ავტორი: გიორგი მეფარიძე
(ნაწ. 1-ის გაგრძელება)
„საერთაშორისო ტრიბუნალზე მარტო უკრაინის საკითხი კი არა, საქართველოს საკითხიც იქნება დაყენებული - გამოიკვეთება ის ვანდალიზმი და სადიზმი, რაც მათ უკრაინამდე საქართველოში ჩაიდინეს“
2008 წლის აგვისტოს ომის დროს ბორჯომისა და ატენის ხეობაში 950 ჰექტარი ტყის მასივი რუსულმა მხარემ გადაწვა. ხანძარი რამდენიმე კვირას გრძელდებოდა და მარტო ბორჯომში 250 ჰექტრის მოცულობის წიწვოვანი ტყე სრულად გაანადგურა. ასევე, ფოთის პორტში სამხედრო გემების განადგურებისას ზღვაში მიზანმიმართულად ნავთობი, საწვავი ჩაღვარეს და აკვატორია დააბინძურეს.
მაინც რა ზიანი მიაყენა 2008 წლის აგვისტოს ომმა (ტერიტორიების ოკუპაციამ) საქართველოს ეკოლოგიას, ეკოციდის მუხლით რუსეთის პასუხისმგებლობის წინაშე დაყენება რატომ ვერ მოხერხდა, ქართული მხარე რა ნაბიჯებს დგამს ეკოლოგიური ზიანის აღმოსაფხვრელად, ამ პრობლემატიკაზე ჩვენი პირველი რესპონდენტი ეკოლოგი ლაშა ჩხარტიშვილია.
ეკოციდის მუხლით რუსეთის პასუხისმგებლობის წინაშე დაყენება რატომ ვერ მოხერხდა? ჩხარტიშვილის განმარტებით, ასეთი ტიპის ბრალდება და დასკვნა საერთაშორისო სასამართლოების მხრიდან არ ყოფილა. მისივე თქმით, არც წინამორბედი და არც მოქმედი ხელისუფლების მხრიდან ამ მხრივ საფუძვლიანი სამუშაოებიც არ ჩატარებულა:
„მხოლოდ მარჩიელობა შეიძლება იმაზე, ეს მოხდა მათი არაპროფესიონალიზმის თუ ამ გულგრილობის გამო. ფაქტია ეკოციდზე რუსეთს არც ბრალი წაყენებია და არც საბოლოოდ გამტყუნებულა საქმეში, რაც საქართველოს ხელისუფალთა სულ მცირე არასათანადოდ მონდომების შედეგია. შეიძლება კიდევ უარესი მიზეზებიც არსებობდეს ამ საქმეში. ვიმეორებ, ეს ორივე ხელისუფლებას ეხება, დავები ორივეს დროს მიმდინარეობდა. ყველას საკმარისი ვადა ჰქონდა საფუძვლიანად ემუშავა იმისთვის, რომ ოკუპანტ მხარეს პასუხისმგებლობა დაჰკისრებოდა“.
კითხვაზე, ომის შემდეგ ბორჯომის ტყე-პარკის აღდგენის პროცესი კრიტიკას რატომ იმსახურებს, ეკოლოგი გვეუბნება, რომ ეს ყველაფერი ხელისგულზეა და ჩანს.
„შეიძლება იმგზავროთ და ნახოთ მდინარე გუჯარულას ხეობა, რომელიც ომის პერიოდში დაზიანდა. ნახავთ, რომ ტყეების დიდი ნაწილი უკიდურესად მძიმე მდგომარეობაშია. გადამწვარია და რაღაც ასანთის ჩხირებივით გამოიყურება. არანაირი ახალი ნარგავების კვალი არ შეიმჩნევა. რაც გაკეთდა მცირემასშტაბიანი და არასაკმარისია. ამის შეფასება ცალკე კვლევას მოითხოვს, რაც ასევე არ ხორციელდება. გაცილებით მეტია გასაკეთებელი, მრავალჯერ დიდი ფული და რესურსებია ჩასადები. ამ ტყეების ფერდების ასეთ მდგომარეობაში დატოვება კარგ შედეგებს ნამდვილად არ მოგვიტანს, შეიძლება სერიოზული ტრაგედიების საწინდარიც გახდეს“, - დასძენს ლაშა ჩხარტიშვილი.
„მწვანეთა პარტიის“ გენერალური მდივანი, ყოფილი პარლამენტარი „ქართული ოცნებიდან“ გია გაჩეჩილაძე გვეუბნება, რომ რუსული აგრესიის ზიანი არის როგორც ჰუმანიტარულ-მატერიალური, ასევე გეოპოლიტიკური ხასიათის. მისივე შეფასებით, ეს ყველაზე დიდი ზიანია საქართველოს უახლოეს ისტორიაში, რადგან ტერიტორიები დროებით დავკარგეთ - ერთხელ უკვე გაყვანილი სამხედრო ბაზები რუსეთმა აღადგინა:
„ეს ბაზები 1999 წლის სტამბოლის შეთანხმებების შედეგად გავიყვანეთ, რასაც შევარდნაძემ, კლინტონმა და ელცინმა ხელი მოაწერეს. 2008 წლის ომისა და სამხედრო ბაზების რეანიმაციის გამო, საქართველოს საერთაშორისო ურთიერთობებში სერიოზული პრობლემები შეექმნა; რადგან ნატოში გაწევრიანება გარკვეული პერიოდით გადაიდო. მოგეხსენებათ, ნატოში არ იღებენ ქვეყნებს, სადაც მტრულად განწყობილი ქვეყნების ბაზები მდებარეობს.
გარდა ამისა, ჰუმანიტარული პრობლემა დაკავშირებულია დევნილებთან, რომლებიც მძიმე მდგომარეობაში იმყოფებიან. მათი სახლები, ქონება ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მიწასთან გასწორებულია ცხინვალის რეგიონში. ასევე, ოკუპირებულ მიწებზე რუსების მხრიდან საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის განადგურება მიმდინარეობს; ეკლესიებისა და ხატების გადაღებვა, რასაც რუსეთის ყოველთვის სჩადიოდა ხოლმე - ჯერ კიდევ მეფის რუსეთის პერიოდშიც კი.
ეკოლოგიური ზიანიც სერიოზულ მასშტაბებს აღწევს. მოგეხსენებათ, ომის დროს გადაწვეს საქართველოს ტყეები. ბორჯომის ტყეში საშინელი ხანძარი გააჩინეს და მაშინ ათასამდე ჰექტარი გადაიწვა. სადღეისოდ აღდგენის პროცესი დაწყებულია, მაგრამ ის დიდ ხარჯებთან არის დაკავშირებული. ვისაც ამ ბოლო ხანებში ბორჯომის ხეობაში გაუვლია, ალბათ უნახავს კიდეც მარცხნივ და მარჯვნივ ფერდობები დამწვარი ხეებით არის მოფენილი.
ასევე ცხინვალის რეგიონშიც ინტენსიური სამხედრო მოქმედებების შედეგად განადგურდა ბიომრავალფეროვნება და რასაკვირველია იქ არსებული მცენარეული საფარიც“.
კითხვაზე, ოკუპანტის მიერ შავი ზღვის აკვატორიაში საწვავის ჩაღვრამ რა შედეგები მოიტანა, გაჩეჩილაძე ამბობს, რომ წყლებისთვის და მასში არსებული ბიომრავალფეროვნებისთვის (თევზები, მოლუსკები და სხვ.) კატასტროფული შედეგების მქონეა და მის აღდგენას საკმაოდ დიდი პერიოდი სჭირდება: „ნავთობი ერთ-ერთი ყველაზე ტოქსიკური ნივთიერებაა, რომელიც ზღვაში ამ ცოცხალ ორგანიზმებს კლავს. მასთან ერთად საკვებ ბაზასაც ანადგურებს, რომელიც ზღვის სანაპირო ზოლზეა განლაგებული“.
მისივე თქმით, ეკოლოგიური ზიანის შედეგად ოკუპანტი მხარის პასუხისმგებლობა ჯერჯერობით არ დამდგარა:
„მაგრამ ეს ყველაფერი ალბათ საერთო კონტექსტში იქნება განხილული გარკვეული პერიოდის შემდეგ, როცა რუსეთის, როგორც ოკუპანტის და აგრესორის გასამართლების საკითხი დადგება. ეს უკრაინის ომის დასრულების შემდეგ მოხდება და იმედია ეს ყველაფერი უკრაინის გამარჯვებით დასრულდება. უკვე დგას ახალი საერთაშორისო ტრიბუნალის ჩამოყალიბების საკითხი. ვიმედოვნებ, რომ ამ ტრიბუნალზე მარტო უკრაინის საკითხი კი არა, საქართველოს საკითხიც იქნება დაყენებული. გამოიკვეთება ის ვანდალიზმი და სადიზმი, რაც მათ უკრაინამდე საქართველოში ჩაიდინეს“.
ქართული მხარე რა ნაბიჯებს დგამს ეკოლოგიური ზიანის აღმოსაფხვრელად? გაჩეჩილაძე გვახსენებს, რომ აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში ოთხი სამხედრო ბაზა აღადგინეს - იქ ფაქტობრივად რუსები ბატონობენ და საქართველოს ხელი ვერ მიუწვდება მათ შორის ეკოლოგიური პრობლემების მოგვარებისთვის: „რაც შეეხება ჩვენს კონტროლირებად ტერიტორიებს, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციებმა საკმაოდ დიდი თანხები გამოყვეს განადგურებული ტყეების (განსაკუთრებით ბორჯომის ხეობაში) აღსადგენად“.
მისივე ინფორმაციით, ტყის გარკვეული რაოდენობა აღდგა, თუმცა ბორჯომის ხეობაში ომის შემდგომაც ძლიერი ხანძრები გვქონდა და სამწუხაროდ მას აღდგენილი ტყეებიც შეეწირა.
„ასე რომ, საქმე ისევ თავიდან გასაკეთებელია, რაც ბუნებრივია დიდ ხარჯებს უკავშირდება. რეაბილიტაცია საკმაოდ რთული პროცესია, რადგან ფერდობებზე თავიდან ტყის გაშენება ურთულესი პროცესია. მით უმეტეს, დროის გასვლასთან ერთად ნიადაგი, რომელზეც ტყე თავიდან უნდა აღმოცენდეს, წვიმებისა და თოვლის დნობის შედეგად ირეცხება, ამიტომ სასწრაფოდ თავიდან მისახედია“, - ამბობს გიორგი გაჩეჩილაძე.
საქართველოში რუსული აგრესიისა და ოკუპაციის სამწუხარო შედეგები (მათ შორის ეკოლოგიური კუთხით) თვალნათელია. მას შემდეგ პუტინის ბოროტება მეგობარ უკრაინაში გაგრძელდა და კიდევ უფრო მასშტაბურ-დამანგრეველი ფორმები შეიძინა. დღეს უკვე მთელი დასავლური სამყარო გაერთიანდა და ძირმომპალ იმპერიას თითოეულ ბოროტებაზე პასუხი უნდა აგებინოს. ქართული მხარე ამ ისტორიულ პროცესში სათანადოდ უნდა იყოს წარმოდგენილი.
დაწერეთ კომენტარი