დღემდე ქვეყნის ვერც ერთმა ხელისუფლებამ არსებული პროექტები ლუსტრაციის კანონად ვერ აქცია.
საქართველოს ამჟამინდელი პარლამენტის უმრავლესობა ჯერჯერობით ლუსტრაციის კანონპროექტზე არ მუშაობს, თუმცა ამ დღეებში კანონის აუცილებლობაზე საუბარი განაახლა. მინდა ლუსტრაციის არარსებულ კანონთან დაკავშირებული რამდენიმე დეტალი გავიხსენო:
ზვიად გამსახურდიას პრეზიდენტობის პერიოდში ტერმინი ,,სუკის აგენტი” საკმაოდ ხშირად გამოიყენებოდა, თუმცა საქართველოს იმჟამინდელ ხელისუფლებას ლუსტრაციის კანონი არ მიუღია. თბილისის ომის პერიოდში უშიშროების შენობა და იქ დაცული არქივის ნაწილი დაიწვა, ნაწილი კი საქართველოდან გაიტანეს.
ირაკლი ბათიაშვილი, რომელიც უშიშროების სამსახურს 1992-93 წლებში ხელმძღვანელობდა, ამბობს, რომ არქივი აღადგინა, თუმცა ლუსტრაციის კანონის დამტკიცებას რამდენიმე მიზეზით ეწინააღმდეგებოდა:
[ირაკლი ბათიაშვილის ხმა] ,,მორალური თვალსაზრისით მძიმე აღმოჩნდებოდა ბევრი ოჯახისთვის. ახლა რომ ვუყურებ, ეტყობა, მაინც საჭიროა. ეს რომ არიან, ეს ადამიანები, თავის დროზე უშიშროების კომიტეტთან რომ თანამშრომლობდნენ და ინფორმატორები იყვნენ, კი ბატონო, იმუშაონ ბიბლიოთეკებში, პედაგოგებად, მეცნიერებად, მაგრამ ნუ ექნებათ პრეტენზია ქვეყნის ლიდერობაზე, დეპუტატობაზე. სათითაოდ შემიძლია ჩამოვყვე,რა! ამიტომ ჭკვიანად იყვნენ.” (სტილი დაცულია)
ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობაზე საუბარი იყო 1999 წლის მოწვევის პარლამენტშიც, სადაც პრობლემად უკვე იგორ გიორგაძის მიერ საქართველოდან გატანილ არქივს ასახელებდნენ და რუსეთისგან მის დაბრუნებას მოითხოვდნენ.
2001 წელს მოქალაქეთა კავშირის საპარლამენტო ფრაქციაში მომზადდა ლუსტრაციის კანონპროექტი, რომლის თანახმად, საბჭოთა უშიშროების თანამშრომლებს სახელისუფლებო სტრუქტურებში მუშაობა 5 წლით ეკრძალებოდათ. ამ პროექტს კანონის სახე არც შევარდნაძის მმართველობისას მიუღია.
,,ვარდების რევოლუციის” შემდეგ გაირკვა, რომ ლუსტრირება, ბუნებრივი წესით, თავად რევოლუციას მოუხდენია:
[ნინო ბურჯანაძის ხმა] ,,არაჩვეულებრივი თვითლუსტრაცია მოხდა სულ რამდენიმე ხნის წინ საქართველოში. ასე რომ, მე არა მგონია, კანონით დარეგულირება კიდევ საჭირო იყოს. ყველაფერი საკმაოდ ნათელი და გასაგებია ყველასთვის, ვისაც გაგება უნდა.” (სტილი დაცულია)
ამგვარად უპასუხა ლუსტრაციის კანონის დამტკიცების რევოლუციისშემდგომ მოთხოვნას პარლამენტის თავმჯდომარემ ნინო ბურჯანაძემ. ამ თემაზე საუბარს, როგორც წესი, ემოციურს უწოდებს პარლამენტის რესპუბლიკელი დეპუტატი ლევან ბერძენიშვილი:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,როდესაც პარლამენტის თავმჯდომარე ამბობდა, რომ ლუსტრაციის კანონი რად გვინდა, ისედაც ყველაფერი გამოჩნდაო, ეს არ არის მართალი. ესეც იყო ემოციური განცხადება, მაგრამ ნათელია, რომ ის არ იქნება ამგვარი კანონის მომხრე.” (სტილი დაცულია)
