ბლოგები

1918 წლის 7 ნოემბერს მიუნხენში ერთი მუჭა მუშები, ჯარისკაცები და მარქსისტი ინტელექტუალები ხელში ჩაიგდებენ ძალაუფლებას მუშტის ერთი მოქნევის გარეშე. ვიტელსბახის სასახლეზე (რომელსაც რამდენიმე საათით ადრე ბავარიის მეფე დატოვებს) წითელი დროშა აფრიალდება. მემარცხენე ჟურნალისტი კურტ აისნერი, (რომელიც ბიბლიიდან გადმოსულ წინასწარმეტყველს უფრო წააგავდა, ვიდრე ბოჰემური ცხოვრების მოყვარულ სიბარიტს), პრემიერ-მინისტრის სავარძელს მოირგებს.

ასე გაჩნდება 100 წლის წინ რუკაზე ბავარიის რესპუბლიკა, უფრო ზუსტად კი, „ბავარიის თავისუფალი სახელმწიფო“.

ჰიტლერი მიუნხენში დაბრუნდება ბავარიის თავისუფალი სახელმწიფოს გამოცხადებიდან ორი კვირის შემდეგ, ზუსტად მაშინ, როცა ბავარიის ახალი ხელისუფლება ქაოსის მორევში დაიწყებს ჩაშვებას. მომავალი ფიურერის მიუნხენში დაბრუნებიდან სამი თვის შემდეგ კურტ აისნერს ქუჩაში მოკლავენ. ამას მოჰყვება ბავარიის საბჭოთა რესპუბლიკად გამოცხადება, ძალაუფლების სათავეში პეტერბურგელი ებრაელის, ოიგენ ლევინეს მოსვლა და მიუნხენის სრულ ანარქიაში ჩაფლობა. კომუნისტი ლევინე დაიწყებს "წითელი არმიის" შექმნას, სადაც რამდენიმე ასეული რუსი პატიმარი გაწევრიანდება. 1919 წლის 25 აპრილს, ლევინეს მეგობარი მწერალი ერიხ მიუზამი - რომელიც გახლდათ უცნაური ნაზავი ანარქიზმისა კომუნიზმთან - გამოაცხადებს საკუთარ ჟურნალ „კაენში“: „ არაფერს არ შეუძლია წინ აღუდგეს და აღკვეთოს ბოლშევიკური ტალღა, რომელმაც რუსეთის საზღვრები გადმოლახა. დედამიწაზე ვერც ერთი ქვეყანა ვერ გაუძლებს ამ ტალღას“. მიუზამის ამ დაწერილი სიტყვებიდან ზუსტად ერთი კვირის თავზე მიუნხენში მცხოვრები მეორე მწერალი (სახელად თომას მანი), ჩაწერს თავის დღიურში: „სადილამდე ჩვენ ვისაუბრეთ გერმანიის განსაკუთრებულ ბედზე, რომელიც მდგომარეობს [იმაში, რომ] (...) გზა გადაუღობოს ბოლშევიზმის ტალღას და ხელი შეუშალოს ისტორიის იმ ყველაზე დიდ კულტურულ კატასტროფას, რომელიც ოდესმე დამუქრებია მსოფლიოს. (...) ჩვენ ასევე ვისაუბრეთ რუსი ებრაელის ტიპზე, როგორც ლიდერზე მსოფლიო მოძრაობისა, ვისაუბრეთ იმ ფეთქებად ნივთიერებაზე, რომელსაც ქმნის ნაზავი ინტელექტუალური ებრაული რადიკალიზმისა სლავურ ქრისტიანულ მისტიციზმთან“.

