მხოლოდ 2022 წლის დეკემბერში რუსეთიდან საქართველოში 317 მლნ აშშ დოლარი გადმოირიცხა - ეს 2021 წლის დეკემბერთან შედარებით 700%-ით მეტია.
„საქართველოს საბანკო ასოციაციის“ პრეზიდენტის, ალექსანდრე ძნელაძის თქმით, ბანკებმა აღმოაჩინეს, რომ მათ კლიენტებს არ ჰქონდათ პასუხი შეკითხვებზე - საიდან გადაურიცხეს თანხა? ვინ გადაურიცხა? ამავე დროს, სოციალურ ქსელებში ვრცელდება სარეკლამო ბანერები, რომლებიც, სავარაუდოდ, სწორედ ასეთი ტრანზაქციების სანაცვლოდ, ადამიანებს 40 ლარს სთავაზობენ.
TBC ბანკში, რომელმაც კლიენტების გასაფრთხილებლად სპეციალური განცხადებაც გაავრცელა, რადიო თავისუფლებას დაუდასტურეს, რომ საეჭვო შემთხვევები გახშირდა და ასეთი ტრანზაქციების შემთხვევაში, ანგარიშები იბლოკება.
რა საფრთხეები არსებობს და რა უნდა იცოდნენ ბანკების მომხმარებლებმა?
„საბანკო ანგარიშის გახსნის შემდეგ, მომხმარებელი პასუხისმგებელია, ზუსტად იცოდეს მისთვის დარიცხული თანხების წარმოშობა და მიზნობრიობა. ეს პასუხისმგებლობა სრულად ეკისრება მას. როდესაც ასეთი ინფორმაცია ბენეფიციარს არა აქვს, საბანკო სისტემაში ასეთი თანხები ითვლება საეჭვოდ“, - გვეუბნება „საქართველოს საბანკო ასოციაციის“ პრეზიდენტი, ალექსანდრე ძნელაძე და დასძენს, რომ ასეთი საეჭვო წარმოშობის თანხა კლიენტმა საბოლოოდ შეიძლება ვერც გაანაღდოს.
მიმღებს ასეთ შემთხვევაში შესაძლოა დაებლოკოს საბანკო ანგარიში და მიადგეს „ხანგრძლივი რეპუტაციული ზიანი“ იმგვარად, რომ საბანკო სისტემაში ანგარიშის გახსნა საერთოდ ვეღარ შეძლოს.
ძნელაძე განმარტავს, რომ რუსეთის არასანქცირებული ბანკებიდან ტრანზაქციები შუამავალი დასავლური ბანკების გავლით ხდება, სანქციებზე მოწმდება და ანგარიშზე გადმორიცხვის მომენტისთვის შეიძლება ჩაითვალოს, რომ გადმომრიცხავი არ არის სანქცირებული, მაგრამ პრობლემამ მოგვიანებით იჩინოს თავი:
„სანქციებთან დაკავშირებული ვითარება რუსეთში სწრაფად იცვლება და შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ სანქცირებულთა სიას მიემატა პირი, რომელმაც გარკვეული პერიოდის წინ გადმოურიცხა თანხა ამა თუ იმ პირს. ასეთ დროს მოხდება წინა ტრანზაქციების მოკვლევა და შესაძლოა თანხის მიმღებს შეეხოს სხვადასხვა შეზღუდვა და სანქციებიც“.
კონკრეტული ტრანზაქციებით შესაძლოა სამართალდამცველი სტრუქტურებიც დაინტერესდნენ.
ძნელაძე ამბობს, რომ განსაკუთრებით საეჭვო შემთხვევებს საბოლოოდ ფინანსური მონიტორინგის სამსახური განიხილავს და პროცესში შესაძლოა საგამოძიებო სტრუქტურებიც ჩაერთონ, რის შედეგადაც, შესაძლოა, დადგეს თანხის ბენეფიციარის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხი.
რა არის მიზანი?
ეკონომიკის ექსპერტებმა რადიო თავისუფლებას უთხრეს, რომ განაღდების ასეთი სქემით, რუსეთის კონკრეტული მოქალაქე შესაძლოა ზოგ შემთხვევაში ცდილობდეს, თავი აარიდოს გადმორიცხვისა და განაღდების შეზღუდვებთან დაკავშირებულ ბარიერებს და ეს არა ერთი, არამედ რამდენიმე პირის დახმარებით გააკეთოს. უარეს შემთხვევაში კი, ეს შესაძლოა ფულის გათეთრების ორგანიზებული სქემა იყოს.
„საქართველოს საბანკო ასოციაცია“ მოუწოდებს მომხმარებლებს, „გაითვალისწინონ მსგავსი მართლსაწინააღმდეგო სქემების არსებობა და თავი შეიკავონ უკანონო გარიგებებში მონაწილეობისაგან“. ასოციაციამ, ბანკების სახელით, მომხმარებლებს 7 თებერვალს, სპეციალური განცხადებით მიმართა.
