ბლოგები

24 მარტს საქართველოს მთავრობამ მთელი ქვეყნის მასშტაბით დააწესა შეზღუდვები, რომელთა მიზანია კორონავირუსის გავრცელების შეფერხება. ერთ-ერთი შეზღუდვა უკავშირდება შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვას. საქართველოს მთავრობის ვებსაიტზე ვკითხულობთ, თუ კონკრეტულად რას გულისხმობს ამ უფლებების შეზღუდვა:

„საჯარო სივრცეში აიკრძალა 10-ზე მეტი პირის თავშეყრა. საჯარო სივრცე ნიშნავს ნებისმიერ ადგილს როგორც გარეთ, ასევე - შენობებში და არ გულისხმობს კერძო პირის საცხოვრებელ ადგილს. აიკრძალა ყველა ტიპის სოციალური ღონისძიება, რომელიც 10-ზე მეტი პირის შეკრებას ითვალისწინებს, მაგალითად, ქელეხი, ქორწილი. 10-ზე მეტი პირის თავშეყრა დასაშვებია იმ კერძო დაწესებულებებში, რომლებიც მუშაობას განაგრძობენ. ისინი ვალდებულნი არიან, სამუშაო სივრცეში დაიცვან 2-მეტრიანი სოციალური დისტანცია და დაემორჩილონ ჯანდაცვის სამინისტროს რეკომენდაციებს.“

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, აიკრძალა ყველა არასაცხოვრებელ სივრცეში ხალხის შეკრება, გარდა იმ კერძო დაწესებულებებისა, რომლებიც მუშაობას განაგრძნობენ. საგანგებო მდგომარეობით არ შეზღუდულა რელიგიის თავისუფლება (ვინაიდან ამის საჭიროება არ არსებობს), მაგრამ ყველა რელიგიურ დაწესებულებას დაეკისრა ვალდებულება, რომ შეკრების დროს დაიცვან 2-მეტრიანი დისტანცია და დაემორჩილონ ჯანდაცვის სამინისტროს რეკომენდაციების.

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია ამ შეზღუდვებს სრულად არ ემორჩილება. მაგალითად, ვიდეოში ჩანს, რომ ბაგრატის ტაძრის მრევლი აღდგომის ღამეს ორმეტრიანი დისტანციის დაცვის შეზღუდვას არ ემორჩილება. მსგავსი ვითარება იყო ბზობის დღესასწაულზეც. მაშინ პრემიერ-მინისტმა გახარიამ აღიარა, რომ სახელმწიფომ ბზობის დროს ვერ იმოქმედა ეფექტიანად და ვერ აღასრულა კანონი. „ვაღიარებ აბსოლუტურად გულწრფელად, რომ ბზობის დღეს სახელმწიფო ინსტიტუტებს და პირველ რიგში, შინაგან საქმეთა სამინისტროს უნდა ემოქმედა უფრო ეფექტურად,“ განაცხადა გახარიამ 14 აპრილს.

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის გადაწყვეტილება, ხალხმრავალი თავშეყრით აღენიშნა ბზობისა და აღდგომის დღესასწაულები, კეთილგონივრული არ არის, მაგრამ ამის განხილვას აქ არ შევუდგები. ასევე, არ შევუდგები იმის განხილვას, თუ რამდენად მიზანშეწონილია ამ დროს საერთო კოვზით ზიარება. ეს რელიგიური საკითხებია და ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს. ვფიქრობ, რომ მართლმადიდებელი ეკლესია 21-ე საუკუნეში უნდა მაქსიმალურად ახლოს იყოს თანამედროვე მეცნიერებასთან და არც ერთ შემთხვევაში არ უნდა შეუწყოს ხელი ობსკურანტიზმს (ნორმალურ სიტუაციაში, თავად უნდა იყოს დაინტერესებული ეპიდემიოლოგიური კვლევების ხელშეწყობით). ასევე, ვფიქრობ, რომ საერთო კოვზით ზიარება ეწინააღმდეგება ჯანდაცვის სამინისტროს რეკომენდაციების პათოსს, მაგრამ რადგან სახელმწიფოს ამაზე პირდაპირი შეზღუდვა არ დაუწესებია, არც პრობლემის ამ ასპექტზე შევაჩერებ ყურადღებას.

