ბლოგები

ჩემი ბლოგისთვის წინა სტატია იმის შესახებ დავწერე, რომ პოლიტიკური სიტუაცია ჩიხურია: ოპოზიციური პარტიებიც – როგორც „რადიკალები“, ასევე „ზომიერები“ – ჩიხში არიან და ხელისუფლებაც ჩიხშია. მოგვიანებით გამოქვეყნდა ინტერვიუ ფილოსოფოს ზაზა შათირიშვილთან, რომელიც შემდეგი სიტყვებით სრულდება: „სიტუაცია არის აბსოლუტურად ჩიხური. რევოლუცია უკვე შეუძლებელია იმიტომ, რომ ნიჰილიზმის ტალღაა, ნდობა არ არსებობს. მაგრამ ვითარების შეცვლა არჩევნების გზითაც შეუძლებელია.“

ბოლო კვირების განმავლობაში – ვიდრე პოლიტიკოსები პასიურობდნენ და არაფერს გვეუბნებოდნენ იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება არსებული ჩიხიდან გამოსვლა – ინტერნეტულ სივრცეში გამოქვეყნდა ორი სტატია, რომლებიც ზუსტად ასახავს სამომავლო პროცესების ორ შესაძლო მიმართულებას.

პირველი სტატიას „გამოხედვა წარსულიდან“ ჰქვია. მისი ავტორი ვასილ მაღლაფერიძე საქართველოს ისტორიას პოლიტიკურ ჭრილში განიხილავს და აღწერს, რომ, გეოპოლიტიკური ფაქტორიდან გამომდინარე, ჩვენს ქვეყანაზე გავლენის მოპოვებით არაერთი დიდი სახელმწიფო იყო დაინტერესებული: არაბეთი, სპარსეთი, ოსმალეთი, ბიზანტია, რუსეთი... ხოლო საქართველო ზოგჯერ რომელიმე მათგანის პირდაპირი გავლენის ქვეშ ექცეოდა და თვითმყოფადობის დაკარგვის საფრთხის წინაშე დგებოდა, ზოგჯერ კი ახერხებდა, რომ საკუთარი ინტერესები სხვადასხვა ქვეყნის ინტერესების დაბალანსებით დაეცვა. ვასილ მაღლაფერიძე წერს, რომ დღეისათვის საქართველოს უარი აქვს ნათქვამი ბალანსის მცდელობაზე და არჩეული ჰყავს ერთი სტრატეგიული პარტნიორი – ამერიკის შეერთებულ შტატები, რომელიც, თავის მხრივ, დაინტერესებულია გავლენის შენარჩუნებით სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებზე. შესაბამისად, სტატიის ავტორის აზრით, ამერიკა საქართველოში ყოველთვის იმ ხელისუფლებას დაუჭერს მხარს, რომელიც პრიორიტეტს აშშ-ის ინტერესებს მიანიჭებს და არ ეცდება სხვადასხვა ქვეყნის ინტერესების დაბალანსებას.

ვასილ მაღლაფერიძე წერს, რომ საქართველოს შიდა პოლიტიკური ვითარება მთლიანად საგარეო ვექტორს ეფუძნება: „ამჟამად საქართველოს ჰყავს ერთმნიშვნელოვნად პროამერიკული პრეზიდენტი, პროამერიკული აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლება და ოპოზიციის მნიშვნელოვანი ნაწილიც კი პროამერიკელია. ამერიკისთვის ამაზე ხელსაყრელი პოლიტიკური სპექტრი შეუძლებელია არსებობდეს“.

