ბლოგები

პირველი შთაბეჭდილება კანის კინოფესტივალის პროგრამაზე

“გამოვედი კინოდარბაზიდან და ცრემლი ვეღარ შევიკავე. ვბღაოდი ბავშვივით და მეგონა, რომ მთელი ჩვენი მუშაობა უშედეგო გამოდგა” - წერდა მონიკა ვიტი 1960 წელს, მიქელანჯელო ანტონიონის “თავგადასავლის” პრემიერის შესახებ. სურათი პირველად კანის კინოფესტივალზე უჩვენეს. როგორც მონიკა ვიტი იგონებს, პრესისთვის განკუთვნილ სეანსზე კინოკრიტიკოსები ყველაზე დრამატულ სცენებზე ხარხარებდნენ, ფინალში კი გაისმა სტვენა და კანის კინოფორუმისთვის ტრადიციული “მუუუუუუუ!”... უკმაყოფილების გამომხატველი შეძახილი, რომელსაც, ვინ იცის, რამდენი ფილმი ვერ გადაურჩა მსოფლიოს ნომერ პირველ კინოფესტივალზე, რომლის კონკურსში მონაწილეობაზე ოცნებობდა და ოცნებობს ყველა კინემატოგრაფისტი. ისიც კი, ვინც დასცინოდა და “ბურჟუაზიულობაში” ამხელდა მას. თავის დროზე, “მუუს” ვერ გადაურჩდნენ კანში გამარჯვებული ფილმებიც - სტვენა და დაცინვა მოჰყვა მარტინ სკორსეზეს “ტაქსის მძღოლს”, მორის პიალას “სატანის მზის ქვეშს”... დევიდ კრონენბერგის “ავტოკატასტროფის” დასრულების შემდეგ კი ვიღაცამ ისტორიული შეძახილი “იკადრა”: “რეჟისორი ავადმყოფია, უმკურნალეთ!”. ეს “მუუ”, როგორც ჩანს, ჟიურიზე ზემოქმედების ხერხიცაა. კინოკრიტიკოსები დარწმუნებულები არიან, რომ ამით რაღაც განწყობის მსგავსს უქმნიან კანის ფესტივალის მსაჯულებს. არ ვიცი, სხვა როგორ, მაგრამ ჩვენ, ქართველებმა მხოლოდ ამ მიზნით დავუსტვინეთ თავის დროზე ნიკიტა მიხალკოვის ფილმს, რომლის ზუსტი სათაური არ მახსოვს და, მართალი გითხრათ, ახლა, კანის დილის სეანსის წინ, ნახევრად მძინარეს, მაგრად მეზარება სურათის სათაურის მოძებნა ინტერნეტში.

დილის სეანსი კინოკრტიკოსებისთვის აქ 8.30-ზე იწყება. პრინციპში, თუ გინდა, რომ ნომალური ადგილი შეგხვდეს ძმები ლიუმიერების უზარმაზარ და აშკარად სარემონტო კინოდარბაზში, ფილმის სანახავად ნახევარი საათით ადრე მაინც უნდა მიხვიდე; მერე ზიხარ და აკვირდები იმას, რასაც ერთი მრავალმნიშვნელოვანი სიტყვა, “პრესა” ჰქვია; უსმენ სხვადასხვა ენაზე წარმოთქმულ გვარებს “ალმოდოვარი”, “დარდენები”, “მუნჯუ”, “ჯარმუში”... გვარებს, რომლებიც წლევანდელი ფესტივალის ამინდს ქმნიან, ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი კონკურსისა კანის კინოფორუმის ისტორიაში. ამ კინოფორუმს უკვე აქვს თავისი სახე - ფილმების ჩვენება, ვარსკვლავების სვლა წითელ ხალიჩაზე გრძელდება გაძლიერებული დაცვის ფონზე (ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ კრუაზეტზე საფრანგეთის მთელი არმიაა გამოყვანილი), საკონკურსო პროგრამა კი გამოირჩევა ყველაზე გრძელი ფილმებით კანის კინოფორუმის ისტორიაში - “ოქროს პალმისთვის” მებრძოლი ფილმების აბსოლუტური უმრავლესობის ქრონომეტრაჟი სამ საათს აღწევს.

მქუხარე ოვაციებს ან “მუუს” მოჰყვება დისკუსია პრესისთვის განკუთვნილ აივანზე და კინოკრიტიკოსების ვარსკვლავები ყოველდღიურ კინოჟურნალებში. ეს უკვე ჟიურიზე ზემოქმედების პირდაპირი გზაა: არავინ გთხოვს არგუმენტებს, მიაწერე ფილმს ორი, სამი, ოთხი ვარსკვლავი, ან მიახატე “ოქროს პალმა”. ამის შემდეგ “პრესა” იტყვის, რომ ესა თუ ის ფილმი კანის კონკურსის ლიდერია, სხვამ კი კატასტროფული მარცხი განიცადა.

