იაპონიაში 11 მარტს მომხდარი 9 მაგნიტუდის სიმძლავრის დამანგრეველი მიწისძვრისა და ცუნამის შემდეგ საქართველოში ჯერ იმის შესახებ გაჩნდა კითხვები, თუ რა გავლენა შეიძლება იქონიოს მიწისძვრამ ჩვენს ქვეყანაზე, შემდეგ კი უკვე რადიაციული საფრთხის შესახებ დაიწყო საუბარი. სპეციალისტები საფრთხეს მინიმალურს უწოდებენ, თუმცა ის მაინც არსებობს.
თავდაპირველად მიწისძვრის შესახებ ვთქვათ: ილიას უნივერსიტეტის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილე, გეოფიზიკოსი მიხეილ ელაშვილი გვიხსნის, თუ რა მოხდა რეალურად იაპონიაში და რამ გამოიწვია მიწისძვრა:
”იაპონია მდებარეობს ძალიან მნიშვნელოვანი რღვევის გასწვრივ, სადაც ორი ფილაქნის საზღვარია. ეს არის წყნარი ოკეანის და ჩრდილოეთ ამერიკის ფილაქანი და წყნარი ოკეანის ფილაქანი იძირება ჩრდილოეთ ამერიკის ფილაქნის ქვეშ. მეცნიერულად ამას სუბდუქცია ეწოდება. და სწორედ აქ მოხდა მიწისძვრა. ეს არის ძალიან ძლიერი მაგნიტუდის მიწისძვრა, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ 1900 წლიდან, ანუ მას შემდეგ, რაც არსებობს სანდო სტატისტიკა, ეს არის თავისი სიძლიერით მეხუთე მიწისძვრა, ანუ დედამიწაზე 4 მასზე უფრო ძლიერი მიწისძვრა მომხდარა. და დამეთანხმებით, რომ დედამიწას ამის შედეგად გლობალური ცვლილებები არ განუცდია.”
მიხეილ ელაშვილის განმარტებით, საქართველო ტექტონიკურად სხვა ფილაქანს ეკუთვნის. ეს არის არაბეთისა და ევრაზიის ფილაქნის შეჯახების ზონა. ამდენად, სეისმურობის თვალსაზრისით ცვლილებები საერთოდ მოსალოდნელია. მისივე განცხადებით, ეს ბუნებრივი პროცესია, რომელიც დედამიწაზე მუდმივად მიმდინარეობს.
რაც შეეხება ფუკუსიმა 1-ის ატომურ ელექტროსადგურზე შექმნილ ვითარებას, როგორც ცნობილია, იქ მიწისძვრის შედეგად რეაქტორების გაგრილების სისტემას შეექმნა პრობლემა. ქართველი სპეციალისტები ამბობენ, რომ სწორედ ასეთი პრობლემა შეექმნა თავის დროზე ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურს, რამაც, საბოლოოდ, აფეთქება გამოიწვია. თუმცა აქვე დასძენენ, რომ იაპონური რეაქტორები ყოფილი საბჭოთა რეაქტორებისგან რადიკალურად განსხვავდება. იაპონურ რეაქტორებს დამცავი გარსი, ე.წ კონტინენტი იცავს, რაც აფეთქების საშიშროებას მინიმუმამდე ამცირებს.
როგორც გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ბირთვული და რეაქტიული უსაფრთხოების სამსახურის უფროსი სპეციალისტი გრიგოლ ბასილია ამბობს, იაპონურ ატომურ ელექტროსადგურზე ჯერ ბირთვული აფეთქება არ მომხდარა, მხოლოდ ტექტოგენური კატასტროფა ფიქსირდება. თუ მოხდა ბირთვული აფეთქება, ამ შემთხვევაში მოსალოდნელ საფრთხებზე კი გრიგოლ ბასილია შემდეგ კომენტარს აკეთებს:
”რა თქმა უნდა, ამან შეიძლება გამოიწვიოს შეუქცევადი პრობლემები არა მარტო იაპონიაში, არამედ მთელ მსოფლიოში, ანუ აქ შეიძლება მოხდეს ის, რომ ძლიერმა გამოსხივებამ ააღწიოს ატმოსფეროს მაღალ ფენებამდე და იქიდან გააღწიოს დედამიწის მთელ ზედაპირზე. ჩვენ ძალიან შორს ვართ იაპონიისგან და ჩვენამდე მისი მოღწევა პრაქტიკულად შეუძლებელია, მაგრამ თეორიულად დასაშვებია.”
