცა ყოველდღე საკუთარი თავს უღრმავდები. წინა პლანზე გამოდის დადებითი და ქრება ის უარყოფითი, რაც უცნაური ქცევისკენ გიბიძგებდა.

სალომე ასათიანი: ქალთა მიმართ ძალადობა და, ზოგადად, ქალები, როგორც ცენტრალური პერსონაჟები, თქვენი კინოს ერთ-ერთი თანმდევი თემაა. გუშინ თბილისში კიდევ ერთხელ ვუყურეთ თქვენს „მალჰოლანდ დრაივს“. ამის მკაფიო მაგალითია, რა თქმა უნდა, „ტვინ პიქსიც“.

დევიდ ლინჩი: შეიძლება სიგარეტი მოვწიო?

სალომე ასათიანი: დიახ, რა თქმა უნდა. თქვენ ფემინისტი კრიტიკოსებიც გყავთ. არ ვიცი, რამდენად იცნობთ მათს ტექსტებს, მაგრამ თქვენ გაკრიტიკებდნენ ქალურობის, მაზოხიზმის, ქალის სხეულის, როგორც ძალადობის ობიექტის, წარმოჩენისთვის. მაგრამ ჩემთვის, და ბევრი სხვისთვისაც, თქვენს ფილმებსა და სერიალ „ტვინ პიქსში“ მეტად უკომპრომისოდ, თუ შეიძლება ითქვას, სევდიანად ლამაზად არის აღწერილი ქალთა გამოცდილებები. ამის მაგალითია ლორა პალმერის პერსონაჟი, და უპასუხოდ დატოვებული შეკითხვა, თუ ვინ მოკლა ის. მკვლელი არ არის რომელიმე კონკრეტული პერსონაჟი, ის აბსტრაქტული, მასკულინისტური ძალა თუ სულია. შემდეგ, როცა ეკრანებზე გამოვიდა ფილმი Fire Walk With Me, ვიცი, რომ თქვენ ბევრი წერილი მიიღეთ ახალგაზრდა გოგონებისგან, რომლებმაც ფილმში საკუთარი თავი დაინახეს და გიყვებოდნენ სექსუალური ძალადობის თავიანთ მძიმე გამოცდილებაზე − მამების, ნათესავებისა თუ სხვა მამაკაცების ხელში.

დევიდ ლინჩი: დიახ. ეს ნამდვილად მოჰყვა ამ ფილმს. და ამაზე ღიადაც დაიწყო ლაპარაკი.

სალომე ასათიანი: თქვენს ფილმებში ძლიერი თანაგრძნობა გვხვდება ქალებისადმი. რა შეგიძლიათ გვითხრათ ამაზე?

დევიდ ლინჩი: ბევრი არაფერი. ესენი მოცემული ამბის პერსონაჟებია. ხშირად ამბობენ ხოლმე, ეს ქალი ყველა ქალს წარმოადგენსო. მაგრამ ეს ასე არ არის. ის მხოლოდ საკუთარ თავს წარმოადგენს. ლორა პალმერი ლორა პალმერია.

სალომე ასათიანი: მაგრამ ის ცენტრალური პერსონაჟია.

დევიდ ლინჩი: დიახ, ვიცი. მაგრამ ეს იმიტომ, რომ ის, უბრალოდ, ცენტრალური პერსონაჟია. ის გარკვეულ სიტუაციებში ხვდება, და ამბავი ეხება როგორც მას, ისე ბევრ სხვა რამეს, ბევრ სხვა პერსონაჟს. ბევრი რამ ხდება ერთდროულად. ეს ყველაფერი იდეებს მოჰყვება. იდეას სურს, გარკვეული ფორმა მიიღოს. ზოგჯერ აღმოაჩენ, რომ იდეა ინცესტს ან სექსუალურ ძალადობასაც მოიცავს. ნახეთ, რა უქნა ამ ყველაფერმა ლორას. ნახეთ, რა შედეგები მოიტანა ამან. რა არის ეს ძალები, რომლებიც მოქმედებს? ადამიანი იწყებს ფიქრს და შეიგრძნობს ამბავს.

სალომე ასათიანი: თქვენ ნათქვამი გაქვთ, რომ შეგიყვარდათ ლორა პალმერის პერსონაჟი − ქალისა, რომელიც გარეგნულად ბრწყინავდა, მაგრამ შინაგანად კვდებოდა.

დევიდ ლინჩი: დიახ. როგორც თქვენც თქვით: ადამიანი ფასადს ამოეფარება ხოლმე, მაგრამ შინაგანად კვდება, იტანჯება. ზოგჯერ ამას მის სახეზე ხედავ. მაგრამ მან ეს უნდა დამალოს. ან ჰგონია, რომ უნდა დამალოს. თუმცა ახლა სულ უფრო უსაფრთხო ხდება ამაზე ღიად ლაპარაკი. ეს დღევანდელობის კიდევ ერთი სიახლეა.

დევიდ ლინჩი პრესკონფერენციაზე თბილისში
დევიდ ლინჩი პრესკონფერენციაზე თბილისში

სალომე ასათიანი: ამბობთ, რომ მუშაობას იდეით იწყებთ. რას იტყოდით დამკვიდრებულ იდეაზე, თუ ფაბულაზე: მარტოსულ მამაკაცზე, რომელიც განსაცდელში მყოფი ქალის გადარჩენას ცდილობს? ეს ერთ-ერთი უძველესი ფაბულაა, რომელიც გვხვდება მითებში, ზღაპრებში, ფილმებში, რომანებში. „ტვინ პიქსში“ აგენტ კუპერის მთელი ოდისეაც, თუ თავგადასავალიც, ამ ფაბულის ახლებური გააზრებაა. ბოლო სეზონი დაასრულეთ თავზარდამცემი, ფენომენალური, ღია და, ამავე დროს ძალიან კონკრეტული ფინალით − ჩემთვის, ყოველ შემთხვევაში. რით მიგიზიდათ ამ იდეამ, თუ ფაბულამ? კაცისა, რომელიც სულ ქალის გადარჩენას ცდილობს და ბოლომდე ამას ვერასოდეს ახერხებს?

დევიდ ლინჩი: არ ვიცი. მე და მარკ [ფროსტს] კონკრეტულად ამის ასახვა არ დაგვისახავს მიზნად. ეს თავისთავად მოხდა. ძალიან უცნაური პროცესია. არა ვარ დარწმუნებული, რომ ადამიანი რაიმეს მართლა თავისით, თავისთავად აკეთებს. როგორც ვთქვი, იდეები საჩუქრებივითაა. და ძალიან გაგიმართლებს თუ მათ დაჭერას შეძლებ. შემდეგ მათ ბოლომდე უნდა უერთგულო. ყოველ შემთხვევაში, ასეთია ჩემი გამოცდილება. იდეები საიდანღაც მოდის, მათ სხვადასხვა ფაქტორი აღძრავს. და, როცა ისინი მოვლენ, მათ ხედავ, ისინი გესმის, მათ იცნობ. და იცი, რაც უნდა გააკეთო.

სალომე ასათიანი: თქვენს კინოზე უამრავი იწერება, მათ შორის აკადემიურ გამოცემებში. ფემინისტები, სემიოტიკის სპეციალისტები, პოსტმოდერნისტები თქვენს ფილმებზე წიგნებს წერენ. თუ კითხულობთ ამ წიგნებს? საერთოდ, რას კითხულობთ თქვენს თავზე? კინოკრიტიკას?

დევიდ ლინჩი: ბევრს არაფერს. „ლურჯი ხავერდი“ რომ გამოვიდა ეკრანებზე, იზაბელა როსელინის ყოფილი ქმრის დედამ, რომელიც ფსიქიატრი იყო, კიდევ 16 ფსიქიატრი შეკრიბა და ამ ფილმზე ყოველმა მათგანმა დაწერა სტატია. ჩემთვის ძალიან საინტერესო იყო ის ყველაფერი, რაც მათ თავიანთი პროფესიიდან გამომდინარე დაინახეს ფილმში. ახლა უკვე აღარც მახსოვს, კონკრეტულად რას წერდნენ, მაგრამ მაშინ ნამდვილად წავიკითხე. ეს საინტერესო პროცესია, თუმცა მე მაინც ვთვლი, რომ კინოს ყველანი განსხვავებულად აღვიქვამთ. ფილმი უცვლელი რჩება, უცვლელია ყველა კადრი, რომელიც პროექტორის გზით ხვდება კინოეკრანზე. მაგრამ ყოველ სეანსს სრულიად განსხვავებული მაყურებელი ჰყავს. და აუდიტორიაშიც ყოველი ცალკეული ადამიანი განსხვავებულია. პირობითად სიუზი ფილმისგან ერთ შთაბეჭდილებას წამოიღებს, სემი − სულ სხვას. ეს ასეა, მორჩა და გათავდა.

სალომე ასათიანი: თქვენს კინოს ხშირად უწოდებენ „პოსტმოდერნულს“.

დევიდ ლინჩი: არც ვიცი, რას ნიშნავს „პოსტმოდერნული“. მოდერნულის მიღმას?

სალომე ასათიანი: სავარაუდოდ, ერთ-ერთი ფაქტორია თქვენი სტილი და კინემატოგრაფიის ისტორიის, თუ მისი ჟანრების შეუდარებელ ოსტატად ყოფნა. „ტვინ პიქსის“ ბოლო სეზონში ეს ძალიან შთამბეჭდავი იყო: მოძრაობდით კომედიიდან ტრაგედიამდე, მისტიკურობამდე. მაგრამ ამის მაგალითია თქვენი ცალკეული ფილმებიც: ავანგარდისტული „საშლელთავა“, ე.წ. „დისნეის“ ფილმი „უბრალო ამბავი“, ამერიკის პოპულარული კულტურის ბრიკოლაჟი ფილმში „გულით ველურნი“, ბლოკბასტერი „დიუნა“... შემიძლია, უსასრულოდ გავაგრძელო ჩამოთვლა.

დევიდ ლინჩი: ძალიან კარგი ხართ. ეს უნდა ვთქვა.

სალომე ასათიანი: ძალიან მიყვარს თქვენი კინო.

დევიდ ლინჩი: მართლა კარგი ხართ.

სალომე ასათიანი: თუმცა, ამავდროულად, თქვენს კინოში ხშირია მომენტები, როცა თითქოს ძალიან მკაფიო პოზიციას იკავებთ. მე ვიტყოდი, მორალურ პოზიციასაც. მყარად და მკაფიოდ განსაზღვრავთ, მაგალითად, „სიკეთისა“ და „ბოროტების“ ცენტრებს. პოსტმოდერნულ ფილოსოფიაში ამგვარი კატეგორიების აღქმა უფრო ფარდობითი იქნებოდა. როგორია თქვენი პოზიცია − გწამთ, რომ სიკეთე და ბოროტება მართლაც მკაფიოდ განსაზღვრულ ცენტრებად არსებობს?

დევიდ ლინჩი: დიახ, მწამს. ნათქვამია, რომ ადამიანს ის განსაზღვრავს, თუ როგორ ექცევა ის სხვებს. ბუნების კანონია, რომ, რასაც დასთეს, იმას მოიმკი. ჩვენ გვეკისრება პასუხისმგებლობა იმისთვის, თუ როგორ ვექცევით სხვებს. გვეკისრება პასუხისმგებლობა ჩვენი აზრების, სიტყვებისა და ქცევისთვის. როცა ვინმესთვის რაღაცის გაკეთებას აპირებ, ჯერ თავს უნდა ჰკითხო, რამდენად მოგეწონებოდა, ეს შენთვის რომ გაეკეთებინათ. თუ გრძნობ, რომ არ მოგეწონებოდა, მაშინ ასე არ უნდა მოიქცე. მაგრამ, თუ იცი, რომ ეს გესიამოვნებოდა, მაშინ სხვას რომ გაუკეთებ, ეს სწორი საქციელი იქნება. ეს ყველაფერი უკან გიბრუნდება. აწმყოში ჩვენი ნებისმიერი მოქმედება ჩვენსავე მომავალს განსაზღვრავს. ჩვენი აწმყო დიდწილადაა განპირობებული იმით, რა გვაქვს გაკეთებული წარსულში. ეს ძალიან კომპლექსური და, თანაც, ფანტასტიკური ამბავია, მაგრამ ასეა. ყველაფერი უკავშირდება იმას, თუ როგორ ვექცევით სხვებს. სულ ესაა, მარტივად. ჩვენ ბედნიერებას უნდა ვგრძნობდეთ და ერთმანეთს კარგად უნდა ვექცეოდეთ. ჩვენი სურვილების ასრულებამ ტკივილი არ უნდა მოუტანოს სხვას. სრულყოფილ, საოცნებო სამყაროში შენი ნებისმიერი სურვილის ასრულება კარგი იქნებოდა როგორც შენთვის, ისე სხვებისთვის. მე მწამს, რომ მომავალი ლამაზი და მშვიდობიანია. ახლა განადგურების, მოგვარების, სულ მცირე, სააშკარაოზე გამოსვლის პროცესშია მთელი ეს ძველი, გახრწნილი, უარყოფითი მოვლენები. და აქედან ახალი რამ წარმოიშობა. მე ასე მწამს.

