საქართველოში, სადაც სტატისტიკის ეროვნული ბიუროს მონაცემებით, ყოველწლიურად, საშუალოდ, 10 000 ადამიანს უსვამენ კიბოს დიაგნოზს, ონკოპაციენტები სახელმწიფოსგან მოითხოვენ შეასრულოს პირობა და კიბოს მკურნალობა ქვეყანაში ნამდვილად გახადოს უფასო.
„მინდა ვიცოცხლო“ - ამ ლოზუნგით ონკოპაციენტების ერთი ნაწილი, 12 თებერვალს ისევ მთავრობის კანცელარიასთან, საპროტესტო აქციაზე იდგა. ისინი კიდევ ერთხელ შეეცადნენ ხელისუფლებისთვის ეთქვათ, რომ მიუხედავად არაერთხელ დაპირებული „უწყვეტი და უფასო მკურნალობის შესაძლებლობისა“, სიმსივნის დიაგნოზის მქონე ადამიანებს საქართველოში მუდმივად უგვიანდებათ დაფინანსება, ეძებენ გადარჩენის გზებს და ხშირად ვერ შოულობენ წამლებს.
გლიოსარკომის (თავის ტვინის სიმსივნე) დიაგნოზი ნატო სადუნიშვილის მეუღლეს ერთი წლის წინ დაუსვეს და მას შემდეგ, ნატოს არ ახსენდება არცერთი დღე, ან წამლის ფული არ ჰქონდეს საშოვნელი, ან თავად წამალი, დაფინანსების მოლოდინში არ იყოს, ან პასუხის მომლოდინეთა გრძელ რიგში.
„არის წამლები, რომლებიც სულ გვჭირდება, გადასხმები, ყოველ სამ თვეში ერთხელ - გამოკვლევა, რაც კოლოსალურ თანხებამდე ადის. აი, მაგალითად, ენცეფალოგრამის თანხა მე გადავიხადე, რადგან არ დამიფინანსა სახელმწიფომ. ჯანდაცვის სამინისტრომ გვიპასუხა, რომ ეს გამოკვლევა არ ფინანსდებაო... ერთი წლის წინაც, როცა ონკოპაციენტების ბაზაში ჩაგვსვეს და 25 000-იანი ლიმიტი მოგვენიჭა, მაშინაც საჭირო ხარჯებისთვის 7700 ლარი მოგვცა სახელმწიფომ და დანარჩენი მე გადავიხადე“.
თავის ამბავს გვიზიარებს ბაკურიანელი ინგა მელიქიძეც, რომელსაც ასევე სიმსივნის დიაგნოზი აქვს:
„მე მჭირდებოდა წამალი, რომლის ერთი ამპულის ფასი 5000 ლარი იყო. არადა, ეს წამალი მარტო თბილისში ჩაწერილებს უფინანსდებოდათ, რეგიონში მცხოვრებ ადამიანებს - არა. ამიტომ საბოლოოდ მეც ანგარიში გამიხსნეს და ნაწილობრივ ასე შემიგროვდა“.
იხსენებს მეორე ამბავსაც, როცა მედიკამენტის დაფინანსებაზე უარი უთხრეს, ამის გამო მკურნალობა გადაუვადდა და მხოლოდ მას მერე დაუფინანსეს, რაც ყოველდღე დაიწყო რეკვა ცხელ ხაზზე და „ლაივიც“ ჩაწერა ფეისბუკისთვის.
„კი დამიფინანსეს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ეს წამალი მხოლოდ ფოთში იყიდებოდა, ერთ აფთიაქში, სადაც უბრალოდ ხელი არ მიმიწვდებოდა და იქ უნდა წავსულიყავი, რომ წამალი მეყიდა. მერე აღმოჩნდა, რომ რაღაც კოდი უნდა შემეცვალა და თბილისშიც შევძლებდი წამლის მოძებნას... მოკლედ, დიდი წვალების მერე ახლა ავიღე ეს წამალი“.
გვანცა აფხაიძეს, რომელმაც დააფუძნა ორგანიზაცია „კავშირი სიცოცხლისთვის“ და დღეს სხვების უფლებებისთვის იბრძვის, ავთვისებიანი სიმსივნის დიაგნოზი ოცი წლის ასაკში დაუდგინდა - მეოთხე სტადია.