კანის წლევანდელი საკონკურსო პროგრამა მართლაც უკიდურესად ძლიერია. თანამედროვე კინოს თითქმის ყველა ლიდერმა “შეინახა” თავისი ახალი ფილმი კანის კონკურისთვის, ამიტომ ფესტივალი უკვე მართლა ტიტანების ბრძოლას ემსგავსება. დაძაბულ შეჯიბრში კი მით უფრო ფასობს ოვაციებიც და “მუუც”, მით უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ვის როგორ შეაფასებს ეს “პრესა”. მნიშვნელოვანი - ჟიურისთვის, კინომანებისთვის და კინობაზრისთვის, გამქირავებლებისთვის, რომლებიც ფილმისთვის უნდა დაიხარჯონ. სწორედ ეს ხალხი ადევნებს თვალყურს განსაკუთრებული ყურადღებით დარბაზის რეაქციებს და ვარსკვლავებს კინოჟურნალებისთვის. სწორედ ამ ხალხს უქმნის პირველ რიგში დისკომფორტს კანის წლევანდელი კონკურსის “გაგრძელებული” ფილმები: ივლის კი პუბლიკა სამსაათიანი ფილმების სანახავად? ბოლომდე დარჩება კი კინოთეატრში, მაგალითად, რუმინული ფილმის, “სიერანევადის” სეანსზე? არადა სურათის ავტორს, კრისტი პუიუს აქ ბევრი უწინასწარმეტყველებს გამარჯვებას. ამბავი 40 წლის ბუხარესტელ ექიმზე, რომელიც თავის მრავალრიცხოვან ნათესავებთან ერთად საგანგებო სადილს აწყობს გარდაცვლილი მამის “ორმოცისთვის”, შეიძლება ითქვას, არც არის “ამბავი”... ესაა უფრო სამსაათიანი სურათი, რომელსაც აღბეჭდავს “ზედამხედველი-კამერა” - სურათი პოსტკომუნისტური რუმინეთისა. სურათი ნამდვილად ოსტატურად იქმნება. მაგრამ კინო - ნაკლებად. მთელ ამ პოლიტიკურ-კულინარიულ დისკუსიაში (პერსონაჟები დიდხანს საუბრობენ იმაზე, თუ როგორ მომზადდა კერძები ორმოცისათვის, შემდეგ კი “შარლი ებდოს” ტრაგედიას განიხილავენ) არაფერი ვითარდება...

რუმინეთი არ განვითარდა და იმიტომ. შეიძლება ამას გულისხმობს ავტორი. მაგრამ როცა არ ვითარდება ფილმი. რა საჭიროა მაშინ ფილმი?

არა, განვითარებასაც გააჩნია, რა თქმა უნდა. აგერ, კრიტიკოსებმა აიტაცეს და ქება-დიდება არ დააკლეს გერმანელი რეჟისორის, მარიან ანდეს ფილმს “ტონი ერდმანი, (არადა კანის ფესტივალზე გერმანულ კინოს დიდად არ სწყალობენ). ფესტივალის პირველი ნახევრის რეიტინგებით ეს სურათი, რომლის მოქმედება, სხვათა შორის, სწორედ რუმინეთში ვითარდება, ლიდერია ყველა გამოკითხვაში. ესაა ე.წ. “ნეოლიბერალიზმის კრიტიკა” და სატირა ახლა უკვე დასავლეთევროპელ “ბიზნესვუმენზე”, რომელიც ბუქარესტში რომელიღაც ნავთობკომპანიის მენეჯერად მუშაობს. გერმანიიდან მის მოსანახულებლად და დაბადების დღის მისალოცად ჩადის მამა, მუსიკის ყოფილი მასწავლებელი (ფილმის დასაწყისში მას უკანასკნელი მოსწავლე გაექცა) და ცდილობს, დაუბრუნოს შვილი ნორმალურ ცხოვრებას, ჩამოაშოროს ამ ყალბ ბიზნესკოქტეილებს და ვითომც ძალიან საქმიან შეხვედრებს... აბა, მეტი რა უნდა გაბრაზებულ დასავლელ კინოკრიტიკოსს კანში? მერე რა, რომ მთელი ეს პუბლიცისტიკა, უსაშველოდ პრიმიტიულად გადაღებული კარიკატურა, ეს სტერეოტიპული პერსონაჟები, არც სახეებს გამახსოვრებინებს, არც ატმოსფეროს. მთავარი ისაა, რომ ეკრანზე აისახება ზიზღი, რომელსაც ის ჩვენი გაბრაზებული კრიტიკოსი თავის თავში ატარებს, მთავარი ისაა, რომ გერმანელი რეჟისორი დასცინის ნეოლიბერალებს. თანაც, ძალიან მწარედ... გაბრაზებული კრიტიკოსისთვის, იმისთვის, ვინც ბერლინელ რეჟისორს ოვაციები გაუმართა, ეტყობა, სწორედ ესაა მთავარი!

