ბლოგები

„მეჭიაური, მეჭიაური!“.

ექიმის მოსაცდელშიც რომ მეჭიაურზე დაიწყეს მსჯელობა, საბოლოოდ მივხვდი რომ ამ რეალობას უკვე ვეღარასდროს გავექცეოდი. მორჩა, გათავდა, მისჯილი გვაქვს უკვე: დღეს „ალი და ნინო“, ხვალ თინა ხიდაშელის ჩაცმულობა, ზეგ ინგა, მერე ისევ „ალი და ნინო“... „მეჭიაური, მეჭიაური!“. არადა იმედი მქონდა, ექიმის რიგში ხალხი საერთო გასაჭირზე იმსჯელებდა - ვის როგორ ავნებს კონდიციონერი, ვის უჭირს დილით ცხვირით სუნთქვა... არა, მხოლოდ „მეჭიაური!“.

გამსინჯა. რა ეშველება, თქვენი აზრით, ქართულ კინოსო, მკითხა. რა ეშველება ამ ქვეყანას-მეთქი, შევუბრუნე კითხვა და ექიმისგან სრულიად დაიმედებული გარეთ გამოვედი.

სავალუტო ჯიხური ვაგზლის მოედანთან. დოლარის კურსი! უიმე. გამიკვირდა, რომ რამდენიმე დღეა, ამ თემაზე არაფერი მომისმენია. არადა, ზაფხულში, როცა „ალი და ნინო“ თავის ადგილზე იდგა და ბატონი მეჭიაური შვებულებაში ბრძანდებოდა, ლარის ვარდნა მედიის მთავარი თემა იყო. ეჭვი მაქვს, ექიმის მოსაცდელებშიც „მეჭიაურივით“ განიხილებოდა. განიხილებოდა იმიტომ, რომ ასე უნდოდა მედიას. იმიტომ, რომ სხვა არაფერი იყო განსახილველი. მეჭიაური და ჯაჭვლიანი ისვენებდნენ.

ახლა გავიხსენოთ, როგორ განიხილებოდა.

„ოცნებამ“ ძალიან ადვილად გამოიყვანა დამნაშავე - ეროვნული ბანკი, რომელიც, როგორც „ოცნების“ აქტივისტები ბრძანებდნენ, „ჩვენში დარჩეს და ნაცების ხალხითაა დაკომპლექტებული“... ჩვენში დარჩა, ცხადია. კამერების წინ კი საუბრობდნენ არა მარტო ქადაგიძეზე, არამედ პანიკაზე, რომელსაც პირველ რიგში „სიცრუის მანქანა“, რუსთავი-2 თესავს ქვეყანაში. ოპოზიცია? ნუ, ოპოზიცია რის ოპოზიციაა, ყველაფერი ხელისუფლებას რომ არ დააბრალოს - „ოცნების” „უგუნურ ეკონომიკურ პოლიტიკას“. ამ დოლარმა თუ ლარმა, უკვე მერამდენედ გახლიჩა ქართული საზოგადოება. არა, თავი დავანებოთ ჯერ საზოგადოებას. შუაზე გახლიჩა ქართული პოლიტიკური სივრცე და მედიას საზაფხულო დაძაბულობის შექმნის არაჩვეულებრივი საშუალება მისცა - ორი პოლიტიკური ძალა ერთმანეთს აბრალებდა ქვეყანაში შექმნილ სავალუტო კრიზისს, მაშინ როცა ეროვნული ვალუტა დოლართან შედარებით მთელ მსოფლიოში ეცემოდა.

