რამდენიმე დღის წინ საზოგადოების ერთმა ჯგუფმა, რომელშიც მწერალი ზაზა ბურჭულაძეც შედიოდა, გაზეთ "ასავალ-დასავალის" მიერ გლდანის ციხის თანამშრომელთა სიებისა და საცხოვრებელი მისამართების გამოქვეყნება გააპროტესტა. ამას ტელეკომპანია ”მაესტროს” ეთერში ზაზა ბურჭულაძესა და "ასავალ-დასავალის" ჟურნალისტ ზაზა დავითაიას შორის სიტყვიერი დაპირისპირება მოჰყვა. ჟურნალისტმა მწერალს მისი ერთ-ერთი გახმაურებული ნაწარმოებიდან, ”ხსნადი კაფკა”, თამამი მონაკვეთი გაუხსენა, პირდაპირ ეთერში წაიკითხა და მიანიშნა, რომ ”ამის” დამწერი ლაპარაკობდა ზნეობაზე. პასუხი ბურჭულაძემაც გასცა და მას "ვირისთავი" და "მაიმუნი" უწოდა. იმ ღამით სოციალურ ქსელში ბურჭულაძის მოთხრობიდან ამოგლეჯილი სკანდალური ნაწყვეტი მრავალგზის განიხილეს, არც ლანძღვა და მუქარა დააკლეს, რომელიც დღემდე გრძელდება, მეორე ღამით კი რუსთაველზე მწერალს თავს დაესხნენ და სცემეს. რას ნიშნავს, როცა ქვეყანაში მწერალზე ძალადობენ მისი ნაწარმოებების გამო და პერსონაჟებს ავტორებთან აიგივებენ? რა აჩენს ასეთ ძალადობას საზოგადოებაში და რატომ აღიზიანებს მკითხველთა უმრავლესობას თამამი ლიტერატურა, რომელშიც არაფერია დამალული?
”თურმე რეებს წერ, ბიჭო”.. - ეს იყო ფრაზა, რომელიც მწერალ ზაზა ბურჭულაძის მიმართ უცხო მამაკაცის გინებას მოჰყვა, აგრესია კი ფიზიკურ შეურაცხყოფაში გადაიზარდა. სხვადასხვა სოციალურ ქსელში კი წერდნენ, რომ თურმე ბურჭულაძეს ”ასავალ-დასავალის” ჟურნალისტისათვის სიტყვიერი შეურაცხყოფის გამო გაუსწორდნენ და ”არა მისი შეხედულებებისა და მსოფლმხედველობის გამო”. თუმცა ფაქტია, რომ ნაწყვეტები ”ხსნადი კაფკადან” ფეისბუკსა და ფორუმებს მოედო და მწერლის მიმართ ლანძღვა და მუქარა დღემდე არ წყდება. თავდასხმის ფაქტზე აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე. აგრესია დაგმეს ზაზას მეგობარმა მწერლებმაც და სამართალდამცველებს, გურამ დოჩანაშვილის პერსონაჟის იდეის ზეგავლენით, დამნაშავის დასჯის ორიგინალური ფორმაც შესთავაზეს:
რა გამოდის, რომ დოსტოევსკი ბებრუხანებს ხოცავდა, ნაბოკოვი 12 წლის გოგოებთან ამყარებდა სექსუალურ კავშირს, მიხეილ ჯავახიშვილი კიდევ - ნათლიდედასთან... იგივეს ამბობენ... მე რასაც ვაკვირდები, ადამიანებს აქვთ სურვილი ხელოვნებიდან მხოლოდ ესთეტიკური ტკბობა მიიღონ, მათ არ სჭირდებათ ფიქრი, არ სჭირდებათ სტრესის მიღება ხელოვნების ნაწარმოებთნ შეხებისას...
ლელა კოდალაშვილი
”პოლიციის რეფორმის ფარგლებში, პოლიციას ვთავაზობთ ასეთი ტიპის დამნაშავეებისათვის გახსნას ”კარცერ ლუქსები” და დამნაშავეებს მიესაჯოთ ლიტერატურის კითხვა - პირველ რიგში კი, იმ ავტორის მთელი შემოქმედების წაკითხვა, რომლის მიმართაც ისინი აგრესიას განახორციელებენ.”