ამას წინათ სტუდენტებთან ვიკამათეთ ცოტა შეიძლება უცნაურ თემაზე “კარგი და ცუდი ფილმი”. შევეცადეთ შეგვედარებინა მსგავს თემაზე გადაღებული კარგი და ცუდი ფილმები.

კანის წლევანდელ ფესტივალზე სწორედ ეს დისკუსია გამახსენდა: გერმანულ საკონკურსო ფილმს წინ უძღოდა პრემიერა ბრიტანელი კინოვეტერანის, კენ ლოუჩის ახალი სურათისა “მე, დენიელ ბლეიკი”. ესაა ამბავი 59 წლის მარტოხელა დურგალზე, რომელსაც ინფარქტის მერე უკრძალავენ მუშაობას, თუმცა სოციალური დახმარების გაფორმება მისგან ჯოჯოხეთურ ბიუროკრატიასთან ბრძოლას მოითხოვს.

ლოუჩის ფილმში არის ასეთი ეპიზოდი. დენიელ ბლეიკს სთხოვენ, დაბეჭდოს სოცდახმარების კითხვარი კომპიუტერზე და ინტერნეტით გაუგზავნოს სოცდახმარების ოფისს. მაგრამ მან არ იცის კომპიუტერის ხმარება - მთელი ცხოვრება დურგლად მუშაობდა და არც კომპიუტერი დასჭირვებია და არც ინტერნეტი. ეს მხოლოდ ლოუჩს შეუძლია მგონი. მხოლოდ ლოუჩს შეუძლია შექმნას მხატვრული სახე ყოფითი სცენიდან. უფრო მეტიც, შექმნას ნამდვილი დრამა ადამიანზე, რომლის ბედი, რომლის სიცოცხლე დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ შეძლებს ტექსტის დაბეჭდვას და მეილის გაგზავნას.

ესეც თქვენი განსხვავება - სისტემის კრიტიკა ზიზღით და სისტემის კრიტიკა სოლიდარობით. სისტემის კრიტიკა კარიკატურული “ბიზნესვუმენებით” და სისტემის კრიტიკა ადამიანებით, რომლებიც არ არიან დამნაშავეები ამ სისტემის არსებობაში. სისტემის კრიტიკა კრიტიკისთვის და სისტემის კრიტიკა ადამიანისთვის. დაბოლოს, უნიჭობა და ნიჭიერება. არა, მხოლოდ ეს არა. უნიჭობა და გენიალურობა!

კენ ლოუჩის გმირი ბოლოს გულის შეტევით კვდება. მეგობრები მას დილით ადრე ასაფლავებენ, რადგან დამკრძალავ ბიუროს დილის საათებზე “სეილი” აქვს გამოცხადებული. მეტის საშუალება კი ამ ხალხს არა აქვს.

ამაზე როგორ არ უნდა გაგეცინოს? მაშინაც კი, როცა ცრემლს ვერ იკავებ.

დიდი იმედი მაქვს, რომ ატირებული დარბაზი კენ ლოუჩის ფილმის დასრულების შემდეგ კანის ფესტივალის წლევანდელი ჟიურის გადაწყვეტილებაზეც იმოქმედებს. რისთვის ვართ აბა აქ კრიტიკოსები ჟიურიზე ზემოქმედება თუ არ მოვახდინეთ?!

ჰომოსექსუალობის მიუღებლობის ფსიქოლოგიური მიზეზები ბანალური და არასაინტერესოა: რეალური ჰომოფობი, ანუ ისეთი, რომელშიც ჰომოსექსუალობა ზიზღით გამოხატულ შიშს აღძრავს, ლატენტური, ან ვერრეალიზებული ჰომოსექსუალია, რომელიც შემდგარ ჰომოსექსუალში საკუთარ თავს, საკუთარ ვერგანხორციელებულ სურვილს ამოიცნობს, რაც მასში ერთდროულად შურსაც იწვევს და საკუთარი ფარული ვნების მხილების პანიკურ შიშსაც. კიდევ არსებობენ მიბაძვით ჰომოფობები, ანუ ისეთები, რომლებიც რეალურად სულაც არ არიან ჰომოფობები, მაგრამ იმის გამო, რომ ჰომოფობია კულტურულად მიღებულია, ანუ უმრავლესობას ჰომოსექსუალობის მიმართ განცხადებულად უარყოფითი დამოკიდებულება აქვს, ისინიც, ვისაც ჰომოფობიის არანაირი საფუძველი არ გააჩნიათ, ჰომოფობობენ, იმიტომ, რომ ასეა მიღებული. ამას განწყობის ფსიქოლოგია „კონფორმიზმს“ უწოდებს: ადამიანი ვერ აყალიბებს, ან ვერ გამოხატავს საკუთარ აზრს იმ მარტივი მიზეზით, რომ უმრავლესობა სხვა აზრზეა. თავად ეს უმრავლესობა კი სწორედ ასეთი კონფორმისტების სიმრავლეა.