სტატიაში ისტორიის პოლიტიკური ასპექტების ანალიზის შედეგად გაკეთებულია დასკვნა, რომელიც სამომავლო პროგნოზს მოიცავს: „ამერიკისთვის ბევრად უფრო მისაღებია ის ხელისუფლება, რომელიც „რკინის ხელით“ უზრუნველყოფს პროამერიკული პოლიტიკის გატარებას, ვიდრე ბუნდოვანი პოლიტიკური მომავალი, რომელიც მის ინტერესებს დემოკრატიული პროცედურების ლაბირინთში უპირებს ჩაკარგვას. აქედან გამომდინარე, სანამ ერთპოლუსიანი პოლიტიკა გაგრძელდება, საქართველოს პარლამენტში სახელისუფლო პარტია ყოველთვის შეინარჩუნებს საკონსტიტუციო უმრავლესობას“.

ამ პროგნოზიდან გამომდინარეობს, რომ 2012/13 წლებში საქართველოს პოლიტიკურ სივრცეში მთავარი მოთამაშეები უცვლელად შენარჩუნდებიან სწორედ იმის გამო, რომ შესანიშნავად ართმევენ თავს მათ მიერვე დასახულ ზეამოცანას – საკუთარი ძალაუფლების მიბმას ამერიკის სახელმწიფო ინტერესებზე.

სრულიად საპირისპირო დისკურსს ავითარებს დავით ზურაბიშვილი სტატიაში „ფოტოგრაფების საქმე – პრეცედენტი, რომელიც შედგა“. სტატიის ავტორისთვის „ფოტოგრაფების საქმე“ – კონკრეტულად, ჯაშუშობაში ბრალდებული ფოტორეპორტიორების პირობითი სასჯელებით გათავისუფლება – იმის დასტურია, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები უპირობო მხარდაჭერას აღარ უცხადებს მიხეილ სააკაშვილის პოლიტიკურ ახირებებს. დავით ზურაბიშვილი წერს: „ამერიკის დამოკიდებულება საქართველოს ხელისუფლების მიმართ არის ლოიალური, ოღონდ, გარკვეულ ფარგლებში. ამერიკელებს არ ანაღვლებთ, რას უზამს სააკაშვილი იმ პოლიტიკურ ძალებს, რომლებიც ასოცირებულები არიან რუსეთის ინტერესებთან. მათ პრინციპში აკმაყოფილებთ საქართველოს ხელისუფლების მკვეთრად ანტირუსული და პროამერიკული კურსი, აკმაყოფილებთ საქართველოს ხელისუფლების მზადყოფნა, აშშ ადმინისტრაციის ნებისმიერი სურვილი შეასრულოს, მაგრამ 7 ნოემბრის და 8 აგვისტოს შემდეგ სააკაშვილი ამერიკის სრული და უპირობო მხარდაჭერით ვეღარ სარგებლობს“.

დავით ზურაბიშვილი ფიქრობს, რომ მიხეილ სააკაშვილისთვის კარტ-ბლანშის მიცემას ამერიკის ადმინისტრაცია მხოლოდ იმ შემთხვევაში გადაწყვეტს, თუ ნაციონალური მოძრაობა ერთადერთი პროამერიკული ძალა აღმოჩნდება საქართველოში. ამიტომ, ოპოზიციამ ამერიკის საელჩოსთან საპროტესტო აქციები კი არ უნდა გამართოს, არამედ, უნდა შექმნას ხელისუფლების საპირწონე პროდასავლური ძალა, რომელიც „ხელისუფლებას დემოკრატიის პრინციპების პოზიციიდან დაუპირისპირდება“. დავით ზურაბიშვილის ინფორმაციით, „ამერიკის ოფიციალური წრეები საკმაოდ არაორაზროვნად მიუთითებენ, რომ 2013 წლის შემდეგ მათთვის მიუღებელია პირადად მიხეილ სააკაშვილის ყოფნა ხელისუფლების სათავეში, გინდ პრეზიდენტის, გინდ პრემიერ-მინისტრის სახით“.

თუ ზემოთ აღწერილ ორ ხედვას შევაჯამებთ, შესაძლებელი იქნება ვისაუბროთ პროცესების განვითარების ორ – ურთიერთგამომრიცხავ – სცენარზე.

