მეექვსე საპრეზიდენტო არჩევნებში ქვეყნის ავტოკრატ ლიდერს საკმაოდ სერიოზული მეტოქე ჰყავს, პოლიტიკურად გამოუცდელი, მაგრამ მზარდი პოპულარობის მქონე 37 წლის პედაგოგის, სვიატლანა ციხანოუსკაიას სახით.
ცნობილია ფავორიტების საარჩევნო პროგრამები. ორივე კანდიდატი - ლუკაშენკაც და ციხანოუსკაიაც დარწმუნებული არიან თავიანთ გამარჯვებაში.
„9 აგვისტოს გაიმართება არჩევნები. 10-ში გამოცხადდება შედეგები და ციხანოუსკაია გახდება პრეზიდენტი“, - განაცხადა „ნასტოიაშჩეე ვრემიასთან“ინტერვიუში სვიატლანა ციხანოუსკაიამ.
პრეზიდენტ ალიაქსანდრ ლუკაშენკას 4 აგვისტოს გაკეთებულ მიმართვაში გამარჯვების პირობა არ დაუდვია. მან, უბრალოდ, განაცხადა, რომ „ქვეყანას არ დაუთმობს“ მათ, ვინც ქვეყანაში „ქაოსის დანერგვას“ ესწრაფვის.
ლუკაშენკას „გედის სიმღერა“?
ეკრანზე ჩანდა, რომ ერთსაათიანი გამოსვლის დროს ლუკაშენკას ღვარად მოსდიოდა ოფლი, ხოლო სიტყვის დასრულებისას ხმაც კი აუკანკალდა.
ბელარუსის ლიდერის გამოსვლას ყურადღებით უსმენდა და ადევნებდა თვალს რადიო თავისუფლების ბელარუსის სამსახურის მიმომხილველი, იური დრაკახრუსტი, რომელიც ნაწილობრივ ეთანხმება მოსაზრებას, რომ ლუკაშენკას ეს მიმართვა ტოვებდა „გედის სიმღერის“ შთაბეჭდილებას და რომ იგი მზად არის აღიაროს დამარცხება არჩევნებში და დათმოს ძალაუფლება.
იური დრაკახრუსტი: მე ასე ვიტყოდი, რომ ეს არის ერთ-ერთი გადამწყვეტი ბრძოლა მის [ლუკაშენკას] ცხოვრებაში. ის გრძნობს, რომ ამ მასშტაბის გამოწვევის წინაშე ცხოვრებაში იშვიათად მდგარა. ამიტომ ცდილობს მოახდინოს დემონსტრირება, რომ ჯერ კიდევ გააჩნია ნება და შესაძლებლობა დაიცვას საკუთარი თავი.
არის კიდევ ერთი მომენტი, საკმაოდ პარადოქსული, როდესაც იგი [ლუკაშენკა], როგორც იტყვიან, ძალიან ძაბავდა ატმოსფეროს: აი, შეხედეთ, სურთ დაამხონ ქვეყნის სტაბილურობა; არის ერთადერთი ხაზი, რომელზეც მე ვსაუბრობ, სხვა დანარჩენი სრული კატასტროფა იქნება; ქვეყანა აღარ იარსებებს, ყველაფერს მოიპარავენ და ასე შემდეგ. მაგრამ ადრე ეს საშინელი ჩანაფიქრი დასავლეთს მიეწერებოდა: „დასავლეთს ჩვენი განადგურება სურსო“. მაგრამ ახლა ეს არ მიეწერება არავის. და რა უცნაურიც უნდა იყოს, მთელი გამოსვლის დროს „დასავლეთი“ მას ერთხელაც არ უხსენებია.
კობა ლიკლიკაძე: მაგრამ რაც საინტრესოა, ასე პირდაპირ მას არც რუსეთი უხსენებია.
იური დრაკახრუსტი: არა, თუმცა ის [ლუკაშენკა] ამბობს, რომ, აი, ჩამოვიდნენ ეს ე.წ. „ვაგნერელები“, რომ ისინი სამართლიანად დააკავეს, რადგან მათ ლამის ყველაფრის აფეთქება და განადგურება უნდოდათ... და რომ ჩამოსულია კიდევ ერთი ჯგუფი და ჩვენ ვეძებთ მის წევრებს სადღაც ქვეყნის სამხრეთში და ყველას დავაკავებთო. მაგრამ, ამასთან ერთად, ის [ლუკაშენკა] არ ამბობს, რომ ისინი პუტინმა გამოგზავნა. ეს ხალხი არიან „ვაგნერელები“, მაგრამ ვინ გამოგზავნა ისინი? თავად ვაგნერმა ხომ არა?