ბევრად უფრო საინტერესო და მრავალმხრივია ჰომოსექსუალობის კულტურული მიუღებლობა, ანუ კულტურული ჰომოფობია, რომელშიც არა მხოლოდ უცხოსადმი სიძულვილის ტრადიციული სტერეოტიპები აირეკლება, არამედ ის, ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს ჰომოსექსუალობის ხასიათს, მის ემოციურ და ფსიქოლოგიურ ფონს, მეორე მხრივ კი, მისი კულტურული თვითგამოხატვის ფორმებს.

რა არის კულტურული ჰომოფობია და როგორ აისახება ის როგორც ჰომოსექსუალურ სურვილზე, ისევე მის კულტურულ არტიკულაციაზე?

კულტურულ ჰომოფობიაში იგულისხმება ის ადგილი, რომელიც კულტურამ, ანუ იმან, რაც ადამიანს ცხოველთა სამყაროდან განასხვავებს - ადამიანების მიერ არა ბუნებით თანდაყოლილმა, არამედ ხელოვნურად შექმნილმა სოციალური ურთიერთობის ფორმებმა - ადათ-წესებმა, რელიგიამ, პოლიტიკურმა და სამართლებრივმა აზროვნებამ თუ მორალურმა წარმოდგენებმა და კულტურულ ღირებულებათა იდეალებმა, ჰომოსექსუალურ ურთიერთობებს მიუჩინა: ესაა მარგინალურობა, რომელსაც ეპოქისა და კონკრეტული კულტურის შესაბამისად ხან დეკადენტობა, ხან ცოდვა, დანაშაული, სუბკულტურა და ა.შ. ეწოდება.

თვით უძველეს ცივილიზაციებშიც - ეგვიპტეში, შუამდინარეთში, ირანში, განსაკუთრებით ანტიკურ საბერძნეთსა თუ რომის იმპერიაში -რომლებიც ერთი და იმავე სქესის ადამიანებს შორის სასიყვარულო ურთიერთობის მიმართ ტოლერანტული დამოკიდებულებით იყვნენ ცნობილი, სექსუალობის ამ ფორმას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში არ დაუკავებია ცენტრალური ადგილი, არ ქცეულა „მეინსტრიმად“, არც მაშინ, როდესაც რომის ერთ-ერთი უძლიერესმა იმპერატორმა ადრიანემ, ერთადერთმა, რომელიც საკუთარ ჰომოსექსუალობას არ მალავდა, საკუთარი შეყვარებული - 17 წლის ბიჭი ანტინუსი - რომის სენატს ღვთაებად შეარაცხინა და მის სახელზე ტაძრები და საკურთხევლები ააშენა. არც ბერძნული პანთეონის უმაღლეს, ოლიმპილ ღმერთთა (ზევსი, აპოლონი, დიონისე) ზოგჯერ ტრაგიკულ სასიყვარულო თავგადასავლებს ლამაზ ბიჭებთან; არც აქილევსისა და პატროკლეს ჰეროიკულ სიყვარულს; არც კუნძულ ლესბოსის მკვიდრ დიდ ბერძენ ქალ პოეტ საფოს, რომლის შემოქმედებაც ლესბოსური სიყვარულის სახელმდებელი გახდა; არც სოკრატესა და პლატონის ამაღელვებელ სიტყვებს მამაკაცებს შორის სიყვარულზე თუ ალექსანდრე მაკედონელის შეშლილობამდე მისულ მწუხარებას მისი შეყვარებულის - ჰეფესტიონის დაღუპვის გამო - არაფერი საერთო ჰომოსექსუალობის კულტურულ ჰეგემონიურობასთან არა აქვს. ამასაც აქვს თავისი კულტურული მიზეზები, რომლებიც თავად კულტურის შინაარსსა და მიზნებს უკავშირდება.