სამართლიანობისთვის უნდა აღინიშნოს, რომ ხელისუფლებამ ლარის ვარდნის პირველ ეტაპზე სწორედ „რეგიონში შექმნილი ვითარება“ გაგვახსენა (თუმცა კრიზისი არ ახასიათებდა მხოლოდ რეგიონს), მაგრამ როგორც კი დარწმუნდა, რომ ეს არგუმენტი არ მუშაობს და, რაც მთავარია, როგორც კი აუცილებელი გახდა პოლიტიკურ ოპონენტზე შეტევა, ისევ ეროვნული ბანკი და „ცრუ ექსპერტების“ თემა წამოწია წინ. გადასარევად მიხვდა, რომ ხელისუფლების შესანარჩუნებლად მტრის ხატები აუცილებელია, სამი წლის გამოცდილებაც ჰქონდა - ლაპარაკობდა ნაციონალების „კრიმინალურ რეჟიმზე“, ლაპარაკობდა გაუთავებლად, თუმცა ამ საქმეების უმრავლესობა ისევ გამოუძიებელი დარჩა. და არა იმიტომ, რომ ვერ იძიებდა, როგორც ამას გულუბრყვილოდ იმეორებს ზოგიერთი. უბრალოდ, საჭირო იყო ეს ხატი, რომელსაც ყველაფერს დააბრალებდი - 13 ივნისის ტრაგედიით დაწყებული, ფინანსური კრიზისით დამთავრებული. და ამას იმიტომ მიხვდა, რომ დისკურსი იყო ასეთი, თუ გნებავთ - „დაკვეთა“. არა მარტო ეკონომიკური, არამედ კულტურულიც. საუკუნეების მანძილზე თავის თავში ჩაკეტილი კულტურული სივრცე, რომელიც წყეულმა ოკუპაციამ და სტალინიზმმა კიდევ უფრო ჩაკეტა და დააშორა მსოფლიოს, მიჩვეული იყო ასეთ არსებობას.

„ვენაცვალე უწინდელ დროს! ყველაფერი მაშინ თავის დონეზედ იყო მოყვანილი, ყველა თავის ქერქში იყო, ვენაცვალე“... ცდებოდა ლუარსაბი. ასეთი დრო სულ იყო. ასეთი დრო სულ არის საქართველოში.

რა შეიცვლებოდა იმ შემთხვევაში, თუკი ხელისუფლებას თუ არა, თუნდაც იმავე „სიცრუის მანქანას“ ნორმალურად რომ აეხსნა ჩვენთვის, რა ხდება დღეს მსოფლიო ეკონომიკაში, ვისზე ვართ მიბმული და რატომ არ შეიძლება არ ეცემოდეს ლარი საქართველოში? რა შეიცვლებოდა იმ შემთხვევაში, თუკი ქართული ტელევიზიები საინფორმაციო გამოშვებებს არა მეჭიაურით, არა ”ალი და ნინოს” დაზიანებული ქანდაკებით, არამედ იმ სირიელი ბავშვის გვამით დაიწყებდნენ, ზღვამ რომ გამორიყა ბოდრუმის სანაპიროზე? იმ ასი ათასი დევნილის სახეებით დაიწყებდნენ, არც ერთი სივრცე რომ არ იღებს - არც ევროპა და არც აზია? სისასტიკეზე, გულგრილობაზე, სიხარბეზე, ადამიანურ მსხვერპლშეწირვაზე, სოლიდარობაზე მსჯელობით რა შეიცვლებოდა?

„დონე შეიცვლებოდა“. უმნიშვნელოდ, მაგრამ მაინც. შანსი გაჩნდებოდა“ „უძველეს ევროპელს“ ანუ ქართველს თავისი თავი მსოფლიოს ნაწილად ეგრძნო და აღარ დარჩენილიყო შვებულებიდან გამოსული მეჭიაურის ამარა. „დონე“ რომ იცვლება მერე არის შანსი ყველაფერი შეიცვალოს - ლარიც გამყარდეს და ძეგლიც არ გაუვარდეთ ხელიდან. რაც მთავარია, არის შანსი, იმის ძეგლები აღარ დაიდგას, ასე მარჯვედ რომ ჩაგვკეტა და დაალპო ყველაფერი თავის დროზე.

