Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

"ძალიან გვიყვარს მსხვერპლის როლის თამაში"


რადიო თავისუფლების თბილისის ბიუროს ეწვია ახალგაზრდა დოქტორანტი ბირმინგემის უნივერსიტეტიდან, რომელიც საქართველოში 90-იან წლებში განვითარებულ ეთნიკურ დაპირისპირებებზე, მათში ელიტების და, უფრო ფართოდ, საზოგადოების როლზე მუშაობს. ნინო ქემოკლიძემ თავდაპირველად სამაგისტრო ნაშრომში ხაზი გაუსვა ელიტების როლს ქვეყანაში განვითარებულ კონფლიქტებში, თუმცა უკვე სადოქტორო შრომაში შედარებით ღრმა ტენდენციებზე დაკვირვება განაგრძო.

რადიო თავისუფლება: თუ შეგიძლია, მოკლედ ვთქვათ, რაზე დაყრდნობით განავითარე თეზისი, რომ ეთნიკური დაპირისპირება არ მოდის ქვევიდან, ანუ საზოგადოებიდან, არამედ ხელოვნურად დაინერგა ზევიდან, ანუ ელიტებიდან?

ნინო ქემოკლიძე: თემაზე, როგორც იცით, ვაგრძელებ მუშაობას, ჯერ არ დამისრულებია. ასეთი აქცენტი დავსვი სამაგისტრო ნაშრომში, თუმცა სადოქტოროში მასების ფაქტორი შემომყავს… კუთხე შევცვალე. აქ უკვე ვახსენებ არა მარტო ელიტებს (და ელიტებში იგულისხმება ყველა - როგორც პოლიტიკური, ასევე კულტურული ელიტა, ზოგადად ის, რასაც ინტელიგენცია ჰქვია), არამედ მასებს და საზოგადოებას, ზოგადად. მაგალითად, 80-იანი წლების ბოლოს ზვიად გამსახურდიამ ინტერვიუ მისცა ერთ-ერთ ამერიკელ ჟურნალისტს, რომელიც ეკითხებოდა გამსახურდიას, "ამხელა გავლენა რომ გაქვთ თქვენ პირადად და ეროვნულ მოძრაობას, რომელსაც მეთაურობთ, შეიძლება თუ არა, რომ სხვანაირი კუთხით წაიყვანოთ ეროვნული მოძრაობაო?" ზვიად გამსახურდიამ ჟურნალისტს უპასუხა, რომ ეს მის ძალებს აღემატებოდა და რომ ის კი არ ახდენდა გავლენას, არამედ ის მიჰყვებოდა მასებს, საზოგადოებაში არსებულ მუხტს. სწორედ აქ შემოდის ჩემს შრომაში მარადიული შეკითხვა: ვინ ვის მიჰყვება? ელიტები არიან ლიდერები თუ მასები უკარნახებენ ელიტებს მოქმედებას? ამის გარკვევას ვცდილობ უკვე სადოქტორო შრომაში. ხანდახან მარტივ შეკითხვას ვუსვამ ჩემს თავს. აი, ვთქვათ, მე გადავწყვიტე, რომ დავნერგო საზოგადოებაში რაღაც საზრისი, მაქვს ყველა რესურსი მის დასანერგად. ერთი მხრივ, ეს საკმაოდ ადვილია და, მე მგონი, ამას ყოველდღიურად ვხედავთ, მაგრამ, მეორე მხრივ, ეს საკმაოდ რთულია - რაღაც უნდა არსებობდეს მასებში და სწორედ ის რაღაც უნდა გააღვივო, რომ შეძლო მართვა. აქ შემოდის მითების ელემენტი. მითები ნებისმიერ სოციუმში ფუნდამენტურ როლს ასრულებს. ეს ერების იდენტობის შენებაში ფუნდამენტური საკითხია და ამ მითებში ხშირად ჩნდება არა მარტო დეფინიცია ”შენ”, არამედ ”სხვა”…სხვა ხდება სწორედ ფაქტორი”შენ”-ის ქმნისას… თუმცა საუბარია იმაზე, თუ როგორია ეს როლები და დეფინიციები… არ არის აუცილებელი ”სხვა” იყოს მტერი…

რადიო თავისუფლება: მინდა გავამახვილოთ ყურადღება ამ ”სხვის” ფაქტორზე. თქვენს სამაგისტრო კვლევაში რუსულ ფაქტორზე საუბრობთ და რაღაცნაირად ეს ფაქტორი ქართული იდენტობისათვის პასუხისმგებლობის ჩამორეცხვის ფუნქციას ასრულებდა, თითქოს. ანუ მტრის ხატი, რომელსაც შეგიძლია ბევრი რამ დააბრალო, ხელის გასაშვერი ფაქტორი, რომელიც პრობლემებს შენს იდენტობაში პასუხებს აძლევს.