შოთა იათაშვილმა ეს იდეა გადაცემა ”კვირის აზრებისთვისაც” ჩაწერა. თამამი ლიტერატურის გამო აგრესია საკუთარ თავზე, ბურჭულაძის გარდა, სხვა ქართველმა მწერლებმაც არაერთხელ გამოსცადეს. სიტყვიერი შეურაცხყოფა, ქუჩაში დახვედრა, მუქარის წერილები - ყველაფერი იყო, ვინც უცებ მახსენდება, ზაზა კოშკაძის, ერეკლე დეისაძის, პაატა შამუგიას, ქეთი თუთბერიძის და სხვათა მიმართ. რატომ იწვევს ასეთ აგრესიას ტექსტები, რომლებშიც ყველაფერი არ ბრწყინავს, მაგრამ ნამდვილია და, რაც მთავარია, რატომ აიგივებს საზოგადოება მუდამ მწერალს მის პერსონაჟებთან და თუ რამე გააღიზიანებს, მას ფიზიკურად უსწორდება?
”ლიტერატურა ჩვენში აგრესიას მაშინ იწვევს, როცა ის თამამია, როცა მორალურ ჩარჩოებს მიღმა დგას, იქნება ეს პერსონაჟი თუ მწერლის პოზიცია, მორალური ნორმები კი, ჩვენთან, როგორც იცით, ძალიან ტრადიციულია, ამ ბოლო დროს მკაცრად ჩაკეტილიც რელიგიურ ჩარჩოებში, რომლიდან ოდნავ გადახვევაც კი ჩვენი საზოგადოების დიდი ნაწილისათვის, გარდა ერთეული ადამიანებისა, ამორალობად და გარყვნილებად მიიჩნევა...”
ლელა კოდალაშვილი
ამ ლოგიკით, განაგრძობს მწერალი და კრიტიკოსი ლელა კოდალაშვილი:
”რა გამოდის, რომ დოსტოევსკი ბებრუხანებს ხოცავდა, ნაბოკოვი 12 წლის გოგოებთან ამყარებდა სექსუალურ კავშირს, მიხეილ ჯავახიშვილი კიდევ - ნათლიდედასთან... იგივეს ამბობენ... მე რასაც ვაკვირდები, ადამიანებს აქვთ სურვილი ხელოვნებიდან მხოლოდ ესთეტიკური ტკბობა მიიღონ, მათ არ სჭირდებათ ფიქრი, არ სჭირდებათ სტრესის მიღება ხელოვნების ნაწარმოებთნ შეხებისას, ამიტომ არ მოსწონთ, მაგალითად, ლარს ფონ ტრიერის ფილმები... ამიტომაც სურთ სულ ნათელი და ფერადოვანი სამყარო დაინახონ და დანარჩენი შავბნელი სამყაროს შესახებ გაგონებაც არ უნდათ. ამიტომაც არ იღებენ ხელოვნებას, რომელშიც მრუმე ფერებია.”
გაუნათლებლობა და წლების განმავლობაში შეუცვლელი განათლების ცუდი სისტემაა მიზეზი, რატომაც იწვევს კონკრეტული ლიტერატურული ტექსტი აგრესიას, ფიქრობს მწერალი ზაზა კოშკაძე. მისი აზრით, ისეთ ავტორებს, როგორებიც არიან ზაზა ბურჭულაძე, პაატა შამუგია, ერეკლე დეისაძე, კულტურული კონტექსტი შობს ხოლმე. რომ არა საზოგადოების მიერ ”ვეფხისტყაოსნის” კონსერვატიული გაგება, რაც წლებმა ვერ შეცვალა, შამუგია, ალბათ, არ დაწერდა ”ანტიტყაოსანს”, რის გამოც ის არაერთხელ გააკრიტიკეს:
ზაზა კოშკაძე
”ვფიქრობ, რადგან დაინახა, რომ წიგნი გაცილებით ლიბერალურია, ვიდრე საზოგადოების დამოკიდებულება ამ წიგნის მიმართ, მგონია, რომ ამიტომაც დაწერა ის, რაც დაწერა..."
