ბლოგები

1938 წელს სტალინი ასრულებს ისეთი ტერორისტულ-დიქტატორული პოლიტიკური სისტემის ჩამოყალიბებას, რომლის ინსტიტუტები, მათ შორის სამხედრო უწყებები, მოკლებული იქნებიან თუნდაც მინიმალურ დარგობრივ ავტონომიას. ამ სისტემის მთავარი დამახასიათებელი ნიშანი ის იქნება, რომ ბელადის ხელში აღმოჩნდება არა მხოლოდ პოლიტიკური და ოპერატიული მართვის აბსოლუტურად ყველა ბერკეტი, არამედ ყოველდღიური, რუტინული ადმინისტრირების ფუნქციებიც. მხოლოდ შიშსა და ტერორზე დაფუძნებული ასეთი სისტემის პირობებში, დიქტატორის ნებისმიერი შეცდომა, თავისი კატასტროფული შედეგებით, ქვეყნისათვის საბედისწერო მნიშვნელობას იძენს. სტალინის საბედისწერო შეცდომებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია 1941 წლის 22 ივნისს.

1941 წლის 22 ივნისამდე სტალინი ყველას არწმუნებს, რომ ჰიტლერი ვერ გაბედავს ომის ორ ფრონტზე გაშლას. მიუხედავად იმისა, რომ კრემლის სადაზვერვო სამსახურები საბჭოთა კავშირის საზღვართან ვერმახტის დივიზიების უწყვეტ კონცენტრაციას აფიქსირებდა და ამის შესახებ ბელადს გამუდმებით აწვდიდა ინფორმაციას, სტალინი „დანაშაულებრივად“ გამოაცხადებს ვერსიას ჰიტლერის მხრიდან შესაძლო თავდასხმაზე და სამხედროებს ამაზე ფიქრსაც კი აუკრძალავს. იმისათვის, რომ სტალინის ეს მონუმენტალური შეცდომა შევაფასოთ, გავაანალიზოთ, რას ემყარებოდა ბელადის ვარაუდი. იოსებ ჯუღაშვილის მსოფლმხედველობა და ჰიტლერის მისეული შეფასება ხუთ „კოგნიტიურ ბოძს“ ეფუძნებოდა:

1. შეუძლებელია, ჰიტლერმა ორ ფრონტზე იბრძოლოს. სანამ დიდი ბრიტანეთი იბრძვის, საბჭოთა კავშირს შეუძლია, მშვიდად იყოს.

პირველი მსოფლიო ომი გერმანიამ ხომ იმიტომ წააგო, რომ ორ ფრონტზე იბრძოდა? ასეთ შეცდომას მეორედ ის აღარ დაუშვებს. ამიტომ სტალინი ვერ ხედავს ჰიტლერის მხრიდან „ბარბაროსას“ გეგმის განხორციელების საშუალებას მანამ, სანამ ფიურერი დასავლეთში არ დაასრულებს ომს („ბარბაროსას“ გეგმის არსებობა სტალინმა 1940 წლის მიწურულს შეიტყო, ანუ თვით გერმანიის გენერალიტეტის უდიდეს ნაწილზე ბევრად უფრო ადრე). აქ სტალინი უშვებს ბანალურ შეცდომას: ჰიტლერი ბრიტანეთის წინააღმდეგ საომრად იყენებდა მხოლოდ თავის საზღვაო და საჰაერო ფლოტებს, ხოლო სახმელეთო ჯარების უდიდესი ნაწილი, რომლის კონცენტრაციას საბჭოთა კავშირის საზღვრებთან აკეთებდა, თავისუფალი რჩებოდა.

2. ერთადერთი საფრთხე, რომელიც საბჭოთა კავშირს ემუქრება, კაპიტალისტური ქვეყნების საერთო ფრონტია.

მარქსისტულ-ლენინურ იდეოლოგიაში ჩაკეტილი სტალინი ვერ ხედავს იმ ფუნდამენტურ განსხვავებებს, რომლებიც არსებობს ლიბერალურ დემოკრატიებსა და ნაციონალ-სოციალისტურ გერმანიას შორის. სტალინი რჩება სამოქალაქო ომის სქემაში, როდესაც ბოლშევიკური რუსეთის წინააღმდეგ ანტანტის ქვეყნების ინტერვენციის (1918-1921 წწ.) ერთ-ერთი ინიციატორი ჩერჩილი იყო. 1941 წელს სტალინი ფიქრობს, რომ, როგორც 1918 წელს, მისი მთავარი მტერი ბერლინი კი არა, ლონდონ-ბერლინის შესაძლო ალიანსია, და ჰიტლერის აგრესიული გეგმების შესახებ ჩერჩილის ნებისმიერ გაფრთხილებას სტალინი ბრიტანეთის დეზინფორმაციად აფასებს. 1941 წლის 10 მაისს ჰიტლერთან ყველაზე დაახლოებული პირის, რუდოლფ ჰესის გადაფრენა ლონდონში კიდევ უფრო აძლიერებს სტალინის პანიკურ შიშს ბრიტანეთ-გერმანიის შესაძლო გარიგების წინაშე და აძლევს მორიგ საბაბს, ბერლინისადმი კიდევ მეტ პოლიტიკურსა თუ ეკონომიკურ დათმობაზე წავიდეს.

3. როგორც ჭეშმარიტი მარქსისტი და ლენინელი, სტალინი დარწმუნებულია, რომ ბერლინში მიმდინარეობს გააფთრებული ბრძოლა ფრაქციებს შორის: გენერალიტეტი საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ომის მომხრეა, ხოლო ჰიტლერი „მშვიდობის პარტიის“ მეთაურია.

თავისი ამ შეფასებით სტალინი რჩება ჩვეულებრივ ბოლშევიკურ კონსტრუქციაში, რომლის მიხედვითაც მესამე რაიხის სათავეში, როგორც ნებისმიერ სხვა კაპიტალისტურ ქვეყანაში, მიმდინარეობს ბრძოლა პოლიტიკოსებსა და მათ მიერ ცუდად კონტროლირებად სამხედროებს შორის. მართალია, გერმანიაში არსებობდა დიპლომატებისა და გადამდგარი გენერლების მცირერიცხოვანი ჯგუფი, რომლებიც მხარს არ უჭერდნენ საბჭოთა კავშირისთვის ომის გამოცხადებას, მაგრამ გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმზე მათ არავითარი ზემოქმედება არ შეეძლოთ. სხვათა შორის, ეს პოლიტიკური უძლურება უბიძგებს გრაფ შულენბურგს (მოსკოვში გერმანიის ელჩსა და საბჭოთა კავშირთან ომის მოწინააღმდეგეს), დიპლომატიის ისტორიაში უპრეცედენტო ნაბიჯი გადადგას: 1941 წლის 5 მაისს, მოსკოვში, გერმანიაში საბჭოთა ელჩ ვლადიმერ დეკანოზოვთან შეხვედრისას გააფრთხილოს თავისი საბჭოთა კოლეგა ჰიტლერის აგრესიული გეგმების შესახებ.

4. სტალინის აზრით, საბჭოთა საზღვრებთან დივიზიების კონცენტრირებით ჰიტლერი მხოლოდ ძალის დემონსტრირებას ახდენდა, რათა მოსკოვი მორიგ დათმობებზე დაეყოლიებინა.

ამგვარად გერმანია ახერხებს სტალინის დეზინფორმირებას. დეზინფორმაციის მიხედვით, საუბარია კონცესიებზე, რომელთა თანახმადაც მოსკოვმა ბერლინს უნდა დაუთმოს ბალტიისპირეთის სამი რესპუბლიკა და უკრაინა. სტალინი ისევ რჩება პირველი მსოფლიო ომის სქემაში, ვინაიდან 1918 წლის მარტს ბრესტ-ლიტოვსკში გაფორმებული საზავო შეთანხმება სხვა არაფერია, თუ არა ბალტიისპირეთის ქვეყნებისა და უკრაინის გადაქცევა გერმანიის სატელიტებად.