ნორმატიული სექსუალობა, როგორც არაბუნებრივი ბუნებრიობა

ჰომოსექსუალობა არასდროს ყოფილა ნორმა, რამდენადაც ნორმატიულობა საზოგადოების მოწყობისა და ძალაუფლების გადანაწილების პრინციპებს უკავშირდება. კულტურაში დომინანტი ყოველთვის იყო გამრავლების ინსტინქტი, რომელიც თავისი არსით არა კულტურული, არამედ ბუნებრივი, ანიმალური წარმოშობისაა, ანუ ის, როგორც ინსტინქტი, ისეთივეა ადამიანში, როგორც ორგანული სამყაროს ნებისმიერ სხვა წარმომადგენელში. ამდენად, გამრავლება ბუნებრივი დეტერმინიზმის ნაწილია და არა კულტურული მონაპოვარი. კულტურა იწყება მაშინ, როდესაც გამრავლების ინსტინქტის რეგულაცია შემოდის, ანუ როცა ცხოველთა ჯოგში სოციალური ორგანიზაციები ჩნდება. სამეცნიერო თეორიების უდიდეს ნაწილს ადამიანის ბუნებისგან, ანუ ცხოველთა სამყაროსგან გამოყოფის და კულტურის დაბადების პირველ ნაბიჯად სექსუალური ცხოვრების რეგლამენტაცია, კერძოდ კი სისხლის აღრევის, ანუ ინცესტის აკრძალვა მიაჩნია. ამგვარად ჩნდება პირველი სოციალური ორგანიზაციები: ოჯახი, გვარ-ტომი, თემი, რომლებიც დროთა განმავლობაში სახელმწიფოდ და ერად ვითარდება. რამდენადაც ყველა ეს სოციალური ორგანიზაცია პატრიარქალურია, ანუ მამრობითი სქესის დომინანტურ პოზიციას, მის ძალაუფლებას ეფუძნება, სექსუალობის ნორმირებაც პატრიარქალური წესრიგის განმტკიცებას ემსახურება. მამაკაცის ძალაუფლება სიმბოლურად სექსუალურ აქტშიც აისახება, რომელიც, ერთი საკმაოდ გავლენიანი ანთროპოლოგიური თეორიის თანახმად, მამაკაცის მიერ ქალზე ძალადობად გაიგება, ან, სულხან-საბა ორბელიანის მიერ სექსუალური აქტის განმარტებას რომ შევადაროთ, - „კაცთაგან ქალის დამცირებად“. ქალის სექსუალური დაუფლებით, მასზე სიმბოლური ძალადობით, ყოველი მამაკაცი, შეიძლება ითქვას, ღვთაებრივი ძალაუფლების უმაღლეს არქეტიპს - შესაქმის აქტს იმეორებს, რომელიც შემოქმედი ღმერთის მიერ ქაოსზე ძალადობად და მის ძალადობრივ დამორჩილებად გამოისახება. ქორწინების ღამეს დაღვრილი ქალწულობის სისხლი სიმბოლურად შესაქმის აქტის იმიტაციაა.

სექსუალობის ნორმირებას გარდა სიმბოლურისა, ეკონომიური მნიშვნელობაც აქვს და ისიც, საბოლოო ჯამში, ძალაუფლებას უკავშირდება: გამრავლებამდე სექსუალობის დაყვანით დაქვემდებარებული ქალის სექსუალობა რეპროდუქციის ფუნქციით შემოისაზღვრება. სიამოვნებაზე უფლება, რომლის საშუალებადაც არა მხოლოდ ქალი გამოიყენება, პრივილეგიად გადაიქცევა: სექსუალური, ისევე, როგორც ყველა სხვა სახის სიამოვნება, პრივილეგირებული ფენების, ძალაუფლების მქონეთა უფლებაა. გარდა ამისა, გამრავლებით, ჯერ ოჯახის, შემდგომ გვარ-ტომისა თუ სანათესაოს, ბოლოს ერის დემოგრაფიული ზრდით, ძალაუფლების არეალი ფართოვდება.

ასეთ კულტურულ ფონზე ჰომოსექსუალობა, რომელიც არაა გამრავლებისა და ექსპანსიის საშუალება, არ მონაწილეობს დანათესავება-დამოყვრების პროცესში, არამედ სუფთა სახის ვნებაა, მთელი პატრიარქალური სისტემის საბოტაჟად გაიგება. ჰომოსექსუალობის, როგორც არაბუნებრიობის (რაც გამრავლების ინსტინქტზე უარის თქმას გულისხმობს) ცოდვად, გარყვნილებად, გადახრად, დეკადენტობად თუ დანაშაულად შერაცხვა, კულტურული ეკონომიის პერსპექტივიდან გამომდინარე, მისი სწორედ საბოტაჟად, მტრობად, წესრიგზე თავდასხმად აღქმიდან უნდა გამომდინარეობდეს. ამასთანავე, ნორმირებული სექსუალობის პირობებში, სადაც სექსუალური როლები მამაკაცისა და ქალის ძალაუფლებრივ ბალანსს, უფრო სწორად, მამაკაცის მიერ ქალის დაუფლება-დაქვემდებარებას ემსახურება, ჰომოსექსუალობას სრული სუბვერსია და ქაოსი შემოაქვს და სქესთათვის განსაზღვრული კულტურული და სოციალური როლები წყობიდან გამოჰყავს. ასეთი საეჭვო მოვლენა მარტივად გადაიქცევა აგრესიისა და სიძულვილის სამიზნედ, პარაზიტად, რომელიც არ მონაწილეობს ბიოლოგიური დოვლათის შექმნაში, რომელიც უარს ამბობს საჯიშე ცხოველობაზე და, შესაბამისად, მისი, როგორც უსარგებლო საგნის, ღირებულება და ფასი დაბალია.

