„მე სამშობიაროდან ვწერდი უწყების ინსტიტუციური გაძლიერების საკანონმდებლო წინადადებას, აქ კი თურმე სამსახურის გაუქმების კანონპროექტი იწერებოდა. იმის გამბედაობა მაინც უნდა ჰყოფნოდა ვინმეს, ეთქვა: ლონდა, გაჩერდი, ამას აზრი არ აქვსო. უღრმესი მადლობა, რომ სახელმწიფო ინსპექტორს არ მიეცა ამ პროცესში მონაწილეობის უფლება. მადლობა ამისთვის ამ კანონპროექტის ავტორ ყველა მამაკაცს“, - ასე დაასრულა თავისი გამოსვლა სახელმწიფო ინსპექტორმა ლონდა თოლორაიამ 28 დეკემბერს, პარლამენტის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის სხდომაზე, სადაც „სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის შესახებ“ კანონში შესატან ცვლილებებს განიხილავდნენ და შეხვედრა დროზე ადრე დატოვა. ვერც მან და ვერც შეხვედრის მონაწილე არასამთავრობო სექტორის თუ ოპოზიციური პარტიების წევრებმა ვერ მიიღეს პასუხი კითხვაზე - რა გახდა ამ კანონპროექტის ასე დაჩქარებულად განხილვის მიზეზი და საერთოდ, რატომ მიიღო მმართველმა პარტიამ სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის ისე გაუქმების გადაწყვეტილება, რომ ეს ამბავი თავად ინსპექტორმა და მისმა 114-მა თანამშრომელმა მხოლოდ წინასაახალწლოდ შეიტყვეს.
ლონდა თოლორაია რადიო თავისუფლებას უზიარებს თავის ვარაუდებს, თუ რას შეეწირა ეს უწყება და ამბობს, რომ ბრძოლა ამით არ დასრულდება.
რადიო თავისუფლება: რა შეგრძნება გაქვთ ახლა, როცა რამდენიმე საათის განმავლობაში ცდილობდით პასუხების მიღებას კანონპროექტის ავტორებისგან იმის შესახებ, თუ რატომ უქმდება სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური ასე მოულოდნელად, თქვენთან შეუთანხმებლად და თან წინასაახალწლოდ?
ლონდა თოლორაია: პირველ რიგში, უდიდესი პროტესტის და უსამართლობის გრძნობა მაქვს, რადგან ამ სამსახურს, არც ერთ მის თანამშრომელს ასეთი მოპყრობა არ დაუმსახურებია. 15 წელია საჯარო სამსახურში ვმუშაობ და უწყების დაშლის ასეთი პრეცედენტი არც მახსენდება. საქართველოში გვაქვს არაერთი სხვა უწყებაც, რომელსაც შეთავსებული აქვს ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული ფუნქციები, შემიძლია არაერთი მაგალითი დავასახელო და უცნაურია, რომ არცერთ შემთხვევაში ეს საკითხი პრიორიტეტად არ ჩათვლილა. მე დღეს ვერ მოვისმინე ვერცერთი კონკრეტული მაგალითი, ასე სასწრაფოდ რამ შექმნა ამ უწყების გახლეჩის საჭიროება, თან ისე, რომ მისი თანამშრომლები უნდა წავიდნენ პირდაპირ სახლში.
რადიო თავისუფლება: რაღაც ვარაუდი ალბათ გექნებათ ხომ, რატომ მოხდა ეს? რისთვის გადაწყვიტეს ასე ამ უწყების ბედი, რომელიც თავის დროზე მათვე შექმნეს.
ლონდა თოლორაია: ცხადია. როგორც ორჯერ ორი არის ოთხი, ისე აქაც ნათელია, რომ ეს არ არის რეფორმა - ეს არის რეფორმის სახელით შენიღბული ადამიანების თავიდან მოშორების სპეცოპერაცია და ეს არის პასუხი სახელმწიფო ინსპექტორის კანონიერ და კეთილსინდისიერ მუშაობაზე, ასევე იმ გადაწყვეტილებებზე, იმ კრიტიკულ პოზიციაზე, რომელიც ამ ორი წლის განმავლობაში გვქონდა სხვადასხვა საქმესთან მიმართებით.
რადიო თავისუფლება: შეგიძლიათ რამდენიმე საქმე გამოყოთ, რომელიც, ფიქრობთ, რომ გახდა გარდამტეხი? თუნდაც, სულ ბოლო, მიხეილ სააკაშვილის საქმე...პირველი, რაც გახსენდებათ, რომ ამის გამო შესაძლოა ეს მომხდარიყო, რა არის ეს?
