სოფლის სასაფლაოზეა თითქმის ყველა, ვინც მე მეძვირფასებოდა - ინტერვიუ გიორგი ლობჟანიძესთან

პოეტი, მთარგმნელი და აღმოსავლეთმცოდნე გიორგი ლობჟანიძე Il Tiburtino-ს საერთაშორისო პოეტური ფესტივალის ფინალისტია. „ჩემი სოფლის სასაფლაო“ ჟიურიმ 5000 ნაშრომში გამოარჩია და ავტორი 10 საუკეთესო პოეტს შორის დაასახელა. ფესტივალი იტალიაში იმართება და მას Aletti Editore-ის ლიტერატურული საზოგადოება მასპინძლობს.

რადიო თავისუფლებამ ჩაწერა ინტერვიუ პოეტთან.

რადიო თავისუფლება: ფესტივალზე თქვენს კრებულში - „სიზმრის ნანგრევები“ შესული ლექსები გაიგზავნა ციკლიდან - „ჩემი სოფლის სასაფლაო“. რას ჰყვებით ამ ლექსებში? რატომ აერთიანებთ მათ ასეთი სევდიანი სათაური?

გიორგი ლობჟანიძე: ეს ციკლი უცნაური და, ამავდროულად, ძალიან პირადია ჩემთვის. აქ, ფაქტობრივად, ჩემს ბავშვობასა და იმ სოფელს ვემშვიდობები, სადაც ვიზრდებოდი. ერთ დღეს აღმოვაჩინე, რომ ახლა უკვე სოფლის სასაფლაოზეა თითქმის ყველა ის ადამიანი, ვინც მე მეძვირფასებოდა იმ პერიოდში. პირადი ტკივილებითაა სავსე ეს ციკლი და ამიტომაც ვერ წარმომედგინა მისი გაგზავნა კონკურსზე.

რადიო თავისუფლება: ​ბავშვობასთან გამომშვიდობება ახსენეთ… ლექსების წერა პატარა ასაკიდან დაიწყეთ. თუ უბრუნდებით ხოლმე თქვენს ადრეულ ნაშრომებს? რა გრძნობაა დღევანდელი გიორგისათვის მაშინდელ, ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირში მცხოვრებ თინეიჯერ პოეტთან „შეხვედრა“?

გიორგი ლობჟანიძე: ​საბჭოთა კავშირი ძალიან უცხოდ მომესმა ახლა. მაშინ, როდესაც თინეიჯერი ვიყავი, საერთოდ ვერ განვიცდიდი ამ სივრცეს. ბუნებრივი სწორედ ის სოფელი იყო, სადაც გავიზარდე და რომელსაც ბოლო ლექსების კრებულში ვემშვიდობები. აქ საბჭოეთი თითქოს ნაკლებად იგრძნობოდა. ამ პერიოდის ლექსებს მხოლოდ იმისთვის თუ მივუბრუნდები ხოლმე, რომ გამეღიმოს საკუთარ ბავშვურ გულუბრყვილობაზე, თუმცა ზოგჯერ მაოცებს კიდეც იმდროინდელი გიორგის ხედვა, ზოგიერთ შემთხვევაში, ასაკისთვის შეუფერებელი ოსტატობაც. დღეს სრულიად სხვა ვარ და შემიძლია, ამ ლექსებს უცხო თვალით შევხედო და შევაფასო. ვიცი, რომ ისე აღარასოდეს დავწერ, როგორც მაშინ ვწერდი. გული ერთ რამეზე მწყდება, ყველაფერს ვწვავდი ხოლმე, რაც გამოქვეყნებული არ იყო. მათ შორის, ჩემი ადრეული ბავშვობის ნაწერებიც დავწვი. არადა, ვიცი, რომ იმ პერიოდის ლექსებში ძალიან ბევრი რამ იყო ისეთი, დღევანდელ შეკითხვებზეც რომ გამცემდა პასუხს.

რადიო თავისუფლება: ​ამას რატომ აკეთებდით?

გიორგი ლობჟანიძე: ძალიან ინტიმური პროცესია წერა. ზოგჯერ საკუთარი ფსიქოანალიზიც კი შეიძლება იყოს. კრებული რომ ქვეყნდება, გაუცხოების განცდა მიჩნდება მის მიმართ. ისიც მგონია ხოლმე, რომ საკუთარ თავს ვღალატობ, როდესაც ყველაფერ იმაზე ხმამაღლა ვსაუბრობ, რასაც ჩემს ლექსებში ვწერ. არ გეგონოთ, თავს დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებდე, პირიქით. შეიძლება, ლექსების დაწვაც საკუთარი თავის მიმართ ულმობელობის გამოჩენა იყო.

რადიო თავისუფლება: ​მოგვიყევით „ალეტის“ ფესტივალზე და რას ნიშნავს პირადად თქვენთვის, როგორც პოეტისთვის, ფინალისტთა შორის ყოფნა?