Homo sacer

კულტურის ისტორიიდან ცნობილია ისეთი მექანიზმი, რომელიც ადამიანის სიცოცხლეს აუფასურებს და მას არსებობის ღირსადაც არ თვლის. რომაულ სამართალში ამ მოვლენას homo sacer-ი ეწოდება. homo sacer ლათინურად წმინდა ადამიანს ნიშნავს, რომლის „წმინდანობა“ იმითი გამოიხატება, რომ ამ სტატუსის მქონე ადამიანი გარიყულია საზოგადოებისგან, მას აღარ იცავს კანონი, შესაბამისად, არც მისი მოკვლა ან წამება ისჯება. გარდა ვიწრო ისტორიულ-სამართლებრივი შინაარსისა, უკანასკნელი ორი ათწლეულის განმავლობაში „ჰომო საკერი“ უფრო ფართო მნიშვნელობებითაც იხმარება საზოგადოებისგან გარიყული, უფლებაწართმეული ადამიანების აღსანიშნავად. ასეთი ჰომო საკერია, მაგალითად, თემიდან განკვეთილი ადამიანი, რომელზეც თემის მფარველი ღვთაების, ან ჯვარ-ხატის წყალობა აღარ ვრცელდება; ჰომო საკერები იყვნენ პირველი ქრისტიანი მოწამეები, რომლებსაც იმპერატორმა ნერონმა რომის გადაწვაში დასდო ბრალი; მოწამე წმინდანები, რომლებსაც საბოტაჟში, ავხორცობაში, ინცესტსა თუ კანიბალიზმში ადანაშაულებდნენ. შემდგომში თავად გამარჯვებულმა ქრისტიანობამ შექმნა ახალი ჰომო საკერები ურჯულოების, მწვალებლებისა თუ კუდიანების სახით. ჰოლოკოსტში, ანუ გერმანელი ნაცისტების მიერ ებრაელთა, როგორც დაბალი რასის წარმომადგენლების განადგურებაში, ამგვარი სტატუსის მქონეებად ებრაელები იქცნენ. იტალიელმა ფილოსოფოსმა ჯორჯო აგამბენმა, რომლის სახელსაც უკავშირდება ამ ტერმინის ფართო მნიშვნელობით გავრცელება, თანამდეროვე ჰომო საკერებად „ანტიტერორისტული ომის“ ტყვეები - გუანტანამო ბეის პატიმრები მიიჩნია, აგრეთვე ლტოლვილები, რომელთა მიღებაც არცერთ სახელმწიფოს არ სურს. კულტურული ჰომოფობიის პერსპექტივიდან, ჰომოსექსუალია ერთგვარი უნივერსალური ჰომო საკერი, რომლის, როგორც არა კვლავწარმოების საშუალების ფასი არ წარმოადგენს სასიცოცხლო ღირებულებას. შესაბამისად, ჰომოსექსუალთა უფლებრივი გათანაბრება პირდაპირი ხელყოფაა კვლავწარმოებადი უმრავლესობის აღმატებულობისა და მასზე დაქვემდებარებულის მიმართ ძალადობის წმინდა უფლებისა.