ლონდა თოლორაია: არ ვიცი.. მაგალითად, ლექსო ლაშქარავას საქმე, რომელზეც ჩვენს გადაწყვეტილებას არ დაეთანხმნენ მაშინ პარლამენტის წევრები და არც უკმაყოფილება დაუმალავთ. კი, პარლამენტი გამოხატავდა ამ უკმაყოფილებებს მაშინ, როცა სახელმწიფო ინსპექტორი არის ხელშეუხებელი და მისი გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში არ შეიძლება ჩარევა.
რადიო თავისუფლება: თუმცა ამ უწყების დანიშნულება მათ კარგად იცოდნენ, ხომ ასეა?
ლონდა თოლორაია: დიახ, ამისთვის შექმნეს ეს სამსახური თავის დროზე. ეს იყო საზედამხედველო ორგანო და არა ტაშის დამკვრელი უწყება ყველა უკანონო ქმედებაზე, მაგრამ, როგორც ჩანს, არ აწყობთ ასეთი საზედამხედველო სამსახურები. ხვალ, შესაძლოა, აუდიტის სამსახურს მიადგნენ, შემდეგ სახალხო დამცველის სამსახურს და ა.შ.
რადიო თავისუფლება: დღევანდელ სხდომაზე კანონპროექტის ავტორებმა რამდენჯერმე ახსენეს, რომ ინტერესთა კონფლიქტის გამორიცხვის მიზნით, უნდა არსებობდეს არა ერთი, არამედ ორი სამსახური და გაუქმების გადაწყვეტილებაც ამით ახსნეს, რომ ცალკე უნდა იყოს პერსონალური მონაცემების დაცვის და ცალკე საგამოძიებო სამსახურები - საინტერესოა, ამ ორი წლის განმავლობაში თუ ყოფილა რაიმე სახის ინტერესთა გადაკვეთის ფაქტი თქვენი უწყების მიერ განხილული დაახლოებით 5500 საქმის შემთხვევაში?
ლონდა თოლორაია: არც ერთ საქმეში მსგავსი რამ არ მომხდარა და დღეს მე ვიკითხე კიდეც ეს, მოვითხოვე ერთი მაგალითის დასახელება მაინც, სად იყო კონფლიქტი ჩვენი სამსახურის ამ ორი ფუნქციის კვეთისას. მათ არ ჰქონდათ პასუხი, რადგან ასეთი რამ არ არსებობს. პირველი მე ვიქნებოდი, ვინც იტყოდა, რომ ამ მხრივ სამსახურს რეფორმა სჭირდებოდა. მაგრამ აქ სამსახურის გაყოფაში არ არის პრობლემა - ამ პროცესში სახელმწიფო ინსპექტორი ჩართული რომ ყოფილიყო, შესაძლოა, მართლაც მივსულიყავით ამ აზრამდე, ოღონდ არა ამ ფორმით და მეთოდით - უბრალოდ არავის არც კი უკითხავს, ლონდა, როგორ მუშაობდა სამსახური ამ ორი ფუნქციით ამ ორ წელში?
რადიო თავისუფლება: ანუ თქვენ არანაირი ხმა არ მოგსვლიათ, წინასწარ საერთოდ არაფერი იცოდით, რომ ეს მოხდებოდა?
ლონდა თოლორაია: არანაირი. და უფრო მეტიც, დეკემბრის დასაწყისიდან მქონდა კავშირი ადამიანის უფლებათა და იურიდიული კომიტეტების ხელმძღვანელებთან, რომ პარლამენტში ვაგზავნიდი კანონპროექტს, თუ როგორ უნდა გაძლიერებულიყო სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური. ამას ვამბობ, როგორ არავინ მითხრა, რომ ამას აზრი არ ჰქონდა? თურმე ამ დროს იწერებოდა 280 გვერდიანი კანონპროექტი, რომლითაც სამსახურს საერთოდ აუქმებდნენ. და ეს ამბავი ჩვენ გავიგეთ 25 დეკემბერს, შობას, როცა არცერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის წარმომადგენელი ქვეყანაში აღარ იყო და ვეღარც მათი ხმა მისწვდებოდა როგორც საჭიროა და თან, ეს გავიგეთ, ფაქტობრივად, მედიის საშუალებით. არც კანონპროექტზე გვქონია წვდომა, გუშინ ბიუროს შემდეგ, სამი თუ ოთხი საათის შემდეგ დაიდო საჯაროდ ეს კანონპროექტი.
