ანალიტიკოსების თქმით, ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა, ევროკავშირის უმთავრესმა ფინანსურმა ინსტიტუტმა, გასულ კვირაში ძალიან გაბედული ნაბიჯი გადადგა იმისათვის, რომ ნაღდი ფულის გარეშე დარჩენილი ევროზონის ქვეყნები კრახისგან იხსნას. მაგრამ იბადება შეკითხვა, რას ნიშნავს სინამდვილეში ევროპის ბანკის მზადყოფნა შეისყიდოს სახელმწიფო ობლიგაციები მეორად ბაზარზე და რამდენად ძლიერად დაეხმარება ეს პოლიტიკა ევროპის კონტინენტს ვალის კრიზისის შემსუბუქებაში?
პროგრამა, რომელსაც „პირდაპირი ფულადი ტრანზაქცია“ ეწოდება, ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა გასულ ხუთშაბათს გამოაცხადა. პროგრამის თანახმად, ბანკი კრიზისში მყოფი ევროზონის ქვეყნების, იტალიისა და ესპანეთის, სახელმწიფო ობლიგაციებს შეისყიდის. ბანკის პრეზიდენტი მარიო დრაგი ამბობს, რომ მეორად ბაზარზე მოკლევადიანი ობლიგაციების შეუზღუდავი რაოდენობის შეძენით ევროპის ცენტრალური ბანკი მზად არის იმოქმედოს როგორც „გარანტორმა“. თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ბანკი ობლიგაციებს უშუალოდ ბანკროტი მთავრობებისგან შეისყიდის.
ევროპის ბანკი ამჯობინებს, რომ დასწიოს ობლიგაციებთან დაკავშირებული რისკი და დაარწმუნოს მყიდველები, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი მთავრობა დეფოლტს გამოაცხადებს, მათ ინვესტიციები არ დაეკარგებათ, რადგან მოგვიანებით ობლიგაციებს თავად ევროპის ცენტრალური ბანკი შეიძენს.
ასეთ შემთხვევაში ევროპის ცენტრალური ბანკი იმედოვნებს, რომ დასწევს საპროცენტო განაკვეთს, რომელიც მთავრობებმა უნდა გადაიხადონ სესხის ასაღებად, რაც პირველი მყიდველებისათვის ობლიგაციებს ნაკლებად სარისკოს გახდის.
ნაკლები რისკი კი ნიშნავს, რომ მთავრობები შეძლებენ ობლიგაციები დაბალი საპროცენტო განაკვეთით გაყიდონ.
დალიბორ როჰაჩი, ლონდონის ლეგატუმის ინსტიტუტის ეკონომიკური ფაკულტეტის დირექტორის მოადგილე, ევროპის ცენტრალური ბანკის ამ გეგმას პერსპექტიულად მხოლოდ იმ შემთხვევაში მიიჩნევს, თუკი ვალებში ჩავარდნილი ქვეყნები აგრესიულად არ დაუპირისპირდებიან მათ მიერვე წარმოქმნილი საბიუჯეტო დეფიციტის პრობლემის მოგვარებას:
„საბოლოო ჯამში, ამ ქვეყნებმა შიდა დისბალანსი ან შიდა დევალვაციით უნდა აღმოფხვრან, რაც, როგორც დადასტურებულია, ძალიან ძვირი ღირს, ანდა უნდა მონახონ პრობლემის გადაწყვეტის რაღაც სხვა გზა - დატოვონ ევროზონა, რასაც შეეძლო დაებალანსებინა აშკარად მოსალოდნელი დევალვაცია. ბოლოს და ბოლოს, ევროპის ცენტრალური ბანკი ვერ შეძლებს ამ ქვეყნების ფისკალური პრობლემების მოგვარებას და ამ ქვეყნებში არსებული დისბალანსის აღმოფხვრას. ამგვარად, ჩვენ ჯერ კიდევ პრობლემის გრძელვადიანი მოგვარების მოლოდინში ვართ.“
ევროპელი საქმიანი წრეების წარმომადგენლები ასევე აღნიშნავენ, რომ დრო აღარ ითმენს და ესპანეთმა და იტალიამ რაც შეიძლება სწრაფად - იქნებ რამდენიმე კვირაშიც კი - უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება, რათა მათზე განხორციელებული ფინანსური ზეწოლის შემსუბუქებით სარგებელი მიიღონ გრძელვადიან პერსპექტივაში. ევროზონის ექვსი ქვეყანა - ესპანეთი, იტალია, პორტუგალია, მალტა, კვიპროსი და საბერძნეთი კვლავაც რეცესიის მარწუხებში იმყოფებიან.
