Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

ხუთშაბათი, 1 ოქტომბერი 2009

წელიწადის სხვა დროებთან შედარებით, ზაფხულისადმი განსაკუთრებით ნაზი გრძნობები არ გამაჩნია. თუ მაინცდამაინც, თბილად ჩაცმა არ მიყვარს და ზამთარს მირჩევნია. მაგრამ პატარა სისუსტეს მაინც ვიჩენ მის მიმართ.

არც ვიცი რა დავარქვა - ჩემს მიმართ გაწეული ერთგვარი საინფორმაციო ჰუმანიტარული დახმარეებაა, რომელიც ზაფხულში უფრო ინტენსიურია ხოლმე. იმის გამო, რომ ზაფხული შვებულებიბის პერიოდადაა მიჩნეული, ბევრ ისეთ ახლობელს ვხვდები ხოლმე თბილისში, რომლებიც დიდი ხნის უნახავი მყავს. ესენი ძირითადად არიან უცხოელები, რომლებიც თავის დროზე საქართველოში ცხოვრობდნენ და ქართველები, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზებით საზღვარგარეთ გადავიდნენ საცხოვრებლად. სწორედ ამ ადამიანებს ვხვდები ხოლმე წელიწადში ერთხელ ან უფრო იშვიათად, მაგრამ აუცილებლად ზაფხულში. და სწორედ მათგან მიღებულ სიტყვიერ, ემოციურ, ბეჭდურ, თუ ციფრულ ინფორმაციას ვეძახი საზაფხულო ჰუმანიტარულ დახმარებას.

წლევანდელი დახმარება თბილისის შესახებ გაკეთებულ რამდენიმე დასკვნას, რამდენიმე ჟურნალს და გაზეთს, ერთ ლექციას, ორიოდე წიგნს, ერთ კომპაქტ-დისკს და რამდენიმე არაფრის მომტან ცნობას მოიცავს.

თბილისური დასკვნები ქართულ-ინგლისური წყვილის გაკეთებულია, რომელიც სამი წელია, არ ყოფილა საქართველოში. მათი თქმით, აშკარად თვალშისაცემია ქუჩაში რელიგიურად განწყობილი ადამიანების რიცხვის ზრდა. შევატყე, რომ მათ ჩემი რეპლიკა, - უფალთან ურთიერთობის ფორმას და ინტენსიობას ყველა ინდივიდუალურად ირჩევს და მთავარია, ამით სხვა არ შეაწუხო-მეთქი - არც თუ სავსებით გაიზიარეს, მაგრამ მეორე დასკვნაში მე მათ სავსებით დავეთანხმე.

მათი მეორე დასკვნის მიხედვით კი, ტელეეკრანი გაუმართლებლად უხვად აფრქვევს ყალბ პატრიოტიზმს. მეც ძალიან მაღიზიანებენ რომელიღაცა სოციალური რეკლამის ქართველი გმირები, რომლებიც ერთგვარი ტრაბახით აცხადებენ, რომ მათ უყვართ საქართველო. და კიდევ ქუჩაში დადგმული სტენდები ანალოგიური ტექსტით.

მესამე დასკვნას უფრო მეტი ავტორი ჰყავს. ეს ავტორები განიცდიან, რომ სიონის შემოგარენი ქუჩების კაფეებში იმდენი ხალხი აღარ დადის, როგორც ადრე. ისინი ამ კლებას მოსახლეობის ცხოვრების დონის დაცემას უკავშირებენ. ამ შემთხვევაში მე უფრო სხვა კლებას განვიცდი: ყველა ამ კაფეში, ერთის გარდა, ვისკის ულუფა 50 გრამიდან 40-მდე შეამცირეს. იმ ერთს კი ვერ დავასახელებ ბლოგში, რეკლამა რომ არ გამომივიდეს.

ლონდონის უნივერსიტეტის პროფესორმა, რუსეთის და საქართველოს სპეციალისტმა დონალდ რეიფილდმა ბრიტანეთ-რუსეთის საზოგადოებაში გააკეთა მოხსენება საქართველოს შესახებ. ჰოდა ამ მოხსენების გაშიფრულ-დაბეჭდილი ვერსია გამომიგზავნეს, მაგრამ ჯერ ჩემამდე ვერ მოაღწია, რადგან იმ ადამიანმა, ვინც ეს წერილი წამომიღო, გადაწყვიტა ჯერ თავის ახლობლებს გააცნოს. იმედია ჩემამდე მალე მოაღწევს და თუ რამე ყურადსაღები აღმოვაჩინე, აუცილებლად გაგიზიარებთ.