გრიგოლ ბასილია აღნიშნავს, რომ ატმოსფეროს ზედა შრეებში რადიაციული ღრუბლის წარმოქმნის შემთხვევაშიც საქართველომდე საფრთხე ნაკლებად მოაღწევს. ამ მოსაზრებას იზიარებს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ენერგეტიკისა და ტელეკომუნიკაციების ფაკულტეტის დეკანი პროფესორი გია არაბიძე, თუმცა აღნოშნავს, რომ მნიშვნელობა აქვს ქარის მიმართულებას და იმას, რა მანძილზე წაიღებს ის რადიაქტიურ ნივთიერებებს. გია არაბიძე ამბობს, რომ, მაგალითად, ჩერნობილის აფეთქებამ საქართველო სერიოზულად დააზიანა. ჩვენი ქვეყანა რუსეთის, ბელორუსიისა და უკრაინის შემდეგ მეოთხე იყო, სადაც ქარის მიმართულებამ და წვიმებმა წერტილოვანი დაზიანება გამოიწვია გურიაში, აფხაზეთში:
”საქართველო პირდაპირი გამოსხივებით არ დაზიანდება, თუ ქარის მიმართულება იქნება იქიდან აქეთ. ამასთან, შესაძლებელია საქართველოში მოხდეს წერტილოვანი დაბინძურება, საქართველოში მოიმატებს ფონი, მაგრამ ეს არ იქნება ადამიანის სასიცოცხლო ფონზე უფრო ძლიერი, ანუ მე ვამბობ, რომ ადამიანის ჯანმრთელობას და სიცოცხლეს ამით საფრთხე არ შეექმნება.”
მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირი რადიაციული საფრთხე საქართველოსთვის მინიმალურია, ბირთვული და რეაქტიული უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის გრიგოლ ბასილიას შეფასებით,მისივე აზრით, იმ შემთხევავში, თუ იაპონიაში რეაქტორები აფეთქდა, რადიაციული დაბინძურება შეეხება იაპონიის მეზობელ ქვეყნებს, მათ შორის ჩინეთს, კორეას და შესაძლოა რუსეთის ფედერაციის ციმბირის ტერიტორიას, რაც ამ ქვეყნებში წარმოებულ პროდუქციაზეც აისახება. ეს კი ნებისმიერი სახელმწიფოსთვის, რომელშიც ამ ქვეყნებიდან სხვადასხვა პროდუქციის იმპორტი ხორციელდება, პრობლემა იქნება.
ამ ქვეყნების რიგში საქართველოცაა, სადაც, გრიგოლ ბასიალიასვე განმარტებით, რადიაციულ დაბინძურებაზე კონტროლი მინიმალურია:
”ჩინეთსა და კორეაში ნაწარმოები კომპიუტერული ტექნიკაც კი სერიოზულად შესამოწმებელი იქნება, ხომ არ შეიცავს რაიმე სახის დაბინძურებას, ანუ, ფიზიკური გავლენის გარდა, ამას ეკონომიკური საფუძველიც ექნება, ანუ ყოველი ნივთი, რომელიც ამ ქვეყნებიდან შემოვა, უნდა შემოწმდეს რადიაქტიულ შემცველობაზე, ანუ დამოკიდებული იქნება იმაზე, რითია დაბინძურებული, რამდენი აქვს ნახევარდაშლა, რამდენი ბეკერელი გამოსხივება აქვს, ვთქვათ, სათამაშოს, რომ, ვთქვათ, ჩვენთვის ან ჩვენი შვილებისთვის ეს საზიანო არ იყოს.”