1. ნაციონალური მოძრაობა 2012 წლის საპარალამენტო არჩევნებში საკონსტიტუციო უმრავლესობით იმარჯვებს, მიხეილ სააკაშვილი პრემიერ-მინისტრი ხდება და ამ პროცესს მხარს უჭერს ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაცია.

2. 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებს იგებს არა ნაციონალური მოძრაობა, არამედ სხვა პროდასავლური, პროამერიკული ძალა, რომელიც, ნაციონალური მოძრაობისგან განსხვავებით, ნამდვილად დემოკრატიასა და ლიბერალურ ღირებულებებზეა ორიენტირებული. ამ პროცესს მხარს უჭერს ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაცია, რომლისთვისაც მიუღებელია მიხეილ სააკაშვილის დარჩენა ხელისუფლების სათავეში.

ერთადერთი, რაც ამ ორ – ურთიერთგამომრიცხავ – პროგნოზს აერთიანებს – ამერიკის როლი და გავლენაა. ავტორები ერთხმად აღიარებენ, რომ აშშ-ის ადმინისტრაციის ინტერესებს შეუძლია საქართველოში პოლიტიკური პროცესის შეცვლა ან მისი უცვლელად შენარჩუნება.

მსჯელობა იმის შესახებ, დაინტერესებულია თუ არა ამერიკა, რომ საქართველოში სააკაშვილის ხელისუფლება უფრო დემოკრატიული პოლიტიკური ძალებით შეიცვალოს, დიდი ხანია, მიმდინარეობს. ვასილ მაღლაფერიძის მსგავსად ფიქრობს, მაგალითად, გიორგი მარგველაშვილი, რომლის ერთ–ერთი ინტერვიუს სათაურია: „დასავლეთს სააკაშვილისთვის ყურის აწევაზე უარი აქვს ნათქვამი“. მეორე მხრივ, დავით ზურაბიშვილის მსგავსად ფიქრობს, მაგალითად, ზაზა ფირალიშვილი, რომელმაც ოპოზიციური „ექვსეულის“ ჩამოყალიბების შემდეგ „ინტერპრესნიუსისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში ბრძანა: „პირველი რიგის ამოცანაა არა ხელისუფლების შეცვლა, არამედ მისი დამაბალანსებელი სრულფასოვანი ალტერნატივის არსებობა“.

ჩემი პირადი შთაბეჭდილებით, შემიძლია, ვასილ მაღლაფერიძის მსგავსად მოფიქრალთა რიცხვს მივამატო ზაზა შათირიშვილი და სოსო ცისკარიშვილი. დავით ზურაბიშვილის მსგავსად მოფიქრალთა რიცხვში კი მარინე ჩიტაშვილს დავასახელებდი.

ასე რომ, თემა აქტუალური და რთულია. რომელი ხედვა, რომელი პოლიტიკური ანალიზია უფრო ღრმა და სწორი? შესაბამისად, რომელი პროგნოზი გამართლდება? როგორი იქნება ამერიკის ადმინისტრაციის მოლოდინი და ინტერესი მომავალ წლებში – საქართველოში დღეს არსებული ხელისუფლების შენარჩუნება თუ მისი შეცვლა?

ამ შეკითხვებს ძალიან კონკრეტული პასუხი გაეცემა 2012/13 წლებში. საპარლამენტო და საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგები ზღვარს დაუდებს კამათს იმის შესახებ, სარგებლობს თუ არა დღევანდელი ხელისუფლება ამერიკის უპირობო და უსაზღვრო მხარდაჭერით.

