ბლოგები

როგორც ძველი ქართული ანდაზა გვასწავლის, არის რაღაცეები, რასაც ვერ იმასიზამ. ოქროს სიტყვებია. ონლაინ უამრავ რეცეპტს გადააწყდები, რომლის ავტორიც გარწმუნებს - ამას რა უნდა, ამის იმისქნა მარტივი და სასიამოვნო საქმეაო. არადა, სიცრუეა. გაგტანჯავს! თავბედს გაწყევლინებს!

არა, მაგას ვერაფრით დავუშვებ. ხმამაღლა ვიყვირებ - არ ღირს! შეეშვი! თან, გეტყვი თუ რატომაც არ ღირს და, თუ მაინცდამაინც არ ეშვები, სანაცვლოდ რის გაკეთება შეგიძლია.

და ვიდრე ამ ჩემს სიას ცინიკური სახით გადახედავდე (გიცნობ, ვიცი რა ჩიტიც ხარ!) და ჩაიცინებდე - ჰა, ეს ხომ ბევრჯერ გამიკეთებია, რა უნდაო - ძმაკუშ (ან დაკუშ) სათაურს ამიხედე, რა. დამარცვლით წაიკითხე. ხედავ, რა წერია? დამწყები კულინარების სხოდკა გვაქვს. თუ ძაან მაგარი ხარ, მიდი და შენხელებს შეეჯიბრე!

Deep frying (ქართული შესატყვისი, მგონი არც გვაქვს, არა? ფრიტიურში შეწვა? ეგრე ჯობია?)

რატომ არ ღირს: ამერიკელები ხრაშუნის ხამები არიან. (ბრიტნი სპირსის სიმღერა I’m a Slave 4 Khrashoon მაგაზეა). უამრავი რეცეპტი აქვთ ასეთი, რომ, აი, შესაწვავად გაამზადე, ვთქვათ, ქათმის ნაჭრები, ან კარტოფილი ან რამე ეგეთი, მერე ერთი ქვაბი ზეთი აათუხთუხე და ეგ ნაჭრები ცოტა ხნით შიგ აბანავეო. განა რა, ერთი შეხედვით თითქოს რთული არაფერია და, იცოცხლე, მართლა ხრაშუნა გამოდის.

მაგრამ აი, მეორეჯერაც შევხედოთ. ჯერ, მოდი იმით დავიწყოთ, რომ ძალიან ხარჯიანია - უამრავი ზეთი მიდის. მერე, იმით გავაგრძელოთ, უამრავი მდუღარე ზეთი მიდის.

მდუღარე. ზეთი. შხეფები. ტკივილი. ყროლი.

სამზარეულოც, შემოსასვლელში დაკიდებული ტანსაცმელიც და საერთოდ, მთელი კორპუსიც სუნით იჟღინთება.

აი, რისთვის? უაიი? ვარუმ? პურკუა? მუშენი?

ხრაშუნის გამო? არ ღირს ხრაშუნი ამად.

თუ ფიქრობ, რომ სპეციალური ფრიტიურის ყიდვაა გამოსავალი, მეცოდები! უბრალოდ, მეცოდები! 200 ლარი უნდა გადაიხადო ხელსაწყოში, რომელსაც მაქსიმუმ სამჯერ გამოიყენებ. არც კი. ხომ იცი რომ ეგრე იქნება.

თან, გაქვს მაგის დასადგამი ადგილი? ან, დასადგამი იქით იყოს და, შესანახი ადგილი გაქვს? მე შენ გეკითხები, გაქვს სამზარეულოში მაგის ადგილი?

ასევე, გეხვეწები, მითხარი, გამოყენებულ ზეთს რას უზამ? წერენ, თავად ზეთი კი არ ყარს, იქ ჩარჩენილი ნამცეცები და ქათმის ნაწილები უშვებს სუნს და კარგად თუ გაფილტრავ მერე კიდევ რამდენჯერმე შეგიძლია გამოიყენო, ვიდრე კანცეროგენად გადაიქცევაო. ეგ ალბათ ეგრეა, მაგრამ, ახალგაზრდავ, მზად ხარ სამზარეულოში ლიტრობით ზეთი ასხა ერთი ჭურჭლიდან მეორეში? ისე რომ არ დაწუწო? მზად ხარ ზეთის წუწების ასაწმენდად? მე და დავით ქაცარავა გეუბნებით, რომ შენ დღეს ამისთვის მზად არ ხარ!