* * *

ეს ტელევიზიაა და ადამიანთა ვიწრო წრე, მშრომელ კაცს კი სულ არ აინტერსებს არც „ალი და ნინო“ და არც მეჭიაურიო - იტყვით თქვენ.

ჰო, მეც ასე მეგონა, სანამ საავადმყოფოდან გამოსულმა ბაზრობას ჩავუარე და ჩურჩხელის ყიდვა მომინდა:

„გიცანით. ჯაჯანიძის შოუში გნახეთ ამას წინათ, ბატონო!“ - მითხრა უსაყვარლესმა კახელმა ქალმა. მართალია, სახელი არ ახსოვდა. ერთი ჩურჩხელა მაინც მუქთად მომცა.

1944 წლის 1 აგვისტოს, ლონდონში გახიზნული პოლონეთის ლეგიტიმური მთავრობა და არმია კრაიოვა, პოლონეთის შეიარაღებული ძალები, იწყებენ ვარშავაში გერმანული ოკუპაციური ძალების წინააღმდეგ აჯანყებას. აჯანყება მთავრდება 2 ოქტომბერს პოლონელების სრული მარცხით და უმძიმესი შედეგით: აჯანყებას შეეწირება 200 000 პოლონელი (მათ შორის 15 000 არმია კრაიოვას მეომარი), ხოლო ვარშავა, ევროპის ერთ-ერთი ულამაზესი ქალაქი, მიწასთან იქნება გასწორებული. წითელი არმია, რომელიც ამ დროს ვარშავის კართან იდგა, არაფერს გააკეთებს პოლონელების დასახმარებლად.

(საინტერესოა, ვარშავის აჯანყების ორი თვის განმავლობაში ან სტალინს, ან ჰიტლერს თუ გაახსენდა კატინის ან ტანენბერგის ოპერაცია, ანუ თანამშრომლობის ის „ოქროს ხანა“, როცა ისინი მხარდამხარ ანადგურებდნენ პოლონურ ელიტას?!).

გაცხარებული დავა ისტორიკოსებს შორის - შეეძლო თუ არა წითელ არმიას პოლონელებს დახმარებოდა - მიმდინარეობს ცივი ომის პერიოდიდან მოყოლებული და, აქედან გამომდინარე, მას იდეოლოგიური დაღი ასვია. პოლონელი და დასავლელი ისტორიკოსების უდიდესი ნაწილი ამტკიცებს, რომ სტალინს არასდროს ჰქონია განზრახვა, პოლონელებს დახმარებოდა და რომ საბჭოთა დიქტატორმა ნაცისტების ხელით მოსკოვის დასავლეთით ექსპანსიონისტური პოლიტიკის მტრები მოიშორა. მხოლოდ ამერიკელი სამხედრო ისტორიკოსი დევიდ გლენცი (გერმანია-საბჭოთა კავშირის კონფლიქტის ყველაზე დიდი სპეციალისტი აშშ-ის არმიაში) და პოლონელი ტადეუშ სავიცკი არ იზიარებენ ამ აზრს. ეს ორი ისტორიკოსი ხაზს უსვამს ფაქტს, რომ ვინაიდან აგვისტოს დასაწყისში ვალტერ მოდელი, ჰიტლერის საუკეთესო გენერალი, „კისერს მოსტეხს“ სტალინის მეორე სატანკო არმიას, ბელორუსიის პირველ ფრონტს არც აგვისტოში და არც სექტემბერში აღარ შესწევდა ძალა, აეღო ვარშავა. (იმავეს იმეორებს თავის მოგონებებში ჰაინც გუდერიანი, რომელიც ამ პერიოდში სახმელეთო ჯარების (OKH) გენშტაბს ხელმძღვანელობდა).

ფრანგი სამხედრო ისტორიკოსი ჟან ლოპეზი მესამე და სავარაუდოდ ყველაზე სწორ ვერსიას გვთავაზობს: თავის წიგნში ლოპეზი აჩვენებს, რომ 1944 წლის აგვისტოს დასასრულს, პოლონეთს გააჩნდა შანსი, რომ ეს უდიდესი ტრაგედია ნაწილობრივ მაინც აეცილებინა თავიდან.