გიორგი ლობჟანიძე: 1994 წლიდან ტარდება და, რასაკვირველია, ვადევნებდი ხოლმე თვალს, თუმცა არც მიფიქრია საკუთარი ნაშრომის წარდგენა. უზომოდ დიდი პასუხისმგებლობაა და თან არც ვიყავი მზად, შინაგანი კომფორტი დამეთმო და ფესტივალის შედეგებს დავლოდებოდი. შეიძლება მონაწილეობის ღირსად არც ვთვლიდი თავს. რეალურად, ისეთი ფესტივალია, მასში მონაწილეობაც კი ძალიან ბევრს ნიშნავს პოეტისათვის. ლექსები ჩემმა მეგობარმა და მთარგმნელმა, ნუნუ გელაძემ გადათარგმნა და ისე გაგზავნა ფესტივალზე, რომ მე არც ვიცოდი ამის შესახებ, არ უნდოდა, რომ ავეღელვებინე. წელს დაახლოებით 5000 ნამუშევარი გაიგზავნა და ფესტივალში 2000-მდე პოეტმა მიიღო მონაწილეობა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან… და აი, საბოლოოდ როდესაც გაირკვა, რომ 10 ფინალისტს შორის ვიყავი, მეც სწორედ მაშინ გავიგე, რომ თურმე ფესტივალში ვმონაწილეობ.

რადიო თავისუფლება: ​გარდა პოეტური ფესტივალისა, როგორც ვიცი, კიდევ გაქვთ სიახლე, ამჯერად როგორც მთარგმნელს. დიდი სპარსი პოეტის, ჯალალ ედ-დინ რუმის პოემის „არსთა მესნევის“ პირველი ნაწილის თარგმანი გამოვა მალე. ეს პოემა, როგორც თავად გაქვთ ნათქვამი, სუფიზმის ერთგვარი ენციკლოპედიაა და მსოფლიოს თითქმის ყველა ენაზეა თარგმნილი. აქამდე ქართულად მისი მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები არსებობდა. წიგნზე მუშაობა დიდი ხნის წინ დაასრულეთ. რატომ დასჭირდა ამდენი ხანი მის გამოსვლას?

გიორგი ლობჟანიძე: „არსთა მესნევი“ ექვსწიგნიანი პოემაა და ის ჯალალ ედ-დინ რუმის შემოქმედების მწვერვალია. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ფრაგმენტულად იყო აქამდეც თარგმნილი, თუმცა პოემა იმდენად მრავალშრიანია, რომ მისი მთლიანობაში აღქმა და, მით უმეტეს, თარგმნა აბსოლუტურად სხვა პერსპექტივას იძლევა. ტექსტი სრულიად ეპისტემურია. უამრავ ციტატას შეხვდებით ყურანიდან, სამოციქულო გადმოცემებს, ბევრ ყოფით დეტალს, რომელსაც მთარგმნელი ძალიან კარგად უნდა იცნობდეს, იმისთვის, რომ გაერკვეს, რაზე აქვს ავტორს საუბარი. გარდა ამისა, პირობითად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს სპარსული პოემაა, თუმცა აქ მთელი გვერდები შეგხვდებათ არაბულად დაწერილი. ფაქტობრივად, როდესაც დედნიდან თარგმნი, ორივე ენას სრულყოფილად უნდა ფლობდე. ეს პროცესი იმ მხრივ გამიადვილდა, რომ პასაჟები, რომლებიც რუმს მოჰყავს ყურანიდან, ფაქტობრივად, ზეპირად ვიცოდი. პირველი წიგნი რამდენიმე დღეში გამოვა, მეორე, ალბათ, წლის ბოლოს. თუმცა ჯერ არ ვიცი, რა ბედი ელის დანარჩენ ოთხ წიგნს. მე პოემაზე მუშაობა დასრულებული მაქვს, მთავარია, გამომცემლობები დაინტერესდნენ მისით.

რადიო თავისუფლება: ​ცალკე გაქვთ ნაშრომი „არსთა მესნევის“ ქართულ სახეებზე? შეგიძლიათ მოგვიყვეთ ამის შესახებ?

გიორგი ლობჟანიძე: კომენტარები, რომლებიც წიგნს დავურთე, უმეტესად, იმ ადამიანების ნაშრომებს ეყრდნობა, რომლებიც მთელი ცხოვრების განმავლობაში იკვლევდნენ ჯალალ ედ-დინ რუმის შემოქმედებას. უშუალოდ მე რაც მეკუთვნის, ქართულთან შედარებებია, მათ შორის, პარალელები „ვეფხისტყაოსანთან“. ასევე, ტექსტზე მუშაობისას აღმოვაჩინე ქართული მასალაც. ჩემთვის მართლაც მოულოდნელი იყო ათეულობით ქართული სიტყვის პოვნა „არსთა მესნევის“ თარგმნისას.