თან რა? ეგ ხომ მხოლოდ გადაავადებს გარდაუვალ პრობლემას - ადრე თუ გვიან ეგ ზეთი თავიდან მოსაშორებელი იქნება. რაც, რა თქმა უნდა, შესაძლებელია (ერთი რჩევაა, რომ გაყინო და როცა გამაგრდება ნაგავში გადააგდო), მაგრამ, აბა ვის უნდა ნახმარი ზეთის ყინვა?

ახალგაზრდავ! ნუ შესწირავ ოქროს წლებს ზვარაკად ქრანჩის კერპს. ეგ საქმე სპეციალისტებს დაუთმე!

აბა, რა ვქნა?: რა და, იმავე რეცეპტს მიჰყევი და ბოლოს, ჩვეულებრივ, მამაპაპურ, ზომიერზეთიან ტაფაზე შეწვი. ფაქტურას დავთმობთ, სამაგიეროდ, თავს და მეზობლებს დავზოგავთ და ბოლოს მაინც გემრიელი იქნება. თუ მაინცდამაინც პიწკინის გარეშე ვერ ძლებ, მაგისთვის შეუქმნიათ „კეიეფსი“ და „მაკდონალდსი“. დაე, იმათ იფიქრონ ზეთის თავიდან უსაფრთხოდ მოშორებაზე.

“ნამდვილი” პესტო

რატომ არ ღირს: უყურებ რეცეპტს და თვალებს არ უჯერებ. ეს რა მარტივი ყოფილა? 5 წუთის საქმეა - ბაზილიკი, ზეითუნის ზეთი, კედრის კაკალი, პარმეზანი და ნიორი ე.წ. კომბაინში ჩაყარე და ბჟჟ ბჟჟ ქენი. მორჩა. სულ ეგაა.

აბა, რატომ არ ღირს?

რატომ და, იცი ბაზილიკი სად იყიდება? არ იცი! ასე ყველგან კი არ იღება. უნდა ეძებო. ისუნსულო. არკვიო. დარქვებზე შესვლა ისწავლო. ბაზარში შენი კაცი უნდა გყავდეს - ბაზილიკის კანალი.

მერე კიდე აღმოჩნდება, რომ დილერს შაშკვლავი შემოუსაღებია. მოიცა, ეგ როგორ? ზუსტად იგივე არაა? მეც ეგრე მეგონა, მაგრამ თურმე ეგ ცხარე კამათის თემა ყოფილა. კომენტებში ხალხი ხოცავს ერთმანეთს - ზოგი ამბობს ზუსტად იგივეაო, სხვები ამტკიცებენ - არა, სულ სხვა არომატი აქვსო. მე, გენაცვალე, მაგაში ვერ გავერევი. ბევრი მაქვს დასაკარგი და მაგ ხალხის მეშინია.

თან, კარგი, ვთქვათ დაჯექი ბაზილიკის კანალზე, კედრის კაკალს რას უშვები? განა არ იშოვება - იცოცხლე, ყრია სუპერმარკეტებში. მტვერი ადევს. იშვიათად თუ ახლებს ხოლმე ვინმე ხელს. რატომ? ფასს დახედე! იცი, რა ღირს? მე გეტყვი, რაც ღირს - 100 გრამი ასე, 25 ლარის მიდამოებში. 25 ლარი, ბილ! დვაცაწპიაწ!

ამას დავამატოთ ძვირიანი პარმეზანიც (კარგი, ვთქვათ პეკორინოთი ჩავანაცვლებთ, რომელიც კი, უფრო იაფია, მაგრამ ათ ლარამდე მაგასაც უნდა) და გამოვა, რომ ერთ ჩაყრა პესტოში ოდოძვირი მივაფშვნიტეთ (შატბერაშვილი ftw!). კი, ალბათ გემრიელი იქნება, მაგრამ აი, ეგეთი გემრიელიც არა.