რადიო თავისუფლება: როგორც ცნობილი გახდა, ასეთივე დუმილით შეხვდა პარლამენტი თქვენს მიერ გაგზავნილ ანგარიშსაც, რომელიც საკანონმდებლო ორგანოს 8 თვის წინ მიაწოდეთ.
ლონდა თოლორაია: კი, 2020 წლის ანგარიში ჩვენ პარლამენტს გავუგზავნეთ 31 მარტს და როგორც წესი, ეს საკითხი განიხილებოდა ხოლმე საგაზაფხულო სესიაზე, თუმცა წელს ეს არ მოხდა არც საგაზაფხულო სესიაზე და არც მერე.
რადიო თავისუფლება: მაგაზე დღეს პასუხი მოვისმინეთ მიხეილ სარჯველაძისგან, რომ, ჯერ დაძაბული პოლიტიკური ვითარების და შემდეგ არჩევნების გამო, დრო არ გამოიძებნა.
ლონდა თოლორაია: დიახ, ასეთი პასუხი მივიღეთ.
რადიო თავისუფლება: რომ მოგცემოდათ შანსი და თქვენთვის ეკითხათ, რა არის გამოსასწორებელი, რა გიშლით ხელს მუშაობაში - რას ეტყოდით პირველ რიგში, რის შეცვლას მოითხოვდით?
ლონდა თოლორაია: თუ ჩვენ გვინდა, რომ ამ ქვეყანაში პერსონალურ მონაცემთა სტანდარტი იყოს უფრო მაღალი, ამისათვის ჩვენ გვჭირდება გაუმჯობესებული კანონი და ასეთი კანონპროექტი ორ წელზე მეტია დევს პარლამენტში და დღეს რომ იწონებდნენ თავს, რომ ეს „რეფორმა“ ევროპულ სტანდარტებს ემსახურება, ეს არ არის სიმართლე. ევროპული სტანდარტები დევს სწორედ იმ განუხილველ კანონპროექტში, რომლიდანაც ერთი პროგრესული ნორმა ამ ახალ პროექტში არ გადმოუტანიათ. და მეორე - თუ ჩვენ გვინდა, რომ მოხელეთა მიერ ჩადენილ დანაშაულებზე გავაძლიეროთ გამოძიება, ფასადური ერთი ახალი ნორმა კი არ უნდა იყოს ჩადებული ამ კანონში, ის უნდა უზრუნველყონ, რომ ახალი საგამოძიებო უწყება მიჯაჭვული არ იყოს სხვა უწყებებზე - მაგალითად, პროკურატურაზე, შსს-ზე, სუსზე, იუსტიციის სამინისტროზე, იმიტომ, რომ დღევანდელი კანონმდებლობით, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური საგამოძიებო ფუნქციის განხორციელების დროს მიჯაჭვული იყო ყველა უწყებაზე და გამოძიების პროცესს დამოუკიდებლად ვერ ატარებდა.
რადიო თავისუფლება: უფრო კონკრეტულად, რა პრობლემები გქონდათ? ინფორმაციის მიღების, თუ?
ლონდა თოლორაია: დიახ. გამოთხოვილი დოკუმენტები ამ უწყებებიდან გვეგზავნებოდა თვეების დაგვიანებით. პროკურატურა არ ეთანხმებოდა ამა თუ იმ საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებას და მათი თანხმობის გარეშე კი ჩვენ ვერაფერს ვაკეთებდით. იყო შემთხვევა, როცა ვიდეოკამერის ჩანაწერები გვჭირდებოდა და ვერ ვიღებდით, თუნდაც დაუყოვნებლივ მიმართვის შემთხვევაში, გვქონდა გამოწვევები ექსპერტიზის ჩატარების ვადებთან დაკავშირებით და ზოგი ექსპერტიზის პასუხს 2 წელია ველით... ამ მხრივ იყო სამსახურის გაძლიერება საჭირო, რომ მას ქმედითი ბერკეტი ჰქონოდა. ეს ყველაფერი ეწერა ჩვენს ანგარიშში, რომელიც პარლამენტმა არ მოისმინა.
რადიო თავისუფლება: დღეს ყველაზე ხშირად დაისვა კითხვა - რატომ დაჩქარდა ამ კანონპროექტის განხილვა - პასუხი არ მოგვისმენია მმართველი პარტიის წევრებისგან. საინტერესოა, თქვენი ვერსია რა არის?