ნინო ქემოკლიძე: რუსეთის ფაქტორი რომ არსებობს, ამაზე არავინ დავობს. არ შემხვედრია არც ერთი მკვლევარი, რომელიც ამ კონფლიქტებზე მუშაობს და ამბობს, რომ რუსეთს წვლილი არ მიუძღვის და რუსეთის ბრალი არაფერია. ზოგი უფრო მეტად აბრალებს რუსეთს, ზოგი უფრო ნაკლებად. თუმცა ყველაზე ხშირად რაზეც საუბრობენ დასავლეთის მკვლევარები, - და არამარტო მკვლევარები, - არის ის, რომ ჩვენ უზომოდ დიდ როლს ვანიჭებთ ამ კონფლიქტებში რუსეთს და რომ ყველაფერი არ არის რუსეთის ბრალი. ძალიან ხშირად ამბობენ ხოლმე, რომ ეს კონფლიქტები არ დაწყებულა და არ დამთავრდება რუსეთით. თუმცა ეს ნარატივი, რომ ყველაფერი რუსეთის ბრალია, საკმაოდ მძლავრობდა 90-იან წლებში. მაშინ, როგორც გახსოვთ, თუკი ვინმესი რამე არ მოეწონებოდათ, ის აუცილებლად იყო რუსეთის აგენტი და მტრის წისქვილზე წყლის დამსხმელი, ან კრემლიდან იმართებოდა და ასე შემდეგ….

რადიო თავისუფლება: რატომ ხდება ეს? კვლევაში საკმაოდ პირდაპირ ამბობთ, რომ რაღაცნაირად ეს არის პასუხისმგებლობის, შეცდომების ჩამორეცხვის მეთოდი, როცა შენ მუდმივად ავითარებ ამ მტრის ხატს... ეს საკმაოდ აქტუალურია დღესაც, როცა მართვაში ხდება ამ ფაქტორის მუდმივად შემოტანა და მუდმივად შეხსენება, რომ მტერი გვყავს, მტერი გვყავს, მტერი გვყავს… ხშირად აკრიტიკებენ მმართველ ელიტებს, რომ ამ ფაქტორით ხდება დემოკრატიის პრობლემების გადაფარვაც, ანუ არის დისკურსი, რომ დღეს ჩვენ არ გვცალია ღიაობისთვის, დემოკრატიისთვის, მტერი აქვეა და ასე შემდეგ…. როგორ გგონიათ, ეს ხელოვნურად იქმნება, თუ ეს რაიმე უფრო დიდი ტენდენციის ნაწილია, რომელსაც თავს ვერ აღწევენ როგორც ელიტები, ასევე საზოგადოებაც?

ნინო ქემოკლიძე: ძალიან მიჭირს ამ საკითხზე პირდაპირ საუბარი. ძალიან ბევრ ადამიანს, რომელიც ოთხმოცდაათიან წლებში ამ ყველაფერში ჩართული იყო, ალბათ მართლა ეგონა, რომ ყველაფერი რუსეთის ბრალი იყო და ყველაფერი მოდიოდა კრემლიდან. რაღაცა დოზით, რა თქმა უნდა, ეს ასეც იყო. არც ერთ იმპერიას თავის ნებით რომ არ დაუთმია ტერიტორიები, ეს ცხადია, მით უმეტეს, რუსეთს, რომელიც დემოკრატიით ვერ დაიკვეხნის, ამაზე ორი აზრი არ არსებობს. თუმცა მე მინდა ვთქვა, რომ ეს, რაც აღნიშნეთ, საკუთარი თავისთვის პასუხისმგებლობის აცილება, რაღაც მომენტში ეს ნამდვილად ასეა… მოდით, მაგალითად ნორვეგია მოვიყვანოთ. იმავე ნორვეგიაში - იქ ვიყავი, როცა ტრაგიკული მოვლენები მოხდა - პირველი, ვინც დაადანაშაულეს ჩვეულებრივმა ნორვეგიელებმა, იყო საკუთარი თავი. პირველი, რაც ნორვეგიელმა ჟურნალისტებმა მთავარ ამბებად გამოიტანეს, იყო: ’რა დავაშავეთ ჩვენ’... განა ის, რომ რა დააშავა ხელისუფლებამ, ან პოლიციამ, ან ინგლისმა (დასდეს ხომ ამ კაცს ბრალი, რომ ჰქონდა ურთიერთობა ინგლისის დამოუკიდებლობის ლიგასთან)... არავის უთქვამს, აი შენ, ბრიტანეთო, შენი ბრალია… ანუ აქცენტი იყო იმაზე, თუ რა არის ჩვენში, როგორც საზოგადოებაში, ამ ყველაფრის მიზეზი…. ვფიქრობ, ასეთი შეკითხვები საქართველოში გვაკლია, თუნდაც იმავე 2008 წლის აგვისტოსთან დაკავშირებით… რა თქმა უნდა, რუსეთი ოკუპანტია...