სინამდვილეში „ბოლშევიკური ტალღის“ ბედი ბევრად უფრო პროზაული აღმოჩნდება, ვიდრე ამას ორი მიუნხენელი მწერალი წარმოიდგენდა: 1919 წლის აპრილის ბოლოს ვაიმარის რესპუბლიკის სოციალ-დემოკრატიული მთავრობა მიავლენს 20 000 სამხედროს ბავარიის დედაქალაქში. 3 მაისს, ქუჩის ბრძოლების შემდეგ (რომლის დროსაც დაიღუპება 606 ადამიანი), რაიხსვერი (გერმანიის შეიარაღებული ძალები) მიუნხენზე კონტროლს აღადგენს.

ჰიტლერი მიხვდება, საიდან უბერავდა ქარი: იგი პირველი დღიდან ჩაერთვება რაიხსვერის მიერ ორგანიზებულ ლუსტრაციის კომისიაში. გერმანიის მომავალი კანცლერი გადაწყვეტს, აქტიურად ითანამშრომლოს ახალ სოციალ-დემოკრატიულ მთავრობასთან: იგი ფიცს მისცემს ამ მთავრობას; მას აირჩევენ ბატალიონის დელეგატად და გააგზავნიან სამხედროებს შორის პროპაგანდისტად. რეკრუტირებული კაპიტან კარლ მაიერის მიერ (რომელიც განთქმული იყო თავისი ანტისემიტიზმით), დელეგატ ჰიტლერის ფუნქცია იქნება, ერთის მხრივ, გამოავლინოს ჯარში რევოლუციური ელემენტი და, მეორე მხრივ, გაწიოს კონტრ-რევოლუციური პროპაგანდა. პროპაგანდის მისიის შესრულებისათვის ჰიტლერი სპეციალურ მოსამზადებელ კურსს გაივლის ჯერ რაიხსვერის ერთ-ერთ ყაზარმაში და შემდეგ მიუნხენის განთქმულ პორჩიას სასახლეში, სადაც მისი მასწავლებელი იქნება ეკონომისტი გოტფრიდ ფედერი, რომლის ლექციების კურსის ერთ-ერთი ძირითადი თემა იქნება „ებრაული ფინანსების მარწუხები“ გერმანულ ეკონომიკაზე.

ლექციები პორჩიას სასახლეში გადამწყვეტ როლს ითამაშებს 30 წელს მიღწეული ჰიტლერის ინტელექტუალურ ფორმირებაში: იქ ის პირველად მიიღებს საშუალებას „სისტემატიზება“ გაუკეთოს იმ იდეებს, გრძნობებსა თუ იმპულსებს, რომლებიც მას ახალგაზრდა ასაკიდან თავში ჰქონდა უწესრიგოდ ჩაყრილი.

• ბოლშევიკურ რევოლუციას ხომ ებრაელები ხელმძღვანელობენ? მიუნხენელი აისნერი, ლევინე თუ მიუზამი ხომ ებრაელები იყვნენ? ისე, როგორც როზა ლუქსემბურგი ბერლინში, ბელა კუნი ბუდეპაშტში და ეგონ კიში ვენაში?
• არმიას ხომ ომი არ წაუგია?
• ეს ხომ ლევინეს ბოლშევიკური რესპუბლიკა იყო, რომელმაც განაიარაღა ჯარი და მტერს გაურიგდა?

ჰიტლერი ერთადერთი არ იყო, რომელიც რთულ ისტორიულ პროცესებს მარტივ პასუხს მოუნახავს. უბრალოდ, ის ერთადერთი იქნება, რომლის მარტივი პასუხიც შემდგომში მილიონობით ადამიანის სიცოცხლეს შეიწირავს.

„ებრაელობა ეს არის რასობრივი ტუბერკულოზი ხალხთა სხეულზე. ჩვენ უნდა დავივიწყოთ გრძნობის ანტისემიტიზმი: პოგრომები და აშ. და გადავიდეთ გონების ანტისემიტიზმზე, რომელიც მიზნად დაისახავს ებრაელებისათვის ყველანაირი უფლების ჩამორთმევას და მათ მოკვეთას“ - დაწერს მომავალი ფიურერი 1919 წლის 16 სექტემბერს.