ზაზა კოშკაძეს მცდარად მიაჩნია შეხედულება, რომ თითქოს ილია ჭავჭავაძის წიგნების გადაშლისას ხელი უნდა აგიკანკალდეს - ის, პირველ რიგში, მწერალი იყო. არც მისი და არც დანარჩენი ქართველი კლასიკოსების ნაწარმოებები დღემდე სწორად გააზრებული არ არის. ეს რომ ასე იყოს, ფიქრობს ზაზა კოშკაძე, დღეს ბურჭულაძეს თუ სხვა თამამ მწერლებს ქვეყნის დამაქცევრებად არ მოიაზრებდნენ:
”ქართულ კლასიკურ ნაწარმოებებში ძალიან ხშირად გვხდება მეტად მტკივნეული სცენები. ისეთი, როგორიც არის, მაგალითად, ”ჯაყოს ხიზნებში” ჯაყოს მიერ ნათლიდედის გაუპატიურების სცენა ან ”ხევისბერ გოჩაში” როცა გმირი ძმადნაფიცის ცოლთან წვება და მტერი შემოეპარება, ან ”გლახის ნაამბობი” გავიხსენოთ... ეს რომ ქართულ საზოგადოებას კარგად ჰქონდეს გააზრებული, რა არის ეს, რა ტიპის წიგნებია, როგორი მწერლები არიან მათი ავტორები, ჩვენი კულტურული და ლიტერატურული საყრდენები, მგონია, რომ ასეთი აგრესია დღეს არ იარსებებდა თანამედროვე მწერლების მიმართ. ეს უვიცობის ბრალია. როგორც ყველა ტაქსისტმა იცის დღეს რა ეშველება ქვეყანას და როგორ უნდა მართო ქვეყანა სწორად, ასევე ყველა ადამიანმა, ვინც არ უნდა გააჩერო, იცის ქართული ლიტერატურა და ეს მცდარი შეხედულებაა. ლიტერატურაში უნდა ერკვეოდე, სანამ საკუთარ აზრს გამოხატავ და ამ აზრის გამო შემდეგ ვიღაცას სცემ.”
პრობლემა ისაა, რომ ადამიანები - ახალგაზრდობაზე გავამახვილებ ყურადღებას ჯერ კიდევ ისე კარგად ვერ საუბრობენ ინგლისურად, რომ იკითხონ ლიტერატურა; რუსული აღარ იციან და რჩება ქართული ენა, რომელზეც წიგნები არ არის, თუ რომელიმე კომერციული გამომცემლობა რამე ბესტსელერს არ თარგმნის, და, შესაბამისად, როცა არ იცი სხვაგან რა ხდება, არც ელოდები, რომ წიგნში არის ის პრობლემები, რაც მათ აინტერესებთ და რეალობის უფრო ღრმა შრეებში ჩაახედებს მათ...
შოთა გაგარინი
პრობლემას უფრო კომპლექსური სახე აქვს მწერლისა და მიმომხილველის, შოთა გაგარინისათვის. არარსებული კულტურული პოლიტიკა, თარგმანების სიმცირე, უცხო ენის უცოდინრობა - შესაბამისად, ნაკლები ინფორმაცია მსოფლიო ლიტერატურულ პროცესებზე და სტერეოტიპული ხედვა, რომ ლიტერატურას ჭუჭყი არ უნდა მოჰყვებოდეს:
”პრობლემა ისაა, რომ ადამიანები - ახალგაზრდობაზე გავამახვილებ ყურადღებას ჯერ კიდევ ისე კარგად ვერ საუბრობენ ინგლისურად, რომ იკითხონ ლიტერატურა; რუსული აღარ იციან და რჩება ქართული ენა, რომელზეც წიგნები არ არის, თუ რომელიმე კომერციული გამომცემლობა რამე ბესტსელერს არ თარგმნის, და, შესაბამისად, როცა არ იცი სხვაგან რა ხდება, არც ელოდები, რომ წიგნში არის ის პრობლემები, რაც მათ აინტერესებთ და რეალობის უფრო ღრმა შრეებში ჩაახედებს მათ. პირიქით, თითქოს რეალობას გაურბიან და რაღაც რომანტიკულ და ზღაპრულს ეძებენ.”
მწერალი და კრიტიკოსი ლელა კოდალაშვილი კი ფიქრობს, რომ მხოლოდ განათლება საკმარისი არ არის. ხშირად განათლებული ადამიანებიც - ოღონდ ჩაკეტილი მსოფლმხედველობით - ლიტერატურულ ნაწარმოებებს აფასებენ ისე, რომ არ უნდათ აღიარონ დანარჩენი სამყაროს არსებობა. ამ ჩაკეტილობით გამოწვეულ შეფასებებს კი ხშირად მოჰყვება ის, რაც მოჰყვება: შენ შეიძლება ქუჩაში მიდიოდე, ვიღაც გაბრაზებული მოგიახლოვდეს და დაგარტყას ისე, რომ ბოლომდე ჩაკითხულიც არ ჰქონდეს, რა დაწერე ასეთი.
მუშაობს საქართველოს შიდა პოლიტიკის, ადამიანის უფლებების, ქალთა და ბავშვთა, უმცირესობების, ეკოლოგიის, ჯანდაცვისა და სხვა სოციალურ საკითხებზე. რადიო თავისუფლების ჟურნალისტია 2008 წლიდან.