აბა, რა ვქნა?: „ნამდვილი“ ბრჭყალებში შემთხვევით არ გვიწერია. ბაზილიკიანი და კედრის კაკლიანი არის ტრადიციული პესტო, „ალა ჯენოვეზე“. თუმცა, პესტოს სხვა რეცეპტებიც არსებობს. შაშკვლავს ქინძითაც ანაცვლებენ და ისპანახითაც. კედრის ძვირიანი კაკლის ნაცლად ასევე ძვირიან, მაგრამ უფრო გონივრულფასიან ნიგოზს და ნუშს იყენებენ. ეგ ვარიანტებიც ზუსტად ისეთივე მარტივია და თან ბევრად იაფი გამოდის. თუმცა, ცხადია, „ის“ კონკრეტული გემო არ ექნება. თუ ტრადიციული პესტო გინდა, რავი, 25 ლარად წესით ფოე-ფოე მაღაზიაში გენუელი გლეხების დაკოჟრილი ხელით დამზადებულ პრემიუმ ქილაც კი მოგივა. ან, რავი, ნორმალური პესტოები 7-10 ლარად დევს ჩვეულებრივი მარკეტების დახლებზეც.

ფენოვანი ცომი

რატომ არ ღირს: ერთი ქართული კულინარიული საიტი გვაუწყებს: „ფენოვანი ცომის სახლში მომზადება არანაირ სირთულეს არ წარმოადგენსო“. მართლაც, ეგზოტიკური ინგრედიენტები ამას არ ჭირდება - მხოლოდ ფქვილი, მარილი, კარაქი და წყალი უნდა. მაგრამ, აი მეორე ქართული საიტი რას წერს: „ამ ცომის საიდუმლო არის ცომის და ინსტრუმენტების მუდმივი გაციება. ყოველი გაბრტყელების შემდეგ ცომი უნდა შევინახოთ მაცივარში 30 წუთითო.“

მოკლედ, სუპერსაჩალიჩო ამბავია. ფენოვანი ცომის მთელი მუღამია, რომ კარაქის თხელი ფენები ცომის თხელ ფენებს შუა მოექცეს რათა მერე, ამ ცომს რომ ღუმელში შედებ, აფუვდეს და გაიფურჩქნოს.

საჩალიჩო ნაწილი კი ისაა, რომ ცომთან ლაციცისას ცხიმი ძალიან არ უნდა დარბილდეს (თორემ შეიწოვს და არ ივარგებს) და არც ძალიან ცივი უნდა იყოს (კარაქი ზედმეტად მაგარი თუ იქნა თხელ ცომს გახევს). ამიტომ, როგორც ზემოთ ეწერა, წაჯე-უკუჯექის შოუ უნდა ჩაატარო - შედო მაცივარში, დრო დაინიშნო, მერე გამოიღო, ყურადღება მიაქციო... განა რა, შეუძლებელი არ არის, მაგრამ ზედმეტ ჩართულობას კი მოითხოვს.

ფენების რაოდენობას რაც შეეხება, აი, მოდი ინგლისურენოვანი "ვიკიპედიიდან" მოვიყვან ციტატას: "The number of layers in puff pastry is calculated with the formula: l=(f + 1)^n". ქართულად არ გითარგმნით, იმიტომ, რომ შინაარსს აი, რა მნიშნველობა აქვს? ხომ ხედავთ, ფორმულა წერია. ფორმულა! ზემოთ აშვერილი ისრით!

თან, მთავარი კი ისაა, რომ ამდენი წვალების შემდეგ მიიღებ ფენოვან ცომს, რომელსაც აი, თავს დავდებ, ვერ განასხვავებ მაღაზიაში ნაყიდისგან.

აბა, რა ვქნა?: გაყინული ფენოვანი ცომის კილოიანი შეკვრა ღირს ასე, 5 ლარი. არ ჯობია, იყიდო და მერე ის გამოთავისუფლებული დრო ან ამ ცომის შიგთავსის მომზადებას დაუთმო, ან, რავი, სერიალი ნახო ან წიგნი წაიკითხო ან რამე?

საჯარო სამსახური საქართველოს არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფებისთვის მიუწვდომელ სივრცედ რჩება. დეკლარაციული თანასწორობის მიუხედავად, არადომინანტური ჯგუფების გარიყულობისა და სტრუქტურული ჩაგვრის სისტემურობას ყველაზე მკაფიოდ საჯარო სამსახურში მათი (არ)დასაქმება აშიშვლებს. ცენტრალური ხელისუფლების დონეზე სამინისტროები, სააგენტოები თუ სსიპ-ები მკვეთრი მონოეთნიკურობით გამოირჩევიან, ხოლო ადგილობრივ თვითმმართველობებში დასაქმებული არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლების ხვედრითი წილი მცირეა. ასეთ სიტუაციას ხშირად არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების მიერ ქართული ენის უცოდინრობით ხსნიან, რაც შესაძლოა გარკვეული ობიექტური არგუმენტი იყოს, თუმცა ბოლო ხანებში 1+4 პროგრამის შედეგად სახელმწიფო ენის მცოდნე ახალგაზრდების რაოდენობა მკვეთრად გაიზარდა, მათი საჯარო სექტორში დასაქმება კი - არა.

არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების საჯარო სექტორში დაუსაქმებლობის მეორე არგუმენტად მათი კვალიფიკაციის დაბალ დონეს ასახელებენ, თუმცა 1+4 სახელმწიფო პროგრამა და ამ პროგრამით კურსდამთავრებულთა კვალიფიციურობა მის გასაქარწყლებლადაც გამოდგება. მაგრამ, თუ ამ არგუმენტს სიღრმისეულად დავაკვირდებით, საზოგადოებაში ღრმად ფესვებგადგმულ გამრიყავ, დისკრიმინაციულ და დამამცირებელ შეხედულებებსა და ნარატივებს აღმოვაჩენთ. ჯერ კიდევ გვიწევს ერთმანეთისთვის ყოველ ჯერზე იმის შეხსენება, რომ შეუძლებელია მთელი ეთნიკური ჯგუფი კოლექტიურად იყოს საჯარო სამსახურისთვის არაკვალიფიციური.

მესამე და უფრო დამაჯერებელ არგუმენტად შეიძლება ჟღერდეს პოზიცია, რომლის მიხედვითაც, საჯარო სამსახური არის პოლიტიკურად, კულტურულად და ეთნიკურად ნეიტრალური სტრუქტურა, სადაც დასაქმება ხდება საუკეთესოს შერჩევის პრინციპით, თუმცა, გახმაურებული შემთხვევების გამო, ხშირად საჯარო სამსახურში დასაქმების პროცედურების ნეიტრალურობისა და ობიექტურობის გარშემო კითხვის ნიშნები ჩნდება. და რომც გვქონდეს საჯარო სამსახურში დასაქმების სავსებით დახვეწილი, სრულყოფილი და ნეიტრალური სისტემა, ჩვენს სახელმწიფოს უმცირესობების საჯარო სამსახურებში დასაქმების გაზრდისთვის კონკრეტული პოლიტიკა ან, თუნდაც, ხედვა უნდა გააჩნდეს, რაც, თავის მხრივ, აუცილებლად უნდა ეფუძნებოდეს სხვადასხვა კვლევას და მიგნებას და არა რომელიმე პოლიტიკური ლიდერის სუბიექტურ ინიციატივებს.

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური დასაქმებულთა მონაცემების აღრიცხვას ეთნიკური ნიშნით არ აწარმოებს, არც საჯარო სამსახურის ეროვნული ბიურო აქვეყნებს ინფორმაციას ასეთი ჩაშლით. ეს, ერთი შეხედვით, დასავლური, მოდერნული მიდგომაა: სახელმწიფოს არ სურს დაყოს საქართველოს მოქალაქეები სხვადასხვა ნიშნით და იდენტობით, თუმცა მონაცემთა ეთნიკური ნიშნით დამუშავება, მოქალაქეების დაყოფისა და დისკრიმინაციის ნაცვლად, ხშირად მოწყვლადი ჯგუფების გამოწვევების გააზრებას და უთანასწორობის აღმოფხვრასაც ემსახურება.

მაგალითად, ინფორმაციის თავისუფლებისა და განვითარების ინსტიტუტის (IDFI) 2013 წლის კვლევამ, რომელმაც საჯარო დაწესებულებებში დასაქმებულთა სტატისტიკა გენდერულ ჭრილში შეისწავლა, გამოააშკარავა საჯარო სამსახურში ქალების დასაქმების უთანასწორო პრაქტიკა, რის შედეგადაც საჯარო სამსახურის ბიურომ დასაქმებულთა მონაცემების გენდერული ნიშნით დამუშავება და საზოგადოებამ არსებული სიტუაციის შეცვლის აუცილებლობაზე დისკუსიები დაიწყო.