ამ დღეებში, ოპოზიციასთან ბოლოდროინდელი დაპირისპირების შემდეგ, საპარლამენტო უმრავლესობამ ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობაზე საუბარი განაახლა, თუმცა ლუსტრაციის კანონპროექტის საკუთარი ვარიანტი ჯერჯერობით არა აქვს. შესაბამისი პროექტი თითქმის მზადა აქვთ რესპუბლიკელებს, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ კანონი მხოლოდ საბჭოთა უშიშროების თანამშრომლებს არ უნდა ეხებოდეს. ლევან ბერძენიშვილი განმარტავს, რომ ლუსტრაციის კანონი უნდა შეეხოს ყველას, ვინც ემსახურებოდა დანაშაულებრივ იდეოლოგიას. საქართველოს კანონმდებლობა კი ამგვარ რეჟიმად საბჭოთა კავშირს აღიარებს:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,ეს სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ იმას, ვინც ეთანამშრომლებოდა, იმ ადამიანებს ცხოვრება კი არ ავუკრძალოთ და სუნთქვა, არამედ რამდენიმე წლით ვთხოვოთ პოლიტიკიდან დაგვასვენონ, რომ გამოვრიცხოთ უცხო ქვეყნის აგენტების მონაწილეობა საქართველოს დღევანდელი სახელმწიფოს მშენებლობაში. ძნელად წარმომიდგენია, მაგრამ განხილვა შეიძლება.” (სტილი დაცულია)
თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ყოფილი რაიკომის მდივნები და სხვა პარტიული მუშაკები ამჟამინდელ პარლამენტშიც მოღვაწეობენ, რესპუბლიკელთა კანონპროექტს მხარდაჭერა ნაკლებად ექნება. თავად რესპუბლიკელებიც ლუსტრაციის კანონისთვის აუცილებელ პირობად საზოგადოებასთან შეთანხმებას ასახელებენ, თუმცა მსგავს პერსპექტივას ნაკლებად ხედავენ:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,სამწუხაროდ, ჩვენი ქვეყანა როცა მზად იქნება ლუსტრაციის კანონისთვის, არც ერთი ლუსტრანტი პოლიტიკურად აქტიური და მნიშვნელოვანი არ იქნება.” (სტილი დაცულია)
ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობასთან დაკავშირებული დებატები, სავარაუდოდ, უნდა განახლდეს, მით უმეტეს, რომ საკუთარ ვარიანტზე არასამთავრობო სექტორიც მუშაობს. ჯერჯერობით კი ეს თემა, ხშირ შემთხვევაში, შეურაცხყოფისა და პოლიტიკური ბრძოლისთვის გამოიყენება.
საქართველოს ამჟამინდელი პარლამენტის უმრავლესობა ჯერჯერობით ლუსტრაციის კანონპროექტზე არ მუშაობს, თუმცა ამ დღეებში კანონის აუცილებლობაზე საუბარი განაახლა. მინდა ლუსტრაციის არარსებულ კანონთან დაკავშირებული რამდენიმე დეტალი გავიხსენო:
ზვიად გამსახურდიას პრეზიდენტობის პერიოდში ტერმინი ,,სუკის აგენტი” საკმაოდ ხშირად გამოიყენებოდა, თუმცა საქართველოს იმჟამინდელ ხელისუფლებას ლუსტრაციის კანონი არ მიუღია. თბილისის ომის პერიოდში უშიშროების შენობა და იქ დაცული არქივის ნაწილი დაიწვა, ნაწილი კი საქართველოდან გაიტანეს.
ირაკლი ბათიაშვილი, რომელიც უშიშროების სამსახურს 1992-93 წლებში ხელმძღვანელობდა, ამბობს, რომ არქივი აღადგინა, თუმცა ლუსტრაციის კანონის დამტკიცებას რამდენიმე მიზეზით ეწინააღმდეგებოდა:
[ირაკლი ბათიაშვილის ხმა] ,,მორალური თვალსაზრისით მძიმე აღმოჩნდებოდა ბევრი ოჯახისთვის. ახლა რომ ვუყურებ, ეტყობა, მაინც საჭიროა. ეს რომ არიან, ეს ადამიანები, თავის დროზე უშიშროების კომიტეტთან რომ თანამშრომლობდნენ და ინფორმატორები იყვნენ, კი ბატონო, იმუშაონ ბიბლიოთეკებში, პედაგოგებად, მეცნიერებად, მაგრამ ნუ ექნებათ პრეტენზია ქვეყნის ლიდერობაზე, დეპუტატობაზე. სათითაოდ შემიძლია ჩამოვყვე,რა! ამიტომ ჭკვიანად იყვნენ.” (სტილი დაცულია)
ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობაზე საუბარი იყო 1999 წლის მოწვევის პარლამენტშიც, სადაც პრობლემად უკვე იგორ გიორგაძის მიერ საქართველოდან გატანილ არქივს ასახელებდნენ და რუსეთისგან მის დაბრუნებას მოითხოვდნენ.