ამ ტექსტის დაწერამდე ოთხი დღით ადრე ჰიტლერი რაიხსვერის დავალებით გაწევრიანდება მიუნხენში ახლადგამოჩეკილ გერმანულ მუშათა პარტიაში. ჰიტლერის მისია იქნება ამ ჯუჯა, მაგრამ ულტრამემარჯვენე პარტიაზე ინფორმაცია მიაწოდოს რაიხსვერს. გერმანულ მუშათა პარტიაში (რომელიც მალე სახელს შეიცვლის და გახდება ნაციონალ-სოციალისტური გერმანული მუშათა პარტია) მომავალი ფიურერი აღმოაჩენს განსაკუთრებულ ორატორულ ნიჭს უბადლო ტრიბუნისა, რომელსაც შეუძლია მასების მანიპულირება. ჯაშუშად ჩანერგვიდან სულ რაღაც 22 თვეში (1921 წლის ივლისში) ჰიტლერი პარტიის სადავეებს აიღებს ხელში.

გერმანიის კანცლერობამდე 11 წელზე ცოტა მეტი, ხოლო შოამდე (ებრაელების სისტემურ და მასობრივ გაწყვეტამდე) 20 წელიღა იქნება დარჩენილი...

28 ოქტომბერს საპრეზიდენტო არჩევნების პირველი ტური საკვირველი შედეგით დასრულდა. გრიგოლ ვაშაძემ, რომელიც ფორმალურად საარჩევნო ბლოკ „ძალა ერთობაშიას“ წარმოადგენს, ბოლო მონაცემებით, ხმების 37.73% აიღო, ხოლო მისმა მთავარმა მოწინააღმდეგემ, „ქართული ოცნების“ მიერ მხარდაჭერილმა სალომე ზურაბიშვილმა - 38.64%. ამომრჩეველთა აქტივობა ამ არჩევნებზე, ისევე, როგორც 2013 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე, დაახლოებით 46 % იყო. მოულოდნელი იყო, როგორც ხელისუფლების კანდიდატის წარუმატებლობა, რაც მეორე ტურის დანიშვნაში გამოიხატა, ასევე „ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატის წარმატება. ქვემოთ თითოეულ ამ მოულოდნელობას ცალ-ცალკე განვიხილავ, მაგრამ ყველაზე მეტად, ვაშაძის წარმატებით დავინტერესდები.

დავიწყებ იმის განხილვით, თუ რას შეიძლება მივაწეროთ ხელისუფლების მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის ამგვარი წარუმატებლობა (ცხადია, ვგულისხმობ, პირველ ტურში გამარჯვების ვერმოპოვებას, რაც წინა წლებთან შედარებით „ქართული ოცნებისთვის“ საგრძნობი ჩავარდნაა). პირველ რიგში, მოვლენების ამგვარ შემობრუნებაში გადამწყვეტი როლი მთავრობის მიერ დაშვებულმა მძიმე შეცდომებმა ითამაშა, დაწყებული სარალიძის საქმის გამოუძიებლობით (დავით სარალიძის მკვლელი დღემდე უცნობია) და დამთავრებული ბიზნესმენ ოქუაშვილის საქმით. ხელისუფლებამ ყველა ეტაპზე თავი წარმოაჩინა კლანურ, არაკომპეტენტურ და ავტორიტარულ ძალად. „ქართული ოცნების“ არაფორმალურმა ლიდერმა, იმის ნაცვლად, რომ წამოეწყო სისტემური რეფორმები, მაგალითად, პროკურატურასა და ძალოვან უწყებებში, ყოფილი მთავარი პროკურორის, ოთარ ფარცხალაძის საჯაროდ დაცვას მიჰყო ხელი. ყველაფერმა ამან აშკარაა, რომ ამომრჩეველთა განწყობაზე დადებითად არ იმოქმედა.