„ციხანოუსკაიამ თავისი სისუსტე ძალად გარდაქმნა“
კობა ლიკლიკაძე: მოდი, ახლა ოპოზიციაზე ვისაუბროთ. როგორ წარმოაჩინა, თქვენი აზრით, თავი ოპოზიციამ, კერძოდ, სვიატლანა ციხანოუსკაიამ? მე წავიკითხე მისი რამდენიმე ინტერვიუ და ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ოპოზიციის ერთ-ერთი ლიდერი პოლიტიკას გზადაგზა სწავლობს.
იური დრაკახრუსტი: იცით, რაშია საქმე? ისე გამოვიდა, რომ თავისი სისუსტე და არაკომპეტენტურობა მან ძალად გარდაქმნა. ეს ძალიან უცნაურია, მაგრამ ასე მოხდა. უფრო სწორად, იყვნენ ძალიან ძლიერი კონკურენტები: მისი ქმარი [სიარჰეი ციხანოუსკი], ვიქტარ ბაბარიკა, ვალერი ცეპკალო. მისი ქმარი ძალიან ცნობილი ბლოგერია, თუმცა მისი პოპულარობაც, მთლიანობაში, ბოლო წელს გაიზარდა. ბაბარიკა - უმსხვილესი ბანკის („ბელგაზპრომბანკის“) ხელმძღვანელი, ცეპკალო - მაღალჩინოსანი. ისინი კამპანიის სხვადასხვა ეტაპზე არ დაარეგისტრირეს (კანდიდატებად) და როდესაც არ დაარეგისტრირეს მისი [ციხანოუსკაიას] ქმარი, მან თქვა, მაშინ მე დავაყენებ კანდიდატურასო. მას მისცეს შესაძლებლობა შეეგროვებინა მხარდამჭერთა ხელმოწერები და გაატარეს რეგისტრაციაში. შესაძლოა, იმიტომ რომ, ნუ, ეს ხომ ტიპიური სპარინგ-პარტნიორია! აბა, მხარს ვინ დაუჭერს დიასახლისს, ვინ დაუჭერს მხარს ადამიანს, ვისაც ნულოვანი პოლიტიკური გამოცდილება აქვსო, იფიქრეს. მაგრამ აღმოჩნდა, რომ, როგორც გითხარით, სისუსტე მან თავის ძალად აქცია. და არის კიდევ ერთი მომენტი: ბელარუსში, ისევე როგორც საქართველოში, საზოგადოება მეტწილად პატრიარქალურია და იგი (სვიატლანა ციხანოუსკაია) ამას იყენებს. რეგისტრაციის შემდეგ, როდესაც მას ჰკითხეს, რას ეტყოდით თქვენს ქმარს, რომელიც ციხეშიაო, მან თქვა: „მინდა ვუთხრა მას, სერიოჟა მე შენ მიყვარხარ და ეს მე შენი გულისთვის გავაკეთე!“
კობა ლიკლიკაძე: ბელარუსი ხალხი მზად არის მიიღოს ქალი პრეზიდენტი?
იური დრაკახრუსტი: საქმე ისაა, რომ ეს კიდევ ერთი ელემენტია მისი [ციხანოუსკაიას] კონცეფციისა. ის ამბობს, მე არ მინდა პრეზიდენტობა, მე მინდა, რომ ჩემს ქმარს კოტლეტებს ვუწვავდე. ამიტომ, თუ თქვენ ამირჩევთ, დაახლოებით, ნახევარ წელიწადში დავნიშნავ ახალ არჩევნებს და, დაე, კაცებმა იყარონ კენჭი, დაე, მათ მართონ ქვეყანა, მე კი კოტლეტებს შევუწვავ ჩემს ქმარსო, ამბობს ციხანოუსკაია. და ესეც ძლიერი სვლაა, რადგან ის არ არის მსხვერპლი საკუთარი პროგრამის. მე არ მაქვს პროგრამა, მე ხელისუფლებას გადავცემ ჭკვიან კაცებსო, ასე ამბობს და რა უნდა ქნა ახლა? ათასობით ადამიანი მიჰყვება ამ მოწოდებას და მათ, როგორც ჩანს, ეს მოსწონთ. ამ თვალსაზრისით, ლუკაშენკასათვის რთული იყო მასთან პაექრობა. ან რას უნდა დაპირისპირებოდა? იმას, რომ მას [ციხანოუსკაიას] უყვარს თავისი ქმარი? და სურს, რომ მას კოტლეტები უწვას? ამიტომ, ციხანოუსკაიამ ხალხს ასეთი რამ შესთავაზა: კარგი, ახლა მე ვიქნები, შემდეგ კი უკვე თქვენ აირჩიეთ, თუ ვინ გნებავთ მოქმედ პრეზიდენტად, - მე თქვენ მხოლოდ ამ დაბრკოლებას მოგაშორებთ თავიდანო.