მაგრამ ამ არაფრისმთქმელ ცნობას რატომ გიზიარებთ, მე თვითონ არ ვიცი. ალბათ მხოლოდ იმიტომ, რომ ძალიან მსუბუქად საქართველოსთან არის დაკავშირებული. ინგლისელმა მეგობარმა შემატყობინა, რომ ჯორჯიო გომელსკი თურმე საქართველოში ყოფილა დაბადებული. აქამდე ვიცოდი, რომ საერთაშორისო მნიშვნელობის პიროვნებებიდან საქართველოში ქართველების გარდა, სომეხი ეროვნების ადმიანები იყვნენ დაბადებულნი, ახლა კი ეს არეალი გაფართოვდა. თუ რამდენად მნიშვნელოვანი პიროვნებაა გომელსკი, თავად განსაზღვრეთ, შეგახსენებთ, რომ ის იყო The Rolling Stones-ის პირველი მენეჯერი. შემდეგ გახდა Yardbirds-ის (ეს ჯგუფი ანტონიონის Blow Up-ში, კლუბის სცენებში უკრავს) მენეჯერი და პროდიუსერი და კიდევ რამდენიმე გავლენიანი ინგლისური როკ-ჯგუფის პროდიუსერი.

უფრო აზრიანია ზაფხულის მუსიკალური დახმარება თეთრკანიანი ამერიკელი ბლუზმენის სისიკ სტივის CD-ის სახით, რომელიც ჩემთვის აღმოჩენა გახდა. კანის ფერის ხაზგასმას რასიზმში ნუ ჩამომართმევთ - ბლუზი ხომ ისევე ეკუთვნით შავკანიან ამერიკელებს, როგორც შავი ხიზილალა კასპიის ზღვას. მისი ნამდვილი სახელი სტივენ ვოლდია და ნამდვილი მაწანწალა, მოხეტიალე ბლუზმენის ცხოვრებით ცხოვრობს - 80-იანი წლებიდან თავის ცოლთან, გიტარასთან და “როლანდის” ხმის გამაძლიერებელთან ერთად 59 (!) საცხოვრებელი ადგილი გამოიცვალა. თავის პირველი დისკი 63 წლისამ ჩაწერა. მე რომელიც მოვისმინე - I Started Out With Nothin’ And I Still Got Most Of It Left - მესამეა და ერთ სიმღერას ნიკ ქეივთან ერთად ასრულებს. 60-იან წლებში ჯენის ჯოპლინთან მეგობრობდა, 70-იანებში ჯონი მიჩელთან, 90-იანებში კი კურტ კობეინთან. მაგრამ მასში ყველაზე მეტად იმან მომხიბლა, რომ დღეს, როცა თითქმის ყველა მუსიკის ინტერნეტიდან ჩამოტვირთვაზეა გადასული და დისკებს აღარავინ ყიდულობს, ეს 70 წლის კაცი უშვებს გარეგნულად არაფრით გამორჩეულ დისკს, რომელსაც ბუკლეტიც კი არ ახლავს და რომლის მთავარი ღირსება მხოლოდ მუსიკაა.

და ისევ “როლინგსტოუნზთან” არის დაკავშირებული ზაფხულის კიდევ ერთი დახმარება. ჯგუფის გიტარისტმა, რონი ვუდმა გამოუშვა ავტობიოგრაფიული წიგნი Ronnie, რომელიც მისივე ნახატებით არის ილუსტრირებული. თუ გაითვალისწინებთ წიგნში აღწერილ ეპოქას, უამრავი არაორდინალური პიროვნებისგან შემდგარ საურთიერთო გარემოს, რონის იუმორს, რომელიც მარტო ტექსტიდან კი არა, ილუსტრაციებიდანაც მოდის, მიხვდებით, რომ საქმე ერთობ სასიამოვნო საფურცლავთან გაქვთ.

თვითონ რონის, მიუხედავად იმისა, რომ უკვე 34 წელია რაც “როლინგსტოუნზის” წევრია, ჯგუფში ახალმისულ ბიჭად თვლიან. მართალია, ის ჯგუფში ყველაზე ახალგაზრდაა, მაგრამ უკვე 62 წლისაა. ნეტავ ამით ვის დასცინიან მისი უფროსი მეგობრები? ალბათ თავიანთ თავს. მათ ხომ “ბითლზთან” ერთად დაიწყეს, რომელიც დღეს... თუმცა “ბითლზი” დამოუკიდებელი ბლოგის თემაა. “როლინგსტოუნზი” კი უკვე თითქმის 50 წელია რაც როკ-ენ-როლის სამსახურშია. დავიჯერო, რომ ეს მხოლოდ როკ-ენ-როლია? არა, ეს ბევრად მეტია.

ცოტა ხნის წინ, რადიო “თავისუფლების” საიტზე მოვისმინე ჩემი მეგობრის, ბასა ჯანიკაშვილის ინტერვიუ, რომელშიც ბასა სხვა საინტერესო საკითხებთან ერთად, იმასაც შეეხო, თუ როგორ შემოდიოდა უცხოეთი ქართულ ლიტერატურაში უკანასკნელი წლების განმავლობაში.

მისი სიტყვით, ბოლო 7-10 წლის მანძილზე, ძალიან ბევრი წიგნი გამოვიდა, სადაც მოქმედება უცხოეთში ვითარდება. პერსონაჟებთან ერთად ავტორებიც მოხვდნენ საზღვარგარეთ, დაიწყო ერთგვარი ფსიქოლოგიური ძვრები, რაც ნაწარმოებებშიც აისახა. ბასას აზრით, რაც უფრო მეტი მკითხველი ეყოლება ასეთ წიგნებს, ევროპასა და საქართველოს შორის არსებული საზღვარი მით უფრო მალე გაიხსნება.

მოკლედ, ისე გამოვიდა, რომ საზღვარს, რომელიც ამდენი წელი იყო ჩაკეტილი, უცხოური შთაბეჭდილებებითა და უცხოური ფსიქოლოგიური ძვრების საფუძველზე დაწერილი ლიტერატურა თუ გახსნის მხოლოდ.

მესმის, რომ ბასა ზოგადად უწიგნურობას გულისხმობდა, როცა ამბობდა, “რაც უფრო მეტი მკითხველი ეყოლება ასეთ წიგნს...”-ო, მაგრამ ძალაუნებურად მეტ-ნაკლებად სუსტი ქართული რომანებით რომ დასახა ბასამ ქართული ლიტერატურის “ბედის გახსნის” პერსპექტივები, ეს აშკარაა.

რატომ სუსტი? იმიტომ, რომ ესეთი, “უცხოურ” რეალიებში გაზავებული რომანები ცოტათი უკბილო გამოუვიდათ ქართველ მწერლებს. სიტყვა “უკბილო”-ზე აქ არ მინდა მაინცდამაინც ხუმრობა გაიხსენოთ. არსებობს ასეთი ცნება ღვინის დახასიათებისას, “უკბილო ღვინო”, როცა ღვინო უინტერესოა, სხეული, ძარღვიანობა აკლია, არც სურნელით გამოირჩევა და ვერც დაგემოვნებისას განიჭებს სიამოვნებას. ჰოდა, აი ასეთია ჩვენი მწერლების “უცხოური” რომანები და ამიტომაა, რომ ლაშა ბუღაძის მეორე რომანს პირველი მირჩევნია, აკა მორჩილაძის „ძირს სიმინდის რესპუბლიკასა“ და „შენ თავგადასავალს” კი “მოგზაურობა ყარაბაღში” (სხვა ავტორების ჩამოთვლაც შეიძლება).

ჩვენს რეალობაში ხშირად უცხოეთში გაქცევა თავის გადარჩენის ერთადერთ საშუალებად იქცევა ხოლმე, ქართულ რომანში კი ავტორები სიუჟეტის, ამბის გადარჩენისთვის მიერეკებიან თავიანთ პერსონაჟებს. რატომ ხდება ეს, რატომ იქცა ეს ტენდენცია რეალობის ლამის ერთადერთ ნიშნად თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში, ეგ ცალკე საკითხია და ამაზე სხვა დროს ვიტყვი, როცა კიდევ ერთხელ გადავიკითხავ ამ რომანებს, ახლა კი იმას სჯობს ჩავეძიოთ (დავიწყოთ მაინც ძიება), თუ რისი ბრალია, რომ ქართულ ლიტერატურას არა და “არ გაეხსნა ბედი”.

იმ მდგომარეობით, რასაც ახლა ვხედავთ ქართულ ლიტერატურაში, ჩვენ კიდევ დიდხანს ვერ ჩავეწერებით მსოფლიო ლიტერატურის კონტექსტში. რამდენიც არ უნდა ვუმტკიცოთ თავს, რომ ჩვენი მწერლობა კარგად, ან საკმაოდ კარგად ასახავს რეალობას (ბასას სიტყვებია), ეს ასე არაა და არც მხოლოდ მკითხველს უნდა დავაბრალოთ ჩვენი მწერლობის პრობლემები. ახლანდელი ქართული ლიტერატურა ქართულ ფეხბურთზე უარეს დღეშია ჩავარდნილი, ფეხბურთის მესვეურები 2 წელიწადში ერთხელ ევროპის და მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ტურნირების კენჭისყრის ცერემონიალებზე მაინც დადიან...

ძალიან კარგად მახსოვს 2002 წლის ივნისში როგორი სიხარულით ვაუწყებდი მკითხველს ახალი გაზეთის, “24 საათის” დამატების, “წიგნების” გამოსვლას, რომელიც წიგნის ფესტივალს დავამთხვიეთ და კიდევ 3 წელი გამოდიოდა. როგორი იმედი მქონდა, რომ 2002 და მისი მომდევნო წელი შემობრუნების წელი იქნებოდა ქართული ლიტერატურისთვის. სწორედ ამ პერიოდში გაიხსნა ახალი ტიპის პირველი ქართული წიგნის მაღაზიები, “პარნასი” და “წიგნის სახლი”... მაგრამ სულ მალე რაღაც მოხდა, რასაც ვერ ვარქმევ ზუსტ სახელს, ოღონდ ერთი რამ ნაღდად ვიცი: 2003 წელს ჩვენ რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი გამოგვეპარა, მნიშვნელოვანი დავკარგეთ. მას შემდეგ არც ერთი წიგნის ფესტივალი ისეთი არ ყოფილა, იმ 2002 და 2003 წელს, ფილარმონიაში რომ იყო. მაშინ ჩვენ გვქონდა შანსი, ახალი ქართული ლიტერატურის დაბადების მომსწრენი გავმხდარიყავით, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს არ მოხდა. რა იყო ეს “მნიშვნელოვანი”? მაინც რა დავკარგეთ?

კითხვის ხალისი? რომელიც ახლა მხოლოდ ფარულადაა ჩვენში? სიახლის მოლოდინი? რომელიც ასევე თვლემს?

მაშინ, იმ საშინელი რეჟიმის პირობებში იმედით ვცხოვრობდით, დარწმუნებული ვიყავით, რომ ძველი რეჟიმი აუცილებლად წავიდოდა, თუმცა ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ წასვლიდან 1 წელიწადში ასე საბედისწეროდ მიეჯაჭვებოდა ქართული საზოგადოება ახალი რეჟიმის მთავარ იარაღებს, ერთი მხრივ პიარს და მეორე მხრივ რისხვის გამომწვევ მექანიზმებს, ყალბ ოპტიმიზმსა და სრული პესიმიზმის მანქანებს, პატრიოტიზმსა და განურჩევლობას. იქნებ ამიტომაცაა, რომ მწერლები ვერაფერს არსებითს ვერ ამბობენ?! იქნებ ამიტომაა, რომ მკითხველებს წიგნისთვის აღარ სცალიათ, მხოლოდ ქართულ ტიტრებს თუ წაიკითხავენ ხოლმე ათასში ერთხელ?! იქნებ ამიტომაა, რომ ჩვენს ქვეყანაში მთელი ყურადღება ძეგლებზე და საფლავებზეა გადასული?!

“საჭირბოროტო” ძეგლებზე და “პრესტიჟულ” საფლავებზე.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG