Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

Sorry! No content for 6 ივლისი. See content from before

ორშაბათი, 5 ივლისი 2010

ვიცი, რომ ჩემი ახალი ბლოგი მკითხველთა უმრავლესობაში უარყოფით რეაქციას გამოიწვევს, მაგრამ გაჩუმებაც აღარ შეიძლება. პრობლემა, რომელზეც ვისაუბრებ, დამახასიათებელია საქართველოსთვის, უკრაინისთვის და ყველა იმ ქვეყნისათვის, რომელთა დამოუკიდებელი, ტოტალიტარული ზედამხედველობისგან მეტნაკლებად თავისუფალი, არსებობის სტაჟი მხოლოდ ორი ათეული წლით თუ განიზომება.

ისევე, როგორც ქართველი სამოციანელების მთელი თაობისათვის, ჩემთვის თბილისის მოსახლეობა დღემდე ორ არათანაბარ ნაწილად იყოფა: „ქალაქელებად“ და „თბილისელებად“. „თბილისელად“ ყოფნა აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისი პირობაა იმისა, რომ გახდე „ქალაქელი“. სამწუხაროდ, მათ შორის პროცენტული სხვაობა დღითიდღე იზრდება „თბილისელთა“ სასარგებლოდ.

არადა, წინა საუკუნის შუაწელში „ქალაქელობა“ ნიშნავდა გარკვეულ პირობით არაფორმალურ უპირატესობას დანარჩენების წინაშე. „დანარჩენებად“ სოფლიდან ქალაქად სულ ახლახან გადმოსახლებულები ითვლებოდნენ. იმ პერიოდში სოფლისა და ქალაქის დეფინიციები მკვეთრად განისაზღვრებოდა კომუნისტური საკანონმდებლო აქტების დონეზე. რაღა თქმა უნდა, ეს, რეალურად, სულაც არ ამცირებდა „გლეხის“ ცნებას - ჩვენ ყველანი ხომ სოფლიდან ვართ, საკითხავი მხოლოდ ისაა - როგორი სოფლიდან?!

გავატარე რა ასპირანტობის წლები გეოფიზიკურ ექსპედიციებში, თვალნათლივ დავრწმუნდი იმაში, რომ იმხანად, 60-იან წლებში, შორეულ ქართულ მთიან სოფლებშიც კი ჯერ კიდევ ცხოვრობდნენ ინტელიგენტი ადამიანები. ინტელიგენტის ცნება, რომელიც საქართველოში ამჟამად სალანძღავი გახდა რუსეთუმეობის გამო, არ უნდა აგვერიოს ესოდენ გულმოდგინედ დანერგილ დასავლურ „ინტელექტუალში“. მართალია, არ არსებობს ინტელიგენტობის კლასიკური განსაზღვრება (თავის დროზე მისი ფორმულირება სცადა შესანიშნავმა ესეისტმა თენგიზ ბუაჩიძემ), მასში, როგორც ჩანს, უნდა ვიგულისხმოთ განსაკუთრებული სულიერი მდგომარეობა, რომელიც გარკვეულწილად „ბიბლიურ სიბრძნეს“ მოიცავს. ის არანაირად არ არის დამოკიდებული განათლების ცენზზე.

ამ თვალსაზრისით, მდგომარეობა საქართველოში მკვეთრად შეიცვალა მას შემდეგ, რაც კომპარტიის პირველ მდივნად მოგვევლინა ედუარდ შევარდნაძე. აგრარული ქვეყნის იძულებითმა „ინდუსტრიალიზაციამ“, თბილისში მახინჯი ხუთსართულიანი მასივების მასშტაბურმა მშენებლობამ, ხელი შეუწყო სოფლიდან ქალაქში უფლებაშელახული გლეხების მასობრივ გადმოსახლებას. თბილისი, ეს „პატარა პარიზი“, დიდ მოუწყობელ სოფლად გადაიქცა. ამ პროცესში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა პირველი მდივნის „კუთხურობამაც“ - მის უახლოეს გარემოცვას ხომ ძირითადად მისი მშობლიური რეგიონის წარმომადგენლები შეადგენდნენ.

სიტუაცია კომუნისტური მმართველობის ბოლომდე არ შეცვლილა და, რაოდენ სამწუხაროც უნდა იყოს, ახლაც შენარჩუნებულია, ოღონდ მოსახლეობის ამჟამინდელი მიგრაციის მიზეზი არის უკვე არა ფსევდოინდუსტრიალიზაცია, არამედ სოფლისა და მის მკვიდრთა ტოტალური გაღატაკება. არ ვეხები დევნილების პრობლემას - ღმერთმა დამიფაროს! - ეს სულ სხვა თემაა...