რატომ ეშინია ოპოზიციას წინასწარი ხმის მიცემის?
კობა ლიკლიკაძე: კანდიდატი კანდიდატებად. ჩვენ ეს, როგორც შეგვეძლო, განვიხილეთ. მაგრამ ამასობაში ბელარუსში უკვე დაიწყო წინასწარი კენჭისყრის პროცესი, რომელიც 4 დღეს გაგრძელდება. ოპოზიცია შიშობს, როგორც მე წავიკითხე, რომ სწორედ ამ პერიოდში შეეცდება ხელისუფლება არჩევნების ფალსიფიცირებას. რატომ არის ეს ასეთი მყიფე, ასეთი დაუცველი პროცესი?
იური დრაკახრუსტი: ის დაუცველია, მისი მასშტაბებიდან გამომდინარე. საერთოდ, კენჭისყრის წინასწარი პროცესი არსებობს სხვა ქვეყნებშიც. მაგალითად, თუ ადამიანი მიდის მივლინებაში და არ შეუძლია არჩევნების დღეს ხმის მიცემა, ის მიდის უბანზე და აძლევს ხმას. და ეს, როგორც წესი, შეეხება მხოლოდ მოსახლეობის 2-3 %-ს. ბელარუსში კი სადღაც 15 წლის წინ გადაწყვიტეს ამ პროცესის გამოყენება არჩევნების ფალსიფიცირებისთვის [6 ივლისს, ბელარუსში, საარჩევნო კომისიის ცნობით, 12,75 %-მა მიიღო მონაწილეობა წინასწარ კენჭისყრაში. კ.ლ] და საწარმოებში, სასწავლო დაწესებულებებში, ანუ იქ, სადაც ხელისუფლების კონტროლი ძლიერია და სადაც ხალხი კონტროლის ქვეშ იმყოფება, - ვთქვათ, სტუდენტურ საერთო საცხოვრებლებში, - ხალხს პირდაპირ ეუბნებიან, თუ არ წახვალ ხმის წინასწარ მისაცემად, საერთო საცხოვრებლიდან გაგაგდებთო. ანუ ყველა დამოკიდებულ ადამიანს მოუწოდებენ, წავიდნენ და მონაწილეობა მიიღონ წინასწარი კენჭისყრის პროცესში, ხოლო წინასწარი კენჭისყრა გრძელდება რამდენიმე (ოთხი) დღე და, რაც მთავარია, რამდენიმე ღამე. დღისით, პირობითად თუ ვიტყვით, მიდის ამომრჩეველი და ხედავს, თუ ვინ რას აკეთებს, მაგრამ ღამე ხომ ეს შეუძლებელია. ურნები კი ღამე დგას. ვისი? რა თქმა უნდა, მილიციისა და დამკვირვებლების კონტროლის ქვეშ.
კობა ლიკლიკაძე: და რატომ არ შეიძლება, რომ დამკვირვებლები დარჩნენ მთელი ღამით?
იური დრაკახრუსტი: ჯერ ერთი, იმიტომ რომ ყველა ადამიანს ამის შესაძლებლობა არ აქვს. და, გარდა ამისა, ღამე არის ღამე. უბანი დაკეტილია. მათ ეუბნებიან, თქვენ დამკვირვებლები ხართ და არა დარაჯებიო. ღამით ურნებს ყარაულობს მილიცია. მაგრამ, აი, რამდენიმე წლის წინ მილიციის ერთ-ერთმა ოფიცერმა აღიარა, რომ როდესაც ის ასრულებდა ასეთ ფუნქციას, მასთან ღამით მივიდა კომისიის წარმომადგენელი ქალი და სთხოვა, რომ მიეცა გასაღები. მილიციონერმა უარი განაცხადა. მაშინ ქალმა დაურეკა მილიციის ხელმძღვანელობას, რომელმაც ოფიცერს უთხრა, რომ მიეცა გასაღები საარჩევნო კომისიის წევრისთვის და მანაც მისცა.