5. ბოლო შეცდომა: მიუხედავად იმისა, რომ 1933 წლის დასაწყისში ჰიტლერის Mein Kampf-ი რუსულად ითარგმნა და მოსკოვში გამოიცა ბოლშევიკების ვიწრო წრისათვის, სტალინი-იდეოლოგი ვერ ხვდება, რომ საქმე აქვს ჰიტლერ-იდეოლოგთან.

სტალინის აზრით, ჰიტლერი იყო ბისმარკის ტიპის რაციონალური პოლიტიკოსი, რომლისთვისაც საბჭოთა კავშირთან ომის დაწყებას აზრი არჰქონდა, ვინაიდან კრემლი თვითონ ამარაგებდა ბერლინს ყველა იმ სტრატეგიული პროდუქტით, გერმანიას რომ სჭირდებოდა. და მართლაც, 1941 წლის იანვრიდან მოყოლებული, სტალინი ჰიტლერის წინაშე დათმობების პოლიტიკაში ისე შორს წავიდა, რომ თვით 1938 წლის მიუნხენის შეთანხმების შემოქმედი, ნევილ ჩემბერლენიც კი დაჩრდილა: დაწყებული მესამე რაიხისთვის მარცვლეულისა თუ სხვა სტრატეგიული პროდუქტების დიდი რაოდენობით მიწოდებით, დამთავრებული თვალების დახუჭვით ლუფტვაფესა და ვერმახტის მიერ სადაზვერვო მიზნებით საბჭოთა კავშირის საზღვრის სისტემატურ დარღვევაზე. სტალინი დარწმუნებულია, რომ წითელი არმიის მობილიზაციამ გერმანიის თავდასხმა შეიძლება გამოიწვიოს (ის ისევ პირველი მსოფლიო ომის სქემით ოპერირებს, როცა ცარისტული არმიის მობილიზაციის შედეგად გერმანიამ მას ომი გამოუცხადა), ამიტომ ბელადი თავის სამხედროებს აუკრძალავს წითელი არმიის მობილიზაციას. სტალინის ასეთი სიჯიუტის შედეგად, 1941 წლის 22 ივნისს საბჭოთა კავშირს მძიმე დღე უთენდება: არმია ნახევრად მობილიზებულია, ხოლო ფორტიფიკაციების სასაზღვრო ზოლი, ე.წ. „მოლოტოვის ხაზი“ – მხოლოდ სანახევროდ აშენებული.

ეს შეცდომა იოსებ ჯუღაშვილს მილიონობით ადამიანის სიცოცხლის ფასად დაუჯდა: მიუხედავად წითელი არმიის წინაშე ვერმახტის უდიდესი ტაქტიკური თუ ორგანიზაციული უპირატესობისა, ძირითადად, სწორედ სტალინის ამ შეცდომით აიხსნება ვერმახტის მიერ 1941 წლის ზაფხულში იმ უზარმაზარი ტერიტორიის დაპყრობა, რომლის განთავისუფლებაც წითელმა არმიამ მხოლოდ სამწლიანი სისხლიანი ბრძოლების შედეგად მოახერხა. 1942 წლის ზაფხულიდან მოყოლებული ჰიტლერის მიერ დაშვებული მრავალი შეცდომიდან, თავისი მასშტაბით, ვერც ერთი ვერ გაუტოლდება სტალინის ამ შეცდომას. ფიურერის უფრო დიდი შეცდომა მხოლოდ მეორე მსოფლიო ომი დაწყება იყო...