ორ წელზე მეტხანს იბრძოლა. ოჯახის, ახლობლების და, როგორც ხშირად ხდება საქართველოში, სრულიად უცნობი ადამიანების მიერ შეგროვებული ფულით (და მხოლოდ ნაწილობრივ, სახელმწიფოს დაფინანსებით), გამოჯანმრთელებამდე იმკურნალა.
მისმა ამბავმა, უამრავ ონკოპაციენტს მისცა გადარჩენის იმედი. ეს ხალხი გვანცას ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი გახდა და დღესაც მათ გამო და მათთან ერთად, საპროტესტო აქციებით მოითხოვს სახელმწიფოსგან 2023 წლის ოქტომბერში ონკოპაციენტებისთვის მიცემული დაპირების შესრულებას, - რომლის მიხედვით, ყველა ონკოპაციენტს დაუფინანსდებოდა როგორც ქიმიო/ჰორმონო/სხივური თერაპიები და მედიკამენტები, ისე ონკოლოგიური ქირურგია.
ამ ვიდეოში გვანცა თავისი ბრძოლის ამბავსაც ჰყვება და დაწვრილებით ლაპარაკობს იმ დაბრკოლებებზე, რასაც დღეს, საქართველოში, სიმსივნით დაავადებულები აწყდებიან.
12 თებერვალს, კანცელარიის წინ გამართული საპროტესტო აქციის მონაწილეებიც ჩიოდნენ, რომ ყველა ონკოპაციენტისთვის დადგენილი წლიური დაფინანსების ლიმიტი - 25 000 ლარი, მათი ნაწილის შემთხვევაში, მხოლოდ რამდენიმე პროცედურას ძლივს ჰყოფნის. ზოგიერთი პაციენტისთვის კი, ამ თანხის მხოლოდ მცირე ნაწილია საკმარისი.
ეს ადამიანები გვიყვებიან, რომ ამ თანხიდანვე ფინანსდება 13 დასახელების მედიკამენტი, თუმცა არა ყველა წამალი, რომელიც სხვადასხვა დიაგნოზის მქონე პაციენტებს სჭირდებათ. სწორედ ამიტომ მოითხოვენ, რომ სხვა, მათთვის საჭირო მედიკამენტებიც უფასო იყოს.
კიდევ ერთი სირთულე, რომელსაც ონკოპაციენტები წააწყდნენ, ის არის, რომ მედიკამენტები, რომელთა შემოტანაზეც პასუხისმგებლობა სახელმწიფომ აიღო, დეფიციტური გახდა. გვანცა აფხაიძე ამბობს, რომ ამ წამლებს შავ ბაზარზე თუ იპოვი და თანაც გაცილებით ძვირად.
არაერთ ონკოპაციენტს დაუგვიანდა სახელმწიფოსგან დაფინანსების მიღება. ეს მკურნალობის გადავადებასაც ნიშნავს. 3 დღეზე მეტხანს მკურნალობის შეჩერება ახალ რისკებს აჩენს.
ამბობენ იმასაც, რომ არც დიაგნოსტირება ფინანსდება - წინასწარი და გეგმური კვლევები, რომელთა ფასიც რამდენიმე ათას ლარამდე აღწევს. პაციენტი კი რეციდივის საშიშროების წინაშე დგება.
მთავრობის დაპირება
2023 წლის დეკემბერში ჯანდაცვის მინისტრმა ზურაბ აზარაშვილმა განაცადა, რომ 2024 წლიდან საყოველთაო ჯანდაცვას კიბოს ადრეული დიაგნოსტიკის პროგრამა დაემატებოდა, რაც იმას ნიშნავდა, რომ როგორც კი ეჭვი გაჩნდებოდა რაიმე ტიპის სიმსივნეზე, კონკრეტულ კლინიკებში საბოლოო დიაგნოზის დასმის პროცედურებს სახელმწიფო დააფინანსებდა - ეს კი ონკოდაავადების რაც შეიძლება ადრეულ ეტაპზე აღმოჩენის წინაპირობა გახდებოდა.