ლონდა თოლორაია: ალბათ, გადაწყვიტეს, რომ სასწრაფო წესით, ლონდა თოლორაია უნდა მოშორდეს ამ სამსახურს. ამ ნაჩქარები გადაწყვეტილების უკან ზუსტად რა დგას, არ ვიცი, მაგრამ, შესაძლოა, ეს იყოს ის, რომ ლონდა თოლორაიამ კიდევ რამე კანონიერი გადაწყვეტილება არ მიიღოს. ფაქტია, რომ ჩვენი მუშაობა ბევრი უწყებისთვის იქცა დისკომფორტად.
რადიო თავისუფლება: ზოგადად უწყების გაყოფის იდეა თქვენთვის მისაღებია?
ლონდა თოლორაია: ეს სადისკუსიო საკითხია. შესაძლებელია, თუმცა არა ამ ფორმით. გაყოფა უნდა ემსახურებოდეს გაძლიერების მიზანს და არა შესუსტების და დამოუკიდებლობის ფეხქვეშ გათელვის მიზანს.
რადიო თავისუფლება: თქვენ თუ ხედავთ თქვენს თავს ისევ მაგ რომელიმე სამსახურში? პრემიერმა თქვენზე საჯაროდ თქვა კიდეც, რომ „მთავრობის ნებისმიერ სტრუქტურაში“ ვთავაზობ სამსახურსო.
ლონდა თოლორაია: ასე გიპასუხებთ - თუ მათ სურდათ რეალური რეფორმის გატარება, მაშინ ამ პროცესში ჩართული უნდა ყოფილიყო სამსახური, ყველა თანამშრომელი უნდა დარჩენილიყო პოსტზე და მათ შორის, სახელმწიფო ინსპექტორსაც უნდა შეენარჩუნებინა მისი თანამდებობა იმ მიმართულებით, რომელიც არის ყველაზე კრიტიკული, ეს არის საგამოძიებო მიმართულება.
რადიო თავისუფლება: თანამშრომლებს რა ბედი ეწევათ, როგორ გგონიათ?
ლონდა თოლორაია: ძალიან დიდი იმედი მაქვს, რომ სულ ცოტა, ამას მაინც შეცვლიან ამ კანონში, რომ თანამშრომლები დარჩნენ თავიანთ პოზიციებზე, თუ ეს არ მოხდა, არის ბრძოლის სხვა გზაც. ეს კანონი, მინიმუმ, არაკონსტიტუციურია, იმიტომ, რომ არის დისკრიმინაციული თანამშრომლების მიმართ და ცხადია, არსებობს საერთაშორისო გზები, რომ ეს კანონპროექტი ჩაითვალოს არაკანონიერად.
რადიო თავისუფლება: ბოლოს გკითხავთ იმაზეც, რომ თქვენ ამ ამბის გამო დეკრეტიდან მოგიწიათ გამოსვლა - რამდენად რთული იყო ეს თქვენთვის ემოციურად, როგორც ქალისთვის, როგორ დედისთვის?
ლონდა თოლორაია: მე ამაზე ბევრი არ მილაპარაკია, რადგან არ მინდოდა ამ თემით მანიპულირება, თუმცა ორი კვირის ბავშვი მყავს და ვაპირებდი არა დეკრეტის ექვსი თვით მასთან გატარებას, არამედ მხოლოდ სამი თვით, რადგან ვფიქრობდი, რომ, როგორც პირველ პირს ამ სამსახურში, არ მქონდა ასე დიდხანს დეკრეტში გასვლის ფუფუნება, თუმცა არც ეს სამი თვე შემარგეს.
რადიო თავისუფლება: და ბოლოს მაინც გკითხავთ, თქვენი აზრით, რა გახდა ის ერთი, მთავარი საქმე, გადაწყვეტილება, რის გამოც, თქვენი აზრით, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის გაუქმების გადაწყვეტილება მიიღეს?
ლონდა თოლორაია: ალბათ, მაინც ის გახმაურებული საქმეები, რომლებიც პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკითხებს ეხებოდა და მეორე, წელს ჩვენ ხუთ საქმეზე მოვითხოვეთ გენერალურ პროკურატურაში შსს-ს მოხელეების მიმართ სამართლებრივი დევნის დაწყება და ვფიქრობ, ესეც იქნებოდა მიზეზი. მათ, ალბათ, ჩათვალეს, როგორ გაბედა ჩვენმა სამსახურმა და პროკურატურას უკარნახა, ვისზე დაეწყო სისხლისსამართლებრივი დევნა.