2001 წელს მოქალაქეთა კავშირის საპარლამენტო ფრაქციაში მომზადდა ლუსტრაციის კანონპროექტი, რომლის თანახმად, საბჭოთა უშიშროების თანამშრომლებს სახელისუფლებო სტრუქტურებში მუშაობა 5 წლით ეკრძალებოდათ. ამ პროექტს კანონის სახე არც შევარდნაძის მმართველობისას მიუღია.
,,ვარდების რევოლუციის” შემდეგ გაირკვა, რომ ლუსტრირება, ბუნებრივი წესით, თავად რევოლუციას მოუხდენია:
[ნინო ბურჯანაძის ხმა] ,,არაჩვეულებრივი თვითლუსტრაცია მოხდა სულ რამდენიმე ხნის წინ საქართველოში. ასე რომ, მე არა მგონია, კანონით დარეგულირება კიდევ საჭირო იყოს. ყველაფერი საკმაოდ ნათელი და გასაგებია ყველასთვის, ვისაც გაგება უნდა.” (სტილი დაცულია)
ამგვარად უპასუხა ლუსტრაციის კანონის დამტკიცების რევოლუციისშემდგომ მოთხოვნას პარლამენტის თავმჯდომარემ ნინო ბურჯანაძემ. ამ თემაზე საუბარს, როგორც წესი, ემოციურს უწოდებს პარლამენტის რესპუბლიკელი დეპუტატი ლევან ბერძენიშვილი:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,როდესაც პარლამენტის თავმჯდომარე ამბობდა, რომ ლუსტრაციის კანონი რად გვინდა, ისედაც ყველაფერი გამოჩნდაო, ეს არ არის მართალი. ესეც იყო ემოციური განცხადება, მაგრამ ნათელია, რომ ის არ იქნება ამგვარი კანონის მომხრე.” (სტილი დაცულია)
ამ დღეებში, ოპოზიციასთან ბოლოდროინდელი დაპირისპირების შემდეგ, საპარლამენტო უმრავლესობამ ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობაზე საუბარი განაახლა, თუმცა ლუსტრაციის კანონპროექტის საკუთარი ვარიანტი ჯერჯერობით არა აქვს. შესაბამისი პროექტი თითქმის მზადა აქვთ რესპუბლიკელებს, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ კანონი მხოლოდ საბჭოთა უშიშროების თანამშრომლებს არ უნდა ეხებოდეს. ლევან ბერძენიშვილი განმარტავს, რომ ლუსტრაციის კანონი უნდა შეეხოს ყველას, ვინც ემსახურებოდა დანაშაულებრივ იდეოლოგიას. საქართველოს კანონმდებლობა კი ამგვარ რეჟიმად საბჭოთა კავშირს აღიარებს:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,ეს სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ იმას, ვინც ეთანამშრომლებოდა, იმ ადამიანებს ცხოვრება კი არ ავუკრძალოთ და სუნთქვა, არამედ რამდენიმე წლით ვთხოვოთ პოლიტიკიდან დაგვასვენონ, რომ გამოვრიცხოთ უცხო ქვეყნის აგენტების მონაწილეობა საქართველოს დღევანდელი სახელმწიფოს მშენებლობაში. ძნელად წარმომიდგენია, მაგრამ განხილვა შეიძლება.” (სტილი დაცულია)
თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ყოფილი რაიკომის მდივნები და სხვა პარტიული მუშაკები ამჟამინდელ პარლამენტშიც მოღვაწეობენ, რესპუბლიკელთა კანონპროექტს მხარდაჭერა ნაკლებად ექნება. თავად რესპუბლიკელებიც ლუსტრაციის კანონისთვის აუცილებელ პირობად საზოგადოებასთან შეთანხმებას ასახელებენ, თუმცა მსგავს პერსპექტივას ნაკლებად ხედავენ:
[ლევან ბერძენიშვილის ხმა] ,,სამწუხაროდ, ჩვენი ქვეყანა როცა მზად იქნება ლუსტრაციის კანონისთვის, არც ერთი ლუსტრანტი პოლიტიკურად აქტიური და მნიშვნელოვანი არ იქნება.” (სტილი დაცულია)
ლუსტრაციის კანონის აუცილებლობასთან დაკავშირებული დებატები, სავარაუდოდ, უნდა განახლდეს, მით უმეტეს, რომ საკუთარ ვარიანტზე არასამთავრობო სექტორიც მუშაობს. ჯერჯერობით კი ეს თემა, ხშირ შემთხვევაში, შეურაცხყოფისა და პოლიტიკური ბრძოლისთვის გამოიყენება.
