ბლოგები

ამას წინათ ერთ-ერთ პოპულარულ მუსიკალურ საიტზე აღმოვაჩინე ნიკოლაი კაპუსტინის ორმოცდარვა პრელუდია და ფუგა ფორტეპიანოსთვის, ავტორის შესრულებით. პატარა ფოტოსურათიდან შემომყურებდა ბაფთით შემკულ სმოკინგში გამოწყობილი ქედმაღალი ბატონის სახე. ღმერთო ჩემო, ნუთუ ეს კოლიაა!

მეხსიერებაში უმალ ამოტივტივდა ჩემი, სამოციანელის, ახალგაზრდობის პერიოდი, რომელიც საბჭოთა იმპერიის შუაგულში, მოსკოვში, გავატარე. რარიგ პარადოქსულად უნდა ჟღერდეს, სწორედ იქ მხვდა წილად ბედნიერება, ჩამესუნთქა თავისუფლების ჰაერი ტოტალიტარიზმის დამყაყებულ ატმოსფეროში. უნდა ითქვას, რომ საიტის ის მნახველები, რომლებმაც გადაწერეს კაპუსტინის მუსიკა, გულწფრელი გაოცებით ეკითხებოდნენ ერთმანეთს: ვინ არის ამ შესანიშნავი მუსიკის ავტორი? და გამახსენდა...

გასული საუკუნის ორმოცდაათიანი წლების ბოლოს მე, თბილისიდან ჩასული მოსკოვის ვერნადსკის სახელობის გეოქიმიისა და ანალიტიკური ქიმიის ინსტიტუტის მოკრძალებული ასპირანტი, ღვთის ნებით აღმოვჩნდი დედაქალაქის ნონკონფორმისტული „ოქროს ახალგაზრდობის“ წარმომადგენელთა საზოგადოებაში, რომლებიც თითქოსდა ცდილობდნენ, თავი დაეღწიათ საბჭოთა ხელისუფლების მარწუხებისთვის. ძირითადად, ესენი იყვნენ მეცნიერებისა და კულტურის ცნობილი მოღვაწეების შვილები და, რაოდენ გასაკვირიც უნდა იყოს, საბჭოთა პარტიული და სამხედრო „ბობოლების“ შთამომავლებიც. მაგონდება ტანია შჩაპოვას, კოსტია ტიმოშენკოს, ავოჩკა ტელეგინას, მოსკოვში აკრედიტებული ფრანგი ჟურნალისტის ვაჟის, ლიუსიენ ნოს სახელები. ამ წრეს მიეკუთვნებოდა შჩაპოვას ქმარიც, ჩვენი თანამემამულე დათკა კელენჯერიძე.

დღევანდელი გადასახედიდან არ გამოვრიცხავ, რომ ზოგიერთი მათგანი კაგებეს ინფორმატორი იყო. მაშინ კი მთელი ეს „საძმო“ ერთმანეთს ვხვდებოდით კერძო ბინებზე, აკრძალული საბჭოთა და უცხოური ფილმების (მათ შორის, ალეკ გინესისა და გრეტა გარბოს მონაწილეობით) დახურულ ჩვენებებზე, ჟან ვილარისა და მარია კაზარესის სპექტაკლებზე, არტურ რუბინშტეინისა და კატარინა ვალენტეს კონცერტებზე, ღმერთმა უწყის, კიდევ სად...

იმხანად განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობდა მოსკოვის სასტუმრო „ნაციონალის“ პირველ სართულზე მდებარე რესტორანი. იქ თითქმის ყოველდღე იკრიბებოდა საბჭოთა ხელისუფლებაზე გაბრაზებული ახალგაზრდული ბოჰემა, რომელშიც უამრავი მომავალში ცნობილი მოღვაწე იყო - მაგალითად, მოქანდაკე ერნსტ ნეიზვესტნი. რესტორანს შინაურულად „უგოლოკს“ (კუთხეს) უწოდებდნენ. „უგოლოკი“განთქმული იყო ინტიმური ატმოსფეროთი და უგემრიელესი ვაშლის ნამცხვრით. მის მუდმივ სტუმართა შორის იყვნენ ახალგაზრდობის მაშინდელი კერპები, პოეტები ანდრეი ვოზნესენსკი და ჟენია ევტუშენკო.