ამისთვის შევეცადოთ მოვლენების ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა აღვადგინოთ: 1944 წლის 27 ივლისს, სტანისლავ მიკოლაიჩიკი, ლონდონში გახიზნული პოლონეთის მთავრობის პრემიერ-მინისტრი, ჩადის მოსკოვში სტალინთან მოსალაპარაკებლად. 3 აგვისტოს, ანუ ვარშავის აჯანყების დაწყების მეორე დღეს, ჯუღაშვილი პირველად მიიღებს მიკოლაიჩიკს. საბჭოთა დიქტატორი პოლონელ პრემიერ-მინისტრს მოსთხოვს, აღიაროს სტალინის მიერ შექმნილი კომუნისტური მარიონეტული მთავრობა, ე.წ. „ლუბლინის კომიტეტი“. ჯუღაშვილი ასევე დაამატებს, რომ მიკოლაიჩიკს ზოგადად არა მასთან, არამედ ლუბლინის კომიტეტის ხელმძღვანელ ბოლესლავ ბერუტთან აქვს მოსალაპარაკებელი. ეს სიტუაცია მიკოლაიჩიკს უდიდესი დილემის წინაშე დააყენებს: „ლუბლინის კომიტეტის“ აღიარება მიკოლაიჩიკისთვის ნიშნავდა პოლიტიკურ კაპიტულაციას ბრძოლაში, რომელსაც პოლონეთის მთავრობა საკუთარ ერთან ერთად ეწეოდა 1939 წლის 1 სექტემბრიდან. ამასთან ერთად პოლონეთის მთავრობა ლონდონში არნახულ ზეწოლას განიცდიდა ჩერჩილისგან, რომელიც პირდაპირ ემუქრებოდა ლონდონელ პოლონელებს, რომ „ლუბლინის კომიტეტთან“ შეთანხმების მიუღწევლობის შემთხვევაში, ბრიტანეთი თვითონ აღიარებდა „ლუბლინის კომიტეტს“, როგორც პოლონეთის ერთადერთ ლეგიტიმურ მთავრობას.

6 და 7 აგვისტოს მიკოლაიჩიკი შეხვდება მოსკოვში სტალინის მარიონეტ ბერუტს. ბერუტი ურცხვად „შესთავაზებს“ პოლონეთის მოქმედ პრემიერ-მინისტრს სამ პორტფელს 18-ადგილიან მომავალ კომუნისტურ მთავრობაში. 9 აგვისტოს მიკოლაიჩიკი კიდევ ერთხელ შეხვდება სტალინს და აუწყებს მას, რომ აპირებს აჯანყებულ ვარშავაში გამგზავრებას, რათა ადგილზე დააარსოს ეროვნული თანხმობის მთავრობა, სადაც კომუნისტებსაც ექნებოდათ ადგილი. სტალინისათვის მიკოლაიჩიკის ეს პასუხი, რა თქმა უნდა, “თანამშრომლობის“ მოსკოვურ ვარიანტზე უარის ტოლფასი იყო. ლოპეზის აზრით, მიკოლაიჩიკის ეს პასუხი გადაწყვეტს ვარშავის და 200 000 პოლონელის ბედს: სტალინი ჩერჩილისადმი 16 აგვისტოს მიწერილ წერილში შეატყობინებს ბრიტანელ პრემიერ-მინისტრს, რომ ხელს იბანს და ემიჯნება მიკოლაიჩიკის „ავანტიურისტულ პოლიტიკას“.