გრიგოლ ბასილია ამბობს, რომ პროდუქციის რადიაციული დაბინძურება შეიძლება სხვადასხვა ნივთიერებამ გამოიწვიოს, მათ შორის ყველაზე სახიფათოა ურანი, რომლის ნახევარდაშლა ხუთას წელიწადს საჭიროებს და რომელიც სიმსივნურ და კუჭ-ნაწლავის დაავადებებს იწვევს.
თავდაპირველად მიწისძვრის შესახებ ვთქვათ: ილიას უნივერსიტეტის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილე, გეოფიზიკოსი მიხეილ ელაშვილი გვიხსნის, თუ რა მოხდა რეალურად იაპონიაში და რამ გამოიწვია მიწისძვრა:
”იაპონია მდებარეობს ძალიან მნიშვნელოვანი რღვევის გასწვრივ, სადაც ორი ფილაქნის საზღვარია. ეს არის წყნარი ოკეანის და ჩრდილოეთ ამერიკის ფილაქანი და წყნარი ოკეანის ფილაქანი იძირება ჩრდილოეთ ამერიკის ფილაქნის ქვეშ. მეცნიერულად ამას სუბდუქცია ეწოდება. და სწორედ აქ მოხდა მიწისძვრა. ეს არის ძალიან ძლიერი მაგნიტუდის მიწისძვრა, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ 1900 წლიდან, ანუ მას შემდეგ, რაც არსებობს სანდო სტატისტიკა, ეს არის თავისი სიძლიერით მეხუთე მიწისძვრა, ანუ დედამიწაზე 4 მასზე უფრო ძლიერი მიწისძვრა მომხდარა. და დამეთანხმებით, რომ დედამიწას ამის შედეგად გლობალური ცვლილებები არ განუცდია.”
მიხეილ ელაშვილის განმარტებით, საქართველო ტექტონიკურად სხვა ფილაქანს ეკუთვნის. ეს არის არაბეთისა და ევრაზიის ფილაქნის შეჯახების ზონა. ამდენად, სეისმურობის თვალსაზრისით ცვლილებები საერთოდ მოსალოდნელია. მისივე განცხადებით, ეს ბუნებრივი პროცესია, რომელიც დედამიწაზე მუდმივად მიმდინარეობს.
რაც შეეხება ფუკუსიმა 1-ის ატომურ ელექტროსადგურზე შექმნილ ვითარებას, როგორც ცნობილია, იქ მიწისძვრის შედეგად რეაქტორების გაგრილების სისტემას შეექმნა პრობლემა. ქართველი სპეციალისტები ამბობენ, რომ სწორედ ასეთი პრობლემა შეექმნა თავის დროზე ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურს, რამაც, საბოლოოდ, აფეთქება გამოიწვია. თუმცა აქვე დასძენენ, რომ იაპონური რეაქტორები ყოფილი საბჭოთა რეაქტორებისგან რადიკალურად განსხვავდება. იაპონურ რეაქტორებს დამცავი გარსი, ე.წ კონტინენტი იცავს, რაც აფეთქების საშიშროებას მინიმუმამდე ამცირებს.
როგორც გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ბირთვული და რეაქტიული უსაფრთხოების სამსახურის უფროსი სპეციალისტი გრიგოლ ბასილია ამბობს, იაპონურ ატომურ ელექტროსადგურზე ჯერ ბირთვული აფეთქება არ მომხდარა, მხოლოდ ტექტოგენური კატასტროფა ფიქსირდება. თუ მოხდა ბირთვული აფეთქება, ამ შემთხვევაში მოსალოდნელ საფრთხებზე კი გრიგოლ ბასილია შემდეგ კომენტარს აკეთებს:
”რა თქმა უნდა, ამან შეიძლება გამოიწვიოს შეუქცევადი პრობლემები არა მარტო იაპონიაში, არამედ მთელ მსოფლიოში, ანუ აქ შეიძლება მოხდეს ის, რომ ძლიერმა გამოსხივებამ ააღწიოს ატმოსფეროს მაღალ ფენებამდე და იქიდან გააღწიოს დედამიწის მთელ ზედაპირზე. ჩვენ ძალიან შორს ვართ იაპონიისგან და ჩვენამდე მისი მოღწევა პრაქტიკულად შეუძლებელია, მაგრამ თეორიულად დასაშვებია.”