საქმე ისაა, რომ საქართველოში ნაციონალურ მოძრაობას არ ჰყავს იმდენი მომხრე, რომ პარტია პარლამენტში საკონსტიტუციო უმრავლესობით იყოს წარმოდგენილი. საარჩევნო გარემო – მედიის, სასამართლოს, პოლიციის, საჯარო სკოლების როლი არჩევნებში – მთლიანად ერთი პარტიის ინტერესებზეა მორგებული. ეს ინტერესები გამყარებულია როგორც საკანონმდებლო, ისე – ფინანსური და საკადრო რესურსით. ამ ფაქტორების ერთობლიობა ნაციონალური მოძრაობისთვის საჭირო შედეგს უზრუნველყოფდა ყველა არჩევნებში 2004 წლიდან დღემდე და ასე იქნება მომავალშიც. არჩევნების შედეგებს ყოველთვის ადასტურებდნენ და დამატებით ლეგიტიმაციას ანიჭებდნენ საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციები. დისკრიმინაციულ პირობებში მყოფი ოპოზიციური პარტიები კი, მართალია, თავიდან ხელისუფლების შეცვლის პირობას დებდნენ, მაგრამ ბოლოს მარცხს ეგუებოდნენ და ახალ წრეს ისევ ძველებური რიხით იწყებდნენ. თუმცა, მომავალ არჩევნებში სულ სხვა – განსაკუთრებული – რეალობის ათვლა იწყება. 2012 წელი წყალგამყოფია იმ მხრივ, რომ სააკაშვილს პრეზიდენტობის ორი ვადა ეწურება და, არსებული კონსტიტუციის პირობებში, 2013 წელს დაიწყება მისი უვადო მმართველობა, რასაც საფუძველი 2012 წელს არჩეულ პარლამენტში ჩაეყრება. უვადო მმართველობა კი ნიშნავს აბსოლუტურ ძალაუფლებას, მისგან გამომდინარე ყველა კარგად ცნობილი შედეგით.

ამ შედეგების დადგომას რაიმე ძალისხმევა არ სჭირდება. ძალისხმევა სჭირდება მათ თავიდან აცილებას და სწორედ ეს ძალისხმევა უნდა გამოჩნდეს უახლოეს თვეებში – თითოეული იმ „მოთამაშის“ მხრიდან, ვისაც საქართველოში ხელისუფლების შეცვლა სურს. ბოლო წლების გამოცდილების გათვალისწინებით, ამერიკის ადმინისტრაციისთვისაც, საერთაშორისო საზოგადოებისთვისაც და, პირველ რიგში, საქართველოს მოსახლეობისთვის, ცხადზე ცხადია: სანამ უდიდესი ენერგია არ ჩაიდება საარჩევნო გარემოს შესაცვლელად, სანამ მთელი გარემო არ მოერგება პატიოსანი არჩევნების ჩატარების მიზანს, – მანამ არც არჩევნების შედეგები შეიცვლება.

შემოდგომიდან, როგორც კი პოლიტიკური პროცესი გაცოცხლდება, ადვილი მისახვედრი იქნება, რომელი პროგნოზის გამართლებას უნდა ველოდეთ 2012 წლისთვის. თუ დავით ზურაბიშვილის პროგნოზს უწერია გამართლება (ესე იგი, თუ მიხეილ სააკაშვილის გაპრემიერება ამერიკისთვის მიუღებელია), მომავალ ერთ წელიწადს საქართველო უმძიმეს პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ბრძოლაში გაატარებს. ეს იქნება ღირსების წელიწადი, როცა საქართველოს მოსახლეობის პროტესტი, პოლიტიკური პარტიების პატიოსანი შრომა და ამერიკის მხარდაჭერა დემოკრატიული განვითარებისთვის აუცილებელ ცვლილებებს მოიტანს.

ხოლო თუ 2012 წლის შემოდგომამდე დარჩენილ დროს მსუბუქად გადავაგორებთ, პირადად მე ბოლო რჩევა დამრჩება იმედგაცრუებული მოსახლეობისთვის: ძვირფასო მოქალაქეებო, არჩევნების ღამეს, როცა ნაციონალური მოძრაობა მორიგ გამარჯვებას ფოიერვერკებით მოგვილოცავს, გავხსნათ კომპიუტერი, მოვძებნოთ ვასილ მაღლაფერიძის სტატია „გამოხედვა წარსულიდან“ და კიდევ ერთხელ ყურადღებით წავიკითხოთ.