ხელისუფლების კანდიდატის წარუმატებლობის მეორე მნიშვნელოვანი მიზეზი ქვეყანაში არსებული ეკონომიკური მდგომარეობაა. „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი დრამატულად გაიზარდა, რომ არაფერი ვთქვათ ენერგეტიკისა და სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის რადიკალურად გაუმჯობესებაზე, სახელმწიფო ინსტიტუტების ფინანსურ და ორგანიზაციულ გაძლიერებაზე და უმაღლესი განათლების რეფორმაზე. „ქართულ ოცნებას“ ამგვარი სოციოეკონომიკური სასწაული არ მოუხდენია, მიუხედავად გაცემული დაპირებებისა. ამომრჩეველთა ნაწილს ამ მიმართულებით მოლოდინი კიდევ ერთხელ, „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში ყოფნის მეექვსე წელსაც გაუცრუვდა.

ამავე დროს, ერთია ხელისუფლების მხარდაჭერილი კანდიდატის წარუმატებლობა, მაგრამ მეორეა „ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის წარმატება. პირველი მეორეს აუცილებლად არ უდრის. ყოველ შემთხვევაში, ამ არჩევნებზე, სხვა ოპოზიციური პარტიების კანდიდატებს თეორიულად მაინც შეეძლოთ ხელისუფლების ჩავარდნების სათავისოდ გამოყენება. ის, რომ მაინცდამაინც „ნაციონალური მოძრაობის“ კანდიდატმა მიაღწია წარმატებას, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, განსაცვიფრებელია. ვაშაძის წარმატება გასაკვირია, პირველ რიგში, იმიტომ, რომ „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობა ავტორიტარიზმით და რეპრესიებით გამოირჩეოდა.

ისმის კითხვა, თუ რატომ არ დააბრკოლა ამომრჩევლები იმ ფაქტებმა, რომ „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში სახელმწიფო დაკავებული იყო კრიმინალური და რეპრესიული ქმედებებით. საუბარია პირველ რიგში გახმაურებულ კრიმინალურ შემთხვევებზე, როგორებიცაა გირგვლიანის, ვაზაგაშვილის და რობაქიძის საქმეები, ვალერი გელაშვილის ცემის ფაქტი (რაზეც მიხეილ სააკაშვილს რვა წლით თავისუფლების აღკვეთა შეეფარდა ან ე.წ. კასრების საქმე, ასევე, ზოგადად, ავტორიტარული, ძალადობრივი პოლიტიკური სისტემის შექმნა. ამომრჩეველთა საკმაოდ დიდმა რაოდენობამ, დაახლოებით 600 000-მა ადამიანმა ან მთლიანად უგულებელყო წინა მთავრობის დროს მომხდარი დანაშაულებები და „ნაციონალური მოძრაობის“ რეპრესიული პოლიტიკა იმ ცხრა წლის პერიოდში, ან უბრალოდ ჩათვალა, რომ იგივე რამეები მომავალში აღარ განმეორდება. ამომრჩევლის ამგვარი ქცევის მიზეზების ახსნას ქვემოთ შევეცდები.