დევიდ ლინჩი თბილისში
დევიდ ლინჩი თბილისში

სალომე ასათიანი: ანუ გწამთ, რომ სიკეთისა და ბოროტების ცენტრები აქ არის, ჩვენ შორის.

დევიდ ლინჩი: დიახ, ყოველთვის აქ არის. დედამიწაზე არის ადგილები, სადაც ნამდვილი ჯოჯოხეთი სუფევს. და ადგილები, სადაც ნამდვილი სამოთხეა. და ეს ერთდროულად ხდება ამ პლანეტაზე.

სალომე ასათიანი: და სულ ბოლო შეკითხვა − რაკი აქ ვართ, საქართველოში, პოსტსაბჭოთა სივრცეში: 1990-იან წლებში თქვენთვის თუ იყო ცნობილი იმ შთაბეჭდილების შესახებ, რომელსაც „ტვინ პიქსის“ სატელევიზიო ეთერით ჩვენება ახდენდა პოსტსაბჭოთა მაყურებელზე? და, თუ იცოდით, რომ გორბაჩოვმა ბუშს დაურეკა?

დევიდ ლინჩი: ვინ მოკლა ლორა პალმერიო, ხომ? კი, ამაზე კარიკატურა ვნახე.

სალომე ასათიანი: მაშინ იცოდით, რომ აქ „ტვინ პიქსს“ ვუყურებდით?

დევიდ ლინჩი: არა, არ ვიცოდი. ხომ იცით, როგორც ამბობენ − ადამიანი აკონტროლებს მხოლოდ თავის მოქმედებას, მაგრამ ვერ აკონტროლებს ამ მოქმედების ნაყოფსო. როცა რაღაცას გააკეთებ და შემდეგ მას სამყაროში გაუშვებ, მასზე კონტროლს კარგავ.

სალომე ასათიანი: ის თავის სიცოცხლეს იძენს.

დევიდ ლინჩი: დიახ, ზუსტად ასეა. ის თავის სიცოცხლეს იძენს. და თავისი გზით იწყებს სვლას. ჩემთვის მოულოდნელი იყო, რომ „ტვინ პიქსმა“ მსოფლიო მოიარა და ის განსხვავებულ კულტურებში დააფასა ხალხმა. ეს საოცარი, ფანტასტიკური რამ იყო.

სალომე ასათიანი: ბატონო ლინჩ, სიტყვები არ მყოფნის საიმისოდ, რომ გამოვხატო ჩემი მადლიერება, ბედნიერება და აღელვება. ეს დღე არასოდეს დაგვავიწყდება. დიდი მადლობა ყველაფრისთვის და ამ კონკრეტული საათისთვის.

დევიდ ლინჩი: თქვენ კი განაგრძეთ შვიდი საბურველით ცეკვა.

  • 16x9 Image

    სალომე ასათიანი

    რადიო თავისუფლების ჟურნალისტი 2004 წლიდან. მუშაობს კულტურისა და პოლიტიკის თემებზე. არის ავტორი პოდკასტისა "ასათიანის კუთხე“, რომელიც ეხება ლიტერატურას, კინოს, მუსიკას, კულტურის ისტორიას, ფსიქოანალიზს, ფემინიზმის საკითხებს და იდეების ისტორიას.

დაწერეთ კომენტარი

XS
SM
MD
LG