კობა ლიკლიკაძე: იური, ბელარუსში არ ტარდება წინასწარი სოციოლოგიური კვლევები და არ ტარდება არც ეგზიტპოლები, მაგრამ თქვენ, როგორც ექსპერტი, როგორ შეაფასებდით ძირითადი კანდიდატების, ხელისუფლების მთავარი ოპონენტის შანსებს?
იური დრაკახრუსტი: გადაჭრით უნდა ითქვას და ეს ყველამ უნდა გაიგოს, რომ ბელარუსში არჩევნები, როგორც ასეთი, არ ტარდება, იმ თვალსაზრისით, რომ ხმებს არავინ დაითვლის, რადგან საარჩევნო კომისიებში ოპოზიციის კი არა, საერთოდ, დამოუკიდებელი საზოგადოების, ხელისუფლების კონტროლს მიღმა მყოფი ადამიანების რაოდენობა 1%-ს თუ შეადგენს, ანუ ყველა საარჩევნო კომისია დაკომპლექტებულია მოქმედი ხელისუფლების მიერ. და მიუხედავად ამისა, ჩემი აზრით, დღეს სიტუაცია, დაახლოებით, 50/50- ზეა, ანუ, დაახლოებით, ნახევარი [ამომრჩევლების] ლუკაშენკას, დაახლოებით ნახევარი კი ციხანოუსკაიას დაუჭერს მხარს. შესაძლოა, ოდნავი უპირატესობა ჰქონდეს ციხანოუსკაიას, როგორც მე ვთქვი, ხმებს რომ ითვლიდნენ. რაც შეეხება კითხვას, თუ როგორი შედეგი იქნება, შემიძლია გითხრათ, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისია გამოაცხადებს, რომ ლუკაშენკამ მიიღო 80 %, ციხანოუსკაიამ კი, საუკეთესო შემთხვევაში, 10 %. ხოლო რა იქნება ამის შემდეგ?- ეს უკვე კარგი შეკითხვაა.
აიღებს თუ არა ხელში ციხანოუსკაია „რევოლუციის ვარდებს“
კობა ლიკლიკაძე: ჩვენ არ შევუდგებით სპეკულირებას. თუმცა... შეგვიძლია.
იური დრაკახრუსტი: რატომ, უკვე შეგვიძლია სპეკულირებაც. მე ვფიქრობ, რომ თუ ციხანოუსკაიას მხარდასაჭერად ამდენი ადამიანი გამოდის, მართალია, ლეგალურ, ნებადართულ მიტინგებზე, რამდენი გამოვა არჩევნების შემდეგ არასანქცირებულ მიტინგზე, უცნობია. მაგრამ, შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, რომ ეს იქნება ძალიან ბევრი ადამიანი. საკითხავია, თუ რას გააკეთებენ და როგორ იმოქმედებენ, განმეორდება თუ არა ისეთივე სიტუაცია, როგორიც თქვენთან, საქართველოში იყო, თუ არ ვცდები, 2003 წელს... როდესაც გამოდის მიშიკო [მიხეილ სააკაშვილი] ვარდებით ხელში და ვარდების დანახვაზე პოლიციის სპეცრაზმი გარბის. ნუ, შეიძლება ბელარუსის მილიციის სპეცრაზმი გაიქცეს ქალბატონ ციხანოუსკაიას ვარდების დანახვაზე, შეიძლება - არა. საქმე ისაა, რომ ბატონმა შევარდნაძემ მაშინ ცოტა განსხვავებულად ჩამოაყალიბა თავისი დამოკიდებულება ძალაუფლებისადმი, ვიდრე ალიაქსანდრ ლუკაშენკამ. ლუკაშენკამ დღეს პირდაპირ და მკაფიოდ განაცხადა: მე ხელისუფლებას არ დავთმობ. ეს სიტყვები კი შეიძლება ასე წავიკითხოთ: ვიდრე მემორჩილებიან, მე გავცემ ბრძანებებს, მიმართულს იმისკენ, რომ ძალაუფლება შევინარჩუნო.