პირველ რიგში, აღსანიშნავია ის, რომ „ქართული ოცნება“ წინა მთავრობის დროს მომხდარი დანაშაულებების გამოძიებას სერიოზულად არ მიუდგა. ამის ნაცვლად, წინა მთავრობის გმობა ივანიშვილის გუნდმა პოლიტიკური პროპაგანდის ინსტრუმენტად აქცია. ახალი მთავრობა თავისი ყოველი გადაცდომის გადაფარვას „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობის დროს ჩადენილი დანაშაულებების გახსენებით ცდილობს, რაც ამ დანაშაულებების თემას, ბევრის თვალში, სერიოზულობას უკარგავს. ბევრ ადამიანს ისედაც არ აქვს სათანადო ინფორმაცია იმ ცხრა წლის განმავლობაში მომხდარ დანაშაულებებზე და „ქართული ოცნების“ ამგვარი პოპულისტური საქციელი მათ აფიქრებინებს, რომ შესაძლოა ბრალდებები რეალური არც იყოს და პოლიტიკურად იყოს შეთითხნილი. ეს ყველაფერი „ნაციონალური მოძრაობის“ დღევანდელ წარმატებას უწყობს ხელს. სააკაშვილმა 31 ოქტომბერს განაცხადა, რომ მას არც ერთი დანაშაული არ მიუძღვის საქართველოს წინაშე და მისი ერთადერთი დანაშაული ისაა, რომ ქართული სახელმწიფო ააშენა. „ნაციონალური მოძრაობის“ წევრები და მათი ერთპიროვნული ლიდერი დღემდე უარყოფენ მათი ხელისუფლების მიერ ჩადენილ კრიმინალურ გადაცდომებს და არც იმაში ტყდებიან ბოლომდე, რომ ცხრაწლიანი მმართველობა დემოკრატიულობისგან ძალიან შორს იყო.

მეორე მიზეზი, რატომაც ამომრჩეველთა ნაწილი, როგორც ჩანს, თვალს ხუჭავს „ნაციონალური მოძრაობის“ წარსულ და ახლანდელ რეპუტაციაზე, ის არის, რომ მათ გულწრფელად სჯერათ, რომ ამჯერად ყველაფერი სხვანაირად იქნება. ქართველი ამომრჩევლის ნაწილი იმდენად სასოწარკვეთილია ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობით, რომ როგორც ჩანს, ყველაზე მცირე იმედსაც კი ებღაუჭება. „ნაციონალური მოძრაობა“, მართალია, წარსულ შეცდომებს არ აღიარებს და არც ერთპიროვნული ბელადის კულტის მოშორებას გეგმავს, მაგრამ პარტიის შიგნით გარკვეულ კოსმეტიკურ ცვლილებებს მაინც ახორციელებს. მაგალითად, გრიგოლ ვაშაძე, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, კოალიცია „ძალა ერთობაშიამ“ წარადგინა საპრეზიდენტო კანდიდატად და არა უშუალოდ „ნაციონალურმა მოძრაობამ“, რამაც თითქოს კოლექტიური დემოკრატიული მმართველობის ილუზია შექმნა.

ერთი სიტყვით, იმის გამო, რომ სხვადასხვა მიზეზით ზოგიერთმა ამომრჩეველმა „ნაციონალური მოძრაობის“ წარსული ცოდვები უგულებელყო, ვაშაძემ, სხვა ოპოზიციურ კანდიდატებთან შედარებით, შესამჩნევ წარმატებას მიაღწია. მეორე ტურში მას მხოლოდ ხელისუფლების მხარდაჭერილ კანდიდატთან დაპირისპირება მოუწევს, რისთვისაც სხვა პარტიების ამომრჩევლების ხმები დასჭირდება. ახლა უკვე რეალურად გამოჩნდება ის, თუ რამდენად სერიოზულად არის განწყობილი „ნაციონალური მოძრაობის“ ამომრჩეველი.

რა შედეგითაც უნდა დამთავრდეს ეს საპრეზიდენტო არჩევნები, ამ ეტაპზე უკვე ცხადია, რომ ქვეყანა ახალი მძიმე გამოწვევის წინაშე დგას: ორი არსებითად ავტორიტარული მიდრეკილების ძალის დაპირისპირების გამწვავებამ შესაძლოა ეროვნულ კატასტროფამდე მიგვიყვანოს. ის, თუ რანაირად არის შესაძლებელი ასეთ ვითარებაში გადარჩენა და დემოკრატიული ცვლილებების ინიცირება, ამაზე ჯერ კიდევ ბევრი გვაქვს სამსჯელო და საფიქრალი. ყველაფერი იმაზე იქნება დამოკიდებული, თუ რამდენად იქნება ორი ძალა მზად ცივილიზებული თამაშის წესებით ითამაშოს.