ამასობაში, „ნაციონალის“ მეორე სართულზე მდებარე რესტორანი საღამოობით მხოლოდ უცხოელებითა და სამოქალაქო ტანისამოსში გამოწყობილი „ხელოვნებათმცოდნეებით“ (კაგებეს აგენტებით) იყო სავსე. უბრალო მოკვდავებიდან იქ ვერავინ შეყოფდა ცხვირს. გავიგე რა, რომ რესტორანში შესანიშნავი მცირე ჯაზური შემადგენლობა უკრავდა (სიტყვა „კომბო“ ჩვენთვის მაშინ ჯერ კიდევ უცნობი იყო), გადავწყვიტე, რამენაირად შემეღწია მეორე სართულზე. „ნაცნობების ნაცნობების“ მეშვეობით მოვახერხე რესტორნის ადმინისტრატორის, ვასილი დმიტრიევიჩის (ის სამ დღეში ერთხელ მუშაობდა) დახმარებაზე მიმეღო თანხმობა. ამგვარად შევაღწიე „ოცნების დარბაზში“. შემდგომ იქ სწორედ იმ დღეებში დავდიოდი, როდესაც ჩემი მწყალობელი არ მუშაობდა, და შესასვლელში თამამად ვკითხულობდი: „რაო, დღეს ვასილი დმიტრიევიჩი არ არის?“ წარმატება ყოველთვის ასპროცენტიანი იყო, თუმცა დღესაც ვეჭვობ, რომ ჩემი იმ დროისათვის უნაკლო კოსტიუმი და სარწმუნოდ გათამაშებული თავდაჯერება მცირე რანგის „კაგებეშნიკებისთვის“იმის დასტური იყო, რომ მე „რაღაც ვიცი“ და, უხეშად რომ ვთქვათ, მათ „კანტორაში“ ვმუშაობ. მთავარი კი ის იყო, რომ „ჩიტი ბდღვნად ღირდა“!

რესტორნის ორკესტრში უკრავდნენ მოსკოვის ჯაზის კორიფეები: პიანისტი კოლია კაპუსტინი, მეტრომბონე კოსტია ბახოლდინი, საქსოფონისტი ალიოშა ზუბოვი, მესაყვირე ანდრეი თოვმასიანი, ბასისტი ადიკ სატანოვსკი. მათ ხშირად უერთდებოდა აწ განსვენებული შესანიშნავი მუსიკოსი ჟორა გარანიანი. ბიჭები ძირითადად I Got Rhythm-ს, Stormy Weather-ს, Misty-სა და ჯაზის სხვა ე.წ. „სტანდარტებს“ უკრავდნენ. ამ მუსიკას უცხოელები ძალზე სერიოზულად უსმენდნენ. ცეკვაზე ლაპარაკიც ზედმეტი იყო! „სეტებს“ შორის თხუთმეტწუთიანი შესვენებების დროს კოლია კაპუსტინი, რომელიც იმხანად მოსკოვის კონსერვატორიის სტუდენტი იყო, თავისი საყვარელი კომპოზიტორის რიხარდ ვაგნერის ქმნილებებს „პიანისიმო“ უკრავდა. მის მიერ შესრულებული ვაგნერი და „ნაციონალში“ ჩატარებული საღამოები სამუდამოდ დარჩა ჩემს მეხსიერებაში.

მოსკოვის ასპირანტურაში სწავლების პერიოდში ცხოვრებამ კიდევ რამდენიმეჯერ შემახვედრა კაპუსტინს. სრულიად შემთხვევით გავიცანი მისი მეუღლეც: ის ძალიან სასიამოვნო და „საჭირო“ ადამიანი გამოდგა - მუშაობდა ადმინისტრატორად პოპულარულ სასტუმრო „პეკინში“.

მოსკოვის კონსერვატორიაში სწავლობდა ჩემი თბილისელი მეგობარიც - შემდგომ ცნობილი ქართველი პიანისტი და კომპოზიტორი, თბილისის კონსერვატორიის რექტორი, სამწუხაროდ, აწ გარდაცვლილი ნოდარ გაბუნია. ნოდარმა დამპატიჟა კონცერტზე კონსერვატორიის მცირე დარბაზში, სადაც მას თავის მეგობარ და თანაკურსელ კაპუსტინთან და დასარტყამ საკრავებზე შემსრულებელთან ერთად (მისი გვარი არ მახსოვს) უნდა დაეკრა იმ დროისათვის საბჭოთა კავშირში აკრძალული ბელა ბარტოკის სონატა ორი ფორტეპიანოსა და დასარტყამი ინსტრუმენტებისთვის. რამდენიმე ნაცნობთან ერთად, რომელთა შორის კლასიკური მუსიკის დიდი მოყვარული ზვიად გამსახურდიაც იყო, დანიშნულ დროს მივედით მოსკოვის კონსერვატორიის შენობასთან, მაგრამ დარბაზის კარი დაკეტილი დაგვხვდა. იქვე მიკრულ ქაღალდის პატარა ნაგლეჯზე ეწერა, რომ კონცერტი გაუქმებულია. მოგვიანებით ნოდარმა მიამბო, რომ კონსერვატორიის მაშინდელი რექტორი სვეშნიკოვი განრისხებულა, როცა ახალგაზრდა მუსიკოსების განზრახვის ამბავი გაუგია და კონცერტიც ჩაუშლია. მოგვიანებით, თბილისში დაბრუნების შემდეგ, მე მუდამ ვადევნებდი თვალს კოლია კაპუსტინის წარმატებულ კარიერას ჯაზის სფეროში.

და აი, ახლა... ნიკოლაი კაპუსტინმა დაწერა შესანიშნავი პრელუდიები და ფუგები, რომლებშიც უმაღლესი ოსტატობით შეხამებული სხვადასხვა მუსიკალური ჟანრი დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას ახდენს მსმენელზე. ნუ დაიზარებთ - იპოვეთ შესანიშნავი მუსიკოსის ახალი ჩანაწერი!

თუკი ქართულ პოლიტიკაზე ვსაუბრობთ, წავალთ-წამოვალთ და ლიდერს მივადგებით. ალბათ, იმიტომ, რომ რეალური ცვლილებები ჩვენს ქვეყანაში ყოველთვის ლიდერს უკავშირდება. ჩემი აზრით, პოლიტიკური პროცესი ჩიხში შესულად დღეს სწორედ იმიტომ ცხადდება, რომ ოპოზიციაში არ ჩანს მიხეილ სააკაშვილის საპირწონე ლიდერი, თავად პრეზიდენტი კი ლიდერის ფუნქციას ვეღარ ასრულებს.

დავიწყოთ თავიდან.

ზვიად გამსახურდიაც, ედუარდ შევარდნაძეც და მიხეილ სააკაშვილიც ერთი ნიშნით ჰგავდნენ ერთმანეთს: ისინი პირველდამწყებები იყვნენ, ყინულმჭრელები, სახელმწიფოს დამფუძნებლები და, შესაბამისად, ქარიზმატულები. ისინი სთავაზობდნენ საზოგადოებას იმას, რაზეც მაღალი მოთხოვნა იყო და თან არწმუნებდნენ, რომ სწორედ მათ შეუძლიათ იმის მიცემა, რაც ხალხს სჭირდება.

ზვიად გამსახურდიას მთავარი დაპირება თავისუფალი, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს დაფუძნება იყო. მისი პრეზიდენტობისას დამოუკიდებელი სახელმწიფო ოფიციალურად კი დაფუძნდა, მაგრამ შესაბამისი შინაარსით ვერ შეივსო. დაპირისპირების მუხტი სამოქალაქო ომში გადაიზარდა და ცხადი შეიქნა, რომ ახალი სახელმწიფოს დაფუძნების ამოცანა მოქმედმა პრეზიდენტმა ვერ გადაწყვიტა. ამიტომ, პოლიტიკური დღის წესრიგში სასწრაფოდ დადგა საკითხი ახალი ლიდერის შესახებ, რომელიც შეძლებდა იმას, რაც ზვიად გამსახურდიამ ვერ შეძლო.

ედუარდ შევარდნაძე მხსნელი და პირველდამწყები იმათთვის იყო, ვინც გამსახურდიას მიერ დაფუძნებული სახელმწიფო ვერ დაინახა და არ ირწმუნა. სწორედ იგი, მსოფლიო პოლიტიკის ერთ-ერთი წარმატებული მოთამაშე, გამოცხადდა ახალი – დასავლურ ღირებულებებზე ორიენტირებული – სახელმწიფოს დაფუძნების გარანტად. საქართველო მართლაც გახდა ევროპის საბჭოს წევრი ქვეყანა და შევარდნაძემ ქვეყნის მართვის თერთმეტი წლის განმავლობაში ზოგიერთ სხვა წარმატებასაც მიაღწია, მაგრამ მთლიანობაში მისი დაპირებაც შეუსრულებელი დარჩა: დემოკრატიული ინსტიტუტები ვერ გაძლიერდა, საქართველომ ტერიტორიები დაკარგა, კორუფციის ჭაობმა განვითარების პერსპექტივა მთლიანად შთანთქა.

შესაბამისად, პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოჩნდა ახალი ლიდერი – ენერგიული, პროგრესული, ქარიზმატული, რომელიც ქართველ ხალხს სამართლიანი, ძლიერი, ტერიტორიულად გამთლიანებული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებას დაჰპირდა. ამ დაპირებამ შესანიშნავად „გაჭრა“ შევარდნაძის უნდილი მმართველობის ფონზე.

სამივე პრეზიდენტი – ზოგი უფრო დელიკატურად, ზოგი კი გამომწვევი ფორმით – ამტკიცებდა, რომ საქართველოში აღარასოდეს გამეორდებოდა ის, რაც მისი წინამორბედის დროს ხდებოდა. სამივე მკაფიოდ გაემიჯნა წინა პრეზიდენტს და მისი მემკვიდრეობიდან მისხალიც კი არ უღიარებია ვერბალურ დონეზე.

ახლა ნელ-ნელა ვუახლოვდებით მიჯნას, რომლის მსგავსი საქართველოში ჯერ არ ყოფილა. პირველი გზა ტრადიციულია: უნდა გამოჩნდეს მორიგი ქარიზმატული ლიდერი, რომელიც საზოგადოებას დაარწმუნებს, რომ მიხეილ სააკაშვილის მემკვიდრეობაც მთლიანად გადასახაზია და კიდევ ერთხელ თავიდან არის დასაწყები დასავლური ყაიდის, კანონის უზენაესობაზე და ადამიანის უფლებებზე დამყარებული სახელმწიფოს მშენებლობა. ეს ყველაფრის თავიდან დაწყების მეოთხე მცდელობა იქნება. მაგრამ სხვაგვარი გაგრძელების შესაძლებლობაც არსებობს: რომ მიხეილ სააკაშვილმა დატოვოს მემკვიდრე, რომელიც აღიარებს და გააგრძელებს მის მიერ განვლილ გზას. ასეთი ლიდერი იქნება ნაკლებად მიმზიდველი, ნაკლებად რეიტინგული, მაგრამ პირველად საქართველოს უახლეს ისტორიაში, იქნება არა პირველი, ყინულმჭრელი, დამფუძნებელი, არამედ – მეორე, გამგრძელებელი, მემკვიდრე.

ჩვენი საზოგადოება ახლა სწორედ იმის გამორკვევაშია, თუ როგორი ლიდერი გვჭირდება: ის, ვინც ყველაფერს უარყოფს და თავიდან დაიწყებს; თუ ის, ვინც უბრალოდ, გააგრძელებს სახელმწიფოს მშენებლობის ამჟამად არსებულ კურსს. ერთი მხრივ, ყველაფრის უარყოფა ადვილი არ არის, რადგან ბოლო ექვს წელიწადში ზოგი რამ ისეთი მოხდა, რისი უკან დატრიალების შიში მეტ-ნაკლებად ნორმალურ ყველა ადამიანს აწუხებს. სწორედ ამიტომ არის, რომ ოპოზიციის რეიტინგული ლიდერები – ვთქვათ, ირაკლი ალასანია ან გიორგი თარგამაძე – არ ამბობენ, რომ ყველაფერი, რაც მიხეილ სააკაშვილის ხელისუფლებამ გააკეთა, მიწის პირიდან აღსაგველია. მეორე მხრივ, თვით პრეზიდენტის გზის გამგრძელებლებსაც კი გაუჭირდებათ იმის გამოცხადება, რომ ისინი სრულად იღებენ პასუხისმგებლობას მიხეილ სააკაშვილის მემკვიდრეობაზე. რადგან ამ მემკვიდრეობას ისეთი მოვლენები ამძიმებს, რომლებსაც ახალი პრეზიდენტი საკუთარ ბეჭებზე ნებაყოფლობით არ და ვერ დაიდებს.

ასე რომ, ვიდრე საქართველოს მოსახლეობა ბოლომდე არ გაიაზრებს და არ შეაფასებს მიხეილ სააკაშვილის პრეზიდენტობის ავ-კარგს, – გაურკვეველი დარჩება, როგორ ლიდერს ითხოვს საზოგადოება: კიდევ ერთხელ პირველს (დამფუძნებელს), თუ ამჯერად მეორეს (მემკვიდრეს). ამიტომაც არიან ჯერჯერობით უფუნქციოდ დარჩენილი ირაკლი ალასანიაც, გიორგი თარგამაძეც, გიგი უგულავაც, დავით ბაქრაძეც და სხვებიც.

არათუ ლიდერი არ გვყავს, არც ვიცით, როგორი ლიდერი გვჭირდება.

ცხადია, პრობლემა მიხეილ სააკაშვილშია, რომელიც, თავისი წინამორბედების მსგავსად, ვეღარ ასრულებს იმ პრეზიდენტის ფუნქციას, რომელმაც საზოგადოება თავის ღვაწლში დაარწმუნა და რომელმაც დაიმსახურა, რომ ძალაუფლება მემკვიდრეს გადააბაროს. მეორე მხრივ, სააკაშვილი ჯერ არც იმდენად დასუსტებულა, რომ ჰორიზონტზე მისი პრეზიდენტობის დამამხობელი ახალი ლიდერის გამოჩენა დაუშვას.

ვართ ასე, გზაგასაყარზე, რომელსაც ზოგი ჩიხს ეძახის და ზოგიც – კრიზისს. სინამდვილეში, ალბათ, მიხეილ სააკაშვილის პრეზიდენტობის ხანა ბუნებრივად ჯერ არ ამოწურულა. ოღონდ, ჩემი შეფასებით, ტენდენცია იქით არის, რომ მას მემკვიდრის დატოვება გაუჭირდება და ჩვენ კი მეოთხედ მოგვიწევს სახელმწიფოს მშენებლობის დაწყება.

როდემდე?

იქნებ, პრობლემა ჩვენშია და არა ლიდერებში? იქნებ, სანამ ჩვენ არ შევიცვლებით, არც ისინი შეიცვლებიან? მგონი, დროა, ამაზე ძალიან სერიოზულად დავფიქრდეთ.