მადლობა მინდა გადავუხადო ათასობით თბილისელს, რომლებიც ქუჩაში გამოვიდნენ თანამოქალაქეების (ადამიანებისა და ცხოველების) დასახმარებლად. გამიჭირდება, არ ვახსენო რამდენიმე ადამიანი, მაგალითად გულიკო კონცელიძე, ზოოპარკის ძიძა მომვლელი, რომელსაც სულ ახლახან, ვეფხვის მიერ მიყენებული დაზიანების გამო, ხელი მოაჭრეს, და ასეთ მდგომარეობაში, 13 ივნისს, ქმართან ერთად მაინც მივიდა დატბორილ ზოოპარკში თავისი აღსაზრდელების დასახმარებლად და იქიდან ცოცხალმა ვეღარ გამოაღწია. ამ უანგარო მაშველის სახელსა და გვარს ბევრი ვერ გაიგებს და, მგონი, არც არის საჭირო, გაიგოს, რადგან ყველაზე მნიშვნელოვანი ქალაქის ცხოვრებისათვის ის გახლავთ, რომ გმირობა მოქალაქეობას გაუტოლდეს. გმირსა და მოქალაქეს ის აქვთ საერთო, რომ ერთსაც და მეორესაც, გარკვეულ სიტუაციაში შეუძლია თავის (ჩვეულებრივ) თავზე მაღლა დადგეს და არაჩვეულებრივი გახდეს. ქალაქი აგერ უკვე 1500 წელიწადზე მეტია, სწორედ ის ადგილია, რომელიც ჩვეულებრივ, ერთმანეთთან ოჯახური თუ კლანური ურთიერთობებით დაუკავშირებელ ადამიანებს არაჩვეულებრივებად, თავისუფალ, პასუხისმგებლობით აღსავსე პოლიტიკურ ცხოველებად აქცევს. თუკი რაიმე დადებითი შეიძლება დავინახოთ 13 ივნისის წყალდიდობაში, ისაა, რომ თბილისში მოქალაქეები დაბრუნდნენ. მე მგონია, რომ იმ მრავალ დასახელებულ მიზეზს შორის, რომელმაც ეს კატასტროფა გამოიწვია, მთავარი მაინც ის იყო, რომ თბილისი ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში, მოქალაქეების ქალაქი არ ყოფილა.

მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენში ემოციურობა უფრო ფასობს, ვიდრე აზრი, არ დავიწყებ გულის მოფხანას და არ გავიშვერ ბრალმდებელ თითს. მესმის, რომ კატასტროფის შემთხვევაში დამნაშავის მოძებნა ადამიანის ერთ-ერთი უძველესი ინსტინქტია. შევეცდები, ცოტა სხვა გზით წავიდე და შევეხო რამდენიმე საკითხს, რომლებსაც კატასტროფის მიზეზად ასახელებდნენ, მაგრამ, ჩემი აზრით, უფრო მეტ დაკვირვებას ითხოვს.

1. საბჭოთა ქალაქგეგმარების იდეალიზაცია. ყველა, ვისაც ჰგონია, რომ საბჭოთა ქალაქგეგმარება (ან საერთოდ გეგმარება) კარგი იყო, თუნდაც იმასთან შედარებით, რაც გვაქვს, მეტს ფიქრობდა ადამიანზე და გარემოზე, სახიფათო მითების მსხვერპლია. თბილისის დამახინჯება, მისი ისტორიული და „ბუნებრივი“ (რამდენადაც ბუნებრივი შეიძლება ეწოდოს რელიეფთან ქალაქის ჰარმონიულობას) თავისებურებების მეგალომანიური პროექტებით შეცვლა თბილისში ლავრენტი ბერიას დროს დაიწყო. ამ დროს მოწყდა ქალაქი მტკვარს, ამ დროს ჩაიკეტა მტკვარი კალაპოტში და გაჩნდა სტალინის სახელობის სანაპირო, დაინგრა ხიდები, მეჩეთები, ეკლესიები, რომლებსაც ახლა ძველ ფოტოსურათებზე ვეძებთ ხოლმე, აშენდა ორთაჭალჰესი (ცალკე საკითხია ბუნებისათვის საზიანო „გრანდიოზული“ პროექტები თბილისის გარეთ). ვასილ მჟავანაძის დროს, მარტო იმისთვის, რომ თბილისი მილიონიან ქალაქად გადაქცეულიყო, დაიწყო უმახინჯესი მრავალსართულიანი სახლების („ხრუშჩოვკების“) მშენებლობა, რომლებიც შემდეგ წარმატებით ჩაანაცვლა კიდევ უფრო მახინჯმა და საცხოვრებლად უვარგისმა და უსახურმა კორპუსებმა. მაგრამ ყველაზე მავნებელი, რაც თბილისში საბჭოთა დროს მოხდა, მოქალაქეების გაქრობა იყო. თბილისი გახდა ქალაქი, რომელშიც მოქალაქეს არაფერი ესაქმებოდა და არავინ არაფერს ეკითხებოდა, ამიტომაც მოქალაქეთა ქალაქიდან თბილისი იქცა ქალაქად, სადაც ღირებული იყო მხოლოდ ინდივიდუალური სივრცე, რომელიც საკუთარი ბინის კარებთან მთავრდებოდა. სადარბაზო და ლიფტი კი „არავისი“ იყო. ამიტომაც დღემდე ეს სივრცეები მოუვლელ საპირფარეშოებს უფრო ჰგავს, ვიდრე სადარბაზოს, ანუ საზოგადოებრივ ადგილს. ეს მემკვიდრეობა მივიღეთ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ.