ჰომო საკერი ჰომოფობურ კულტურასა და მის ეკონომიურ აზროვნებაში ჰომოსექსუალობის რეალური სტატუსია. ჰომოსექსუალობის შეუწყნარებლობა, რომელსაც მისი დემონიზაცია, ცოდვად და გარყვნილებად შერაცხვა, შემდგომ კი ავადმყოფობად და სისხლის სამართლის დანაშაულად კვალიფიკაცია მოჰყვა, სათავეს მონოთეისტური რელიგიებიდან იღებს. განსაკუთრებული როლი ამ მხრივ ითამაშა ქრისტიანობამ, რომელმაც თავდაპირველად ყოველგვარი ხორციელი სიამოვნება დაგმო და შეაჩვენა, ხოლო შუა საუკუნეებში ჰომოსექსუალობა მომაკვდინებელ ცოდვად გამოაცხადა და ამით ახალი დროებისათვის ჰომოსექსუალობის დევნისა და განადგურების ნიადაგი შეამზადა. სწორედ განმანათლებლურ და გონების ბატონობის ხანაში გახდა ერთი და იმავე სქესის ადამიანთა შორის სასიყვარულო ურთიერთობა „გადახრა“, ნორმიდან გადახვევა თუ დანაშაული. ასეთი განვითარების დაგვირგვინება იყო ფაშისტურ რეჟიმებსა თუ საბჭოთა დიქტატურაში ადამიანების სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით დევნა და ხშირად ფიზიკური განადგურებაც. თუმცა XX საუკუნეშივე დაიწყო მოძრაობები ჰომოსექსუალობის ჯერ დეკრიმინალიზაციისათვის, შემდეგ კი სრული სამართლებრივი ლეგალიზაციისათვის, რომლის დაგვირგვინებაცაა უკვე XXI საუკუნეში დასავლეთის ქვეყნებში ჰომოსექსუალურ ქორწინებათა დაკანონება, ანუ ურთიერთობის ამ ფორმის იმ კულტურაში ინტეგრაცია, რომელმაც ჰომოფობიის წარმოშობა განაპირობა. თუმცა სწორედ ამგვარმა ჰუმანისტურმა პოლიტიკამ გაამძაფრა ჰომოფობიის ახალი ტალღაც. შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე სამყაროში ჰომოფობია პატრიარქალური წესრიგის დამცველი ულტრაკონსერვატორების, რელიგიური ფანატიკოსებისა და ექსტრემისტების, მემარჯვენე პოპულისტებისა და ნეოფაშისტების უკანასკნელი თავშესაფარია.

ჰომოსექსუალობის არაბუნებრიობა, როგორც „პრივილეგია“

შეიძლება ერთი შეხედვით პარადოქსად გამოიყურებოდეს, რომ ჰომოსექსუალობის კულტურული ღირებულება განპირობებულია ზუსტად იმავე მიზეზებით, რომლებიც ჰომოსექსუალობას ჰომო საკერად აქცევს. მრავალსაუკუნოვანმა დევნამ და მარგინალიზაციამ ჰომოსექსუალური კულტურა დაიცვა გამეინსტრიმებისა და, შესაბამისად, გაუფასურებისაგან. ამით ის ყველა სახის ალტერნატიული თუ კონტრკულტურის პროტოტიპად და ულევ საბადოდ აქცია. ამასთანავე, ჰომოსექსუალობის კულტურული თვითგამოხატვის ფორმები, მისი განსაკუთრებულობა და ხიბლი თუ რევოლუციური მუხტი მნიშვნელოვანწილად სწორედ იმ რეპრესიების შედეგია, რომლებიც საუკუნეთა განმავლობაში ხორციელდება მასზე. რელიგიურმა შეუწყნარებლობამ კი ჰომოსექსუალობას სწორედ რელიგიური, შეიძლება ითქვას, საკრალური შარავანდედი შესძინა: ჯერ იუდაიზმში, შემდეგ კი უფრო მძაფრად ქრისტიანობაში, განსაცდელი და დევნა ღვთის რჩეულობის, სიწმინდის ნიშანია. სახარებიდან ცნობილი ქრისტეს სიტყვები - „ასე იქნებიან უკანასკნელნი - პირველნი, და პირველნი - უკანასკნელნი, ვინაიდან მრავალნი არიან ხმობილნი და მცირედნი - რჩეულნი“ (მათე 20;16) - პირდაპირ შეიძლება მიესადაგოს ჰომოსექსუალობის, როგორც მარადიული უმცირესობის პათოსს.

მარგინალიზებული, აკრძალული და დევნილი უმცირესობის პათოსი ქმნის იმ კულტურული თვითგამოხატვის სუბვერსიულ, ანუ დამამხობელ, არეულობის შემომტან ფორმებს, რომლებიც ჰომოსექსუალური კულტურისთვისაა დამახასიათებელი.

ჰომოსექსუალობის კულტურული თვითგამოხატვის პირველი მთავარი ფორმა მოწამეობრიობაა, რომელშიც და რომლის მეშვეობითაც ადრექრისტიანულმა მარტიროლოგიამ თანამედროვეობამდე მოღწევა შეძლო, ანუ, შეიძლება ითქვას, რომ ჰომოსექსუალი თანამედროვე ჰომოფობურ გარემოში იმავე როლს ასრულებს, როგორსაც კატაკომბების დროინდელი პირველი ქრისტიანები. შემთხვევითი არაა, რომ ჟან პოლ სარტრი პირველ ღიად ჰომოსექსუალ მწერალს ჟან ჟენეს წმინდანს უწოდებდა და ჟენესადმი მიძღვნილ თავის გიგანტურ მონოგრაფიაში მისი წმინდანობის დასაბუთებას ცდილობდა.