ბოლო დროს, სოციალურ ქსელებში ვრცელდება სარეკლამო ბანერები, რომლებითაც უცნობი პირები „მობაილბანკის“ (ინტერნეტბანკი ტელეფონში) სერვისით მოსარგებლე მომხმარებლებს 1-2-საათიან სამუშაოს 40 ლარის სანაცვლოდ სთავაზობენ. ისინი ითხოვენ, რომ თანხის მიმღებ პირს ჰქონდეს დოლარის სავალუტო ანგარიში, პირადობის მოწმობა და საბანკო ბარათი (სავარაუდოდ, თანხის ადგილზე გასანაღდებლად).
სხვადასხვა წყაროს ცნობით, ამ სარისკო საქმისთვის, ზოგჯერ ანაზღაურება 50-100 ლარს აღწევს.
ტელეგრამარხის ჯგუფებში, რუსულენოვანი წევრები, ბოლო დროს წერენ, რომ საქართველოს კომერციულ ბანკებში, ტრანზაქციების დროს, მომხმარებლების ანგარიშები იბლოკება.
რეგულაციებთან შეუსაბამო ტრანზაქციების აღმოჩენისას ბანკი "ანგარიშების გაჩერებისა და დახურვის პრაქტიკას მიმართავს", - გვეუბნება TBC ბანკის სტრატეგიული კომუნიკაციების ლიდერი, თამთა კუპრაძე და ასევე, გვიდასტურებს ინფორმაციას ციფრული ბანკით გადარიცხვების გაზრდის შესახებ, თუმცა კონკრეტულ მაჩვენებლებს არ გვისახელებს.
ანგარიშების გაუქმების გარდა, საეჭვო ტრანზაქციების ბენეფიციარები, პირადი და საბანკო მონაცემების გაზიარების გამო, კიბერდანაშაულის სამიზნეც შეიძლება გახდნენ.
"ჩნდება საფრთხე, რომ ანგარიშის მფლობელის ნაცვლად, ყველა ტრანზაქცია განახორციელოს გარეშე პირმა", - გვეუბნება კუპრაძე.
ეროვნული ბანკიდან ველოდებით პასუხს კითხვაზე, შექმნილ ვითარებასთან დაკავშირებით, კონტროლის გასაძლიერებლად, დამატებითი რეკომენდაციები ხომ არ გაუციათ კომერციული ბანკებისთვის?
საქართველო შეერთებულია რუსეთისთვის დასავლეთის მიერ დაწესებულ საფინანსო სანქციებს.
ეკონომიკის საკითხების ექსპერტი, გიორგი ცუცქირიძე რადიო თავისუფლებას ეუბნება, რომ რუსეთიდან გადარიცხვების კონტროლის გამკაცრება მსოფლიოს მასშტაბით დაიწყო მას შემდეგ, რაც რუსეთი ტერორიზმის ხელშემწყობ სახელმწიფოდ აღიარეს.
გიორგი ცუცქირიძე გვეუბნება, რომ ლარის გაცვლით კურსს მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ფულადი გზავნილები და მათ შორის - რუსეთიდან გადმორიცხული უცხოური ვალუტის მასშტაბი.
"ამ ქვეყანაში ნებისმიერი ადამიანისთვის ჩარიცხული დოლარის მასა მონაწილეობს სავალუტო ბალანსში. როცა ქვეყანაში მეტი უცხოური ვალუტა შემოვა, ვიდრე ქვეყნიდან გავა, ლარი გამყარდება", - განმარტავს ექსპერტი.
რუსეთიდან საეჭვო გადმორიცხვების ზრდის გამო, გაჩნდა ასევე შეკითხვა - ხომ არ მოუწევთ ბენეფიციარებს ქონების გადასახადის გადახდაც, თუკი გზავნილები წლიურად, ჯამში, 40 ათას ლარზე მეტი იქნება? ასეთ დროს ხომ ფიზიკურ პირებს შემოსავლების სამსახური დეკლარაციის შევსებას სთხოვს.
ეკონომიკის საკითხების ექსპერტის, რამაზ გერლიანის პასუხია - "არა", რადგან, როგორც განმარტავს, სახელმწიფოსთვის "თითქმის შეუძლებელია" იმის დამტკიცება, რომ გადმორიცხული თანხა კონკრეტული ბენეფიციარისთვის შემოსავალს წარმოადგენს. "იქნებ, ისესხა კერძო პირისგან და შემდეგ უნდა დაუბრუნოს?! ბანკის მომხმარებელ ამდენ ფიზიკურ პირში ამას ვინ გააკონტროლებს?!" - ამბობს გერლიანი. თუმცა ის სრულიად ბუნებრივად თვლის, რომ კონკრეტული ტრანზაქცია, ან მათი ერთობლიობა ბანკმა საეჭვოდ ჩათვალოს და გამოკვლევას შეუდგეს.
დაწერეთ კომენტარი