ამ სიტყვებს ჯალალ ედ-დინ რუმი, ძირითადად, გაუცხოების ეფექტის შესაქმნელად იყენებს. დაახლოებით ისე, როგორც ბერტოლტ ბრეხტი „კავკასიურ ცარცის წრეში“, სადაც უცხო გეოგრაფიული გარემო ქმნის იმავე ეფექტს. ამ სიტყვებზე დიდი პოლემიკა აქვთ მკვლევრებს, ვერ ადგენენ ზუსტად, რისი აღმნიშვნელი შეიძლება იყოს, მაგალითად, სიტყვა „ციხე“, რომელსაც რუმი ახსენებს. ჩემს კვლევაში, რომელიც სპარსულადაც ვთარგმნე, სწორედ ამ სიტყვებს განვიხილავ. წიგნი რომ გამოვა, ამ ე.წ. ქართულ ნაწილზე, შესაძლებელია, ცალკე ბროშურაც გამოიცეს.​

რადიო თავისუფლება: ​რა აერთიანებს აღმოსავლეთმცოდნე გიორგის, რომლის სადისერტაციო ნაშრომიც ყურანში მარიამისა და იესოს სახეების განხილვას ეხებოდა, გიორგისთან, რომელიც ავტორია ლექსებისა „წმინდანოფობია“ ან, თუნდაც, „ვირი“?

გიორგი ლობჟანიძე: მთავარი შემოქმედებითი მუხტია და რაში დაიხარჯება ის, უკვე შენი გადასაწყვეტია. ვფიქრობ, რომ შემოქმედებითი საფუძველი, რაც ჩემშია, ყველაფერს აერთიანებს. რასაც ვთარგმნი, ისიც ჩემად მიმაჩნია, რადგან ის ჩემს სულსა და არსშია გამოვლილი. ადრე მწყინდა კიდეც, როდესაც მხოლოდ პოეტად ან მხოლოდ აღმოსავლეთმცოდნედ მომიხსენიებდნენ, ახლა კი ვხვდები, რომ არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს ამას. ნებისმიერ შემთხვევაში, ერთ ადამიანზეა საუბარი, რომელიც თავის საქმეს აკეთებს, ერთი ინსტიტუტის საქმეს.

რადიო თავისუფლება: ​თქვენს ლექსებში ბევრგან შეხვდება მკითხველი აღმოსავლეთ სამყაროს - იქნება ეს შედარებით აბსტრაქტული აღმოსავლეთი თუ ისეთი კონკრეტული, როგორიც არაბული ენა და მისი გრამატიკული დროებია (ლექსიდან „არაბულის მასწავლებელი“). ჰაფეზის ეპოქას რომ დიდი გავლენა ჰქონდეს პოეტზე, არ არის გასაკვირი, თუმცა იპოვის თუ არა თქვენს ლექსებში თანამედროვე აღმოსავლეთს მკითხველი? როგორია ის?​

გიორგი ლობჟანიძე: აღმოსავლეთი ჩემთვის ეგზოტიკა არ არის. უამრავი წელი მაკავშირებს ამ ქვეყნებთან და ცხადია, მათ დიდი გავლენა ჰქონდათ ჩემზე და ჩემს პოეზიაზე. აი, წარმოიდგინეთ, როდესაც მირაჟზე წერს პოეტი, ეს მისთვის შესაძლებელია, წარმოსახვის ნაყოფი იყოს ან, ასე ვთქვათ, „პოეტური მირაჟი“, თუმცა, როდესაც მე ვწერ ამაზე, იმას აღვწერ, რაც რეალურად მინახავს. განა წარმოვიდგენ, არამედ აღვწერ, ვიხსენებ. პირადი გამოცდილება ყოველთვის ჩანს ლექსში. ჩემს შემოქმედებაში აღმოსავლეთი სწორედ პირადი გამოცდილებაა. ვფიქრობ, აღმოსავლეთი ყოველთვის იქნება ინსპირაცია ადამიანისათვის, რომელიც სულიერებას ეძებს ამ ქვეყნად. შეუძლებელია, მან არ მოგნუსხოს, თუნდაც, თავისი დღევანდელობით. აქაც ისეთივე განცდა მაქვს, რასაც ბავშვობის დროინდელ ლექსებზე ვამბობდი. ხედვის კუთხე იმდენად საოცარია, რომ ის აუცილებლად დიდ გავლენას მოახდენს შენზე. ძალიან გამიხარდებოდა, ლადო ასათიანის ეს სიტყვები მე რომ მეკუთვნოდეს: „მე ხელებს გავშლი და შეერთდება დასავლეთი და აღმოსავლეთი“.