გრიგოლ ბასილია აღნიშნავს, რომ ატმოსფეროს ზედა შრეებში რადიაციული ღრუბლის წარმოქმნის შემთხვევაშიც საქართველომდე საფრთხე ნაკლებად მოაღწევს. ამ მოსაზრებას იზიარებს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ენერგეტიკისა და ტელეკომუნიკაციების ფაკულტეტის დეკანი პროფესორი გია არაბიძე, თუმცა აღნოშნავს, რომ მნიშვნელობა აქვს ქარის მიმართულებას და იმას, რა მანძილზე წაიღებს ის რადიაქტიურ ნივთიერებებს. გია არაბიძე ამბობს, რომ, მაგალითად, ჩერნობილის აფეთქებამ საქართველო სერიოზულად დააზიანა. ჩვენი ქვეყანა რუსეთის, ბელორუსიისა და უკრაინის შემდეგ მეოთხე იყო, სადაც ქარის მიმართულებამ და წვიმებმა წერტილოვანი დაზიანება გამოიწვია გურიაში, აფხაზეთში:
”საქართველო პირდაპირი გამოსხივებით არ დაზიანდება, თუ ქარის მიმართულება იქნება იქიდან აქეთ. ამასთან, შესაძლებელია საქართველოში მოხდეს წერტილოვანი დაბინძურება, საქართველოში მოიმატებს ფონი, მაგრამ ეს არ იქნება ადამიანის სასიცოცხლო ფონზე უფრო ძლიერი, ანუ მე ვამბობ, რომ ადამიანის ჯანმრთელობას და სიცოცხლეს ამით საფრთხე არ შეექმნება.”
მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირი რადიაციული საფრთხე საქართველოსთვის მინიმალურია, ბირთვული და რეაქტიული უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის გრიგოლ ბასილიას შეფასებით,მისივე აზრით, იმ შემთხევავში, თუ იაპონიაში რეაქტორები აფეთქდა, რადიაციული დაბინძურება შეეხება იაპონიის მეზობელ ქვეყნებს, მათ შორის ჩინეთს, კორეას და შესაძლოა რუსეთის ფედერაციის ციმბირის ტერიტორიას, რაც ამ ქვეყნებში წარმოებულ პროდუქციაზეც აისახება. ეს კი ნებისმიერი სახელმწიფოსთვის, რომელშიც ამ ქვეყნებიდან სხვადასხვა პროდუქციის იმპორტი ხორციელდება, პრობლემა იქნება.
ამ ქვეყნების რიგში საქართველოცაა, სადაც, გრიგოლ ბასიალიასვე განმარტებით, რადიაციულ დაბინძურებაზე კონტროლი მინიმალურია:
”ჩინეთსა და კორეაში ნაწარმოები კომპიუტერული ტექნიკაც კი სერიოზულად შესამოწმებელი იქნება, ხომ არ შეიცავს რაიმე სახის დაბინძურებას, ანუ, ფიზიკური გავლენის გარდა, ამას ეკონომიკური საფუძველიც ექნება, ანუ ყოველი ნივთი, რომელიც ამ ქვეყნებიდან შემოვა, უნდა შემოწმდეს რადიაქტიულ შემცველობაზე, ანუ დამოკიდებული იქნება იმაზე, რითია დაბინძურებული, რამდენი აქვს ნახევარდაშლა, რამდენი ბეკერელი გამოსხივება აქვს, ვთქვათ, სათამაშოს, რომ, ვთქვათ, ჩვენთვის ან ჩვენი შვილებისთვის ეს საზიანო არ იყოს.”
გრიგოლ ბასილია ამბობს, რომ პროდუქციის რადიაციული დაბინძურება შეიძლება სხვადასხვა ნივთიერებამ გამოიწვიოს, მათ შორის ყველაზე სახიფათოა ურანი, რომლის ნახევარდაშლა ხუთას წელიწადს საჭიროებს და რომელიც სიმსივნურ და კუჭ-ნაწლავის დაავადებებს იწვევს.