არც სტალინი იქნებოდა სტალინი, კრემლის ექსპანსიონისტური პოლიტიკის მტრები ნაცისტების ხელით რომ არ გაეწყვიტა და არც ჰიტლერი იქნებოდა ჰიტლერი, რომ პოლონეთის დედაქალაქის მიწასთან გასწორება და პოლონელი მშვიდობიანი მოსახლეობის გაჟლეტა არ ებრძანა. საკითხავი რჩება, რა მოხდებოდა, მიკოლაიჩიკი, რომელსაც არანაირი ილუზიები არ გააჩნდა არც სტალინზე და არც ჰიტლერზე, რომ ყოფილიყო პოლონელი ედვარდ ბენეში? ანუ პრაგმატული versus მორალური დილემისას არჩევანი პირველის სასარგებლოდ გაეკეთებინა და მოსკოვში სტალინის შეთავაზებულ სამ სამინისტროს დასჯერებოდა, რასაც მოგვიანებით მიკოლაიჩიკი ისედაც იზამს. წინააღმდეგ, ანუ მორალური არჩევნის შემთხვევაში კი, არ მოეწყო თავიდანვე მარცხზე განწირული აჯანყება: შეგახსენებთ, რომ 1944 წლის 1 აგვისტომდე არმია კრაიოვას ყველა მცდელობა პოლონური ქალაქების - ვილნოს (ვილნიუსი), ლუბლინის და ლვივის (ლვოვი) - განთავისუფლებისა მარცხით დამთავრდება.

მიკოლაიჩიკი რომ „პოლონელი ედვარდ ბენეში“ ყოფილიყო, (ვინაიდან 1944 წლის ზაფხულში სტალინს ამერიკელები სჭირდებოდა და არ უღირდა რუზველტთან ურთიერთობის გაფუჭება), სავარაუდოდ, ვარშავაშიც „ვილნოს ან ლუბლინის სცენარი“ გათამაშდებოდა: ანუ წითელი არმიის საშუალებით გერმანელები განდევნილ იქნებოდნენ ვარშავიდან. ამ ვარაუდის საფუძველს გვაძლევს 8 აგვისტოს, ბელადის ბრძანების შედეგად, ჟუკოვის და როკოსოვსკის მიერ შემუშავებული და კრემლში გაგზავნილი „ოპერაცია ვარშავის“ გეგმა, რომლის მიხედვითაც, 25 აგვისტოს, როკოსოვსკის მიერ პირველ ბელორუსიის ფრონტზე საკმარისი ძალების კონცენტრაციის შემდეგ (რაც იწვევდა წითელი არმიის სტრატეგიული მიზნების კარდინალურ ცვლილებას), პოლონეთის დედაქალაქში გერმანელების წინააღმდეგ ოპერაციის დაწყება შეიძლებოდა (სტალინის პასუხი ჟუკოვ-როკოსოვსკის გეგმაზე გასაიდუმლებული რჩება რუსულ არქივებში, რაც, რა თქმა უნდა, ჯუღაშვილის უარზე მიგვანიშნებს).

1944 წლის 6-7 აგვისტოს ბერუტსა და მიკოლაიჩიკს შორის შეთანხმების შემთხვევაში პოლონეთის ლეგიტიმური მთავრობის სამიოდე წევრი ახალ „ეროვნული თანხმობის“ მთავრობაში შევიდოდა. ბრიტანელ-ამერიკელი მოკავშირეებისათვის კრემლში დადგმული ეს სპექტაკლი გაგრძელდებოდა დაახლოებით ორიოდ წელიწადს. შემდეგ მიკოლაიჩიკი და სხვა „პოლონელი ლონდონელები“ ჯუღაშვილის მიერ ხმაურის გარეშე ლიკვიდირებული ან პოლიტიკურად ნეიტრალიზებული იქნებოდნენ. ყველაფერი „სტალინისტური სოვიეტიზაციის ლოგიკურ რიგს“ დაუბრუნდებოდა... გარდა ერთისა: ვარშავა დანგრევას და 200 000 პოლონელი მსხვერპლის უდიდესი ნაწილი სიკვდილს გადარჩებოდა.