ესპანეთის მთავრობამ 6 სექტემბერს განაცხადა, რომ მას არ შეუძლია „ერთ ღამეში“ მიიღოს გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, რომ ფინანსური დახმარების მიღების სანაცვლოდ დასთანხმდეს ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ შეთავაზებულ პროგრამას. ამასთან, 6 სექტემბერს ევროპის საფონდო ბაზრებზე ვაჭრობამ აჩვენა, რომ დასაწყისი სასარგებლოა ესპანეთისათვის.
ეს მოხდა იმიტომ, რომ ინვესტორებმა გარისკეს მადრიდის მიერ ფინანსური დახმარების სწრაფად მიღების მოლოდინში. გასულ კვირაში ესპანეთის ობლიგაციის ღირებულება ისეთ ნიშნულზე დაეცა, რაც ბოლო ოთხი თვის განმავლობაში არ მომხდარა.
გასულ პარასკევს ესპანეთის 10-წლიანი ობლიგაციის განაკვეთი 0.42 პროცენტით შემცირდა და 5.68 %-ზე დაფიქსირდა. ჩვეულებრივ, მიიჩნევა, რომ ობლიგაცია 7%-ზე მაღალი კურსით ქმედობაუნარიანია გრძელვადიან პერსპექტივაში. იტალიის პრემიერ-მინისტრმა მარიო მონტიმაც ნაადრევად მიიჩნია საუბარი იმის თაობაზე, რომ რომმა შეიძლება ფინანსური დახმარების პაკეტი მოითხოვოს. თუმცა მას შემდეგ, რაც ევროპის ცენტრალური ბანკის პროგრამის შესახებ გახდა ცნობილი, საპროცენტო განაკვეთი იტალიის 10-წლიან ევრობონდებზე 0.42 %-ით შემცირდა, რამაც იტალიის პრემიერ-მინისტრს უბიძგა ევროპის ცენტრალური ბანკის პროგრამისათვის ინვესტორების ნდობის განმტკიცებისაკენ მიმართული „მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი“ ეწოდებინა. მაგრამ ევროპის ცენტრალურ ბანკს ერთი არსებითი ხასიათის მოთხოვნა აქვს: ქვეყნებმა, რომლებსაც სურთ ბანკმა მეორად ბაზარზე მათი ობლიგაცია შეისყიდოს, ჯერ ევროპის ფინანსური ინსტიტუტებისგან უნდა მიიღონ დახმარება და საბიუჯეტო დეფიციტის აღმოსაფხვრელად „მკაცრი და ეფექტური“ საბიუჯეტო პოლიტიკის შემუშავებაზე დათანხმდნენ.
საბერძნეთმა, ირლანდიამ და პორტუგალიამ ეს ნაბიჯი უკვე გადადგეს და შეიმუშავეს ხარჯების მომჭირნეობის გეგმა, ესპანეთი და რომი კი ჯერჯერობით პოლიტიკურად არაპოპულარული გეგმის შემუშავებას ეწინააღმდეგებიან.
პროგრამა, რომელსაც „პირდაპირი ფულადი ტრანზაქცია“ ეწოდება, ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა გასულ ხუთშაბათს გამოაცხადა. პროგრამის თანახმად, ბანკი კრიზისში მყოფი ევროზონის ქვეყნების, იტალიისა და ესპანეთის, სახელმწიფო ობლიგაციებს შეისყიდის. ბანკის პრეზიდენტი მარიო დრაგი ამბობს, რომ მეორად ბაზარზე მოკლევადიანი ობლიგაციების შეუზღუდავი რაოდენობის შეძენით ევროპის ცენტრალური ბანკი მზად არის იმოქმედოს როგორც „გარანტორმა“. თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ბანკი ობლიგაციებს უშუალოდ ბანკროტი მთავრობებისგან შეისყიდის.
ევროპის ბანკი ამჯობინებს, რომ დასწიოს ობლიგაციებთან დაკავშირებული რისკი და დაარწმუნოს მყიდველები, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი მთავრობა დეფოლტს გამოაცხადებს, მათ ინვესტიციები არ დაეკარგებათ, რადგან მოგვიანებით ობლიგაციებს თავად ევროპის ცენტრალური ბანკი შეიძენს.
ასეთ შემთხვევაში ევროპის ცენტრალური ბანკი იმედოვნებს, რომ დასწევს საპროცენტო განაკვეთს, რომელიც მთავრობებმა უნდა გადაიხადონ სესხის ასაღებად, რაც პირველი მყიდველებისათვის ობლიგაციებს ნაკლებად სარისკოს გახდის.
საბოლოო ჯამში, ამ ქვეყნებმა შიდა დისბალანსი ან შიდა დევალვაციით უნდა აღმოფხვრან, რაც, როგორც დადასტურებულია, ძალიან ძვირი ღირს, ანდა უნდა მონახონ პრობლემის გადაწყვეტის რაღაც სხვა გზა ...დალიბორ როჰაჩი
ნაკლები რისკი კი ნიშნავს, რომ მთავრობები შეძლებენ ობლიგაციები დაბალი საპროცენტო განაკვეთით გაყიდონ.
დალიბორ როჰაჩი, ლონდონის ლეგატუმის ინსტიტუტის ეკონომიკური ფაკულტეტის დირექტორის მოადგილე, ევროპის ცენტრალური ბანკის ამ გეგმას პერსპექტიულად მხოლოდ იმ შემთხვევაში მიიჩნევს, თუკი ვალებში ჩავარდნილი ქვეყნები აგრესიულად არ დაუპირისპირდებიან მათ მიერვე წარმოქმნილი საბიუჯეტო დეფიციტის პრობლემის მოგვარებას:
„საბოლოო ჯამში, ამ ქვეყნებმა შიდა დისბალანსი ან შიდა დევალვაციით უნდა აღმოფხვრან, რაც, როგორც დადასტურებულია, ძალიან ძვირი ღირს, ანდა უნდა მონახონ პრობლემის გადაწყვეტის რაღაც სხვა გზა - დატოვონ ევროზონა, რასაც შეეძლო დაებალანსებინა აშკარად მოსალოდნელი დევალვაცია. ბოლოს და ბოლოს, ევროპის ცენტრალური ბანკი ვერ შეძლებს ამ ქვეყნების ფისკალური პრობლემების მოგვარებას და ამ ქვეყნებში არსებული დისბალანსის აღმოფხვრას. ამგვარად, ჩვენ ჯერ კიდევ პრობლემის გრძელვადიანი მოგვარების მოლოდინში ვართ.“
ევროპელი საქმიანი წრეების წარმომადგენლები ასევე აღნიშნავენ, რომ დრო აღარ ითმენს და ესპანეთმა და იტალიამ რაც შეიძლება სწრაფად - იქნებ რამდენიმე კვირაშიც კი - უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება, რათა მათზე განხორციელებული ფინანსური ზეწოლის შემსუბუქებით სარგებელი მიიღონ გრძელვადიან პერსპექტივაში. ევროზონის ექვსი ქვეყანა - ესპანეთი, იტალია, პორტუგალია, მალტა, კვიპროსი და საბერძნეთი კვლავაც რეცესიის მარწუხებში იმყოფებიან.