რადიო თავისუფლება: ამაზე ბევრია ნათქვამი და მუდმივად გვესმის დისკურსი, რომ რუსეთი, რუსეთი, რუსეთი…არაა აუცილებელი ყოველ წამს ამის გამეორება… მეორე მხარეს განვაგრძოთ.

ნინო ქემოკლიძე: ან იმის თქმა, რომ სამხრეთ ოსეთი და აფხაზეთი მარიონეტული რეჟიმები არიან… კი, ბატონო, რაღაც მომენტში ასეა, განსაკუთრებით ეს ეხება სამხრეთ ოსეთს, მაგრამ მე ვამბობ იმას, რომ ამას უნდა გავცდეთ და უნდა ვთქვათ: ეგ ყველაფერი კარგი, მაგრამ რა სურს ამ ხალხს? რა გვინდა ჩვენ მათგან და რა სურთ მათ ჩვენგან?… ეს გვაკლია, მე მგონი, უშუალო დამოკიდებულება… ჩვენ ხომ ვესაუბრებით ადამიანებს, რომლებიც არიან საქართველოს მოქალაქენი? ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ ხომ ამას ვამბობთ - რომ ეს არის საქართველოს განუყოფელი ნაწილი და, შესაბამისად, ეს ხალხი ჩვენი ქვეყნის მოქალაქენი არიან, - ხალხი, რომელიც ცხოვრობს იმ ტერიტორიებზე, - მაგრამ ჩვენ მათ არ ვესაუბრებით….

რადიო თავისუფლება: გამოდის, რომ პრობლემა ჩვენშიცაა და არა მარტო ელიტებში ან მმართველობაში, იმიტომ რომ ჩვენში არსებობს ნიადაგი… თუნდაც რომ ზევიდან მოდიოდეს მესიჯი, ჩვენ ხომ მისგან თავის დაღწევა ვერ შევძელით და მოხდა კონფლიქტები…. აი, ზვიად გამსახურდია ახსენეთ, რომელიც ამბობდა, რომ ის მიჰყვებოდა მოთხოვნას, რომელიც არსებობდა… ალბათ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჩვენ არ ვართ ღიები საკუთარ თავთან და, შესაბამისად, არც სხვასთან…

ნინო ქემოკლიძე: ისევ და ისევ ნორვეგიას რომ დავუბრუნდე, 1905 წლიდან არიან დამოუკიდებელნი, ჩვენ კი მხოლოდ ოცი წლის დამოუკიდებლობას აღვნიშნავთ. ასე რომ, ალბათ საკმაოდ დიდი გზა გვაქვს გასავლელი…ძალიან რომ გვინდა ევროკავშირის და ასეთი საინტერესო ორგანიზაციების წევრობა, პირველ რიგში, საკუთარ თავს კრიტიკულად უნდა შევხედოთ. არ გვიყვარს ჩვენ კრიტიკა, ყოველთვის ვაკრიტიკებთ სხვას, მაგრამ არასდროს არ ვამბობთ, კი, ბატონო, რუსეთიც დამნაშავეა, გამსახურდიაც დამნაშავეა და კიდევ სხვა ელიტები და კრიმინალური დაჯგუფებები, მაგრამ ჩვენ, როგორც ერმა, რა დავაშავეთ? ბევრი, რა თქმა უნდა, იტყვის, რომ არაფერი დაგვიშავებია და ჩვენ მხოლოდ მსხვერპლი ვართ… ძალიან გვიყვარს, მე მგონი, ჩვენ მსხვერპლის როლის თამაში… და მსხვერპლად ყოფნა…


რადიო თავისუფლება: რატომ?

ნინო ქემოკლიძე: ალბათ იმიტომ, რომ ადვილია, ადვილია იყო მსხვერპლი… ეს იმას ნიშნავს, რომ შენ არ გაქვს პასუხისმგებლობა, შენ ამ გზით პასუხისმგებლობას იცილებ და ყოველთვის შეგიძლია შენი პრობლემები სხვას გადააბარო… მაგრამ კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, მე არ ვამბობ, რომ ჩვენ არ ვიყავით... რა თქმა უნდა, ვიყავით მსხვერპლიც, მაგრამ ამას უნდა გავცდეთ… და სწორედ ამას ვცდილობ ჩემს დისერტაციაშიც…
XS
SM
MD
LG