22 ივლისს ნორვეგიაში მომხდარი ტერაქტი, რომელსაც 76 ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, მრავალ ისეთ თემას ააქტუალურებს, რომლებიც უკანასკნელი ათწლეულის მანძილზე, განსაკუთრებით დასავლეთის მედიაში, არაერთი საჯარო დისკუსიის საგანი გამხდარა. საქმე ეხება არც მხოლოდ ტერორიზმის საფრთხეს, რომელიც მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში ყოველდღიურ რეალობას წარმოადგენს და არც მხოლოდ მემარჯვენე ექსტრემიზმსა თუ ნეოფაშიზმს, რომლისგან დაზღვეული არც ისეთი სოციალურად მოწესრიგებული და ტოლერანტული ქვეყანა აღმოჩნდა, როგორიც ნორვეგიაა. მხედველობაში მაქვს თავად ის სტერეოტიპები, რომლებიც ტერორიზმის საფრთხესთან დაკავშირებით სწორედ დასავლურ ქვეყნებში ჩამოყალიბდა და რომელმაც 22 ივლისს ოსლოს სამთავრობო უბანში მოხდარი აფეთქების პირველივე კომენტარებში აჟღერდა: ესაა ისლამური ტერორიზმი, რომელიც 2001 წლის 11 სექტემბრის ნიუ-იორკის ტერაქტის შემდეგ ზოგადად ტერორიზმის სინონიმადაა ქცეული.

„11 სექტემბერმა“ დასავლურ ცნობიერებაში მტრის ახალი სტერეოტიპი შექმნა ისლამისტი ტერორისტების სახით. რასიზმის ფარულ იდეოლოგობასა და კულტურათა შორის შუღლის გაღვივებაში ეჭვმიტანილი ამერიკელი პოლიტოლოგის, სემუელ ჰანტინგტონის თეორია იდეოლოგიური ომის ცივილიზაციათა შეტაკებაში გადასვლის შესახებ, თითქოს რეალობის სახე მიიღო. ევროპელი მემარცხენეების, განსაკუთრებით კი მწვანეების პროექტი მულტიკულტურული ევროპის შექმნაზე, ეჭვქვეშ დადგა. დასავლეთი პოლიტიკურად მარჯვნივ გადაიხარა.

ამის ნიადაგზე გააქტიურებულმა კონსერვატორებმა „კულტურული დომინანტობისა“ და, არცთუ იშვიათად, დასავლურ-ქრისტიანულის აღმოსავლურ-ისლამურზე კულტურული აღმატებულობის ლოზუნგები გამოაცოცხლეს. გაჩნდა საფრთხე, რომ დასავლური საზოგადოება ჯვაროსნული ლაშქრობების იდეოლოგიურ ატმოსფეროს უბრუნდებოდა. სამყაროსადმი გახსნილობის ნიმუში – დასავლური ცივილიზაცია - თითქოს დანარჩენი მსოფლიოსაგან იზოლაციისა და საკუთარი საზღვრების შემოღობვის და იმ ღირებულებების დაკარგვის გზას დაადგა, რომელთა შემქმნელი და დამცველი თავადვე იყო. ერთ-ერთი პროექტის თანახმად, ევროკავშირის ქვეყნებს ჩრდილოეთ აფრიკაში ტერიტორიები უნდა ექირავათ და იქ ლტოლვილთა საერთო-ევროპული ბანაკები შეექმნათ, ისე, რომ „მესამე სამყაროდან“ ლტოლვილებს ევროპის ტერიტორიაზე ფეხი აღარ შემოედგათ. ასეთი ცვლილებების კუთხიდან თუ შევხედავთ, 11 სექტემბრის ტერაქტი დასავლურ ღირებულებებზე, ყველაზე მეტად კი მულტიკულტურულობის იდეაზე დარტყმა აღმოჩნდა, რაც წარმატებით გამოიყენეს ძალაუფლებისათვის ბრძოლაში ევროპელმა თუ ამერიკელმა კონსერვატორებმა მემარცხენე კონკურენტების წინააღმდეგ.

რას ნიშნავს მულტიკულტურულობა? უპირველეს ყოვლისა, ესაა სახელმწიფოს მხრიდან ეროვნული კულტურის დომინანტურობასა და ეთნიკური უმცირესობების ასიმილაციაზე უარის თქმა: ყველა თანასწორუფლებიანია და განსხვავებულ კულტურებსა თუ რელიგიებს მშვიდობიანი თანაარსებობის საშუალება აქვს, რაც თითოეული მათგანის გამდიდრებასა და გამრავალფეროვნებას უწყობს ხელს. ამის საპირისპიროდ კი ნაციონალური კულტურის ჰეგემონია და მისი მცდელობა, ეთნიკური თუ რელიგიური უმცირესობები საეჭვო და პოტენციურად მტრულ ელემენტებად განიხილოს, კოლექტიურ პარანოიამდე მიყვანილ „კონტროლის საზოგადოებას“ ქმნის, სადაც მთელი ყურადღება უცხოსა და მტრის სტერეოტიპებზეა გადატანილი. 22 ივლისს ნორვეგიაში მომხდარი ტერაქტი სწორედ ამგვარი სტერეოტიპებისა და მტრის ხატების გამოძახილი იყო, ხოლო თავად ამ სისხლისღვრის ავტორი კი არა ისლამისტი ექსტრემისტი ან „მესამე სამყაროდან“ დასავლეთში შემოპარული უცხო, არამედ ქერათმიანი „არიელი“ და ქრისტიანი ფუნდამენტალისტია, რომლის სიძულვილისა და ძალადობის სამიზნე სწორედ არაქრისტიანები, ემიგრანტები და მულტიკულტურულობის მიმდევარი მემარცხენეები არიან.

ჯერ კიდევ 2001 წლის ნიუ-იორკის ტერაქტთან დაკავშირებით უმბერტო ეკო წერდა იმ საფრთხეზე, რომელიც დასავლეთში მცხოვრებ ემიგრანტებისა და ისლამურ სამყაროსაგან მტრისა და ტერორისტის ხატის შექმნას შეიძლება მოჰყოლოდა. ეკო იმაზეც ამახვილებდა ყურადღებას, რომ რელიგიური ტერორი და ექსტრემიზმი ისლამს არ გამოუგონია და თუ ისტორიას თვალს გადავავლებთ, დავინახავთ, რომ არც ერთი სარწმუნოების მიერ არ დაღვრილა იმდენი უდანაშაულო სისხლი, რამდენიც საუკუნეების მანძილზე სწორედ ქრისტეს სახელით იქნა განხორციელებული. ჯერ კიდევ 1099 წელს, როდესაც ჯვაროსნებმა იერუსალიმი აიღეს, მთელი ისლამური სამყარო შოკში იყო იმ სიმხეცის ნახვით, რაც ახლო აღმოსავლეთში „ქრისტეს მხედრებმა“ ჩაიდინეს. ბრიტანელი ისტორიკოსი და ქრისტიანობის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მკვლევარი სტივენ რანსიმენი წერდა, რომ ტოლერანტობა სოციალური სიქველეა და არა რელიგიური და რომ არც ერთი მონოთეისტური რელიგია არაა თავისუფალი შეუწყნარებლობისა და შუღლისგან. რელიგიის, უპირველეს ყოვლისა, ქრისტიანობის აგრესიული პოტენციალის მოსათოკად დასავლურმა ცივილიზაციამ შექმნა სეკულარული სახელმწიფო, რომელშიც რელიგიური ინსტიტუციების საქმიანობა რეგლამენტირებულია კანონმდებლობით და მათ პოლიტიკაში ჩარევისა და სახელმწიფოზე ზემოქმედების ბერკეტები ჩამორთმეული აქვთ.

ნორვეგიის ამბებამდე სულ ორიოდე კვირით ადრე კი ლამის მთელი საქართველო მოიცვა რელიგიური ისტერიის ტალღამ, როდესაც უშუალოდ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისა და საპატრიარქოს მითითებით მრევლი და სამღვდელოება აპროტესტებდა საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ კანონს, რომელმაც საქართველოში მოქმედ ექვს არამართლმადიდებლურ რელიგიურ ინსტიტუციას იურიდიული პირის სტატუსი მიანიჭა. ეს კი საპატრიარქოს მხრიდან მართლმადიდებლობის ინტერესების შებღალვად და ეროვნულ საფრთხედ იქნა თარგმნილი, მიუხედავად იმისა, რომ კანონი ასეთი დასკვნების არანაირ საშუალებას არ იძლეოდა. საპატრიარქოს მოწოდება უმალვე აიტაცეს როგორც მართლმადიდებლურმა ექსტრემისტულმა ჯგუფებმა, ასევე ოპოზიციურ პარტიათა უმრავლესობამ, რომლებიც უკვე დიდი ხანია საკუთარი პოლიტიკური ბანკროტობის კომპენსაციას მართლმადიდებლური პოპულიზმით ცდილობენ. სულ ორიოდე დღეში საქართველო, განსაკუთრებით კი თბილისი, რელიგიური და ეთნიკური შუღლის ღია პროპაგანდის არენად იქცა. ეკლესიის მიერ ატეხილ განგაშს მოჰყვა „მორწმუნეთა“ მრავალრიცხოვანი საპროტესტო მანიფესტაციები, რომელთა მონაწილეთა აბსოლუტურ უმრავლესობას კანონი წაკითხული არ ჰქონდა, მაგრამ ისინი საკუთარ თავს მართლმადიდებლობისა და სამშობლოს დამცველებად მიიჩნევდნენ, რადგანაც ისინი „მოძღვრებმა“ ასე დამოძღვრეს. ცოტა ხანში კი ტრადიციული ქართული მტრის ხატიც გამოიკვეთა – სომხები, რომლებსაც თურმე ამ კანონის საფუძველზე სვეტიცხოველი და ჯვრის მონასტერიც შეუძლიათ წაგვართვან.

ამგვარი შეძახილები და გამონათქვამები არა მხოლოდ პრელოგიკური აზროვნების ნიმუშებია, არამედ საზოგადოებრივი ცნობიერების გაექსტრემალურების სიმპტომიც: საზოგადოება, რომელიც, ისევე, როგორც 32 წლის ნორვეგიელი ტერორისტი ანდერს ბერინგ ბრეივიკი, საკუთარი ფსიქიკური პრობლემების გადამუშავებას მხოლოდ უცხოსა და განსხვავებულის მიმართ სიძულვილისა და აგრესიის გამოხატვით ცდილობს და მუდამ განტევების ვაცის ძიებაშია. თუ რა იმალება რელიგიური ისტერიისა და ეთნიკური სიძულვილის უკან, ჩემი აზრით, ყველაზე ცხადად თბილისში ერთ-ერთი საპროტესტო მანიფესტაციის მონაწილემ გამოთქვა: „საქართველოში ქართველებს უნდა ჰქონდეთ უპირატესობა და მართლმადიდებლებს უნდა ჰქონდეთ უპირატესობა და ყველა სარწმუნოება ერთად არ უნდა იყოს გათანასწორებული...“ იმავე აზრს ტიპური ექსტრემისტული დემაგოგიით ამყარებს ერთი მღვდლის სიტყვაც, რომ „დედაჩემი და სომეხის დედა თანაბარი უნდა იყოს?!“ ამგვარი ლოგიკა კი არაფრით არ განსხვავდება ისეთი ნეოფაშისტური ექსტრემისტების აზროვნებისაგან, რომლებიც მულტიკულტურულობასა და უმცირესობათა უფლებების აღიარებას უმრავლესობის ღირსების შელახვად მიიჩნევენ. უმრავლესობის „პრივილეგია“ კი, როგორც ჩანს, უმცირესობის დამცირებისა და დისკრიმინაციის წმინდათა წმინდა უფლებაა.