2. ძნელია არ დაეთანხმო მათ, ვინც დღეს ხარბ დეველოპერებს და („ლეგალურად“ თუ „არალეგალურად“) კორუმპირებულ მერიას ადებს ხელს. მიუხედავად ამისა, ზუსტი აღწერისთვის არ გამოგვადგება დიქოტომიური მოდელი: „ცუდი მერია+დეველოპერი / კარგი ან უდანაშაულო „ჩვეულებრივი თბილისელი“. არ გამოგვადგება ორი მიზეზით: ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ის ჩვეულებრივ თბილისელს „მოქალაქედ“ არ მიიჩნევს და მის შესაძლებლობას, თუ გნებავთ მცირე, მაგრამ რეალურ ძალაუფლებას, ე.წ. agancy-ს აკნინებს; მეორეც იმიტომ, რომ უგულებელყოფს ამ საშუალოსტატისტიკური (და ამიტომ, ცოტა არ იყოს, მითიური) თბილისელის პასუხისმგებლობას. ყველას გვახსოვს ლოჯიების მიშენების ეპოქა: მერიის ნებართვის საფუძველზე (ძალიან ხშირად ქრთამის ფასად) მაღალსართულიანი სახლების ბინადრებს ეძლეოდათ ნებართვა, ბინისთვის მიეშენებინათ დამატებითი ფართი. სიმახინჯე იქით იყოს, მაგრამ ეს ცხოვრებისათვის საშიში ურბანული ექსპერიმენტი ამჯერად გამოხატავდა არა დეველოპერის, არამედ კვადრატულ მეტრებს დახარბებული „ჩვეულებრივი თბილისელის“ უგუნურებას. არა მგონია, საჭირო იყოს აღნიშვნა, რომ ამას ვწერ არა იმიტომ, რომ დეველოპერები კარგ ბიჭებად და გოგოებად გამოვიყვანო, არამედ იმიტომ, რომ არ დავივიწყო ქალაქის დამახინჯებაში ჩვენი საკუთარი პასუხისმგებლობა და „წვლილი“. სამწუხაროდ, პრობლემა ლოჯიებით არ ამოწურულა. ჩემს მშობლიურ ალექსანდრე ჭავჭავაძის ქუჩაზე (ერთი პატარა მაგალითი რომ მოვიყვანო), ტროტუარი უამრავ ადგილას მიჭრილ-მოჭრილია მიდგმული, მიშენებული, ჩაშენებული კიბეებით, სარდაფში ჩასასვლელებით, მეორე სართულზე გაკეთებულ ოფისებში შესასვლელებით ისე, რომ ფეხით მოსიარულეს ზიგზაგებით სიარული უწევს. ესეც 90-იანი წლების უნებართვო (ან, უფრო სწორად, ქრთამით ნაყიდი ნებართვებით) მშენებლობების მემკვიდრეობაა და ესეც „ჩვეულებრივი თბილისელების“ მერიის ჩინოვნიკებთან გარიგების შედეგია და მათ სინდისზეა. რამდენი ათასი შენობა გინახავთ თბილისში უკანონო და უსისტემო დაშენებით? რამდენი შენობა გინახავთ, რომელსაც სართულები წლიდან წლამდე ეზრდება? ჩვენი, „ჩვეულებრივი“ თბილისელების სიხარბის გარდა, ეს იმის მაჩვენებელიცაა, რომ დავკარგეთ საზოგადო სივრცის (და, შესაბამისად, საკუთარი მოქალაქეობის) შეგრძნება. თითის სხვისკენ გაშვერა ამ სიტუაციაში ძალიან მარტივი გამოსავალი მგონია.

3. კატასტროფაში ბევრი ვერეს ტრასის მშენებლობას ადანაშაულებს. ამ საკითხზე სალაპარაკოდ არ მომეპოვება არც არქიტექტურული, არც გეოლოგიური, და არც ქალაქგეგმარებითი კომპეტენცია, სამაგიეროდ ვცდი, პრობლემა უფრო ფართო კონტექსტში დავინახო. ამ გზის, ისევე, როგორც გმირთა მოედანზე ესტაკადების მშენებლობა, საჭირო გახდა ავტომანქანებით თბილისის უკიდურესად გადავსების გამო. ქალაქი კი რამდენიმე მიზეზით გაივსო მანქანებით. ერთ-ერთი (ალბათ ყველაზე თვალსაჩინო) მიზეზი ისაა, რომ საქართველოში მანქანა სტატუსის სიმბოლოა და პატრონის (ადამიანის თუ ორგანიზაციის) სოციალური ღირებულების ასახვა ევალება. ამიტომ თბილისში, რომელსაც იდეალური გზები, შესაძლოა, არ ჰქონდეს, მაგრამ ვერც ავტოროდეოს მოედანს შევადარებთ, ჯიპით გადაადგილდება ყველა - „ბოროტი“ დეველოპერით დაწყებული და ეკოლოგიაზე მზრუნველი ფონდით დამთავრებული. ეს ის ჯიპებია, რომლებმაც დარჩენილი ტროტუარების ბოლო ნაგლეჯები „მიითვისეს“ და საბოლოოდ მოსპეს საზოგადოებრივი სივრცე.

მანქანა თბილისის მთავარი ტრანსპორტია. უზარმაზარი შეცდომა იყო ტრამვაის ლიანდაგების აყრა და ტროლეიბუსების ხაზების გაუქმება. საზოგადოებრივი ტრანსპორტის დივერსიფიკაცია ურბანული განვითარების მაღალი დონის, საზოგადოებრივი სივრცისადმი პატივისცემის მაჩვენებელია: რაც უფრო მწირია საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, მით უფრო ვიწროვდება საზოგადოებრივი სივრცე, რომელსაც ჯავშანმანქანებს დამსგავსებული ჯიპები იპყრობს. კერძო მანქანის ფეტიში სწორედ საზოგადოებრივი სივრცის ეროზიის პირდაპირი გამოხატულებაა.

