ავტორი: გიორგი მეფარიძე
„საერთაშორისო ტრიბუნალზე მარტო უკრაინის საკითხი კი არა, საქართველოს საკითხიც იქნება დაყენებული - გამოიკვეთება ის ვანდალიზმი და სადიზმი, რაც მათ უკრაინამდე საქართველოში ჩაიდინეს“
2008 წლის აგვისტოს ომის დროს ბორჯომისა და ატენის ხეობაში 950 ჰექტარი ტყის მასივი რუსულმა მხარემ გადაწვა. ხანძარი რამდენიმე კვირას გრძელდებოდა და მარტო ბორჯომში 250 ჰექტრის მოცულობის წიწვოვანი ტყე სრულად გაანადგურა. ასევე, ფოთის პორტში სამხედრო გემების განადგურებისას ზღვაში მიზანმიმართულად ნავთობი, საწვავი ჩაღვარეს და აკვატორია დააბინძურეს.
მაინც რა ზიანი მიაყენა 2008 წლის აგვისტოს ომმა (ტერიტორიების ოკუპაციამ) საქართველოს ეკოლოგიას, ეკოციდის მუხლით რუსეთის პასუხისმგებლობის წინაშე დაყენება რატომ ვერ მოხერხდა, ქართული მხარე რა ნაბიჯებს დგამს ეკოლოგიური ზიანის აღმოსაფხვრელად, ამ პრობლემატიკაზე ჩვენი პირველი რესპონდენტი ეკოლოგი ლაშა ჩხარტიშვილია. მისი თქმით, ყველაზე მსხვილი გარემოსდაცვითი ზიანი ბორჯომის ხეობაში 700 ჰექტარზე მეტი ტერიტორიის, ტყეების გადაწვაა, რუსული აგრესიისა და დაბომბვის პირდაპირი შედეგი:
„ოკუპანტ მხარეს დღემდე სამართლებრივი პასუხი არ უგია. მოსკოვთან ბევრი დავები იყო, მაგრამ ეკოციდის მუხლზე არცერთი ხელისუფლებას ყურადღება არ გაუმახვილებია. ეს ცალკე პრობლემაა, რადგან საქმე გვაქვს კონკრეტულ საერთაშორისო დანაშაულთან, არანაკლებ მნიშვნელოვანთან, რასაც საქართველოსთან და უკრაინასთან ჩაუდენია და სჩადის რუსეთის ფედერაცია“.
ჩხარტიშვილი ამბობს, რომ აღნიშნული ეკოლოგიური ზიანი დიდი და განგრძობადია, რადგან ტყეები დაიწვა, აღდგენითი სამუშაოები ძალიან მცირემასშტაბიანი და არცთუ წარმატებულია. მისივე თქმით, დღემდე საფრთხედ რჩება, რომ გარდა დანაკარგისა, რაც უკავშირდება ჟანგბადის გამოყოფას, ჰაერის გაწმენდას და ტყის სხვა ფუნქციებს, რეალური რისკია გარკვეულ უბნებზე მეწყრული პროცესების დაჩქარება-განვითარებისა:
„რადგან იქ შემორჩენილი ტყე სიმბოლური ხასიათისა, ძირითადად ერთეული დამწვარი ხეებისგან შედგება და ბუნებრივია ნიადაგდამცავ ფუნქციას ვეღარ ასრულებს. შესაბამისად, თუ დროული განახლება არ მოხდება, შეიძლება ახალ ტრაგედიამდე, იგივე მეწყრების ჩამოწოლამდე და მსხვერპლამდე მიგვიყვანოს“.
ეკოლოგი განმარტავს, რომ მასშტაბური ხანძრები მხოლოდ რუსული აგრესიისა და ოკუპაციის შედეგად არ გვაქვს: „არანაკლები და უფრო მასშტაბურიც კი გვქონდა 2017 და ასევე გასულ წელს. სერიოზულ პრობლემასთან გვაქვს შეხება ომიანობის პერიოდში და მის გარეშეც, რასაც საქართველო სრულიად მოუმზადებელი ხვდება. ეს დაგვიანებული ჩაქრობაც ცალკეული ადამიანების თავგანწირვით ხდება, ასევე უცხოელი პარტნიორების, მაგალითად თურქეთის მხარდაჭერით. ხშირად დახმარებაც დაგვიანებით იყო მოთხოვნილი“.
მისივე თქმით, ამ კონტექსტში გლობალური კლიმატური ცვლილებებიც აისახება საქართველოზე: „ყველაფერი სითბური ტალღების სახით გამოვლინდება, მშრალი და ცხელი დღეები მიყოლებით ფიქსირდება. ჩვენი ქვეყანა მით უფრო მზად უნდა იყოს მოსალოდნელი შედეგებისთვის. მაგრამ არათუ ევროკავშირის სტანდარტებთან მიახლოებული, ყოფილი სსრკ-ს სტანდარტებთანაც კი ჩამორჩენილი ვართ. დღემდე არ გვყავს არცერთი სახანძრო სპეციალიზებული ვერტმფრენი, არც სამაშველო და სამედიცინო ვერტმფრენები. ამას ტრაგედიებამდე მივყავართ არამარტო ხანძრების, არამედ სხვა მსგავს შემთხვევებშიც. გავიხსენოთ თუნდაც გუდაურის შარშანდელი შემთხვევა, როდესაც გმირმა მფრინავებმა და ექიმებმა სიცოცხლე გარისკეს, იმას შეეწირნენ, რომ არ ჰქონდათ შესაბამისი ავიატექნიკა - ვერტმფრენი, რითაც ადამიანების გადარჩენას ცდილობდნენ ამ ვითარებისთვის ყოვლად შეუსაბამო იყო. ყოველთვის ღმერთისა და ცალკეული ადამიანების გმირობის იმედად ვერ ვიქნებით“.
კითხვაზე, 2008-ში ბორჯომის ტყის დაწვამ, შავი ზღვის აკვატორიაში საწვავის მიზანმიმართულმა ჩაღვრამ რა გრძელვადიანი შედეგები გამოიწვია, ჩხარტიშვილი გვეუბნება, რომ მისი ინფორმაციით, ამ საკითხზე დამატებითი კვლევები არც ჩატარებულა, ამიტომ ზიანის სრულ მასშტაბებზე საუბარი რთულია:
„რასაკვირველია, დიდი ზიანია მოყენებული. ვიმეორებ, ჩვენ ვცხოვრობთ არამხოლოდ ცხელი, არამედ ცივი ომის პირობებშიც. ეს ომი მიმდინარეობს რუსეთთან და, სამწუხაროდ, საკუთარ ხელისუფლებასთანაც. ეს მთავრობა ფულს ხარჯავს არა ასეთი ტიპის კვლევებზე, იგივე ტყის ინვენტარიზაციაზე, რომელიც დღემდე არ ჩატარებულა. ამის გარეშე ტყიანი სტატუსის მქონე ქვეყნის წარმოდგენა შეუძლებელია. კონკრეტული ციფრებისა და კვლევების ნაკლებობაა, რომელიც ერთი მხრივ დანაშაულებრივი გულგრილობით აიხსნება და მეორე მხრივ ინტერესის არქონით. შეიძლება საპირისპირო ინტერესიც იყოს იგივე ტყეების განკარგვასთან, თუ ჰესების მშენებლობასთან მიმართებაში. ხელისუფლებას არც აწყობს ხოლმე ნათელი სურათი იყოს, რადგან ეს კონკრეტულ პირადულ-კორუფციულ (ლობისტურ) ინტერესებს ხელს უშლის. ამიტომ ხელისუფლება დაინტერესებული არ არის ვიცოდეთ ზიანის შედეგები. რაც მთავარია, ტყის აღდგენის კუთხით ძალიან მცირეს აკეთებს.
ასევე, არ ხდება სხვადასხვა ტიპის პარაზიტებისგან მიყენებული ზიანის აღმოფხვრა, სამერქნე-საშეშე მასალების მოპოვების კუთხითაც პრობლემებია. ტყეების დაუნდობელი ექსპლუატაცია მიმდინარეობს, შეშის დამზადება იქნება თუ ძვირფასი მერქნის მიღება-დამზადება-რეალიზაციის თვალსაზრისით. სანაცვლოდ მეათედიც არ კეთდება აღდგენითი სამუშაოებისთვის“.
ეკოლოგი ხაზს უსვამს, რომ დღემდე ტყის ინვენტარიზაცია არ გვაქვს, რაც ქართული ოცნების ერთ-ერთი წინასაარჩევნო დაპირება იყო:
„2012 წელს მათი საარჩევნო პროგრამის გარემოს დაცვითი თავის ძირითადი ავტორი ვიყავი. ერთ-ერთი მთავარი დაპირებას წარმოადგენდა საქართველოს ტყის სრული ინვენტარიზაცია, რაც არ გაკეთებულა. უკვე მესამე ვადით აქვთ ძალაუფლება მიტაცებული. ასევე უტიფრად დაარღვიეს დაპირება, რომ ქვეყანაში დიდ ჰესებს არ ააშენებდნენ. თვითონ მეტყევეების გარკვეული თეორიული თუ პრაქტიკული კვლევებით (უშუალო დაკვირვებით), მხოლოდ საშეშე მერქნის მოპოვების გამო (რაც გარდაუვალი პროცესია, რადგან ხელისუფლება მოსახლეობას სხვა ალტერნატივას არ სთავაზობს), იმაზე ხუთჯერ უფრო მეტი ტყე და ხე-მცენარე იჭრება, ვიდრე მისი აღწარმოებაა. ანუ ქვეყანაში ხუთჯერ უფრო მეტ ხეს ჭრიან, ვიდრე ბუნება მის აღდგენას ახერხებს. ამ ტენდენციით ნელ-ნელა კატასტროფისკენ მივდივართ.
ყველას შევახსენებ, რომ ტყეებს გააჩნია უპირველესად ნიადაგდამცავი ფუნქცია, ჩვენ მთაგორიანი ქვეყანა ვართ და ტყის დიდი ნაწილი ამ დაქანებათა ფერდობებზეა. აქ ჭრა უბრალოდ წარმოუდგენელია და პირდაპირ სიკვდილს ნიშნავს, სამომავლო პოტენციური მეწყრებით. ტყის ნაწილს ასევე რეკრეაციული, ტურისტული, ჰაერის გამწმენდი, ჟანგბადის წარმომქმნელი ფუნქციები გააჩნია. აქ ყველაზე ბოლოს შეიძლება იყოს დაყენებული შეშის მოპოვება და სხვა ტიპის მერქნის გამოყენება“.
(იხ. გაგრძელება)