მაშინ მინისტრმა უცხოეთის გამოცდილებაც მოიშველია და თქვა, რომ ადრეული დიაგნოსტიკის შემთხვევაში, დანახარჯები დაახლოებით 40%-ით შემცირდებოდა.
ამ სიახლემდე ცოტა ხნით ადრე კი, 30 ოქტომბერს, ჯანდაცვის მინისტრმა განაცხადა, რომ საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში, ყველა ონკოპაციენტს, გარდა საბიუჯეტო სახსრებით დაზღვეული პირებისა, დაუფინანსდებოდა როგორც გეგმური, ისე გადაუდებელი ოპერაციები.
2023 წლის დეკემბერში, მთავრობამ ისიც დააანონსა, რომ 2024 წლიდან საქართველოს ყველა მოქალაქეს სრულად დაუფინანსდებოდა ძუძუს კიბოს სამკურნალო მედიკამენტები - თბილისის მოსახლეობისთვის საჭირო ხარჯს მუნიციპალიტეტი დაფარავდა, რეგიონებისას კი - ჯანდაცვის სამინისტრო.
განსხვავება დაპირებასა და რეალობას შორის
- რატომ არის მედიკამენტების დეფიციტი?
- ფიქრობს თუ არა სახელმწიფო ონკოპაციენტების მკურნალობისთვის დაწესებული ლიმიტის (25 000 ლარის) გადახედვას?
- როგორ შეიძლება ხარჯები თითოეული პაციენტისთვის დაიგეგმოს?
- რატომ გვიანდება დაფინანსება, რაზეც არაერთი ონკოპაციენტი ჩივის?
ამ კითხვებიდან პირველზე ჯანდაცვის სამინისტრომ გვიპასუხა, რომ ის მედიკამენტები, რომელთა შემოტანაზეც პასუხისმგებლობა თავად სახელმწიფომ აიღო თავისუფლად იშოვება.
ჩვენი სხვა კითხების პასუხად კი მოგვწერეს, რომ 2022-2023 წლებში საქართველოში, ონკოლოგიური დაავადებების სამკურნალოდ საჭირო მედიკამენტებისა და მომსახურების მაქსიმალური ხელმისაწვდომობისთვის არაერთი მნიშვნელოვანი რეფორმა გატარდა და რომ ეს პროცესი ისევ გრძელდება.
ჯანდაცვის სამინისტროში გვითხრეს, რომ თუ ონკოლოგიის მიმართულების ბიუჯეტი, 2012 წელს, იყო 17 მილიონი ლარი, 2023 წელს ეს თანხა 250 მილიონ ლარამდე გაიზარდა. და რომ 2024 წელს, უშუალოდ მწარმოებლისგან ონკოლოგიური მედიკამენტების მნიშვნელოვნად დაბალ ფასად შეძენის ხარჯზე, სამინისტროს 350 მილიონ ლარზე მეტი ბიუჯეტის მედიკამენტის და სერვისის განსაზღვრის შესაძლებლობა ექნება.
საინტერესოა, რას მიიჩნევს სახელმწიფო ბოლო რამდენიმე წელიწადში ონკოპაციენტების მდგომარეობის შესამსუბუქებლად მათ მიერ გადადგმულ ნაბიჯებს შორის ყველაზე მნიშვნელოვნად. ამაზე გვიპასუხეს, რომ ერთ-ერთი ასეთი გადაწყვეტილება, სწორედ საჭირო გამოკვლევებისა და სხვა მედიკამენტების დადგენილი წლიური ლიმიტის 25 000 ლარამდე გაზრდა იყო.
„უპრეცედენტოს“ უწოდებენ 2023 წლის აგვისტოდან ამოქმედებულ პროექტს, რომლითაც სრულად ფინანსდება ონკოლოგიური დიაგნოზის მქონე ბავშვების საზღვარგარეთ დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის ხარჯები (დღემდე, პროგრამით, 50-მა ბავშვმა ისარგებლა).
გარდა ამისა, ჯანდაცვის სამინისტროს მტკიცებით:
- 2023 წლის აგვისტოდან, კიბოს სამკურნალო ჰორმონოთერაპია, ქიმიოთერაპია და სხივური თერაპია, საქართველოს ყველა მოქალაქეს უფინანსდება, მიუხედავად მათი შემოსავლისა.
- 2023 წლის ოქტომბრიდან ფინანსდება როგორც გადაუდებელი ისე გეგმური ქირურგიული ოპერაციები.
- 2023 წელს, ჯანდაცვის სამინისტრომ დაიწყო ონკოლოგიური მედიკამენტების პირდაპირი შესყიდვა. “როშემ“ და “ნოვარტიმ” სახელმწიფოს, 20-ზე მეტი დასახელების ონკოლოგიური მედიკამენტი მნიშვნელოვნად დაბალ ფასად მიჰყიდეს.
- 2023 წელს, ჯანდაცვის სამინისტრომ შეიმუშავა და აამოქმედა ახალი სტანდარტები ქიმიოთერაპიული სერვისის მიმწოდებელი დაწესებულებებისთვის.
- 2024 წლის მარტიდან, ამოქმედდება კიბოს ადრეული დიაგნოსტიკის პროგრამა.
"ლიმიტი მოიხსნება"
კიდევ ერთი ორგანიზაცია, რომელიც წლებია პაციენტთა უფლებების დაცვისაზე მუშაობს, „ევროპა დონა საქართველოა“. ორგანიზაციის პრეზიდენტი, ანა მაზანიშვილი რადიო თავისუფლებას უდასტურებს, რომ სახელმწიფო პროგრამას ხარვეზები აქვს, თუმცა გამოსწორებას ცდილობენ.
ანამ გვითხრა, რომ 25000-ლარიანი ლიმიტი, ამ ეტაპზე, არის ფორმალური და სანამ დასრულდება სისტემური ცვლილებები, გაფორმდება ხელშეკრულებები მედიკამენტების მწარმოებლებთან (მედიკამენტების პირდაპირი შესყიდვების თვალსაზრისით), ეს ლიმიტი იარსებებს. ხოლო ახალ სისტემაზე სრულად გადასვლის შემდეგ მოიხსნება.
„ამ ლიმიტის არსებობა დღეს არ წარმოადგენს ონკოპაციენტებისთვის საჭირო მედიკამენტის უწყვეტად მიღებისთვის ბარიერს“, - ამბობს ანა მაზანიშვილი.
ონკოპაციენტების აქციას ხელისუფლებიდან ფრაქცია „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარე მამუკა მდინარაძეც გამოეხმაურა, რომელმაც თქვა, რომ იმ შემთხვევაში, თუ პაციენტები 25 000-ლარიან პაკეტს ამოწურავენ, სახელმწიფო მათ დახმარებას ჩვეულებრივად გააგრძელებს.
„...[მე] რა ინფორმაციაც მაქვს, ახლა გვაქვს ასეთი მოცემულობა – 25 000-ლარიანი დახმარება არის ცალკე პაკეტად. სახელმწიფო ამ პაკეტის გარეშე ისედაც ეხმარებოდა ონკოპაციენტებს და არცერთ მათგანს არ ტოვებდა ყურადღების გარეშე. პაკეტის ამოწურვის შემთხვევაში, გაგრძელდება დახმარება“, - თქვა პარლამენტარმა.
გვანცა აფხაიძე კი გვეუბნება, რომ ის და მისი მეგობრები არ გაჩერდებიან, სანამ საქართველოში სრულფასოვანი მკურნალობა ხელმისაწვდომი არ გახდება ყველა ონკოპაციენტისთვის. ბრძოლა გაგრძელდება მანამ, სანამ სახელმწიფო ამ მოთხოვნებს არ შეასრულებს:
- სახელმწიფომ შეუფერხებლად დააფინანსოს ონკოპაციენტების მკურნალობა და მოხსნას 25 000-ლარიანი ლიმიტი.
- დროულად შემოიტანონ მედიკამენტები და პაციენტებს არ უწევდეთ წამლის საძებნელად აფთიაქიდან აფთიაქში სიარული.
- გაიზარდოს იმ მედიკამენტების რაოდენობა, რომლებიც სახელმწიფო ბიუჯერიდან ფინანსდება - ზოგი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი წამალი საქართველოში ჯერ რეგისტრირებულიც კი არ არის.