მეორე, ნაკლებად თვალსაჩინო, მაგრამ ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი მიზეზი ისაა, რომ თბილისი საქართველოს მთავარი დამსაქმებელია. ამიტომ ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობის უკვე თითქმის მესამედი თბილისში ცხოვრობს ან მუშაობს და, თუ არ „ტაქსაობს“, მანქანით მაინც გადაადგილდება. ქვეყანა, რომელიც ვერ წყვეტს დასაქმების პრობლემას, იძულებულია, უფრო რთული პრობლემის გადაწყვეტა შედარებით მარტივი, სატრანსპორტო პრობლემის გადაწყვეტით ჩაანაცვლოს. მიუხედავად იმისა, რომ ყველასთვის ნათელია: თბილისი ვერ გააგრძელებს ამ რაოდენობის მანქანების ატანას, არაფერი კეთდება აუტანელი მდგომარეობის გამოსასწორებლად სწორედ იმიტომ, რომ ყველა ერიდება პოტენციური ამომრჩევლის გადამტერებას. ამიტომ შენდება გზები, ესტაკადები, იგეგმება რკინიგზის გადატანა და მის ადგილას ტრასის აშენება. მეგობრებო, შეუძლებელია ერთი პრობლემის გადაწყვეტა მეორის შექმნის გზით. სატრანსპორტო პრობლემა მხოლოდ ფასადია მასზე უფრო მნიშვნელოვანი დასაქმების პრობლემისა, რომელიც, თავის მხრივ, უშუალოდ უკავშირდება დეცენტრალიზაციისა და თვითმმართველობის საკითხს.

დასასრულს, მინდა ვახსენო კიდევ ერთი და, ალბათ, ყველაზე მტკივნეული პრობლემა: ყველას, ვინც ვითხოვთ უფრო მწვანე და უფრო კეთილმოწყობილ თბილისს, რომელშიც იქნება ბევრი პარკი, მეტი კომფორტი და მეტი ურბანულობა, საქართველოს კვალობაზე საშუალო ან მაღალი ხელფასები გვაქვს და, რამდენადაც უნდა გვეხამუშოს ეს სიტყვა, პრინციპში, ჯენტრიფიკაციას ვითხოვთ. მოხალისეთა დიდი ნაწილი, ეკოლოგიური და ურბანული მოძრაობები სწორედ ამ სოციალური ფენიდან მოდის. კარგი ისაა, რომ ამ ფენის წარმომადგენლებს, განსხვავებით კონსუმერისტი ნუვორიშებისაგან, აქვთ პასუხისმგებლობის გრძნობა და მოქალაქეებად ყალიბდებიან. ცუდი ისაა, რომ ღარიბი ან, სულაც, ღატაკი თბილისელები მთლიანად არიან მოწყვეტილები ურბანიზაციის ამ ახალი პროცესის დასაწყისს. ყველაზე რთული საკითხი, რაც მომავალი წლების თბილისს ექნება გადასაწყვეტი, არა მარტო ჰარმონიული ეკოლოგიური გარემოს შექმნაა, არამედ - ჰარმონიული სოციალური გარემოს შენარჩუნებაც. მე ისეთ უბანში გავიზარდე, რომელსაც ეთნიკური, სოციალური, რელიგიური განსხვავებები ალამაზებდა და განუმეორებელ სოციალურ ქსელს ქმნიდა. არაფრით არ უნდა დავუშვათ სოციალური სეგრეგაციის პროცესი, რომელიც თბილისში, 90-იანი წლებიდან მოყოლებული, წარმატებით მიმდინარეობს. არაფრით არ უნდა დავუშვათ თბილისის დაყოფა მდიდრებისა და ღარიბების უბნებად.

ამ ცოტათი არეულ ბლოგპოსტს ერთი რჩევით დავამთავრებ. მე მგონია, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ 13 ივნისის კატასტროფამ გამოგვაფხიზლოს და პირველ რიგში არა დამნაშავეები ან განტევების ვაცები გვაძებნინოს, არამედ შეგვაგნებინოს, რომ, ვისაც ამ ქალაქის მოქალაქეობაზე პრეტენზია გვაქვს, ქალაქის სრულიად ახალი, ეკოლოგიური, სოციალური, ურბანული, საზოგადოებრივ სივრცეზე და მოქალაქის პასუხისმგებლობაზე დამყარებული კონცეფცია გვჭირდება და რომ ჩვენ გარდა ამის გამკეთებელი არავინაა. თორემ, ცოტა ხანში, როდესაც ამ ქალაქისაგან არაფერი დარჩება ისეთი, რაც მასში გვეყვარება, წარსულის გარდა, ფუჭი და მწარე იქნება დამნაშავეების იდენტიფიკაცია, მათი დევნა და დასჯის მოთხოვნა.