ამ შემთხვევაში, ყველაზე მეტად მოვლენების პოლიტიკური და სამართლებრივი მხარე მაინტერესებს - კერძოდ, ის თუ რატომ ვერ ხდება კანონის აღსრულება მართლმადიდებელ ეკლესიასთან მიმართებაში. მაგალითად, რატომ არ ჯარიმდება ყველა ადამიანი, მათ შორის, სასულიერო პირი, ვინც კანონს არღვევს? ჯერ კიდევ 1 და 2 აპრილს შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით 706 ჯარიმა გამოწერეს. 17 აპრილის მონაცემებით, 17 დღეში 12 მილიონი ლარის ჯარიმა გამოიწერა (!). თითქმის არც ერთ შემთხვევაში ეს ჯარიმები არ შეხებია არც ეკლესიას, როგორც იურიდიულ პირს, და არც რომელიმე ფიზიკურ პირს, ვინც ეკლესიის ტერიტორიაზე სოციალური დისტანციის წესებს არღვევს. თავად პრემიერ-მინისტრიც აღიარებს, რომ სახელმწიფო ეფექტიანად ვერ მოქმედებს ეკლესიასთან და მრევლთან მიმართებაში.

თუ მომავალში მაინც ვაპირებთ სამართლებრივ და დემოკრატიულ სახელმწიფოში ცხოვრებას, მაშინ ეკლესია და მრევლი კანონზე მაღლა არ უნდა დავაყენოთ. ეს არ არის რაღაც „ლიბერალური ახირება“. ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაში დემოკრატიის ერთ-ერთი საფუძველი ეკლესიისა და სახელმწიფოს გამიჯვნა, ანუ სეკულარიზმია. სეკულარიზმი გულისხმობს იმას, რომ სახელმწიფო არ ერევა ეკლესიის საქმეებში (არ ზღუდავს რელიგიის თავისუფლებას) და ეკლესია, თავის მხრივ, საკუთარ თავს კანონზე მაღლა არ აყენებს.

გავიხსენოთ, სეკულარიზმის პრინციპის დარღვევის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მაგალითი საქართველოს ისტორიიდან. მას რუის-ურბნისის საეკლესიო კრების სახელით ვიცნობთ. ამ კრებაზე საერო ხელისუფალი, „აფხაზთა, ქართველთა, რანთა და კახთა“ მეფე დავით აღმაშენებელი პირდაპირ ჩაერია საეკლესიო საქმეებში და სახელმწიფოს საჭიროების მიხედვით ეკლესიიდან განკვეთა ან პირიქით, საეკლესიო პოსტებზე დანიშნა სასულიერო პირები. ამ შემთხვევაში, ერთ-ერთი მთავარი მიზანი საქართველოს სამეფოს ცენტრალიზაცია იყო, მაგრამ რელიგიის თავისუფლების ლიბერალური პრინციპის მიხედვით, პოლიტიკურად სწორი მიზანიც არ ამართლებს საშუალებას. რელიგიის თავისუფლების შეზღუდვა ყველა შემთხვევაში გაუმართლებელია, როგორი მართებულიც არ უნდა იყოს სახელმწიფოს მიზანი.

როგორც ყველას მოგვეხსენება, ეკლესიას სასტიკად ებრძოდა ბოლშევიკური კომუნისტური რეჟიმი, რომელმაც დახურა ტაძრები, დახვრიტა მღვდლები და საპატრიარქოზე პოლიტიკური კონტროლი დააწესა. რელიგიის თავისუფლება სწორედ ის ლიბერალური (!) პრინციპია, რომელიც ეკლესიასთან ბრძოლას, მის შეზღუდვას კრძალავს. ამ ფონზე მით უფრო აბსურდულია იმის მტკიცება, რომ თითქოს ლიბერალური დემოკრატია ებრძვის ეკლესიას ან რელიგიას, როდესაც სწორედ რელიგიის თავისუფლების ლიბერალური პრინციპი უშლის ხელს სახელმწიფოს, უხეშად ჩაერიოს ეკლესიის საქმეებში.

ქვეყანაში ამჟამად დაწესებული საგანგებო რეჟიმით რელიგიის თავისუფლება კი არ უქმდება, არამედ იზღუდება ის უფლებები, რომელთა შეზღუდვაც საჭიროა პანდემიასთან გასამკლავებლად. საქართველოს ეკლესია თუ არ ეთანხმება სახელმწიფოს მიერ დაწესებულ შეზღუდვებს, მან ეს საკონსტიტუციო სასამართლოში უნდა გაასაჩივროს, როგორც ეს პოლიტიკურმა პარტია „გირჩმა“ გააკეთა. სამართლებრივი სივრციდან გასვლით საქართველოს ეკლესია და მრევლის ნაწილი საფრთხეს უქმნის ჩვენს სახელმწიფოებრიობას, კანონის უზენაესობის პრინციპს და ქვეყნის დემოკრატიულ მომავალს. ბოლო თვეებში ჩვენ მივაღწიეთ ისტორიულ შეთანხმებას საარჩევნო კოდექსთან დაკავშირებით მმართველ პარტიასა და ოპოზიციას შორის. ახლა დემოკრატიის გზაზე ასეთი მოულოდნელი შეფერხება არ უნდა დავუშვათ.

როდესაც მესამე საუკუნის ნეოპლატონიკი ფილოსოფოსი პორფირიუსი ქრისტიანების ეკლესიებს დამცინავად „ქალების სენატს“ ეძახდა, იგი არ აჭარბებდა - პირველ ქრისტიანულ თემებში ქალს ცენტრალური როლი ეჭირა.

მათ შორის იყვნენ:

იუნია „სახელგანთქმული მოციქულთა შორის“, როგორც ამას გვამცნობს პავლე მოციქული. სხვათა შორის, მოციქულთა შორის ქალის ხსენება დიდ დისკომფორტს უქმნიდა ეკლესიის მამებს და მესამე საუკუნიდან მოყოლებული ორიგენე, იოანე ოქროპირი და ა.შ. - მის კაცად „გასაღებას“ შეეცდებიან.

პავლე მოციქულისგან ვიგებთ ასევე, რომ ფებე კენკრეას ეკლესიის ხელმძღვანელი ყოფილა (ბერძნულ ორიგინალში პავლე ფებეს სტატუსის აღნიშვნისას იყენებს სიტყვას „პროსტატეს“, რაც ხელმძღვანელს ნიშნავს; დეტალი, რომელიც თარგმანებში ხშირად არ არის შენარჩუნებული).

თარსუსელი მოციქული გვამცნობს ასევე, რომ პრისკილა წამყვან როლს თამაშობდა ეფესოს და რომის ეკლესიებში (ის, რომ პავლე მოციქული პრისკილას მის მეუღლე აკვილაზე ადრე ახსენებს, მიუთითებს პრისკილას წამყვან როლზე ეკლესიაში).

განსაკუთრებული სტატუსი ჰქონდათ ეკლესიებში მარიამს, ტრიფენას, ტრიფოსა და პერსიდას. პავლე მოციქული ამ ქალებს მოიხსენიებს როგორც „უფალში მაშვრალთ“. ეს სტატუსი კი ეკლესიის წევრების მხრიდან მათ წინაშე მორჩილებას მოითხოვდა.

მოციქულთა საქმის ავტორი მიგვითითებს რამდენიმე ქალზე, რომლებსაც მნიშვნელოვანი როლი ეკავათ ეკლესიებში: ლიდიას ფილიპოსიდან და „კეთილშობილ და წარჩინებულ ქალებს“ პისიდიის ანტიოქიიდან, თესალონიკიდან და ბერეადან.

სახარებებიდან ვიგებთ, რომ იესო მუდმივად ქალებით იყო გარშემორტყმული. ძველი აღთქმის პატრიარქებისა თუ წინასწარმეტყველებისგან განსხვავებით (აბრაამი, მოსე და ა.შ.) ქალები იესოს ვიწრო წრეში შედიოდნენ. მათ შორის იყვნენ მარიამ კლეოპასი, მარიამი (იაკობ მცირის და იოსეს დედა), სალომე, იოანა (ქუზას ცოლი) და სუსანა, „რომლებიც თავიანთი საბადებლით ემსახურებოდნენ“ იესოს. მეოთხე სახარების ავტორი გვამცნობს, რომ ბეთანიელი დები მარიამი და მართა იესოს „განსაკუთრებით უყვარდა“. ამას გარდა სახარებები გვამცნობენ იესოს უამრავ სხვა ახლობელ ქალზე, რომელთა სახელებიც ჩვენთვის უცნობია. მათ შორის იყვნენ: ქალი, რომელიც სისხლის დენით იტანჯებოდა, ასურო-ფინიკელი ქალი, ქალი, რომელმაც ნელ-საცხებლებს აცხობს იესოს, ცოდვილი ქალი, სამარიელი ქალი და ა.შ.

თუმცა, სახარებების ქალთა პერსონაჟებიდან ყველაზე საინტერესო მარიამ მაგდალელია. სწორედ მარიამ მაგდალელი გახდება იესოს აღდგომის პირველი მოწმე. მარიამ მაგდალელის სახე განსაკუთრებით საინტერესოა იოანეს სახარებაში. სახარების ავტორს მარიამ მაგდალელი პირველად თხრობის დასასრულს, საკვანძო მომენტში შემოჰყავს - როდესაც ის ჯვართან დგას იესოს ოჯახის წევრებთან ერთად. ამის შემდეგ მარიამ მაგდალელი პირველია, ვინც „კვირის პირველ დღეს დილაუთენია“ მივა სამარხთან და ვისაც იესო პირველად გამოეცხადება.

როგორ მოხდა, რომ აღდგომისას პირველმოწმის როლს სახარებები არა პეტრეს, ან რომელიმე სხვა მოციქულს, არამედ ქალს მიაკუთვნებენ? (სხვათა შორის ამ „შეცდომას“ გამოასწორებენ აპოკრიფული ტექსტები, როდესაც იესო პირველ რიგში პეტრეს ეჩვენება). იესოს აღდგომის საყოველთაო აღიარებისათვის მარიამ მაგდალელის არჩევა ხომ ძალზედ ცუდი ტაქტიკური სვლა იყო?! „ქალის მხრიდან დაუშვებელია მტკიცებულების მიღება“ - წერდა „იუდეის სიძველეთა“ ავტორი იოსებ ფლავიუსი. იმავეს იმეორებს ძველი აღთქმის ლევიანის წიგნი. ის რომ მარიამ მაგდალელი არასანდო წყაროდ აღიქმებოდა, ამას ლუკას სახარებაც ადასტურებს: „მაგრამ მათ ფუჭად მოეჩვენათ ეს სიტყვები და არ ერწმუნენ მათ“. მარიამ მაგდალელის სანდოობას განსაკუთრებით მისი „შვიდი ეშმაკის“ დაავადება ასუსტებდა. სხვათა შორის, ამ ფაქტს ხელზე დაიხვევენ ფილოსოფოსები პორფირიუსი და ცელსუსი როცა ლაპარაკობენ „ნახევრად-გიჟი და ეგზალტირებული ქალის“ ჩვენების აბსურდულობაზე. პორფირიუსი, რომელსაც კარგად ჰქონდა შესწავლილი სახარებები, გაოცებული აღნიშნავდა, თუ როგორ შეიძლებოდა ადამიანს დაეჯერა „იმ ვულგარული ქალისთვის, (...) რომელიც შვიდი დემონის მიერ იყო შეპყრობილი“. „და რატომ არ გამოეცხადა ქრისტე პილატეს, ჰეროდეს, ან ებრაელთა მღვდელმთავარს? კიდევ უკეთესი იქნებოდა, ის რომ რომის სენატს ან ზოგადად ხალხს გამოცხადებოდა. ამის მაგივრად ის ეჩვენა შვიდი დემონით შეპყრობილ ღატაკი სოფლის მკვიდრ ქალს“ - აყვედრიდა ცელსუსი ქრისტიანებს.

და მაინც, როგორ მოხდა, რომ იესოს აღდგომა, რწმენის ამ ქვაკუთხედი მოვლენის მოწმეობა, სახარებების ავტორებმა ქალს მიანდეს? მარიამ მაგდალელის ეს განსაკუთრებული როლი ზეპირსიტყვიერი ტრადიციიდან მომდინარეობდა. ზეპირსიტყვიერი ტრადიცია კი სახარებების „გენეტიკურ კოდს“ წარმოადგენდა და მისი იგნორირება შეუძლებელი იყო.

მესამე საუკუნის დასაწყისიდან მოყოლებული, მარიამ მაგდალელი, ამ განსაკუთრებული როლისათვის, ქრისტიან ავტორებში (იპოლიტე რომაელი, ნეტარი იერონიმე და ა.შ.), „მოციქულთა მოციქულის“ სტატუსს დაიმსახურებს.

ასე რომ, დღეს, როდესაც ე.წ. მღვდლები თუ ე.წ. მეუფეები, თავიანთ ქადაგებებში ქალთა ხელთდასხმას არასახარებისეულს უწოდებენ, ადამიანს ბუნებრივი კითხვა ებადება - იცნობენ კი თვით ისინი ან სახარებებს, ან პავლე მოციქულის ეპისტოლეებს?...

დაბოლოს, როგორც ინგლისელები იტყოდნენ last but not least: 20 საუკუნით ერთმანეთისგან დაშორებულ ეკლესიებში ქალის სტატუსის შედარება გვაჩვენებს, თუ რამდენად ილუზორულია რწმენა, რომ პროგრესი შეუქცევადი და სწორხაზოვანი პროცესია...

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.