გაღარიბებული რეგიონებიდან მიგრანტების ნაკადი ამჟამად შედგება ახალგაზრდებისგან, რომლებმაც საწყისი განათლება სოფელში მიიღეს, მაგრამ არ სურთ იქ, გაუსაძლის პირობებში, ცხოვრება და მუშაობა. მათ დაემატა პოლიტიკური უთანხმოების და სამოქალაქო ომის პერიოდში ჩამოყალიბებული ნახევრად კრიმინალური „ლუმპენების“ შრე. სიტუაციის დრამატიზმი მდგომარეობს იმაში, რომ „ახალი თბილისელები“ თავიანთი წეს-ჩვეულებებით იჭრებიან ქალაქის ყოფაში: იმის ნაცვლად, რომ რამენაირად მაინც აითვისონ ქალაქელთა ჩვეულებები, ისინი, პირიქით, თავიანთ გაგებას, ჩვევებს, საკუთარ მსოფლმხედველობასაც კი თავს ახვევენ ქალაქელებს. წარმართობის ელემენტები ტრადიციულ ქართულ მართლმადიდებლობაში, ასობით ადამიანზე გათვლილი ქორწილები და ქელეხები, კუთხური პროტექციონიზმი – ეს სულაც არ არის „ქალაქელისთვის“ უცხო მოვლენების სრული ნუსხა. სერიოზული ზიანის მომტანია ჩამოსულთა უბოდიშო და მოურიდებელი დილეტანტობა - ისინი ყოველგვარი ეჭვის გარეშე კიდებენ ხელს ნებისმიერ სამუშაოს. ცნობილი ისტორიკოსი ალექსანდრ პანჩენკო ამტკიცებდა, რომ ქალაქი პროფესიონალთა თავშესაფარია. დღევანდელ საქართველოში ეს პარადოქსად ჟღერს.
მაშ, ასე - ნაციონალური იდეა. იდეა სოზარ სუბარს გაუჩნდა, რომელმაც პრინციპების მორიგი სამება შემოგვთავაზა: უსაფრთხოება, განვითარება, თვითმყოფადობა. ეს იქნება ახალი ნაციონალური იდეის საფუძველიო.

არ იფიქროთ, რომ რამე საწინააღმდეგო მქონდეს. სწორედ ესაა პრობლემა: ნუთუ გამოჩნდება ადამიანი, რომელიც იტყვის, რომ უნდა საფრთხე, ჩამორჩენილობა და საკუთარი ვინაობის დაკარგვა? ცხადია, არა.

აბა, რაში გვეხმარება ამ ახალი სამების დამატება? ასე მეც დავამატებ კიდევ ხუთ-ექვს პრინციპს: მშვიდობა, სიმდიდრე, ბედნიერება, ურთიერთგაგება და ჯანმრთელობა. თქვენ რომელიმე მათგანის წინააღმდეგი იქნებით?

გამოვაცხადეთ ყველაფერი კარგი და კეთილი ნაციონალურ იდეებად. მერე?

მაგრამ სხვისი კრიტიკა ადვილია. ძნელი პოზიტიურის შემოთავაზებაა. შეგვიძლია კი ჩვენ ამის გაკეთება?

ვცადოთ. ოღონდ, აქვე ვიტყვი, რომ ნაციონალური იდეის მაგივრად ნაციონალურ პროექტზე ვისაუბრებ - სიტყვა „პროექტი“ ლათინურიდან მოდის და „წინ ტყორცნას“ ნიშნავს. ნაციონალური პროექტი, ჩემი ამჟამინდელი საკმაოდ ვიწრო და კონკრეტული მიზნისათვის, განსაზღვრული იქნება როგორც იმის წარმოდგენა, როგორი უნდა იყოს ჩვენი ქვეყანა და რისი მიღწევა გვინდა. პროექტს თან უნდა ახლდეს ამ წარმოდგენის რეალობაში განხორციელების სტრატეგია.

ოღონდ თუ ვინმე ელის, რომ მე ახლა ახალსა და ორიგინალურ იდეას ამოვაძვრენ სახელოდან, იმედგაცრუებული დარჩება.

ჩემი აზრით, მთავარი ნაციონალური პროექტი, რომელიც დღეს საქართველოს შეიძლება ჰქონდეს, შემდეგია:

გავხდეთ მოდერნული - ანუ დასავლური ტიპის - საზოგადოება და სახელმწიფო.

ამ პროექტის განხორციელების ორი სტრატეგია შეიძლება არსებობდეს:

ა) ინტეგრაცია - გავხდეთ დასავლური სამყაროს ნაწილი.

ინდიკატორები ცხადია:

1. ნატოს წევრობა
2. ევროკავშირის წევრობა.