ჰომოსექსუალობის თვითგამოხატვის მეორე მთავარი ნიშანია „კარნავალურობა“, რომელიც ყველაზე ცხადად ე.წ. „გეი აღლუმებზე“ ჩანს და კონსერვატორი საზოგადოების აღშფოთებას იწვევს. კარნავალურობა უკვე ანტიკურ ხანაში გაჩნდა, მაგრამ თავის ფართო გავრცელებას შუა საუკუნეებში მიაღწია. კარნავალურობისათვის დამახასიათებელია პაროდია, შავი იუმორი, გროტესკი, გადამეტება, სქესობრივი როლების აღრევა, „უცენზურობა“ და ეპატაჟი. კარნავალური კულტურა ჩაგრული, ხმა და უფლებაწართმეული ხალხის კულტურა იყო, რომელიც კარნავალური ფორმებით საჯაროდ გამოხატავდა საკუთარ არსებობას და თავისუფლების სურვილს. სწორედ ამგვარი „უცენზურო“ და ნორმატიული წესრიგის ამრევი ელემენტები იწვევს კულტურულ აფეთქებებს. „კულტურული აფეთქება“ ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში იური ლოტმანის შემოტანილი ტერმინია, რომელიც კულტურის დინამიკის, მისი თვითგანახლებისა და განვითარების მთავარი მექანიზმია და ის იმდენ ხანს არის ქმედითუნარიანი, სანამ კულტურის მიერ მისი მიღება-ათვისება და, შესაბამისად, „გაუვნებელყოფა“ არ მოხდება.

ჰომოსექსუალობა არაბუნებრივია, თუკი ბუნებრიობა გამრავლების ინსტინქტამდე დაიყვანება. სწორედ ეს არაბუნებრიობა ანიჭებს მას განსაკუთრებულობას და ერთგვარ მომნუსხველ-მომაჯადოებელ ელფერს, რომელიც თავისი არა ბუნებრიობით, არამედ ბუნების წინააღმდეგ სვლით, წმინდა სახის ხელოვნებაა, რამდენადაც ხელოვნება არცერთი ბიოლოგიური ინსტინქტის დაკმაყოფილებას არ ემსახურება და სამომხმარებლო ეკონომიის თვალსაზრისით, სრულიად უსარგებლო და ზედმეტია. ისევე, როგორც ყოველგვარი ხელოვნება, რომელიც არაბუნებრივი თუ ბუნების მიერ არშექმნილი საგნების შექმნას გულისხმობს, გარკვეული აზრით, ჰომოსექსუალურია და როგორც ჰომოსექსუალობა, ხელოვნებაც სუბვერსიულია ნორმატიული წესრიგის მიმართ.

ერთი და იმავე სქესის წარმომადგენლებს შორის სიყვარულს არანაირი სხვა მიზანი, გარდა თავად სიყვარულისა, არ გააჩნია, მისი ნაყოფი არაბიოლოგიურია. ჰომოსექსუალობის საიდუმლო, რომელიც ცხოვრების ამ ფორმის მიმართ სიძულვილსაც იწვევს და ხიბლსაც, შურსაც და დაცინვასაც, აგრესიასაც და თანაგრძნობასაც, შიშსაც და განცვიფრებასაც - ერთგვარი „დაუინტერესებელი ჭვრეტაა“, როდესაც სექსუალობა არა რომელიმე სხვა მიზნის მიღწევის საშუალებაა, არამედ თავად მიზანია და ის მასში არანორმირებული, „პირველქმნილი“ მრავალფეროვნებით ცხადდება. თუ სექსუალობის ნორმირებით სიამოვნების ფაქტორის შეზღუდვა ხდება, ნორმებზე გადაბიჯებით კი შებოჭილი სიამოვნება რამდენადმე იზრდება, რაც ჰომოსექსუალობას სიამოვნების ეკონომიაში უპირატესობას უქმნის. კულტურული ჰომოფობიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი სწორედ ჰომოსექსუალობის ამგვარი პრივილეგირებულობაა.

ჰომოსექსუალობის მთავარი „პრივილეგია“ მისი კულტურული მიუღებლობაა, რაც მას გამეინსტრიმულებისა და შემოქმედებითი მუხტის დაკარგვისგან იცავს. ეს თვისება ჰომოსექსუალობის მარტიროლოგიურობამ, მოწამეობრივმა ბუნებამ განაპირობა. როგორც პირველქრისტიან მოწამეებს დევნა მხოლოდ რწმენას უმტკიცებდა და მიმდევრებს მატებდა, ასევე დევნა-შევიწროება ჰომოსექსუალობას მხოლოდ სიმტკიცეს და გაბედულებას მატებს, კიდევ უფრო მეტ ბრძოლისუნარიანობას და შემოქმედებით ენერგიებს ანიჭებს. ამდენად, 17 მაისის დარბევები და ოჯახის დაცვის კონგრესები, მთელი თავისი ნეოფაშისტური რიტორიკებით, პირველ რიგში, ჰომოსექსუალობის საუკეთესო „პროპაგანდაა“.