დეტალური და ჩაშლილი მონაცემების არარსებობის პირობებშიც კი ეთნიკური უმცირესობების დასაქმების პრობლემა ცხადად ჩანს. სამოქალაქო ინტეგრაციის და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრის (CCIIR) 2017 წლის კვლევით, არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების ნახევარზე მეტი (50,8 %) ერთ-ერთ მთავარ ბარიერად მიიჩნევს „დამსაქმებლის მიკერძოებულ/ნეგატიურ დამოკიდებულებას ეთნიკური უმცირესობების მიმართ“, ხოლო გამოკითხულთა 54% აცხადებს, რომ დასაქმების ბაზარზე არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების მიმართ საშეღავათო პოლიტიკა უნდა არსებობდეს.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური დასაქმებულთა შესახებ ინფორმაციას ეთნიკური მახასიათებლების საფუძველზე არ ამუშავებს, საქსტატის ოფიციალურ საიტზე ხელმისაწვდომია უმუშევრობის შესახებ 2019 წლის ინფორმაცია რეგიონების მიხედვით. თბილისის შემდეგ, უმუშევრობის მაჩვენებელი ყველაზე მაღალი ქვემო ქართლშია (14,6 %), რაც საქართველოში უმუშევრობის საშუალო მაჩვენებელს (11,6 %) 3 %-ით აღემატება. 2016 წელს არასამთავრობო ორგანიზაცია „მწვანე კავკასიამ“ ქვემო ქართლში საჯარო სამსახურებში დასაქმებულთა მონაცემების ეთნიკური გადანაწილება შეისწავლა. „მწვანე კავკასიის“ კვლევის მიხედვით, არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფები ქვემო ქართლის მუნიციპალიტეტების საჯარო მოხელეების მხოლოდ 17 %-ს შეადგენენ, მაშინ როცა ეს ჯგუფები რეგიონის 49 %-ს წარმოადგენენ. მოსახლეობის რაოდენობასა და საჯარო მოხელეების რაოდენობას შორის ყველაზე დიდი დისპროპორცია მარნეულისა და ბოლნისის მუნიციპალიტეტებშია. კვლევის მიხედვით, ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობაში არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების რაოდენობასა (69 %) და მერიის ადმინისტრაციაში მათ ხვედრით წილს (11 %) შორის დისბალანსი 58 %-ია, მარნეულის მუნიციპალიტეტში კი ეს რიცხვი 54 %-ია. მსგავსი კვლევა ცენტრალური ხელისუფლების დონეზე არასდროს ჩატარებულა, თუმცა ზედაპირული დაკვირვების საფუძველზეც შესაძლებელია ვივარაუდოთ, რომ მრავალფეროვნება და ინკლუზიურობა საჯარო სამსახურების ძლიერი მხარე არ არის.

ასეთ რეალობაში ყველაზე გულწრფელ გაკვირვებას პოლიტიკური ელიტების მიერ ამ პრობლემის დაუნახაობა და გაუაზრებლობა იწვევს. დღეს პოლიტიკური პარტიები საკუთარ დღის წესრიგებში უმცირესობების დასაქმებაზე არაფერს ამბობენ. პოლიტიკური პარტიების ცენტრალური და რეგიონალური ოფისებიც კი ძირითადად დომინანტი ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენლებითაა დაკომპლექტებული. არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების გარიყულობის ნორმალიზებას უმცირესობების წარმომადგენელი პოლიტიკოსებიც უწყობენ ხელს, რომლებიც, ერთი მხრივ, საკუთარი განსაკუთრებულობის დაჯერებით, ხოლო, მეორე მხრივ, შიდა პარტიული ჰარმონიის დარღვევის შიშით, უსამართლობაზე არაფერს ამბობენ. იქმნება მანკიერი წრე, რომლის გარღვევაც არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფების ახალგაზრდებისთვის შეუძლებელი ხდება, რაც ერთიორად ზრდის მათ ნიჰილიზმს და უნდობლობას საქართველოში პოლიტიკური და საჯარო ცხოვრების მიმართ.

შეჯამების სახით შეიძლება ითქვას, რომ მონაცემების დაუმუშავებლობა პრობლემას ვერ გააქრობს. ყველასთვის, უფრო მეტად კი თავად არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფებისთვის, საჯარო სამსახურებში მოსახვედრად არსებული სისტემური ბარიერები და სტრუქტურული გარიყულობა ისედაც ცნობილია, ამ საკითხის მოგვარება კი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი პირველადი მონაცემების შექმნისა და დამუშავების გარეშე, ფრაგმენტული ინიციატივების საფუძველზე, შეუძლებელი იქნება.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.