ესპანეთის მთავრობამ 6 სექტემბერს განაცხადა, რომ მას არ შეუძლია „ერთ ღამეში“ მიიღოს გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, რომ ფინანსური დახმარების მიღების სანაცვლოდ დასთანხმდეს ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ შეთავაზებულ პროგრამას. ამასთან, 6 სექტემბერს ევროპის საფონდო ბაზრებზე ვაჭრობამ აჩვენა, რომ დასაწყისი სასარგებლოა ესპანეთისათვის.
ეს მოხდა იმიტომ, რომ ინვესტორებმა გარისკეს მადრიდის მიერ ფინანსური დახმარების სწრაფად მიღების მოლოდინში. გასულ კვირაში ესპანეთის ობლიგაციის ღირებულება ისეთ ნიშნულზე დაეცა, რაც ბოლო ოთხი თვის განმავლობაში არ მომხდარა.
გასულ პარასკევს ესპანეთის 10-წლიანი ობლიგაციის განაკვეთი 0.42 პროცენტით შემცირდა და 5.68 %-ზე დაფიქსირდა. ჩვეულებრივ, მიიჩნევა, რომ ობლიგაცია 7%-ზე მაღალი კურსით ქმედობაუნარიანია გრძელვადიან პერსპექტივაში. იტალიის პრემიერ-მინისტრმა მარიო მონტიმაც ნაადრევად მიიჩნია საუბარი იმის თაობაზე, რომ რომმა შეიძლება ფინანსური დახმარების პაკეტი მოითხოვოს. თუმცა მას შემდეგ, რაც ევროპის ცენტრალური ბანკის პროგრამის შესახებ გახდა ცნობილი, საპროცენტო განაკვეთი იტალიის 10-წლიან ევრობონდებზე 0.42 %-ით შემცირდა, რამაც იტალიის პრემიერ-მინისტრს უბიძგა ევროპის ცენტრალური ბანკის პროგრამისათვის ინვესტორების ნდობის განმტკიცებისაკენ მიმართული „მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი“ ეწოდებინა. მაგრამ ევროპის ცენტრალურ ბანკს ერთი არსებითი ხასიათის მოთხოვნა აქვს: ქვეყნებმა, რომლებსაც სურთ ბანკმა მეორად ბაზარზე მათი ობლიგაცია შეისყიდოს, ჯერ ევროპის ფინანსური ინსტიტუტებისგან უნდა მიიღონ დახმარება და საბიუჯეტო დეფიციტის აღმოსაფხვრელად „მკაცრი და ეფექტური“ საბიუჯეტო პოლიტიკის შემუშავებაზე დათანხმდნენ.
საბერძნეთმა, ირლანდიამ და პორტუგალიამ ეს ნაბიჯი უკვე გადადგეს და შეიმუშავეს ხარჯების მომჭირნეობის გეგმა, ესპანეთი და რომი კი ჯერჯერობით პოლიტიკურად არაპოპულარული გეგმის შემუშავებას ეწინააღმდეგებიან.
![თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ დღეს საქართველოში მოგების გადასახადი 15%, საშემოსავლო - 20%, ხოლო იმპორტის გადასახადი 5% ან 12%-ია [საქონლის სახეობების მიხედვით განსხვავდება], საკმაოდ დიდი შეღავათი გამოდის.](https://gdb.rferl.org/01000000-0aff-0242-136c-08dc639080d1_w100_r1.jpg)
![თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ დღეს საქართველოში მოგების გადასახადი 15%, საშემოსავლო - 20%, ხოლო იმპორტის გადასახადი 5% ან 12%-ია [საქონლის სახეობების მიხედვით განსხვავდება], საკმაოდ დიდი შეღავათი გამოდის.](https://gdb.rferl.org/01000000-0aff-0242-136c-08dc639080d1_w33_r1.jpg)