სწორედ ეს იყო ჩვენი მიზანი უკანასკნელი წლების მანძილზე. რაც შეიცვალა, ისაა, რომ ჩვენ ვეღარ გვექნება ამ მიზნის რამდენიმე წელიწადში მიღწევის იმედი - ორივე ორგანიზაციის წევრობის სავარაუდო თარიღმა გაურკვეველი ვადით გადაიწია. მაგრამ, ჩემი აზრით, ეს არანაირად არ ნიშნავს იმას, თითქოს ამ სტრატეგიაზე უარი უნდა ვთქვათ.

ბ) ’თვით-მოდერნიზაცია’ - გავაკეთოთ ის, რაც თავის დროზე გააკეთეს დასავლეთის ქვეყნებმა, ოღონდ ჩვენი ძალებით. დავამსგავსოთ ჩვენი ეკონომიკური, პოლიტიკური, სამართლებრივი, სამეცნიერო-საგანმანათლებლო და სხვა სისტემები დასავლური დემოკრატიების შესაბამის სისტემებს.

ცხადია, რომ ინტეგრაცია აუცილებლობით გულისხმობს მოდერნიზაციას - ისე ნატოსა და ევროკავშირში არავინ მიგვიღეებს. აი, მოდერნიზაცია კი არაა მიბმული ინტეგრაციაზე - ის, პრინციპში, ქვეყანამ შეიძლება მარტომაც გააკეთოს.

პირადად მე ასეთი თვით-მოდერნიზაციის მიმართ, ცოტა არ იყოს, სკეპტიკურად ვარ განწყობილი. ჯერ ერთი, მას იმაზე ბევრად მეტი დრო დასჭირდება, ვიდრე ჩვენ მოთმინება გვაქვს; მეორეც, შეცდომების დაშვების შანსი ამ შემთხვევაში შეუდარებლად უფრო იზრდება.

მაგრამ, ასეა თუ ისე, ეს ორივე სტრატეგია ერთი და იმავე ნაციონალური პროექტის განხორციელებისკენაა მიმართული.

აქვს თუ არა ამ ნაციონალურ პროექტს ალტერნატივა?

დიახ.

არ გავხდეთ მოდერნული - ანუ დასავლური ტიპის - საზოგადოება და სახელმწიფო.

ეს, ცხადია, პროექტი არაა.

ამის მისაღწევად ძალისხმევა არ გვჭირდება, უბრალოდ გავაგრძელოთ ისე ცხოვრება, როგორც ვართ და ნურაფერს შევცვლით. ჩვენი სულიერების, კულტურის თუ კიდევ რაღაცების იმედი გვქონდეს. ბევრს აქვს კიდეც.

ნუთუ სხვა ნაციონალური პროექტი არ შეიძლება არსებობდეს?

ჩემი აზრით, არა.

შეხედეთ ჩვენს მეზობლებს, რომლებსაც ჩვენზე შეუდარებლად უფრო მეტი რესურსი და შესაძლებლობა აქვთ.

თურქეთის ნაციონალური პროექტიც დასავლურ სამყაროში სრული ინტეგრაცია იყო. ამ პროექტის შეფერხების გამო თურქეთი დღეს იდენტობის კრიზისს განიცდის, მაგრამ ქვეყნის ინტელექტუალურმა ელიტამ უკეთესი ჯერჯერობით ვერაფერი მოიფიქრა.

რუსეთიც თითქოს ინტეგრაციის გზას დაადგა 90-იანებში, მაგრამ მასაც არაფერი გამოუვიდა. მართალი რომ ვთქვათ, ძალიან არც უცდია. ახლა, იმპერიის აღდგენის არარეალისტურ იმედს თუ არ ჩავთვლით, ასევე ნაციონალური პროექტის გარეშეა დარჩენილი.

საქართველოც დღეს ალტერნატივის წინაშეა.

ოღონდ ეს არის ალტერნატივა არა სხვადასხვა პროექტებს შორის, არამედ არჩევანს შორის: გვქონდეს პროექტი, ან - არა.

ვინც ამ მსჯელობას არ ეთანხმება, შეუძლია ალტერნატიული ნაციონალური პროექტი შემოგვთავაზოს. პირადად მე ასეთს დიდი ინტერესით გავეცნობოდი.

ოღონდ აქვე უნდა გავუსვა ხაზი - პროექტი ნაციონალური მასშტაბის ხდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ის მოიცავს მთელს ნაციას. კერძო სახის პროექტები - კულტურული, სამეცნიერო და ა. შ. - შეიძლება უაღრესად საინტერესო იყოს, მაგრამ, თუ მათ არ აქვთ მთელი ქვეყნის დაფარვის უნარი, ისინი ვერ ჩაითვლება ნაციონალურ პროექტებად.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG